דער בלוטיקער שפּאַס
דאָס אײן־און־פֿופֿציקסטע קאַפּיטל
ע ר בֿ מ ל ח מ ה
דעם ערשטן טאָג פּסח אין דער פֿרי, אַז ייִדן זענען
געגאַנגען בכּבֿוד, אָנגעטאָן יום־טובֿדיק, מאַנסבילן אין הױכע צילינדערס
און װײַבער אין ברײטע היטעלעך, אין די שולן אַרײַן דאַװנען,
האָבן זיך זײ געפּלאָנטעט פֿאַר די פֿיס קלײנע שקצימלעך מיט
גרױסע היטלען, װאָס האָבן געהאַלטן בלעטלעך צײַטונגען אין די הענט
און אױסגעזונגען אױף אַ קול:
“פּאַרטרעט שטשיגירינסקי! זשידאָװסקי פּסח! טרי קאַפּײקי!“ כּמעט
מיט גװאַלד האָבן זײ יעדן דורכגײער אָנגעהאָנגען דאָס דאָזיקע
בלעטל ― און ייִדן האָבן עס געקױפֿט. עס איז שװער צו זאָגן
פֿאַרװאָס: צי דערפֿאַר, װײַל די ייִדן מיט די הױכע צילינדערס
האָבן געװאָלט, מע זאָל ניט װיסן, אַז זײ זענען ייִדן, צי זײ האָבן
טאַקע געװאָלט אָנקוקן דעם פּאָרטרעט פֿון דעם שטשיגירינסקי און
הערן, װאָס שרײַבן עפּעס אונדזערע חכמים פֿונעם ייִדישן פּסח, ― נאָר
דאָס איז אַ פֿאַקט, אַז דאָס רובֿ פֿון די אַנטיסעמיטישע בלעטלעך, װאָס
רעדן אָן אױף אונדז המנס מסירות און רופֿן פּאָגראָמען אױף ייִדן,
פֿאַלן אַרײַן דװקא אין ייִדישע הענט אַרײַן, װײַל סוף־כּל־סוף איז
דער גרעסטער פּראָצענט פֿון רוסישע לעזער אױף דער דאָזיקער
גאַס־ליטעראַטור אין דער „טשערטאַ“ און אױסער דער „טשערטאַ“ ― ייִדן.
דאָס בלעטל ― דאָס איז געװען דאָס באַרימטע
פּאָגראָם־בלעטל, װאָס האָט זיך געקרױנט מיט אַ צו הױכן נאָמען „דער
צװײקעפּיקער אָדלער“. אַלײן פֿאַר זיך איז דאָס בלעטל נישקשה, װי אַלע
בלעטלעך פֿון דעם מין: שלעפּעריש־קלײן, כוליגאַניש־חוצפּהדיק,
עם־הארצותדיק און גענוג שמוציק. נאָר װאָס דען? ― לכּבֿוד דעם ייִדישן
|
|
der blutiker shpas
dos eyn-un-fuftsikste kapitl
orev mlekhem h
dem ershtn tog peysekh in der fri, az yidn zenen
gegangen bekoved, ongeton yum-tuvdik, mansbiln in hoykhe tsilinders
un vayber in breyte hitelekh, in di shuln arayn davnen,
hobn zikh zey geplontet far di fis kleyne shktsimlekh mit
groyse hitlen, vos hobn gehaltn bletlekh tsaytungen in di hent
un oysgezungen oyf a kol:
''partret shtshigirinski! zhidovski peysekh! tri kapeyki!'' kemat
mit gvald hobn zey yedn durkhgeyer ongehongen dos dozike
bletl ― un yidn hobn es gekoyft. es iz shver tsu zogn
farvos: tsi derfar, vayl di yidn mit di hoykhe tsilinders
hobn gevolt, me zol nit visn, az zey zenen yidn, tsi zey hobn
take gevolt onkukn dem portret fun dem shtshigirinski un
hern, vos shraybn epes undzere khakhomem funem yidishn peysekh, ― nor
dos iz a fakt, az dos rov fun di antisemitishe bletlekh, vos
redn on oyf undz hmns mesires un rufn pogromen oyf yidn,
faln arayn davke in yidishe hent arayn, vayl suf-Kl-suf iz
der grester protsent fun rusishe lezer oyf der doziker
gas-literatur in der "tsherta'' un oyser der "tsherta'' ― yidn.
dos bletl ― dos iz geven dos barimte
pogrom-bletl, vos hot zikh gekroynt mit a tsu hoykhn nomen "der
tsveykepiker odler''. aleyn far zikh iz dos bletl nishkshh, vi ale
bletlekh fun dem min: shleperish-kleyn, khuliganish-khutspedik,
em-heretsuTdik un genug shmutsik. nor vos den? ― lekoved dem yidishn
|
דער בלוטיקער שפּאַס
דאָס אײן־און־פֿופֿציקסטע קאַפּיטל
ע ר בֿ מ ל ח מ ה
דעם ערשטן טאָג פּסח אין דער פֿרי, אַז ייִדן זענען
געגאַנגען בכּבֿוד, אָנגעטאָן יום־טובֿדיק, מאַנסבילן אין הױכע צילינדערס
און װײַבער אין ברײטע היטעלעך, אין די שולן אַרײַן דאַװנען,
האָבן זיך זײ געפּלאָנטעט פֿאַר די פֿיס קלײנע שקצימלעך מיט
גרױסע היטלען, װאָס האָבן געהאַלטן בלעטלעך צײַטונגען אין די הענט
און אױסגעזונגען אױף אַ קול:
“פּאַרטרעט שטשיגירינסקי! זשידאָװסקי פּסח! טרי קאַפּײקי!“ כּמעט
מיט גװאַלד האָבן זײ יעדן דורכגײער אָנגעהאָנגען דאָס דאָזיקע
בלעטל ― און ייִדן האָבן עס געקױפֿט. עס איז שװער צו זאָגן
פֿאַרװאָס: צי דערפֿאַר, װײַל די ייִדן מיט די הױכע צילינדערס
האָבן געװאָלט, מע זאָל ניט װיסן, אַז זײ זענען ייִדן, צי זײ האָבן
טאַקע געװאָלט אָנקוקן דעם פּאָרטרעט פֿון דעם שטשיגירינסקי און
הערן, װאָס שרײַבן עפּעס אונדזערע חכמים פֿונעם ייִדישן פּסח, ― נאָר
דאָס איז אַ פֿאַקט, אַז דאָס רובֿ פֿון די אַנטיסעמיטישע בלעטלעך, װאָס
רעדן אָן אױף אונדז המנס מסירות און רופֿן פּאָגראָמען אױף ייִדן,
פֿאַלן אַרײַן דװקא אין ייִדישע הענט אַרײַן, װײַל סוף־כּל־סוף איז
דער גרעסטער פּראָצענט פֿון רוסישע לעזער אױף דער דאָזיקער
גאַס־ליטעראַטור אין דער „טשערטאַ“ און אױסער דער „טשערטאַ“ ― ייִדן.
דאָס בלעטל ― דאָס איז געװען דאָס באַרימטע
פּאָגראָם־בלעטל, װאָס האָט זיך געקרױנט מיט אַ צו הױכן נאָמען „דער
צװײקעפּיקער אָדלער“. אַלײן פֿאַר זיך איז דאָס בלעטל נישקשה, װי אַלע
בלעטלעך פֿון דעם מין: שלעפּעריש־קלײן, כוליגאַניש־חוצפּהדיק,
עם־הארצותדיק און גענוג שמוציק. נאָר װאָס דען? ― לכּבֿוד דעם ייִדישן
|