לײען בוך 5 זײַט 0312

                         די ערשטע קאָמונע
                           אַ מעשׂה לכּבֿוד פּסח

                                      קאַפּיטל א.

                            אַ מענטש װערט מיט אַלצדינג געװױנט

     הערט איר? ס'איז גאָר נישטאָ די צרה אַף דער װעלט, װאָס אַ
מענטש זאָל מיט איר ניט קאָנען געװױנט װערן. דאַכט זיך, װאָס קאָן
שױן זײַן ערגער פֿון צײנװײטיק? פֿונדעסטװעגן קאָן איך אײַך ברענ־
גען אַ ראַיה פֿון מײַן רבין רב מאָניש. מײַן רבי רב מאָניש האָט געזאָגט, אַז
װען ער זאָל חלילה לײַדן אַף צײנװײטיק, װאָלט ער זיך מעשׂה אָנ־
געטאָן. כּך הוה. אַז ס'איז געקומען די צײַט, װאָס ער האָט אָנגעהױבן
רײַסן זיך אַף די צײן, האָט ער תּחילת געשריגן נישט מיט זײַן קול, גע־
קראָכן אַף די גלײַכע װענט, אַרומגעטאַנצט איבער דער שטוב און צע־
טריבן דעם גאַנצן חדר אַהײם. אַף מאָרגן, אַז מיר זײַנען געקומען אין
חדר אַרײַן, האָבן מיר אים געטראָפֿן מיט אַן אונטערגעבונדענער באַק
און מיט אַן אױפֿגעטראָגענער ליפּ, און ער האָט שױן געקרעכצט שטי־
לערהײט. אַף איבערמאָרגן זײַנען שױן געװען באַ אים אַרומגעלײגט
בײדע באַקן מיט קישעלעך, דאָס פּנים האָט געגלאַנצט, װי באַשמירט
מיט פּוטער, און געזעסן איז ער שטיל, װי אַ קעצעלע, ניט אַרױסגע־
לאָזט אַפֿילו קײן פּיפּס.
     ― װאָס הערט זיך, רבי, מיט אײַער צאָן?
     ― װאָסער צאָן? ― מאַכט צו אונדז דער רבי מיט אַ ביטער
שמײכעלע: ― עס רײַסן מיך שױן, ברוך השם, אַלע צײן.
     איך האָב דאָס אײַך געבראַכט אַהער, בכדי עס זאָל אײַך קײן

                         di ershte komune
                           a mayse lekoved peysekh

                                      kapitl #.

                            a mentsh vert mit altsding gevoynt

     hert ir? s'iz gor nishto di tsore af der velt, vos a
mentsh zol mit ir nit konen gevoynt vern. dakht zikh, vos kon
shoyn zayn erger fun tseynveytik? fundestvegn kon ikh aykh bren-
gen a raye fun mayn rebn reb monish. mayn rebi reb monish hot gezogt, az
ven er zol kholile laydn af tseynveytik, volt er zikh mayse on-
geton. kakh have. az s'iz gekumen di tsayt, vos er hot ongehoybn
raysn zikh af di tseyn, hot er tkhiles geshrign nisht mit zayn kol, ge-
krokhn af di glaykhe vent, arumgetantst iber der shtub un tse-
tribn dem gantsn kheyder aheym. af morgn, az mir zaynen gekumen in
kheyder arayn, hobn mir im getrofn mit an untergebundener bak
un mit an oyfgetrogener lip, un er hot shoyn gekrekhtst shti-
lerhayt. af ibermorgn zaynen shoyn geven ba im arumgeleygt
beyde bakn mit kishelekh, dos ponem hot geglantst, vi bashmirt
mit puter, un gezesn iz er shtil, vi a ketsele, nit aroysge-
lozt afile keyn pips.
     ― vos hert zikh, rebi, mit ayer tson?
     ― voser tson? ― makht tsu undz der rebi mit a biter
shmeykhele: ― es raysn mikh shoyn, borekh hashem, ale tseyn.
     ikh hob dos aykh gebrakht aher, bkhdi es zol aykh keyn

                         די ערשטע‪first קאָמונע‪commune
                           אַ מעשׂה‪story; genitalia (vulgar) לכּבֿוד‪for the sake of; in honor of פּסח‪Passover

                                      קאַפּיטל‪chapter א.

                            אַ מענטש‪person, human, responsible or mature person װערט‪become; defend; forbid; value; worth מיט‪exert; with; middle אַלצדינג‪everything געװױנט‪accustom; become accustomed (with "zikh"); accustom; become accustomed (with "zikh"); live, reside

     הערט‪hear, smell (with "zikh") איר‪her; you (pl)? ס'איז‪be; so גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole נישטאָ‪not present; not existing די צרה‪trouble, misfortune, distress אַף דער‪the, this װעלט‪boil milk; world, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אַ
מענטש‪person, human, responsible or mature person זאָל‪should מיט‪exert; with; middle איר‪her; you (pl) ניט‪not קאָנען‪be able געװױנט‪accustom; become accustomed (with "zikh"); accustom; become accustomed (with "zikh"); live, reside װערן‪become; defend; forbid. דאַכט‪mention; appear, seem, think (with "zikh"); mention; appear, seem, think (with "zikh") זיך‪self, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) קאָן‪be able; dance figure; round of a card game
שױן‪look after; care for; already; right away זײַן‪be; his; its ערגער‪bad; anger; annoy פֿון‪from; of צײנװײטיק‪toothache? פֿונדעסטװעגן‪nonetheless, nevertheless קאָן‪be able; dance figure; round of a card game איך‪I אײַך‪you (pl) 
ברענגען‪bring אַ ראַיה‪proof פֿון‪from; of מײַן‪my רבין‪Rabbi (dative form) רב מאָניש‪Monish (male name). מײַן‪my רבי‪Rabbi (Hassidic); state-appointed Rabbi רב מאָניש‪Monish (male name) האָט‪have; give birth געזאָגט‪say; recite (prayer or religious text), אַז‪that; when; if
װען‪when; when (interrogative); if (contrary to fact) ער זאָל‪should חלילה‪God forfend, God forbid לײַדן‪suffer; suffering, grief, pain אַף צײנװײטיק‪toothache, װאָלט‪volt (electrical); would ער זיך‪self מעשׂה‪story; genitalia (vulgar) 
אָנגעטאָן‪wear, get dressed (with "zikh"). כּך‪such הוה‪it was; hustle. אַז‪that; when; if ס'איז‪be; so געקומען‪come די צײַט‪time; menstrual period (with "di"), װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ער האָט‪have; give birth אָנגעהױבן‪begin; confront (with "zikh mit")
רײַסן‪pull; tear זיך‪self אַף די צײן‪tooth, האָט‪have; give birth ער תּחילת‪outset, first of all געשריגן‪call, shout, scream נישט‪not מיט‪exert; with; middle זײַן‪be; his; its קול‪Kuliai (Lithuanian), 
געקראָכן‪creep, crawl אַף די גלײַכע‪straight, even; direct; similar; right away װענט‪wall, אַרומגעטאַנצט‪dance איבער‪over; recycle דער‪the, this שטוב‪house, home; room און‪and 
צעטריבן‪drive דעם‪the, this גאַנצן‪whole, full, complete חדר‪Jewish religious school; room אַהײם‪homeward. אַף מאָרגן‪morning, tomorrow, אַז‪that; when; if מיר‪me; we זײַנען‪be געקומען‪come אין‪in
חדר‪Jewish religious school; room אַרײַן‪into, האָבן‪have; give birth מיר‪me; we אים‪him; it געטראָפֿן‪find, meet; guess; happen, occur (with "zikh") מיט‪exert; with; middle אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware אונטערגעבונדענער‪bind; commit oneself (with "zikh") באַק‪cheek; buttocks; bake
און‪and מיט‪exert; with; middle אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware אױפֿגעטראָגענער‪annoy, anger ליפּ‪lip, און‪and ער האָט‪have; give birth שױן‪look after; care for; already; right away געקרעכצט‪groan, moan 
שטילערהײט‪silently. אַף איבערמאָרגן‪day after tomorrow זײַנען‪be שױן‪look after; care for; already; right away געװען‪be באַ אים‪him; it אַרומגעלײגט‪lay
בײדע‪both באַקן‪cheek; buttocks; bake מיט‪exert; with; middle קישעלעך‪cushion, דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) פּנים‪face האָט‪have; give birth געגלאַנצט‪shine, gleam, װי באַשמירט‪spread (with "mit"); grease
מיט‪exert; with; middle פּוטער‪butter; churn butter, און‪and געזעסן‪sit; seat; buttocks איז‪be; so ער שטיל‪quiet, silent; still; silence, װי אַ קעצעלע‪female cat, ניט‪not 
אַרױסגעלאָזט‪let אַפֿילו‪even, only קײן‪to; not any פּיפּס‪squeak; chirp (sound of a bird), squeal, whine.
     ― װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) הערט‪hear, smell (with "zikh") זיך‪self, רבי‪Rabbi (Hassidic); state-appointed Rabbi, מיט‪exert; with; middle אײַער‪you (pl); you (pl) צאָן‪tooth?
     ― װאָסער‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun) צאָן‪tooth? ― מאַכט‪make; defecate (with "mit"); power; regime צו אונדז‪us דער‪the, this רבי‪Rabbi (Hassidic); state-appointed Rabbi מיט‪exert; with; middle אַ ביטער‪bitter
שמײכעלע‪smile: ― עס רײַסן‪pull; tear מיך‪me שױן‪look after; care for; already; right away, ברוך‪fracture, split השם‪God, אַלע‪all צײן‪tooth.
     איך‪I האָב‪have; give birth דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אײַך‪you (pl) געבראַכט‪bring אַהער‪hither, בכדי‪in order that עס זאָל‪should אײַך‪you (pl) קײן‪to; not any