לײען בוך 8 זײַט 0180

                               מה נשתּנה

    ― טאַטע, איך װעל דיך פֿרעגן פֿיר קשיות.
     ד י  ע ר ש ט ע  ק ש י ה  װעל איך דיך פֿרעגן:
     מ ה  נ ש ת נ ה  ה ל י ל ה  ה ז ה  מ כ ל  ה ל י ל ו ת ―
װאָס איז פֿאַרענדערט געװאָרן די דאָזיקע נאַכט פֿון פּסח פֿון אַלע נעכט
פֿון אַ גאַנץ יאָר?
     ש ב כ ל  ה ל י ל ו ת ― אַלע נעכט פֿון אַ גאַנץ יאָר,  אָ נ ו
א ו כ ל י ן ― עסן מיר װאָס מיר װילן, סײַ אַ ייִדיש ראָסל־פֿלײש, סײַ
אַ גױיִשן קאָלבאַס, סײַ פֿיש מיט כרײן, סײַ ראַקעס, סײַ לאָקשן־קוגל, סײַ
מאָראָזשענע;  ה ל י ל ה  ה ז ה ― די דאָזיקע נאַכט פֿון פּסח, כ ו ל ו
מ צ ה ― זײַנען מיר אַלע מצהדיק: די מאַמע האָט  אונדז  אָנגעזאָגט,
אױב מיר װילן עסן חמץ, זאָלן מיר גײן אין דער „קאָלבאַסנע“, װאָרעם
ס'איז אין שטוב, זאָגט זי, פּסחיק. ס'איז אומעטום, אין יעדן װינקעלע,
כּשר, רײן. סע שעמערירט און סע פֿינקלט. דאָס געפֿעס  האָט מען  גע־
קױפֿט שפּאָגל־נײַע, נאָר־װאָס פֿון קלײט. דאָס מעבל איבערגעפּוצט.  די
טירן געװאַשן. די פֿענצטער געקראַצט. דאָס דינסטמײדל  געכּשרט.  עס
לאָזט זיך הערן פֿון קיך אַ ריח פֿון שטאַרק־געפֿעפֿערטע פֿיש, אַ ריח פֿון
גענזנשמאַלץ. מע האָט אָנגעמאַכט צו דער יױך לאַטקעס און בלינטשיקעס,
קנײדלעך און כרעמזלעך און פֿאַלירטשיקעס. אונדז האָט מען פּלוצעם גע־
הײסן אָנטאָן די היטלען, אױסגעזעצט אַרום טיש, געגעבן אונדז אין די
הענט אַרײַן סידורימלעך, מיר זאָלן  אַ ר ײַ נ ק ו ק ן. ― זיצן מיר, װי
די טאָקען, און קוקן, װי אַ האָן אין „בני־אָדם“...
     װאָס איז דאָס פֿאַר אַ קאָמעדיע? װי אַזױ הײסט דאָס שפּיל?
....................................................................................................

                               mh nshWnh

    ― tate, ikh vel dikh fregn fir kashyes.
     di  ershte  kshih  vel ikh dikh fregn:
     mh  nshTnh  hlilh  hzh  mkhl  hleyluT ―
vos iz farendert gevorn di dozike nakht fun peysekh fun ale nekht
fun a gants yor?
     shbkhl  hleyluT ― ale nekht fun a gants yor,  on u
ukhlin ― esn mir vos mir viln, say a yidish rosl-fleysh, say
a goyishn kolbas, say fish mit khreyn, say rakes, say lokshn-kugl, say
morozhene;  hlilh  hzh ― di dozike nakht fun peysekh, khul u
matse ― zaynen mir ale mtshdik: di mame hot  undz  ongezogt,
oyb mir viln esn khomets, zoln mir geyn in der "kolbasne'', vorem
s'iz in shtub, zogt zi, peysekhik. s'iz umetum, in yedn vinkele,
kosher, reyn. se shemerirt un se finklt. dos gefes  hot men  ge-
koyft shpogl-naye, nor-vos fun kleyt. dos mebl ibergeputst.  di
tirn gevashn. di fentster gekratst. dos dinstmeydl  gekoshert.  es
lozt zikh hern fun kikh a reyekh fun shtark-gefeferte fish, a reyekh fun
genznshmalts. me hot ongemakht tsu der yoykh latkes un blintshikes,
kneydlekh un khremzlekh un falirtshikes. undz hot men plutsem ge-
heysn onton di hitlen, oysgezetst arum tish, gegebn undz in di
hent arayn sidurimlekh, mir zoln  araynkuk n. ― zitsn mir, vi
di token, un kukn, vi a hon in "bni-odm''...
     vos iz dos far a komedye? vi azoy heyst dos shpil?
....................................................................................................

                               מה נשתּנה

    ― טאַטע‪father, איך‪I װעל‪wave; will (future); boil milk דיך‪thigh; you פֿרעגן‪ask; question פֿיר‪carry; act, behave (with "zikh"); fourth קשיות‪question.
     ד י  ע ר ש ט ע  ק ש י ה  װעל‪wave; will (future); boil milk איך‪I דיך‪thigh; you פֿרעגן‪ask; question:
     מ ה  נ ש ת נ ה  ה ל י ל ה  ה ז ה  מ כ ל  ה ל י ל ו ת ―
װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איז‪be; so פֿאַרענדערט‪change געװאָרן‪become די דאָזיקע‪here נאַכט‪night פֿון‪from; of פּסח‪Passover פֿון‪from; of אַלע‪all נעכט‪night
פֿון‪from; of אַ גאַנץ‪whole, full, complete יאָר‪year?
     ש ב כ ל  ה ל י ל ו ת ― אַלע‪all נעכט‪night פֿון‪from; of אַ גאַנץ‪whole, full, complete יאָר‪year,  אָ נ ו
א ו כ ל י ן ― עסן‪the letter S; eat; food מיר‪me; we װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מיר‪me; we װילן‪want; will, desire, סײַ‪both אַ ייִדיש‪Yiddish language; Jewish ראָסל‪(beef) broth; brine; pickle1פֿלײש‪meat, סײַ‪both
אַ גױיִשן‪rascal, scoundrel קאָלבאַס‪sausage (non-kosher), סײַ‪both פֿיש‪fish מיט‪exert; with; middle כרײן‪horseradish, סײַ‪both ראַקעס, סײַ‪both לאָקשן‪noodle; thin person; American dollar (Brazilian Yiddish)1קוגל‪pudding (baked savory food); pudding (baked savory food), סײַ‪both
מאָראָזשענע;  ה ל י ל ה  ה ז ה ― די דאָזיקע‪here נאַכט‪night פֿון‪from; of פּסח‪Passover, כ ו ל ו
מ צ ה ― זײַנען‪be מיר‪me; we אַלע‪all מצה‪matso bread (food); stone cut flat at widest spot (jewelers argot)דיק‪broad; thick: די מאַמע‪mother; mare (balegole-loshn) האָט‪have; give birth  אונדז‪us  אָנגעזאָגט‪announce; request,
אױב‪if מיר‪me; we װילן‪want; will, desire עסן‪the letter S; eat; food חמץ‪leavened food, זאָלן‪should מיר‪me; we גײן‪go; plan to (with infinitive); passable (path) אין‪in דער‪the, this „קאָלבאַסנע“, װאָרעם‪because; worm
ס'איז‪be; so אין‪in שטוב‪house, home; room, זאָגט‪say; recite (prayer or religious text) זי, פּסחיק‪Passover. ס'איז‪be; so אומעטום‪everywhere, אין‪in יעדן‪each, every װינקעלע‪corner; angle,
כּשר‪kosher, רײן‪pure, clean. סע שעמערירט‪shimmer און‪and סע פֿינקלט‪twinkle, sparkle. דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) געפֿעס‪dishes  האָט‪have; give birth מען‪one (indefinite subject)  
געקױפֿט‪buy שפּאָגל‪brand new (with "nay")1נײַע‪new, נאָר‪but, only1װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) פֿון‪from; of קלײט‪store. דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) מעבל‪furniture איבער‪over; recycleגעפּוצט‪clean, shine; brush (teeth).  די
טירן‪door געװאַשן‪wash. די פֿענצטער‪window געקראַצט‪scratch; plaster. דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) דינסטמײדל‪servant girl or maid  געכּשרט‪make kosher (by salting and soaking).  עס
לאָזט‪let זיך‪self הערן‪hear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister פֿון‪from; of קיך‪kitchen אַ ריח‪smell פֿון‪from; of שטאַרק‪strengthen; strong, powerful; very; overpower, vanquish1געפֿעפֿערטע‪pepper פֿיש‪fish, אַ ריח‪smell פֿון‪from; of
גענזנשמאַלץ. מע האָט‪have; give birth אָנגעמאַכט‪ruin צו דער‪the, this יױך‪soup (clear), broth; gravy לאַטקעס‪vagrant, bum; potato pancake (food) און‪and בלינטשיקעס,
קנײדלעך‪dumpling (food) און‪and כרעמזלעך‪Passover pancake (food) און‪and פֿאַלירטשיקעס‪dumpling (food). אונדז‪us האָט‪have; give birth מען‪one (indefinite subject) פּלוצעם‪suddenly 
געהײסן‪order, tell; be called, be named אָנטאָן‪wear, get dressed (with "zikh") די היטלען‪mens hat (clothing), אױסגעזעצט‪seat (each it its place); compose (printing); break (window) אַרום‪around טיש‪table, געגעבן‪give אונדז‪us אין‪in די
הענט‪hand אַרײַן‪into סידורימלעך‪prayerbook, מיר‪me; we זאָלן‪should  אַ ר ײַ נ ק ו ק ן. ― זיצן‪sit; seat מיר‪me; we, װי
די טאָ‪soקען‪be able, know, און‪and קוקן‪look, װי אַ האָן‪rooster אין‪in „בני‪children of1אָדם‪person, Adam“...
     װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איז‪be; so דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) פֿאַר‪for; before; in the time of אַ קאָמעדיע‪comedy? װי אַזױ‪such; so; thus; yes הײסט‪order, tell; be called, be named דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) שפּיל‪play; game; female genitalia (taboo)?
....................................................................................................