שלום עליכם
דאָס נײַנצנטע קאַפּיטל
אַ רעטעניש
אַ רעטעניש איז אָט דער ראַבינאָװיטש געװען פֿאַר אַלעמען,
װער עס האָט זיך מיט אים באַקענט. ער אַלײן, און זײַן פֿירן
זיך, און זײַן אױסזען, און זײַנע געדאַנקען, און אַלע זײַנע גענג
זענען געװען בײַ ידן אָפּגעפֿרעגט, אַ װידעראַנאַנד אײנס אױפֿס
אַנדערע. סטײַטש, נאָך אַ מאָל: אַ ייִד ― און פֿאַרשטײט ניט אַ װאָרט
ייִדיש!... דאָס פּנים, דאַכט זיך, פֿון אַ אונדזעריקן ― און איר זאָלט
זאָגן אַ ברעקל ייִדישקײט אין זיך. קײן אײנציקע ייִדישע תּנועה.
קײן קאַפּ ייִדישע נײַגעריקײט, ייִדישע גײַציקײט... אָפֿטמאָל נאַיִװ
װי אַ קלײן קינד. פֿרעגט אַזעלכע קשיות, אַז מע קאָן שטאַרבן פֿאַר
געלעכטער. און אַמאָל זאָל ער אײַך װערן נתפּעל פֿון אַזעלכע
זאַכן, װאָס בײַ אונדז װײסט עס אַ מינדסט קינד.
למשל, די ערשטע צײַט האָט מען אים קױם מיט צרות געקענט
אַרײַנקלאַפּן אין קאָפּ אַרײַן אַזאַ אײנפֿאַכע פּשוטע זאַך װי
„פּראַװאָזשיטעלסטװע“. בשום־אופֿן האָט ער ניט געװאָלט גלױבן, אַז אין
דער דאָזיקער שטאָט, װוּ זײ געפֿינען זיך, זענען פֿאַראַן גאַסן
אַזעלכע, װוּ ייִדן מעגן װױנען, און גאַסן אַזעלכע, װוּ ייִדן
טאָרן ניט װױנען.
― װי איז דאָס מעגלעך? ― האָט ער געטענהט. ― מיר זענען
דען אינעם אַלטן רױם? אָדער אין שפּאַניען? אָדער מיר לעבן אינעם
פֿופֿצנטן יאָרהונדערט? אָדער...
― אָט אַ לץ! ― שלאָגט אים איבער דוד שאַפּיראָ. ― גײט
רעדט מיט אַ ייִנגל.! מע זאָגט אים דאָס, ענטפֿערט ער דיר בױבעריק!
מענטש אײנער, למאַי אָט איז דאָ בײַ אונדז אין שטאָט אַ גאַס
|
|
sholem aleykhem
dos nayntsnte kapitl
a retenish
a retenish iz ot der rabinovitsh geven far alemen,
ver es hot zikh mit im bakent. er aleyn, un zayn firn
zikh, un zayn oyszen, un zayne gedanken, un ale zayne geng
zenen geven bay idn opgefregt, a videranand eyns oyfs
andere. staytsh, nokh a mol: a yid ― un farshteyt nit a vort
yidish!... dos ponem, dakht zikh, fun a undzerikn ― un ir zolt
zogn a brekl yidishkayt in zikh. keyn eyntsike yidishe tnue.
keyn kap yidishe naygerikayt, yidishe gaytsikayt... oftmol naiv
vi a kleyn kind. fregt azelkhe kashyes, az me kon shtarbn far
gelekhter. un amol zol er aykh vern nispoyel fun azelkhe
zakhn, vos bay undz veyst es a mindst kind.
lemoshl, di ershte tsayt hot men im koym mit tsores gekent
araynklapn in kop arayn aza eynfakhe pshute zakh vi
"pravozhitelstve''. bshum-ufn hot er nit gevolt gloybn, az in
der doziker shtot, vu zey gefinen zikh, zenen faran gasn
azelkhe, vu yidn megn voynen, un gasn azelkhe, vu yidn
torn nit voynen.
― vi iz dos meglekh? ― hot er getenht. ― mir zenen
den inem altn roym? oder in shpanyen? oder mir lebn inem
fuftsntn yorhundert? oder...
― ot a lets! ― shlogt im iber Doved shapiro. ― geyt
redt mit a yingl.! me zogt im dos, entfert er dir boyberik!
mentsh eyner, lemay ot iz do bay undz in shtot a gas
|
שלום עליכם
דאָס נײַנצנטע קאַפּיטל
אַ רעטעניש
אַ רעטעניש איז אָט דער ראַבינאָװיטש געװען פֿאַר אַלעמען,
װער עס האָט זיך מיט אים באַקענט. ער אַלײן, און זײַן פֿירן
זיך, און זײַן אױסזען, און זײַנע געדאַנקען, און אַלע זײַנע גענג
זענען געװען בײַ ידן אָפּגעפֿרעגט, אַ װידעראַנאַנד אײנס אױפֿס
אַנדערע. סטײַטש, נאָך אַ מאָל: אַ ייִד ― און פֿאַרשטײט ניט אַ װאָרט
ייִדיש!... דאָס פּנים, דאַכט זיך, פֿון אַ אונדזעריקן ― און איר זאָלט
זאָגן אַ ברעקל ייִדישקײט אין זיך. קײן אײנציקע ייִדישע תּנועה.
קײן קאַפּ ייִדישע נײַגעריקײט, ייִדישע גײַציקײט... אָפֿטמאָל נאַיִװ
װי אַ קלײן קינד. פֿרעגט אַזעלכע קשיות, אַז מע קאָן שטאַרבן פֿאַר
געלעכטער. און אַמאָל זאָל ער אײַך װערן נתפּעל פֿון אַזעלכע
זאַכן, װאָס בײַ אונדז װײסט עס אַ מינדסט קינד.
למשל, די ערשטע צײַט האָט מען אים קױם מיט צרות געקענט
אַרײַנקלאַפּן אין קאָפּ אַרײַן אַזאַ אײנפֿאַכע פּשוטע זאַך װי
„פּראַװאָזשיטעלסטװע“. בשום־אופֿן האָט ער ניט געװאָלט גלױבן, אַז אין
דער דאָזיקער שטאָט, װוּ זײ געפֿינען זיך, זענען פֿאַראַן גאַסן
אַזעלכע, װוּ ייִדן מעגן װױנען, און גאַסן אַזעלכע, װוּ ייִדן
טאָרן ניט װױנען.
― װי איז דאָס מעגלעך? ― האָט ער געטענהט. ― מיר זענען
דען אינעם אַלטן רױם? אָדער אין שפּאַניען? אָדער מיר לעבן אינעם
פֿופֿצנטן יאָרהונדערט? אָדער...
― אָט אַ לץ! ― שלאָגט אים איבער דוד שאַפּיראָ. ― גײט
רעדט מיט אַ ייִנגל.! מע זאָגט אים דאָס, ענטפֿערט ער דיר בױבעריק!
מענטש אײנער, למאַי אָט איז דאָ בײַ אונדז אין שטאָט אַ גאַס
|