לײען בוך 6 זײַט 0325

322                                                          שלום עליכם


גאָר געװען בשעת־מעשׂה באַ זײַנע חבֿרים די שוסטערס און געמאַכט מיט
זײ דעם גרױסן טרונק לכּבֿוד דעם הײליקן פּורים.
     אומזיסט האָט די שוסטערקע נעבעך געקוקט דורכן פֿענצטערל, זיך
צוגעהערט צו דער טיר. יעדער שאָרך האָט זיך איר אױסגעװיזן, אַז דאָס
גײט כלאַװנע. נאָר כלאַװנע איז נישט געגאַנגען; ער איז גאָר געלעגן
בעת־מעשׂה אײנער אַלײן אין דער בלאָטע און האָט זיך אױסגעשמועסט
מיט ושתּין. גיטל האָט איבערגעטראַכט אַף איר מאַן אַלצדינג, װאָס אַ
װײַב קאָן איבערטראַכטן, און אַז ס'איז געװאָרן רעכט שפּעט, האָט זי
געכאַפּט די יופּע אַף די פּלײצעס און איז אַװעק זוכן איר מאַן כלאַװנע.
זי האָט אים נישט געפֿונען. די שוסטערס, מיט װעלכע כלאַװנע האָט
אױסגעטרונקען לכּבֿוד יום־טובֿ, האָבן איר געשװאָרן, זײ זאָלן אַזױ דער־
לעבן איבעראַיאָר פּורים, אַז כלאַװנע איז גלײַך פֿון שול אַװעק צו זיך
אַהײם און קײן טראָפּן איז צו זײ קײנעם אין מױל נישט געקומען. סײַדן
אפֿשר ― אַזױ האָבן געזאָגט די שוסטערס ― ער האָט זיך ערגעץ
באַגעגנט מיט שמעון־װאָלפֿן.
     באַ דעם נאָמען שמעון־װאָלף האָט גיטל אַזש אַ ציטער געטאָן. אָט
דער שמעון־װאָלף קאָסט איר נעבעך גענוג געזונט.
     שמעון־װאָלף איז אױך אַ שוסטער, אַזױ װי איר מאַן כלאַװנע, און
האָט אױך ליב דאָס, װאָס איר מאַן כלאַװנע האָט ליב. נאָר װי קומט
כלאַװנע צו אים! יענער האָט אַ שם אַף דער גאַנצער װעלט ― מע
רופֿט אים גאָר אַנדערש נישט, װי שמעון־װאָלף דער שכּור. ס'איז אַ
סבֿרא, אַז זײַן טאַטע איז דערפֿון געשטאָרבן: אײנמאָל שׂמחת־תּורה
האָט ער זיך אָנגעטרונקען, און עס האָט זיך אָנגעצונדן אין אים דער
בראָנפֿן און ער איז פֿאַרברענט געװאָרן, אַזױ װי אַ ליכט. מיט שמעון־
װאָלפֿן האָט זיך שױן אױך אײן מאָל געטראָפֿן די אײגענע מעשׂה, האָט
מען אים אָפּגעלאָשן. גיטל האָט אָבער נישט געגלױבט, אַז איר מאַן
זאָל זיך װידער אַ מאָל צונױפֿגײן מיט דעם שכּורניק, נאָכדעם װי ער
האָט איר געגעבן אַ האַנט תּקיעת־כּף און געשװאָרן באַ אַ פּאָר תּפֿילין,
אַז צײַט ער װעט לעבן, װעט ער זיך מיט אים קײנמאָל נישט באַגעגענען.
איבער דעם איז אַרױס אין יענער צײַט אַ גרױס מחלוקת צװישן כלאַװנעס
װײַב גיטל און שמעון־װאָלפֿס װײַב חנה־זיסל. דאָס מחלוקת האָט זיך
אָנגעהױבן מיט װערטער און מיט װערטלעך, און אױסגעלאָזט האָט זיך
עס זײער מיאוס: בײדע װײַבער האָבן זיך אַרײַנגעפּלאָנטעט אײנע דער

322                                                          sholem aleykhem


gor geven bsheT-mayse ba zayne khaveyrem di shusters un gemakht mit
zey dem groysn trunk lekoved dem heylikn purem.
     umzist hot di shusterke nebekh gekukt durkhn fentsterl, zikh
tsugehert tsu der tir. yeder shorkh hot zikh ir oysgevizn, az dos
geyt khlavne. nor khlavne iz nisht gegangen; er iz gor gelegn
beT-mayse eyner aleyn in der blote un hot zikh oysgeshmuest
mit ushWin. gitl hot ibergetrakht af ir man altsding, vos a
vayb kon ibertrakhtn, un az s'iz gevorn rekht shpet, hot zi
gekhapt di yupe af di pleytses un iz avek zukhn ir man khlavne.
zi hot im nisht gefunen. di shusters, mit velkhe khlavne hot
oysgetrunken lekoved yum-tuv, hobn ir geshvorn, zey zoln azoy der-
lebn iberayor purem, az khlavne iz glaykh fun shul avek tsu zikh
aheym un keyn tropn iz tsu zey keynem in moyl nisht gekumen. saydn
efsher ― azoy hobn gezogt di shusters ― er hot zikh ergets
bagegnt mit shmeun-volfn.
     ba dem nomen shmeun-volf hot gitl azh a tsiter geton. ot
der shmeun-volf kost ir nebekh genug gezunt.
     shmeun-volf iz oykh a shuster, azoy vi ir man khlavne, un
hot oykh lib dos, vos ir man khlavne hot lib. nor vi kumt
khlavne tsu im! yener hot a shem af der gantser velt ― me
ruft im gor andersh nisht, vi shmeun-volf der shKur. s'iz a
svore, az zayn tate iz derfun geshtorbn: eynmol QmHT-toyre
hot er zikh ongetrunken, un es hot zikh ongetsundn in im der
bronfn un er iz farbrent gevorn, azoy vi a likht. mit shmeun-
volfn hot zikh shoyn oykh eyn mol getrofn di eygene mayse, hot
men im opgeloshn. gitl hot ober nisht gegloybt, az ir man
zol zikh vider a mol tsunoyfgeyn mit dem shKurnik, nokhdem vi er
hot ir gegebn a hant tekiyes-kaf un geshvorn ba a por tfilen,
az tsayt er vet lebn, vet er zikh mit im keynmol nisht bagegenen.
iber dem iz aroys in yener tsayt a groys makhloykes tsvishn khlavnes
vayb gitl un shmeun-volfs vayb Khane-zisl. dos makhloykes hot zikh
ongehoybn mit verter un mit vertlekh, un oysgelozt hot zikh
es zeyer mies: beyde vayber hobn zikh arayngeplontet eyne der

322                                                          שלום‪peace עליכם‪to you


גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole געװען‪be בשעת‪while1מעשׂה‪story; genitalia (vulgar) באַ זײַנע‪his חבֿרים‪friend, comrade (male); boyfriend די שוסטערס‪cobbler און‪and געמאַכט‪make; defecate (with "mit"); artificial מיט‪exert; with; middle
זײ דעם‪the, this גרױסן‪large טרונק‪drink לכּבֿוד‪for the sake of; in honor of דעם‪the, this הײליקן‪holy; sanctify פּורים‪holiday of Purim.
     אומזיסט‪in vain האָט‪have; give birth די שוסטערקע‪cobbler נעבעך‪alas: expression of pity (hetero-malo-cognitive) געקוקט‪look דורכן‪through; see פֿענצטערל‪window, זיך‪self
צוגעהערט‪hear, smell (with "zikh"); listen (to) (with "zikh (tsu)") צו דער‪the, this טיר‪door; wild animal; chat (klezmer jargon). יעדער‪each, every שאָרך‪snore; rustle; snort האָט‪have; give birth זיך‪self איר‪her; you (pl) אױסגעװיזן‪show, אַז‪that; when; if דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
גײט‪go; plan to (with infinitive) כלאַװנע. נאָר‪but, only כלאַװנע איז‪be; so נישט‪not געגאַנגען‪go; plan to (with infinitive); ער איז‪be; so גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole געלעגן‪lie
בעת‪while; during1מעשׂה‪story; genitalia (vulgar) אײנער‪single; several (in plural); one אַלײן‪oneself (with a personal pronoun); only אין‪in דער‪the, this בלאָטע‪mud; dirt; nonsense און‪and האָט‪have; give birth זיך‪self אױסגעשמועסט‪converse
מיט‪exert; with; middle ושתּין. גיטל‪Gitl האָט‪have; give birth איבערגעטראַכט‪think; plan אַף איר‪her; you (pl) מאַן‪man; husband אַלצדינג‪everything, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אַ
װײַב‪wife; woman; rifle (soldiers argot) קאָן‪be able; dance figure; round of a card game איבערטראַכטן‪think; plan, און‪and אַז‪that; when; if ס'איז‪be; so געװאָרן‪become רעכט‪right (privilege); right (direction); right (direction) שפּעט‪late; deride (with "fun"); deride (with "fun"), האָט‪have; give birth זי
געכאַפּט‪catch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") די יופּע‪frock, coat, jacket (clothing) אַף די פּלײצעס‪shoulder (including the scapula) (anatomy) און‪and איז‪be; so אַװעק‪away זוכן‪seek איר‪her; you (pl) מאַן‪man; husband כלאַװנע.
זי האָט‪have; give birth אים‪him; it נישט‪not געפֿונען‪find. די שוסטערס‪cobbler, מיט‪exert; with; middle װעלכע‪which כלאַװנע האָט‪have; give birth
אױסגעטרונקען‪drink; drown (with "zikh") לכּבֿוד‪for the sake of; in honor of יום־טובֿ‪religious holiday, האָבן‪have; give birth איר‪her; you (pl) געשװאָרן‪swear, זײ זאָלן‪should אַזױ‪such; so; thus; yes 
דערלעבן‪live to see איבעראַיאָר‪next year פּורים‪holiday of Purim, אַז‪that; when; if כלאַװנע איז‪be; so גלײַך‪straight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) פֿון‪from; of שול‪school; synagogue אַװעק‪away צו זיך‪self
אַהײם‪homeward און‪and קײן‪to; not any טראָפּן‪drop; accent; stress איז‪be; so צו זײ קײנעם‪nobody אין‪in מױל‪mouth; rim נישט‪not געקומען‪come. סײַדן‪unless
אפֿשר‪maybe ― אַזױ‪such; so; thus; yes האָבן‪have; give birth געזאָגט‪say; recite (prayer or religious text) די שוסטערס‪cobbler ― ער האָט‪have; give birth זיך‪self ערגעץ‪somewhere
באַגעגנט‪meet (with "zikh mit"); meet (with "zikh mit") מיט‪exert; with; middle שמעון‪Simon1װאָלפֿן‪wolf; wolf-like.
     באַ דעם‪the, this נאָמען‪name שמעון‪Simon1װאָלף‪wolf האָט‪have; give birth גיטל‪Gitl אַזש‪actually; surprisingly אַ ציטער‪tremble; shiver, quiver געטאָן‪do. אָט‪here; this very; just now
דער‪the, this שמעון‪Simon1װאָלף‪wolf קאָסט‪cost איר‪her; you (pl) נעבעך‪alas: expression of pity (hetero-malo-cognitive) גענוג‪enough געזונט‪healthy; health.
     שמעון‪Simon1װאָלף‪wolf איז‪be; so אױך‪also אַ שוסטער‪cobbler, אַזױ‪such; so; thus; yes װי איר‪her; you (pl) מאַן‪man; husband כלאַװנע, און‪and
האָט‪have; give birth אױך‪also ליב‪love; dear דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite), װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איר‪her; you (pl) מאַן‪man; husband כלאַװנע האָט‪have; give birth ליב‪love; dear. נאָר‪but, only װי קומט‪come
כלאַװנע צו אים‪him; it! יענער‪that האָט‪have; give birth אַ שם אַף דער‪the, this גאַנצער‪whole, full, complete װעלט‪boil milk; world ― מע
רופֿט‪call אים‪him; it גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole אַנדערש‪other; next; change נישט‪not, װי שמעון‪Simon1װאָלף‪wolf דער‪the, this שכּור. ס'איז‪be; so אַ
סבֿרא‪opinion; obvious conclusion, אַז‪that; when; if זײַן‪be; his; its טאַטע‪father איז‪be; so דערפֿון‪thence געשטאָרבן‪die: אײנמאָל‪once; especially שׂמחת1תּורה‪tradition
האָט‪have; give birth ער זיך‪self אָנגעטרונקען‪drink a lot (with "zikh"), און‪and עס האָט‪have; give birth זיך‪self אָנגעצונדן‪set fire אין‪in אים‪him; it דער‪the, this
בראָנפֿן‪liquor, whiskey און‪and ער איז‪be; so פֿאַרברענט‪burn up געװאָרן‪become, אַזױ‪such; so; thus; yes װי אַ ליכט‪candle; light; brightness. מיט‪exert; with; middle 
שמעון‪Simonװאָלפֿן‪wolf; wolf-like האָט‪have; give birth זיך‪self שױן‪look after; care for; already; right away אױך‪also אײן‪one; single; several (in plural); single; several (in plural) מאָל‪moth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time געטראָפֿן‪find, meet; guess; happen, occur (with "zikh") די אײגענע‪own; same מעשׂה‪story; genitalia (vulgar), האָט‪have; give birth
מען‪one (indefinite subject) אים‪him; it אָפּ‪finishing; up (as separable part of verb)געלאָשן‪extinguish. גיטל‪Gitl האָט‪have; give birth אָבער‪but נישט‪not געגלױבט‪believe, אַז‪that; when; if איר‪her; you (pl) מאַן‪man; husband
זאָל‪should זיך‪self װידער‪again; on the other hand; repulsion; ram אַ מאָל‪moth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time צונױפֿגײן‪go; plan to (with infinitive) מיט‪exert; with; middle דעם‪the, this שכּורניק, נאָכדעם‪afterward װי ער
האָט‪have; give birth איר‪her; you (pl) געגעבן‪give אַ האַנט‪hand תּקיעת־כּף‪handshake און‪and געשװאָרן‪swear באַ אַ פּאָר‪pair; pair up תּפֿילין‪tefillin (religious wear),
אַז‪that; when; if צײַט‪time; menstrual period (with "di") ער װעט‪will (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager לעבן‪live; life; dear (after a name); near, װעט‪will (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager ער זיך‪self מיט‪exert; with; middle אים‪him; it קײנמאָל‪never נישט‪not באַגעגענען‪meet (with "zikh mit").
איבער‪over; recycle דעם‪the, this איז‪be; so אַרױס‪out אין‪in יענער‪that צײַט‪time; menstrual period (with "di") אַ גרױס‪gray; large; size מחלוקת‪dispute, quarrel צװישן‪between כלאַװנעס
װײַב‪wife; woman; rifle (soldiers argot) גיטל‪Gitl און‪and שמעון‪Simon1װאָלפֿס װײַב‪wife; woman; rifle (soldiers argot) חנה‪Hanna1זיסל. דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) מחלוקת‪dispute, quarrel האָט‪have; give birth זיך‪self
אָנגעהױבן‪begin; confront (with "zikh mit") מיט‪exert; with; middle װערטער‪word און‪and מיט‪exert; with; middle װערטלעך‪witty saying, און‪and אױסגעלאָזט‪let האָט‪have; give birth זיך‪self
עס זײער‪their; very מיאוס‪ugly, obscene, loathsome, dirty; make ugly; dislike (with "zikh mit"): בײדע‪both װײַבער‪wife; woman; rifle (soldiers argot) האָבן‪have; give birth זיך‪self אַרײַנגעפּלאָנטעט‪stumble; tangle אײנע‪single; several (in plural) דער‪the, this