XII
שאַט, מיר פֿאָרן קײן אַמעריקע!
― א. ―
שאַט, מיר פֿאָרן קײן אַמעריקע! װוּ איז אַמעריקע? ― װײס איך
ניט. איך װײס נאָר, אַז ס'איז װײַט, שרעקלעך װײַט. מע דאַרף אַהין
פֿאָרן און פֿאָרן אַזױ לאַנג, ביז מע קומט. און אַז מע קומט, איז פֿאַראַן
אַ „קעסטל־גאַרטל“. דאָרט, אין „קעסטל־גאַרטל“, טוט מען אײַך אױס
נאַקעט און מע קוקט אײַך אין די אױגן. האָט איר געזונטע אױגן, איז
גוט. אלא ניט, פֿאָרט, זײַט מוחל, צוריק! דאַכט זיך, איך האָב געזונטע
אױגן. אײנמאָל נאָר האָב איך געהאַט צו טאָן מיט די אױגן. ייִנגלעך
פֿון דער שקאָלע האָבן מיך דערטאַפּט, אַװעקגעלײגט און אַרײַנגעבלאָזן
מיר אין די אױגן אַרײַן טאַבאַק. אַי, האָט זײ מײַן ברודער אליהו גע־
פּאַטשט! איצט זײַנען באַ מיר די אױגן לױטער, װי קרישטאָל. זעט איר,
מיט מײַן מאַמען איז ניט פֿרײלעך. אַזױ זאָגט מײַן ברודער אליהו. װער
איז שולדיק? אַז טאָג װי נאַכט װײנט זי. זײַט דער טאַטע איז געשטאָרבן
האָט זי נאָך גאָרניט אױפֿגעהערט צו װײנען.
― אום גאָטעס װילן! דו האָסט קײן רחמנות ניט אַף אונדז! אי־
בער דיר װעלן מיר חלילה אַלע דאַרפֿן פֿאָרן צוריק!
אַזױ טענהט מיט איר מײַן ברודער אליהו, און זי ענטפֿערט אים:
― נאַריש קינד װאָס דו ביסט! איך װײן דען? עס װײנט זיך
אַלײן, אָן מיר!...
אַזױ זאָגט די מאַמע, װישט די אױגן אין פֿאַרטעך און נעמט זיך
צום בעטגעװאַנט, צו די קישנס. מע דאַרף איבערשיטן אַלע קישנס.
אַמעריקע איז אַ לאַנד, װוּ ס'איז ניטאָ קײן קישנס. אַלצדינג איז דאָרט
דאָ, נאָר ניט קײן קישנס. װיִאַזױ שלאָפֿן דאָרט די מענטשן ― פֿאַרשטײ
|
|
Xayay
shat, mir forn keyn amerike!
― #. ―
shat, mir forn keyn amerike! vu iz amerike? ― veys ikh
nit. ikh veys nor, az s'iz vayt, shreklekh vayt. me darf ahin
forn un forn azoy lang, biz me kumt. un az me kumt, iz faran
a "kestl-gartl''. dort, in "kestl-gartl'', tut men aykh oys
naket un me kukt aykh in di oygn. hot ir gezunte oygn, iz
gut. ele nit, fort, zayt moykhl, tsurik! dakht zikh, ikh hob gezunte
oygn. eynmol nor hob ikh gehat tsu ton mit di oygn. yinglekh
fun der shkole hobn mikh dertapt, avekgeleygt un arayngeblozn
mir in di oygn arayn tabak. ay, hot zey mayn bruder Elye ge-
patsht! itst zaynen ba mir di oygn loyter, vi krishtol. zet ir,
mit mayn mamen iz nit freylekh. azoy zogt mayn bruder Elye. ver
iz shuldik? az tog vi nakht veynt zi. zayt der tate iz geshtorbn
hot zi nokh gornit oyfgehert tsu veynen.
― um gotes viln! du host keyn rakhmones nit af undz! i-
ber dir veln mir kholile ale darfn forn tsurik!
azoy tenht mit ir mayn bruder Elye, un zi entfert im:
― narish kind vos du bist! ikh veyn den? es veynt zikh
aleyn, on mir!...
azoy zogt di mame, visht di oygn in fartekh un nemt zikh
tsum betgevant, tsu di kishns. me darf ibershitn ale kishns.
amerike iz a land, vu s'iz nito keyn kishns. altsding iz dort
do, nor nit keyn kishns. viazoy shlofn dort di mentshn ― farshtey
|
XII
שאַטbe quiet; harm, injure, hurt; Šėta (Lithuanian), מירme; we פֿאָרןtravel (by vehicle) קײןto; not any אַמעריקעAmerica!
― א. ―
שאַטbe quiet; harm, injure, hurt; Šėta (Lithuanian), מירme; we פֿאָרןtravel (by vehicle) קײןto; not any אַמעריקעAmerica! װוּwhere איזbe; so אַמעריקעAmerica? ― װײסknow איךI
ניטnot. איךI װײסknow נאָרbut, only, אַזthat; when; if ס'איזbe; so װײַטfar; further, next (as "vayter"); far; further, next (as "vayter"), שרעקלעךterrible װײַטfar; further, next (as "vayter"); far; further, next (as "vayter"). מע דאַרףneed, require אַהיןthither; there
פֿאָרןtravel (by vehicle) אוןand פֿאָרןtravel (by vehicle) אַזױsuch; so; thus; yes לאַנגlong; for (duration); long; for (duration), ביזuntil, at the time (in future) when מע קומטcome. אוןand אַזthat; when; if מע קומטcome, איזbe; so פֿאַראַןexist (with "es iz")
אַ „קעסטלbox; small box; square1גאַרטלwrap; belt, sash, girdle“. דאָרטthere, איןin „קעסטלbox; small box; square1גאַרטלwrap; belt, sash, girdle“, טוטdo; paper bag מעןone (indefinite subject) אײַךyou (pl) אױסout; because of
נאַקעטnaked אוןand מע קוקטlook אײַךyou (pl) איןin די אױגןeye (anatomy). האָטhave; give birth אירher; you (pl) געזונטעhealthy אױגןeye (anatomy), איזbe; so
גוטgood; thoroughly; property; possession; estate. אלאrather ניטnot, פֿאָרטtravel (by vehicle); after all; still, nonetheless; fort, זײַטbe; side, page מוחלforgive (with "zayn"), צוריקback! דאַכטmention; appear, seem, think (with "zikh"); mention; appear, seem, think (with "zikh") זיךself, איךI האָבhave; give birth געזונטעhealthy
אױגןeye (anatomy). אײנמאָלonce; especially נאָרbut, only האָבhave; give birth איךI געהאַטhave; give birth צו טאָןtone; ton (weight); do מיטexert; with; middle די אױגןeye (anatomy). ייִנגלעךboy, fellow, lad; jack (playing cards)
פֿוןfrom; of דערthe, this שקאָלעschool (typically non-Jewish) האָבןhave; give birth מיךme דערטאַפּטreach; find, אַװעקגעלײגטkill; set aside אוןand אַרײַנגעבלאָזןblow
מירme; we איןin די אױגןeye (anatomy) אַרײַןinto טאַah, wellבאַקcheek; buttocks; bake. אַי, האָטhave; give birth זײ מײַןmy ברודערbrother אליהוElijah
געפּאַטשטslap; applaud (with "mit di hent")! איצטnow זײַנעןbe באַ מירme; we די אױגןeye (anatomy) לױטערpure; purify, װי קרישטאָלcrystal. זעטsee; the letter Z; satiety אירher; you (pl),
מיטexert; with; middle מײַןmy מאַמעןmother; mare (balegole-loshn) איזbe; so ניטnot פֿרײלעךhappy. אַזױsuch; so; thus; yes זאָגטsay; recite (prayer or religious text) מײַןmy ברודערbrother אליהוElijah. װערbecome; defend; forbid; who
איזbe; so שולדיקguilty; indebted, in arrears? אַזthat; when; if טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper װי נאַכטnight װײנטcry, weep זי. זײַטbe; side, page דערthe, this טאַטעfather איזbe; so געשטאָרבןdie
האָטhave; give birth זי נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) גאָרניטnothing אױפֿגעהערטstop, cease צו װײנעןcry, weep.
― אוםaround; in order to (with "tsu") גאָטעס װילןwant; will, desire! דו האָסטhave; give birth קײןto; not any רחמנותmercy, pity ניטnot אַף אונדזus!
איבערover; recycle דירyou װעלןwave; will (future); boil milk; want מירme; we חלילהGod forfend, God forbid אַלעall דאַרפֿןneed, require פֿאָרןtravel (by vehicle) צוריקback!
אַזױsuch; so; thus; yes טענהטcomplain; argue; plead מיטexert; with; middle אירher; you (pl) מײַןmy ברודערbrother אליהוElijah, אוןand זי ענטפֿערטanswer איםhim; it:
― נאַרישfoolish קינדchild װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) דו ביסטbe! איךI װײןcry, weep דעןin that case; else; (after question, expecting negative answer)? עס װײנטcry, weep זיךself
אַלײןoneself (with a personal pronoun); only, אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see מירme; we!...
אַזױsuch; so; thus; yes זאָגטsay; recite (prayer or religious text) די מאַמעmother; mare (balegole-loshn), װישטwipe די אױגןeye (anatomy) איןin פֿאַרטעךapron אוןand נעמטtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") זיךself
צוםtowards בעטגעװאַנטbedding, צו די קישנסpillow. מע דאַרףneed, require איבערשיטןpour (dry material); pour (dry material) אַלעall קישנסpillow.
אַמעריקעAmerica איזbe; so אַ לאַנדcountry; land, come to land, װוּwhere ס'איזbe; so ניטאָnot present; not existing קײןto; not any קישנסpillow. אַלצדינגeverything איזbe; so דאָרטthere
דאָhere, נאָרbut, only ניטnot קײןto; not any קישנסpillow. װיִאַזױhow? שלאָפֿןsleep דאָרטthere די מענטשןperson, human, responsible or mature person ― פֿאַרשטײunderstand
|