א י ן ש ט ו ר ע ם 331
שײנער פּאַסכאַ־קױלעטש אױך נאָר פֿון יוצא װעגן, צוליב דער דײַטשקע
דער קריסטן, װאָס דרײט זיך אַרום אין שטוב. אָט ראָם װערט אָנגערופֿן
אַ מענטש, װאָס װיל זיך נישט קריגן מיט דער װעלט!
מע האָט זיך אַװעקגעזעצט די ערשטע נאַכט צום סדר זאַלבעדריט:
דער אַפּטײקער, זײַן זון סאַשאַ און זײַן חבֿר שמעון קעסלער. דער פֿאָ־
טער האָט אױסגעזען באַ זיך אין שטוב װי אַ פֿרעמדער, װי אַ גאַסט ;
ער האָט זיך אָנגעטאָן אין אַ שװאַרצן ראָק, פֿאַרשפּילעט פֿון אױבן ביז
אַראָפּ, צוגעמאַכט אַלע לאָדן פֿון די פֿענצטער, מע זאָל חלילה נישט
דערזען פֿון דרױסן, אַז באַ סאַפֿראַנאָװיטש דעם אַפּטײקער ריכט מען
אָפּ דעם סדר, האָט געהױבן אַלע מינוט דעם צילינדערהוט און געװישט
דעם שװײס, געזאָגט, אַז ער איז נישט געװוֿינט צו זיצן אין שטוב מיט
אַ צוגעדעקטן קאָפּ, און האָט זיך באַרויִקט ערשט דעמאָלט, אַז ער האָט
אַרױסבאַגלײט זײַן „דײַטשקע“ די קריסטן, װאָס איז געװען די בעל־
הביתטע באַ אים אַף דער שטוב. ער האָט זיך גאָרנישט געקאָנט פֿאָר־
שטעלן, אַז זײַן „דײַטשקע“ זאָל זען אים, דעם אינטעליגענט סאַפֿראַ־
נאָװיטש, איבער אַ ייִדישן סדר...
קאַפּיטל ג.
דעם שוסטערס אורח
אױב דער ליבער גוטער יום־טובֿ איז פֿאַר די נגידים אַ תּענוג, איז
ער פֿאַר אָרעמעלײַט אַ גן־עדן.
אַן אָרעמער בעל־מלאָכה, אַ מלמד, אַ קרעמער, אַ הענדלער, אַ
טענדלער איז אײַנגעשפּאַנט אַ גאַנץ קײַלעכיק יאָר אין דעם יאָך, װײס
נישט פֿון קײן שום פֿאַרגעניגן אין דער װעלט, אַחוץ דעם אײנציקן טאָג
שבת, װאָס ער קאָן זיך פֿאַרגינען אָפּשלאָפֿן דעם גאַנצן טאָג, װײס נישט,
װיִאַזױ גאָט צו דאַנקען, אַז עס קומט דער גוטער ליבער פּסח, װאָס מע
װעט קאָנען רוען גאַנצע אַכט טאָג דורכאַנאַנד, נישט טראָגן אַפֿן קאָפּ
קײן שום דאגות פּרנסה, װאָרעם װאָס ― װאָס, מיט מצה איז מען באַ־
װאָרנט אַף אַ גאַנצע װאָך. און װער שמועסט, אַז צו דער מצה העלפֿט
נאָך גאָט אַ זעקל קאַרטאָפֿלעס מיט אָ דײזשקעלע פּסחדיקן באָרשט, ―
|
|
in shturem 331
sheyner paskha-koyletsh oykh nor fun yoytsi vegn, tsulib der daytshke
der kristn, vos dreyt zikh arum in shtub. ot rom vert ongerufn
a mentsh, vos vil zikh nisht krign mit der velt!
me hot zikh avekgezetst di ershte nakht tsum seyder zalbedrit:
der apteyker, zayn zun sasha un zayn khaver shhimen kesler. der fo-
ter hot oysgezen ba zikh in shtub vi a fremder, vi a gast ;
er hot zikh ongeton in a shvartsn rok, farshpilet fun oybn biz
arop, tsugemakht ale lodn fun di fentster, me zol kholile nisht
derzen fun droysn, az ba safranovitsh dem apteyker rikht men
op dem seyder, hot gehoybn ale minut dem tsilinderhut un gevisht
dem shveys, gezogt, az er iz nisht gevuint tsu zitsn in shtub mit
a tsugedektn kop, un hot zikh baruikt ersht demolt, az er hot
aroysbagleyt zayn "daytshke'' di kristn, vos iz geven di bel-
hbeste ba im af der shtub. er hot zikh gornisht gekont for-
shteln, az zayn "daytshke'' zol zen im, dem inteligent safra-
novitsh, iber a yidishn seyder...
kapitl g.
dem shusters oyrekh
oyb der liber guter yum-tuv iz far di negidem a tayneg, iz
er far oremelayt a gn-edn.
an oremer balmelokhe, a melamed, a kremer, a hendler, a
tendler iz ayngeshpant a gants kaylekhik yor in dem yokh, veys
nisht fun keyn shum fargenign in der velt, akhuts dem eyntsikn tog
shabes, vos er kon zikh farginen opshlofn dem gantsn tog, veys nisht,
viazoy got tsu danken, az es kumt der guter liber peysekh, vos me
vet konen ruen gantse akht tog durkhanand, nisht trogn afn kop
keyn shum dayges parnose, vorem vos ― vos, mit matse iz men ba-
vornt af a gantse vokh. un ver shmuest, az tsu der matse helft
nokh got a zekl kartofles mit o deyzhkele peysekhdikn borsht, ―
|
א י ן ש ט ו ר ע ם 331
שײנערpretty פּאַסכאַ1קױלעטשbraided bread אױךalso נאָרbut, only פֿוןfrom; of יוצאfulfill an obligation (with "zayn") װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh, צוליבfor דערthe, this דײַטשקעGermany
דערthe, this קריסטןChristian, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) דרײטtwirl; turn; twist זיךself אַרוםaround איןin שטובhouse, home; room. אָטhere; this very; just now ראָםframe, border, limit װערטbecome; defend; forbid; value; worth אָנגערופֿןspeak, say (with "zikh")
אַ מענטשperson, human, responsible or mature person, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) װילwant זיךself נישטnot קריגןreceive, get; fight (with "zikh"); war מיטexert; with; middle דערthe, this װעלטboil milk; world!
מע האָטhave; give birth זיךself אַװעקגעזעצטseat; place די ערשטעfirst נאַכטnight צוםtowards סדרorder; Passover meal; place in order זאַלבעדריטall three:
דערthe, this אַפּטײקערpharmacist, זײַןbe; his; its זוןsun; son סאַשאַ אוןand זײַןbe; his; its חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend שמעוןSimon קעסלערboilermaker. דערthe, this
פֿאָטערfather (German) האָטhave; give birth אױסגעזעןappear באַ זיךself איןin שטובhouse, home; room װי אַ פֿרעמדערforeign, strange, װי אַ גאַסטguest ;
ער האָטhave; give birth זיךself אָנגעטאָןwear, get dressed (with "zikh") איןin אַ שװאַרצןblack; Negro; brunette; blacken (with "zikh"); cross illegally (with "grenets") ראָקsuit coat; robe (clothing), פֿאַרשפּילעט פֿוןfrom; of אױבןabove ביזuntil, at the time (in future) when
אַראָפּdown, צוגעמאַכטclose אַלעall לאָדןload; file suit against; shutter פֿוןfrom; of די פֿענצטערwindow, מע זאָלshould חלילהGod forfend, God forbid נישטnot
דערזעןcatch sight of; esteem; cachet פֿוןfrom; of דרױסןoutdoors; outside; exterior, אַזthat; when; if באַ סאַפֿראַנאָװיטש דעםthe, this אַפּטײקערpharmacist ריכטjudge; expect (with "zikh az/oyf/tsu"); judge; expect (with "zikh az/oyf/tsu"); court מעןone (indefinite subject)
אָפּfinishing; up (as separable part of verb) דעםthe, this סדרorder; Passover meal; place in order, האָטhave; give birth געהױבןraise, lift; exalt; exalted אַלעall מינוטminute דעםthe, this צילינדערtop-hat (clothing)הוטhat (clothing) אוןand געװישטwipe
דעםthe, this שװײסsweat, געזאָגטsay; recite (prayer or religious text), אַזthat; when; if ער איזbe; so נישטnot געװוֿינט צו זיצןsit; seat איןin שטובhouse, home; room מיטexert; with; middle
אַ צוגעדעקטןcover קאָפּhead (anatomy), אוןand האָטhave; give birth זיךself באַרויִקטcalm ערשטfirst; recently דעמאָלטthen, אַזthat; when; if ער האָטhave; give birth
אַרױסבאַגלײטaccompany זײַןbe; his; its „דײַטשקעGermany“ די קריסטןChristian, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איזbe; so געװעןbe די
בעלהביתטע באַ איםhim; it אַף דערthe, this שטובhouse, home; room. ער האָטhave; give birth זיךself גאָרנישטnothing געקאָנטbe able
פֿאָרשטעלןintroduce; present; perform; imagine (with "zikh"), אַזthat; when; if זײַןbe; his; its „דײַטשקעGermany“ זאָלshould זעןsee איםhim; it, דעםthe, this אינטעליגענטintelligent
סאַפֿראַנאָװיטש, איבערover; recycle אַ ייִדישןYiddish language; Jewish סדרorder; Passover meal; place in order...
קאַפּיטלchapter ג.
דעםthe, this שוסטערסcobbler אורחguest; visitor
אױבif דערthe, this ליבערdear; rather; prefer (with "hobn") גוטערgood; thoroughly יום־טובֿreligious holiday איזbe; so פֿאַרfor; before; in the time of די נגידיםwealthy person אַ תּענוגpleasure, delight, איזbe; so
ער פֿאַרfor; before; in the time of אָרעמעלײַטpoor people אַ גן־עדןparadise.
אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אָרעמערpoor בעל־מלאָכהcraftsman, אַ מלמדteacher (kheder), אַ קרעמערstorekeeper, אַ הענדלערmerchant, אַ
טענדלערsecond-hand dealer איזbe; so אײַנגעשפּאַנטharness אַ גאַנץwhole, full, complete קײַלעכיקround יאָרyear איןin דעםthe, this יאָךyoke, װײסknow
נישטnot פֿוןfrom; of קײןto; not any שוםin no way פֿאַרגעניגןpleasure איןin דערthe, this װעלטboil milk; world, אַחוץexcept for; in addition to דעםthe, this אײנציקןonly; single; several (in plural) טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper
שבתSabbath, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ער קאָןbe able; dance figure; round of a card game זיךself פֿאַרגינעןindulge; not begrudge, not envy (with "zikh") אָפּשלאָפֿןsleep דעםthe, this גאַנצןwhole, full, complete טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper, װײסknow נישטnot,
װיִאַזױhow? גאָטGod, deity צו דאַנקעןthank; thanks; gratitude, אַזthat; when; if עס קומטcome דערthe, this גוטערgood; thoroughly ליבערdear; rather; prefer (with "hobn") פּסחPassover, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע
װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager קאָנעןbe able רועןrest; peace, resting גאַנצעwhole, full, complete אַכט8; attention טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper דורכאַנאַנדin sequence, together, נישטnot טראָגןcarry; be pregnant אַפֿן קאָפּhead (anatomy)
קײןto; not any שוםin no way דאגותworry, anxiety פּרנסהincome, livelihood, װאָרעםbecause; worm װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ― װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb), מיטexert; with; middle מצהgrope איזbe; so מעןone (indefinite subject)
באַװאָרנטsafeguard (with "zikh"); safeguard (with "zikh") אַף אַ גאַנצעwhole, full, complete װאָךweek. אוןand װערbecome; defend; forbid; who שמועסטconverse, אַזthat; when; if צו דערthe, this מצהgrope העלפֿטhalf; help
נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) גאָטGod, deity אַ זעקלpouch קאַרטאָפֿלעס מיטexert; with; middle אָ דײזשקעלעsmall basin פּסחדיקןPassover באָרשטbeet soup, ―
|