לײען בוך 4 זײַט 0027

                                       II

מיר איז גוט ― איך בין אַ יתום!


― א. ―

פֿון זינט איך בין צו מײַן שׂכל געקומען, געדענק איך ניט, איך זאָל
זײַן אַזאַ מיוחס, װי אַצינד. װאָס איז מיט מיר דער יחוס? ― מײַן
טאַטע, פּײסי דער חזן, װײסט איר דאָך, איז געשטאָרבן דעם ערשטן
טאָג שבֿועות, און איך בין געבליבן אַ יתום.
     פֿון דעם ערשטן טאָג נאָך שבֿועות האָבן מיר אָנגעהױבן זאָגן קדיש
― איך און מײַן ברודער אליהו. ער טאַקע האָט מיך אױסגעלערנט זאָגן
קדיש.
     מײַן ברודער אליהו איז אַ געטרײַער ברודער, אָבער נישט קײן גו־
טער רבי. ער איז אַ כּעסן, ער שלאָגט זיך! ער האָט אױפֿגעעפֿנט אַ סידור
און האָט זיך אַװעקגעזעצט מיט מיר און האָט אָנגעהױבן מיט מיר שטו־
דירן:
     ― יתגדל ױתקדש שמיה רבה... ער װיל, אַז איך זאָל שױן קאָ־
נען אױסנװײניק. ער חזרט־איבער מיט מיר נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל,
פֿון אָנהײב ביזן סוף, און הײסט מיר, אַז איצט זאָל איך שױן זאָגן
אַלײן. איך זאָג אַלײן, אָבער עס גײט ניט.
     ביז „ױצמח פּורקניה“ איז נאָך װי עס איז, און קומט צו „ױצמח
פּורקניה“, פֿאַרטשעפּע איך מיך. דערלאַנגט ער מיר מיטן עלנבױגן און
זאָגט מיר, אַז דער קאָפּ איז מיר, אַפּנים, ערגעץ אין דרױסן (גלײַך װי
געטראָפֿן), אָדער ערגעץ באַם קעלבל (גלײַך װי ער איז געװען דערבײַ)...
ער פֿױלט זיך ניט און חזרט אײַן מיט מיר נאָכאַמאָל. איך האָב מיך
קױם דערשלאָגן ביז „לעילא ולעילא מן כּל ברכתא ושירתא תּושבחתא“

                                       ayay

mir iz gut ― ikh bin a yosem!


― #. ―

fun zint ikh bin tsu mayn seykhl gekumen, gedenk ikh nit, ikh zol
zayn aza meyukhes, vi atsind. vos iz mit mir der iHus? ― mayn
tate, peysi der khazn, veyst ir dokh, iz geshtorbn dem ershtn
tog shvues, un ikh bin geblibn a yosem.
     fun dem ershtn tog nokh shvues hobn mir ongehoybn zogn kadesh
― ikh un mayn bruder Elye. er take hot mikh oysgelernt zogn
kadesh.
     mayn bruder Elye iz a getrayer bruder, ober nisht keyn gu-
ter rebi. er iz a kaysn, er shlogt zikh! er hot oyfgeefnt a sider
un hot zikh avekgezetst mit mir un hot ongehoybn mit mir shtu-
dirn:
     ― iTgdl oyTkdsh shmih rbh... er vil, az ikh zol shoyn ko-
nen oysnveynik. er khazrt-iber mit mir nokhamol un nokhamol,
fun onheyb bizn suf, un heyst mir, az itst zol ikh shoyn zogn
aleyn. ikh zog aleyn, ober es geyt nit.
     biz "oytsemekh purknih'' iz nokh vi es iz, un kumt tsu "oytsemekh
purknih'', fartshepe ikh mikh. derlangt er mir mitn elnboygn un
zogt mir, az der kop iz mir, apnim, ergets in droysn (glaykh vi
getrofn), oder ergets bam kelbl (glaykh vi er iz geven derbay)...
er foylt zikh nit un khazrt ayn mit mir nokhamol. ikh hob mikh
koym dershlogn biz "leyl# uleyl# man kol brkhT# ushirT# WushbHT#''

                                       II

מיר‪me; we איז‪be; so גוט‪good; thoroughly; property; possession; estate ― איך‪I בין‪bee (insect, Anthophila); be אַ יתום‪orphan!


― א. ―

פֿון‪from; of זינט‪since איך‪I בין‪bee (insect, Anthophila); be צו מײַן‪my שׂכל‪wisdom, common sense, prudence געקומען‪come, געדענק‪remember; memory איך‪I ניט‪not, איך‪I זאָל‪should
זײַן‪be; his; its אַזאַ‪such מיוחס‪aristocrat, װי אַצינד‪now. װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איז‪be; so מיט‪exert; with; middle מיר‪me; we דער‪the, this יחוס? ― מײַן‪my
טאַטע‪father, פּײסי דער‪the, this חזן‪cantor, װײסט‪know איר‪her; you (pl) דאָך‪of course; yet, still, איז‪be; so געשטאָרבן‪die דעם‪the, this ערשטן‪first
טאָג‪day; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper שבֿועות‪oath, און‪and איך‪I בין‪bee (insect, Anthophila); be געבליבן‪remain; be decided (with "bay") אַ יתום‪orphan.
     פֿון‪from; of דעם‪the, this ערשטן‪first טאָג‪day; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper נאָך‪after; yet, still; even; more (in positive constructions only) שבֿועות‪oath האָבן‪have; give birth מיר‪me; we אָנגעהױבן‪begin; confront (with "zikh mit") זאָגן‪say; recite (prayer or religious text) קדיש‪Kaddish prayer; son
― איך‪I און‪and מײַן‪my ברודער‪brother אליהו‪Elijah. ער טאַקע‪indeed, truly, really האָט‪have; give birth מיך‪me אױסגעלערנט‪memorize (with "zikh") זאָגן‪say; recite (prayer or religious text)
קדיש‪Kaddish prayer; son.
     מײַן‪my ברודער‪brother אליהו‪Elijah איז‪be; so אַ געטרײַער‪faithful; devoted ברודער‪brother, אָבער‪but נישט‪not קײן‪to; not any 
גוטער‪good; thoroughly רבי‪Rabbi (Hassidic); state-appointed Rabbi. ער איז‪be; so אַ כּעסן‪angry person, ער שלאָגט‪hit, beat; fight (with "zikh") זיך‪self! ער האָט‪have; give birth אױפֿגעעפֿנט‪open אַ סידור‪prayer book
און‪and האָט‪have; give birth זיך‪self אַװעקגעזעצט‪seat; place מיט‪exert; with; middle מיר‪me; we און‪and האָט‪have; give birth אָנגעהױבן‪begin; confront (with "zikh mit") מיט‪exert; with; middle מיר‪me; we 
שטודירן‪study:
     ― יתגדל ױתקדש שמיה רבה... ער װיל‪want, אַז‪that; when; if איך‪I זאָל‪should שױן‪look after; care for; already; right away 
קאָנען‪be able אױסנװײניק‪outside, external; by heart (with "fun" or "oyf"). ער חזרט‪repeat1איבער‪over; recycle מיט‪exert; with; middle מיר‪me; we נאָכאַמאָל‪again און‪and נאָכאַמאָל‪again,
פֿון‪from; of אָנהײב‪start ביזן‪until, at the time (in future) when סוף‪end, און‪and הײסט‪order, tell; be called, be named מיר‪me; we, אַז‪that; when; if איצט‪now זאָל‪should איך‪I שױן‪look after; care for; already; right away זאָגן‪say; recite (prayer or religious text)
אַלײן‪oneself (with a personal pronoun); only. איך‪I זאָג‪say; recite (prayer or religious text) אַלײן‪oneself (with a personal pronoun); only, אָבער‪but עס גײט‪go; plan to (with infinitive) ניט‪not.
     ביז‪until, at the time (in future) when „ױצמח פּורקניה“ איז‪be; so נאָך‪after; yet, still; even; more (in positive constructions only) װי עס איז‪be; so, און‪and קומט‪come צו „ױצמח
פּורקניה“, פֿאַרטשעפּע‪hook; stumble on; pick a quarrel with (with "zikh mit") איך‪I מיך‪me. דערלאַנגט‪hand over, pass, hand; reach; hit (with "a klap"); hand over, pass, hand; reach; hit (with "a klap") ער מיר‪me; we מיטן‪with; middle עלנבױגן‪elbow און‪and
זאָגט‪say; recite (prayer or religious text) מיר‪me; we, אַז‪that; when; if דער‪the, this קאָפּ‪head (anatomy) איז‪be; so מיר‪me; we, אַפּנים, ערגעץ‪somewhere אין‪in דרױסן‪outdoors; outside; exterior (גלײַך‪straight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) װי
געטראָפֿן‪find, meet; guess; happen, occur (with "zikh")), אָדער‪vein; or ערגעץ‪somewhere באַם‪at, at the home of, by, near; in the opinion of; alongside קעלבל‪calf (גלײַך‪straight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) װי ער איז‪be; so געװען‪be דערבײַ‪present; neighboring, nearby, close; meanwhile; near)...
ער פֿױלט‪spoil; be lazy (with "zikh") זיך‪self ניט‪not און‪and חזרט‪repeat אײַן‪in (separable converb); take in (clothing); limit; reduce; nest; see מיט‪exert; with; middle מיר‪me; we נאָכאַמאָל‪again. איך‪I האָב‪have; give birth מיך‪me
קױם‪barely, hardly (often with "vos") דערשלאָגן‪oppress; depress; achieve (with "zikh"); oppress; depress; achieve (with "zikh") ביז‪until, at the time (in future) when „לעילא ולעילא מן כּל‪all ברכתא ושירתא תּושבחתא“