398 ש ל ו ם ע ל י כ ם
קאַפּיטל י.
װאָס טאַמאַראַ האָט געזען און געהערט
עס איז נאָך געװען פֿרי, אַז טאַמאַראַ האָט זיך געלאָזט איבער דער
שטאָט אַראָפּ־צו, דאָרט װוּ די אָרעמעלײַט װוֿינען, אַף דער ייִדישער גאַס.
זי האָט באַגעגנט אָרעמע װײַבער מיט קינדער, מיט פּעקלעך און שמאַ־
טעס אַ סך, פֿאָרן אַף פֿורלעך, אײן פֿורל נאָכן אַנדערן, מיט איבערגע־
שראָקענע פֿאַרשעמטע פּנימער, גלײַך װי זײ װאָלטן עפּעס אָפּגעטאָן אַ
מיאוסע מעשׂה, באַגאַנגען אַ פֿאַרברעכן... װוּהין פֿאָרט מען? זײ
װײסן אַלײן נישט װוּהין זײ פֿאָרן. אין שטאָט איז, זאָגט מען, אַ פּאָגראָם,
דאַרף מען פֿאָרן ערגעץ זיך באַהאַלטן; דער ― צו אַ באַקאַנטן קריסט,
דער ― אין אַ האָטעל, און דער צום באַן... לאַנג האָבן אָבער די דאָזיקע
נישט געקאָנט פֿאָרן, װאָרעם מע האָט זײ נישט געלאָזט; מע האָט זײ
גענומען אָפּשטעלן, פֿאַרקערעװען די פֿערדלעך און אָפּשיקן צוריק, צוריק.
טאַמאַראַ איז צוגעגאַנגען צו אַ פּאָליציאַנט און געפֿרעגט, װיִאַזױ דערלאָזט
ער אַזאַ זאַך? האָט זי באַקומען פֿון אים אַ תּשובֿה, אַז די באַרישני זאָל
זיך בעסער אָפּטראָגן פֿונדאַנען באַצײַטנס, װאָרעם זי קאָן כאַפּן דעם
אײגענעם פּסק, װאָס די דאָזיקע ייִדן...
― װאָס עפּעס ייִדן? ― פֿרעגט אים טאַמאַראַ.
― װאָרעם הײַנט איז אַזאַ טאָג... ― ענטפֿערט איר דער פּאָלי־
ציאַנט מיט אַזאַ טאָז, גלײַך װי עס װאָלט זיך גערעדט פֿון באַגיסן די
גאַסן וכדומה אַזעלכע געװײנלעכע זאַכן.
טאַמאַראַ גײט װײַטער און שלאָגט זיך אָן אַף אַזאַ סצענע: אַן
אָרעמע ייִדישע פֿרױ, נאָך אַ יונג װײַבל, מיט צװײ קינדער, אײנס באַ
דער האַנט, דאָס אַנדערע אַף די הענט, לױפֿט מיט אַ קאָשיק, און איר
לױפֿן נאָך צװײ גױעס. אײנע האָט שױן דעם קאָשיק צוגענומען, און די
אַנדערע רײַסט באַ איר די שאַל פֿונעם קאָפּ. טאַמאַראַ לױפֿט צו און
שטעלט זײ אָפּ.
― װאָס טוט איר דאָס? גאָט איז מיט אײַך!
― הײַנט מעג מען! ― ענטפֿערן איר די גױעס מיט אַ געלעכטער
|
|
398 sholem elikh
m
kapitl i.
vos tamara hot gezen un gehert
es iz nokh geven fri, az tamara hot zikh gelozt iber der
shtot arop-tsu, dort vu di oremelayt vuinen, af der yidisher gas.
zi hot bagegnt oreme vayber mit kinder, mit peklekh un shma-
tes a sakh, forn af furlekh, eyn furl nokhn andern, mit iberge-
shrokene farshemte penemer, glaykh vi zey voltn epes opgeton a
mi#use mayse, bagangen a farbrekhn... vuhin fort men? zey
veysn aleyn nisht vuhin zey forn. in shtot iz, zogt men, a pogrom,
darf men forn ergets zikh bahaltn; der ― tsu a bakantn krist,
der ― in a hotel, un der tsum ban... lang hobn ober di dozike
nisht gekont forn, vorem me hot zey nisht gelozt; me hot zey
genumen opshteln, farkereven di ferdlekh un opshikn tsurik, tsurik.
tamara iz tsugegangen tsu a politsyant un gefregt, viazoy derlozt
er aza zakh? hot zi bakumen fun im a tshuve, az di barishni zol
zikh beser optrogn fundanen batsaytns, vorem zi kon khapn dem
eygenem psak, vos di dozike yidn...
― vos epes yidn? ― fregt im tamara.
― vorem haynt iz aza tog... ― entfert ir der poli-
tsyant mit aza toz, glaykh vi es volt zikh geredt fun bagisn di
gasn ukhdoyme azelkhe geveynlekhe zakhn.
tamara geyt vayter un shlogt zikh on af aza stsene: an
oreme yidishe froy, nokh a yung vaybl, mit tsvey kinder, eyns ba
der hant, dos andere af di hent, loyft mit a koshik, un ir
loyfn nokh tsvey goyes. eyne hot shoyn dem koshik tsugenumen, un di
andere rayst ba ir di shal funem kop. tamara loyft tsu un
shtelt zey op.
― vos tut ir dos? got iz mit aykh!
― haynt meg men! ― entfern ir di goyes mit a gelekhter
|
398 ש ל ו ם ע ל י כ ם
קאַפּיטלchapter י.
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) טאַמאַראַ האָטhave; give birth געזעןsee אוןand געהערטbelong; hear, smell (with "zikh")
עס איזbe; so נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) געװעןbe פֿריearly, אַזthat; when; if טאַמאַראַ האָטhave; give birth זיךself געלאָזטlet איבערover; recycle דערthe, this
שטאָטreserved seat or place in synagogue; town אַראָפּdown1צו, דאָרטthere װוּwhere די אָרעמעלײַטpoor people װוֿינען, אַף דערthe, this ייִדישערYiddish language; Jewish גאַסstreet.
זי האָטhave; give birth באַגעגנטmeet (with "zikh mit"); meet (with "zikh mit") אָרעמעpoor װײַבערwife; woman; rifle (soldiers argot) מיטexert; with; middle קינדערchild, מיטexert; with; middle פּעקלעךpack אוןand
שמאַטעסrag אַ סך, פֿאָרןtravel (by vehicle) אַף פֿורלעךwagon, אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) פֿורלwagon נאָכןafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַנדערןother; next, מיטexert; with; middle
איבערגעשראָקענעfear פֿאַרשעמטעembarrass פּנימערface, גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) װי זײ װאָלטןvolt (electrical); would עפּעסsomething; somehow; somewhat; very אָפּגעטאָןcomplete an action אַ
מיאוסעugly, obscene, loathsome, dirty מעשׂהstory; genitalia (vulgar), באַגאַנגעןcommit (crime); go without (with "zikh on"); treat (with "zikh mit") אַ פֿאַרברעכןbreak the law, wring (the hands); crime... װוּהיןwhither, whither? פֿאָרטtravel (by vehicle); after all; still, nonetheless; fort מעןone (indefinite subject)? זײ
װײסןknow אַלײןoneself (with a personal pronoun); only נישטnot װוּהיןwhither, whither? זײ פֿאָרןtravel (by vehicle). איןin שטאָטreserved seat or place in synagogue; town איזbe; so, זאָגטsay; recite (prayer or religious text) מעןone (indefinite subject), אַ פּאָגראָםanti-Jewish riot,
דאַרףneed, require מעןone (indefinite subject) פֿאָרןtravel (by vehicle) ערגעץsomewhere זיךself באַהאַלטןhide; bury (euphamism); hide; bury (euphamism); דערthe, this ― צו אַ באַקאַנטןrecognize; introduce to or acquaint with (with "mit"); meet (with "zikh mit"); famous, well known קריסטChristian,
דערthe, this ― איןin אַ האָטעלhotel, אוןand דערthe, this צוםtowards באַןtrain... לאַנגlong; for (duration); long; for (duration) האָבןhave; give birth אָבערbut די דאָזיקעhere
נישטnot געקאָנטbe able פֿאָרןtravel (by vehicle), װאָרעםbecause; worm מע האָטhave; give birth זײ נישטnot געלאָזטlet; מע האָטhave; give birth זײ
גענומעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") אָפּשטעלןremain (with "zikh"); bus-stop; stop, פֿאַרקערעװעןturn די פֿערדלעךhorse (animal); vault, vaulting horse (gymnastics); hobby אוןand אָפּשיקןsend צוריקback, צוריקback.
טאַמאַראַ איזbe; so צוגעגאַנגעןgo; plan to (with infinitive) צו אַ פּאָליציאַנטpolicmeman אוןand געפֿרעגטask, װיִאַזױhow? דערלאָזטallow; tolerate
ער אַזאַsuch זאַךthing; vagina (anatomy)? האָטhave; give birth זי באַקומעןacquire, receive פֿוןfrom; of איםhim; it אַ תּשובֿהanswer; repentance, אַזthat; when; if די באַרישני זאָלshould
זיךself בעסערbass (voice); good; thoroughly; improve אָפּטראָגןcarry; be pregnant פֿונfrom; ofדאַנעןhere באַצײַטנסon time, װאָרעםbecause; worm זי קאָןbe able; dance figure; round of a card game כאַפּןcatch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") דעםthe, this
אײגענעםown; same פּסקadjudication; sentence, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) די דאָזיקעhere ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger...
― װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) עפּעסsomething; somehow; somewhat; very ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger? ― פֿרעגטask איםhim; it טאַמאַראַ.
― װאָרעםbecause; worm הײַנטtoday; now consider; so then? איזbe; so אַזאַsuch טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper... ― ענטפֿערטanswer אירher; you (pl) דערthe, this
פּאָליציאַנטpolicmeman מיטexert; with; middle אַזאַsuch טאָזboard of health (Poland), גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) װי עס װאָלטvolt (electrical); would זיךself גערעדטspeak פֿוןfrom; of באַגיסןdrench די
גאַסןstreet וכדומהand similar, etc. אַזעלכעsuch; such; so; thus; yes געװײנלעכעordinary, usual, common; of course זאַכןthing; vagina (anatomy).
טאַמאַראַ גײטgo; plan to (with infinitive) װײַטערfar; further, next (as "vayter"); separate אוןand שלאָגטhit, beat; fight (with "zikh") זיךself אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see אַף אַזאַsuch סצענעscene: אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware
אָרעמעpoor ייִדישעYiddish language; Jewish פֿרױwoman; wife, נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַ יונגyouth; young װײַבלfemale; feminine, מיטexert; with; middle צװײ2; deuce (playing cards) קינדערchild, אײנסone; single; several (in plural) באַ
דערthe, this האַנטhand, דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַנדערעother; next אַף די הענטhand, לױפֿטrun מיטexert; with; middle אַ קאָשיקbasket, אוןand אירher; you (pl)
לױפֿןrun נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) צװײ2; deuce (playing cards) גױעסChristian woman. אײנעsingle; several (in plural) האָטhave; give birth שױןlook after; care for; already; right away דעםthe, this קאָשיקbasket צוגענומעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"), אוןand די
אַנדערעother; next רײַסטpull; tear באַ אירher; you (pl) די שאַלshawl; scarf; howl; resound פֿונעםfrom; of קאָפּhead (anatomy). טאַמאַראַ לױפֿטrun צו אוןand
שטעלטplace; become bankrupt (with "zikh") זײ אָפּfinishing; up (as separable part of verb).
― װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) טוטdo; paper bag אירher; you (pl) דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)? גאָטGod, deity איזbe; so מיטexert; with; middle אײַךyou (pl)!
― הײַנטtoday; now consider; so then? מעגmay מעןone (indefinite subject)! ― ענטפֿערןanswer אירher; you (pl) די גױעסChristian woman מיטexert; with; middle אַ געלעכטערlaughter
|