322 שלום עליכם
גאָר געװען בשעת־מעשׂה באַ זײַנע חבֿרים די שוסטערס און געמאַכט מיט
זײ דעם גרױסן טרונק לכּבֿוד דעם הײליקן פּורים.
אומזיסט האָט די שוסטערקע נעבעך געקוקט דורכן פֿענצטערל, זיך
צוגעהערט צו דער טיר. יעדער שאָרך האָט זיך איר אױסגעװיזן, אַז דאָס
גײט כלאַװנע. נאָר כלאַװנע איז נישט געגאַנגען; ער איז גאָר געלעגן
בעת־מעשׂה אײנער אַלײן אין דער בלאָטע און האָט זיך אױסגעשמועסט
מיט ושתּין. גיטל האָט איבערגעטראַכט אַף איר מאַן אַלצדינג, װאָס אַ
װײַב קאָן איבערטראַכטן, און אַז ס'איז געװאָרן רעכט שפּעט, האָט זי
געכאַפּט די יופּע אַף די פּלײצעס און איז אַװעק זוכן איר מאַן כלאַװנע.
זי האָט אים נישט געפֿונען. די שוסטערס, מיט װעלכע כלאַװנע האָט
אױסגעטרונקען לכּבֿוד יום־טובֿ, האָבן איר געשװאָרן, זײ זאָלן אַזױ דער־
לעבן איבעראַיאָר פּורים, אַז כלאַװנע איז גלײַך פֿון שול אַװעק צו זיך
אַהײם און קײן טראָפּן איז צו זײ קײנעם אין מױל נישט געקומען. סײַדן
אפֿשר ― אַזױ האָבן געזאָגט די שוסטערס ― ער האָט זיך ערגעץ
באַגעגנט מיט שמעון־װאָלפֿן.
באַ דעם נאָמען שמעון־װאָלף האָט גיטל אַזש אַ ציטער געטאָן. אָט
דער שמעון־װאָלף קאָסט איר נעבעך גענוג געזונט.
שמעון־װאָלף איז אױך אַ שוסטער, אַזױ װי איר מאַן כלאַװנע, און
האָט אױך ליב דאָס, װאָס איר מאַן כלאַװנע האָט ליב. נאָר װי קומט
כלאַװנע צו אים! יענער האָט אַ שם אַף דער גאַנצער װעלט ― מע
רופֿט אים גאָר אַנדערש נישט, װי שמעון־װאָלף דער שכּור. ס'איז אַ
סבֿרא, אַז זײַן טאַטע איז דערפֿון געשטאָרבן: אײנמאָל שׂמחת־תּורה
האָט ער זיך אָנגעטרונקען, און עס האָט זיך אָנגעצונדן אין אים דער
בראָנפֿן און ער איז פֿאַרברענט געװאָרן, אַזױ װי אַ ליכט. מיט שמעון־
װאָלפֿן האָט זיך שױן אױך אײן מאָל געטראָפֿן די אײגענע מעשׂה, האָט
מען אים אָפּגעלאָשן. גיטל האָט אָבער נישט געגלױבט, אַז איר מאַן
זאָל זיך װידער אַ מאָל צונױפֿגײן מיט דעם שכּורניק, נאָכדעם װי ער
האָט איר געגעבן אַ האַנט תּקיעת־כּף און געשװאָרן באַ אַ פּאָר תּפֿילין,
אַז צײַט ער װעט לעבן, װעט ער זיך מיט אים קײנמאָל נישט באַגעגענען.
איבער דעם איז אַרױס אין יענער צײַט אַ גרױס מחלוקת צװישן כלאַװנעס
װײַב גיטל און שמעון־װאָלפֿס װײַב חנה־זיסל. דאָס מחלוקת האָט זיך
אָנגעהױבן מיט װערטער און מיט װערטלעך, און אױסגעלאָזט האָט זיך
עס זײער מיאוס: בײדע װײַבער האָבן זיך אַרײַנגעפּלאָנטעט אײנע דער
|
|
322 sholem aleykhem
gor geven bsheT-mayse ba zayne khaveyrem di shusters un gemakht mit
zey dem groysn trunk lekoved dem heylikn purem.
umzist hot di shusterke nebekh gekukt durkhn fentsterl, zikh
tsugehert tsu der tir. yeder shorkh hot zikh ir oysgevizn, az dos
geyt khlavne. nor khlavne iz nisht gegangen; er iz gor gelegn
beT-mayse eyner aleyn in der blote un hot zikh oysgeshmuest
mit ushWin. gitl hot ibergetrakht af ir man altsding, vos a
vayb kon ibertrakhtn, un az s'iz gevorn rekht shpet, hot zi
gekhapt di yupe af di pleytses un iz avek zukhn ir man khlavne.
zi hot im nisht gefunen. di shusters, mit velkhe khlavne hot
oysgetrunken lekoved yum-tuv, hobn ir geshvorn, zey zoln azoy der-
lebn iberayor purem, az khlavne iz glaykh fun shul avek tsu zikh
aheym un keyn tropn iz tsu zey keynem in moyl nisht gekumen. saydn
efsher ― azoy hobn gezogt di shusters ― er hot zikh ergets
bagegnt mit shmeun-volfn.
ba dem nomen shmeun-volf hot gitl azh a tsiter geton. ot
der shmeun-volf kost ir nebekh genug gezunt.
shmeun-volf iz oykh a shuster, azoy vi ir man khlavne, un
hot oykh lib dos, vos ir man khlavne hot lib. nor vi kumt
khlavne tsu im! yener hot a shem af der gantser velt ― me
ruft im gor andersh nisht, vi shmeun-volf der shKur. s'iz a
svore, az zayn tate iz derfun geshtorbn: eynmol QmHT-toyre
hot er zikh ongetrunken, un es hot zikh ongetsundn in im der
bronfn un er iz farbrent gevorn, azoy vi a likht. mit shmeun-
volfn hot zikh shoyn oykh eyn mol getrofn di eygene mayse, hot
men im opgeloshn. gitl hot ober nisht gegloybt, az ir man
zol zikh vider a mol tsunoyfgeyn mit dem shKurnik, nokhdem vi er
hot ir gegebn a hant tekiyes-kaf un geshvorn ba a por tfilen,
az tsayt er vet lebn, vet er zikh mit im keynmol nisht bagegenen.
iber dem iz aroys in yener tsayt a groys makhloykes tsvishn khlavnes
vayb gitl un shmeun-volfs vayb Khane-zisl. dos makhloykes hot zikh
ongehoybn mit verter un mit vertlekh, un oysgelozt hot zikh
es zeyer mies: beyde vayber hobn zikh arayngeplontet eyne der
|
322 שלוםpeace עליכםto you
גאָרvery; entirely; surprisingly; whole געװעןbe בשעתwhile1מעשׂהstory; genitalia (vulgar) באַ זײַנעhis חבֿריםfriend, comrade (male); boyfriend די שוסטערסcobbler אוןand געמאַכטmake; defecate (with "mit"); artificial מיטexert; with; middle
זײ דעםthe, this גרױסןlarge טרונקdrink לכּבֿודfor the sake of; in honor of דעםthe, this הײליקןholy; sanctify פּוריםholiday of Purim.
אומזיסטin vain האָטhave; give birth די שוסטערקעcobbler נעבעךalas: expression of pity (hetero-malo-cognitive) געקוקטlook דורכןthrough; see פֿענצטערלwindow, זיךself
צוגעהערטhear, smell (with "zikh"); listen (to) (with "zikh (tsu)") צו דערthe, this טירdoor; wild animal; chat (klezmer jargon). יעדערeach, every שאָרךsnore; rustle; snort האָטhave; give birth זיךself אירher; you (pl) אױסגעװיזןshow, אַזthat; when; if דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
גײטgo; plan to (with infinitive) כלאַװנע. נאָרbut, only כלאַװנע איזbe; so נישטnot געגאַנגעןgo; plan to (with infinitive); ער איזbe; so גאָרvery; entirely; surprisingly; whole געלעגןlie
בעתwhile; during1מעשׂהstory; genitalia (vulgar) אײנערsingle; several (in plural); one אַלײןoneself (with a personal pronoun); only איןin דערthe, this בלאָטעmud; dirt; nonsense אוןand האָטhave; give birth זיךself אױסגעשמועסטconverse
מיטexert; with; middle ושתּין. גיטלGitl האָטhave; give birth איבערגעטראַכטthink; plan אַף אירher; you (pl) מאַןman; husband אַלצדינגeverything, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אַ
װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) קאָןbe able; dance figure; round of a card game איבערטראַכטןthink; plan, אוןand אַזthat; when; if ס'איזbe; so געװאָרןbecome רעכטright (privilege); right (direction); right (direction) שפּעטlate; deride (with "fun"); deride (with "fun"), האָטhave; give birth זי
געכאַפּטcatch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") די יופּעfrock, coat, jacket (clothing) אַף די פּלײצעסshoulder (including the scapula) (anatomy) אוןand איזbe; so אַװעקaway זוכןseek אירher; you (pl) מאַןman; husband כלאַװנע.
זי האָטhave; give birth איםhim; it נישטnot געפֿונעןfind. די שוסטערסcobbler, מיטexert; with; middle װעלכעwhich כלאַװנע האָטhave; give birth
אױסגעטרונקעןdrink; drown (with "zikh") לכּבֿודfor the sake of; in honor of יום־טובֿreligious holiday, האָבןhave; give birth אירher; you (pl) געשװאָרןswear, זײ זאָלןshould אַזױsuch; so; thus; yes
דערלעבןlive to see איבעראַיאָרnext year פּוריםholiday of Purim, אַזthat; when; if כלאַװנע איזbe; so גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) פֿוןfrom; of שולschool; synagogue אַװעקaway צו זיךself
אַהײםhomeward אוןand קײןto; not any טראָפּןdrop; accent; stress איזbe; so צו זײ קײנעםnobody איןin מױלmouth; rim נישטnot געקומעןcome. סײַדןunless
אפֿשרmaybe ― אַזױsuch; so; thus; yes האָבןhave; give birth געזאָגטsay; recite (prayer or religious text) די שוסטערסcobbler ― ער האָטhave; give birth זיךself ערגעץsomewhere
באַגעגנטmeet (with "zikh mit"); meet (with "zikh mit") מיטexert; with; middle שמעוןSimon1װאָלפֿןwolf; wolf-like.
באַ דעםthe, this נאָמעןname שמעוןSimon1װאָלףwolf האָטhave; give birth גיטלGitl אַזשactually; surprisingly אַ ציטערtremble; shiver, quiver געטאָןdo. אָטhere; this very; just now
דערthe, this שמעוןSimon1װאָלףwolf קאָסטcost אירher; you (pl) נעבעךalas: expression of pity (hetero-malo-cognitive) גענוגenough געזונטhealthy; health.
שמעוןSimon1װאָלףwolf איזbe; so אױךalso אַ שוסטערcobbler, אַזױsuch; so; thus; yes װי אירher; you (pl) מאַןman; husband כלאַװנע, אוןand
האָטhave; give birth אױךalso ליבlove; dear דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite), װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אירher; you (pl) מאַןman; husband כלאַװנע האָטhave; give birth ליבlove; dear. נאָרbut, only װי קומטcome
כלאַװנע צו איםhim; it! יענערthat האָטhave; give birth אַ שם אַף דערthe, this גאַנצערwhole, full, complete װעלטboil milk; world ― מע
רופֿטcall איםhim; it גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַנדערשother; next; change נישטnot, װי שמעוןSimon1װאָלףwolf דערthe, this שכּור. ס'איזbe; so אַ
סבֿראopinion; obvious conclusion, אַזthat; when; if זײַןbe; his; its טאַטעfather איזbe; so דערפֿוןthence געשטאָרבןdie: אײנמאָלonce; especially שׂמחת1תּורהtradition
האָטhave; give birth ער זיךself אָנגעטרונקעןdrink a lot (with "zikh"), אוןand עס האָטhave; give birth זיךself אָנגעצונדןset fire איןin איםhim; it דערthe, this
בראָנפֿןliquor, whiskey אוןand ער איזbe; so פֿאַרברענטburn up געװאָרןbecome, אַזױsuch; so; thus; yes װי אַ ליכטcandle; light; brightness. מיטexert; with; middle
שמעוןSimonװאָלפֿןwolf; wolf-like האָטhave; give birth זיךself שױןlook after; care for; already; right away אױךalso אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) מאָלmoth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time געטראָפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh") די אײגענעown; same מעשׂהstory; genitalia (vulgar), האָטhave; give birth
מעןone (indefinite subject) איםhim; it אָפּfinishing; up (as separable part of verb)געלאָשןextinguish. גיטלGitl האָטhave; give birth אָבערbut נישטnot געגלױבטbelieve, אַזthat; when; if אירher; you (pl) מאַןman; husband
זאָלshould זיךself װידערagain; on the other hand; repulsion; ram אַ מאָלmoth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time צונױפֿגײןgo; plan to (with infinitive) מיטexert; with; middle דעםthe, this שכּורניק, נאָכדעםafterward װי ער
האָטhave; give birth אירher; you (pl) געגעבןgive אַ האַנטhand תּקיעת־כּףhandshake אוןand געשװאָרןswear באַ אַ פּאָרpair; pair up תּפֿיליןtefillin (religious wear),
אַזthat; when; if צײַטtime; menstrual period (with "di") ער װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager לעבןlive; life; dear (after a name); near, װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager ער זיךself מיטexert; with; middle איםhim; it קײנמאָלnever נישטnot באַגעגענעןmeet (with "zikh mit").
איבערover; recycle דעםthe, this איזbe; so אַרױסout איןin יענערthat צײַטtime; menstrual period (with "di") אַ גרױסgray; large; size מחלוקתdispute, quarrel צװישןbetween כלאַװנעס
װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) גיטלGitl אוןand שמעוןSimon1װאָלפֿס װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) חנהHanna1זיסל. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) מחלוקתdispute, quarrel האָטhave; give birth זיךself
אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") מיטexert; with; middle װערטערword אוןand מיטexert; with; middle װערטלעךwitty saying, אוןand אױסגעלאָזטlet האָטhave; give birth זיךself
עס זײערtheir; very מיאוסugly, obscene, loathsome, dirty; make ugly; dislike (with "zikh mit"): בײדעboth װײַבערwife; woman; rifle (soldiers argot) האָבןhave; give birth זיךself אַרײַנגעפּלאָנטעטstumble; tangle אײנעsingle; several (in plural) דערthe, this
|