זומער־לעבן

שלום עליכם (אַלע װערק)

לבעלי היקר מוהר″רמורנו הרבֿ רבי שלמה נ″ינרו־יאיר.

איך קום דיר צו מעלדן, אַז דערװײַל בין איך נאָך אין בערלין און װעל ערשט קאָנען אַרױספֿאָרן קײן מאַריענבאַד הלװאַי נאָך שבת. איך דאַרף מיך פֿאַר דיר נישט פֿאַרענטפֿערן, נאָר דו קאָנסט מיר גלײבן, אַז איך בין כּלל נישט שולדיק, װאָס ס'האָט זיך אַזױ געמאַכט, אַז איך זאָל מיך פֿאַרהאַלטן אין בערלין אַ גאַנצע װאָך צײַט. אַז דו װעסט אױסהערן ביזן סוף אַלצדינג, װאָס איך האָב דאָ איבערגעטראָגן, װעסטו אַלײן זאָגן, אַז מע קאָן נישט אױסרעכענען אַ זאַך אױף צופֿריִער. „אַ מענטש טראַכט און גאָט לאַכט“. אַזױ איז די מעשׂה:

איך האָב גערעכנט צו פֿאַרברענגען אין בערלין מער נישט, אַז אײן טאָג, העכסטנס ― צװײ. װאָרעם װאָס דאַרף געדױערן זײַן בײַם פּראָפֿעסאָר? װאָלט געװען גוט, װען איך ברענג אַראָפּ דעם פּראָפֿעסאָר צו זיך. האָב איך מיר אָבער איבערגעלײגט: צו װאָס זאָל איך דיר אױסברענגען איבעריקע דרײַסיק מאַרק, װאָס קאָנען צו נוץ קומען אױף עפּעס אַנדערש? איך הער אַזױ אױך אָפֿטמאָל פֿון דיר, אַז עס גײט אַװעק אַ סך געלט, און די צײַט, זאָגסטו, איז איצט אױך נישט אין בעסטן, און נאָך כּדומה אַזעלכע אָנצוהערענישן הער איך פֿון דיר… און מחמת דעריבער האָב איך שױן נישט געװאָלט פֿאַרפֿאָרן אין יענעם האָטעל אױף דער פֿרידריכשטראַסע, װאָס מײַן קרובֿה חװהלע האָט מיר געהאַט אױפֿגעשריבן. װי קאָן איך מיך גלײַכן צו חװהלע טשאַפּניק? חװהלע מעג אױסברענגען װיפֿל זי װיל, װעט איר קײנער נישט זאָגן, װאָרעם חװהלע איז נישט דאָס צװײטע װײַב בײַ איר מאַן, אַזױ װי איך, און איר מאַן האָט נישט קײן קינדער פֿונעם ערשטן װײַב, אַזױ װי מײַן מאַן, און בערל טשאַפּניק ציטערט נישט אַזױ איבערן גראָשן, װי דו, און האָט נישט מורא בלײַבן אַן אָרעמאַן אױף דער עלטער, װי דו האָסט מורא. איך מײן נישט, חלילה, קײן זאַך, איך זאָג עס גאַנץ ערנסט, אַז איך װיל דיר נישט אױסברענגען קײן איבעריקס, און מחמת דעריבער האָב איך מיך אָפּגעשטעלט דאָרט, װוּ אַלע אונדזערע נאַלעװקער שטעלן זיך אָפּ, בײַ דער פּערעלצװײַג. דאָס איז אַ ייִדענע אַן אַלמנה, זײער אַ װױלע בעל־הביתטע און אַן ערלעכע, קאָכט אױסגעצײכנט און נעמט נישט טײַער, און ס'איז נישט װײַט פֿון אומעטום. פֿאַר צען פֿעניג ביסטו אױף דער לײַפּציגער שטראַסע, בײַ װערטהײמערןWarenhaus Wertheim, אַ גרױסע קראָם. און װי איז דאָס מעגלעך זײַן אין בערלין און נישט אַרײַנגײן אױף אַ מינוט צו װערטהײמערן? דו זאָלסט זײַן אײן מאָל בײַ װערטהײמערן, װאָלסטו אַלײן געזאָגט, אַז ס'איז אוממעגלעך. דעם נאָמען װערטהײמער האָב איך געהערט נאָך אין װאַרשע. נאָר כ'האָב מיר קײנמאָל ניט פֿאָרגעשטעלט, אַז ס'קאָן זײַן אױף דער װעלט אַזאַ מין געװעלב. װאָס זאָל איך דיר זאָגן, בעלי היקר? עס לאָזט זיך גאָרנישט באַשרײַבן! װאָס אַן אױג קאָן זען און װאָס אַ מױל קאָן רײדן! און מענטשן ― אַ שפּילקע נישט דורכצוּװאַרפֿן! און אַלצדינג בזיל־הזול, פּונקט די העלפֿט קעגן די מקחים, װאָס בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס. שטעל דיר פֿאָר: צװײ מאַרק אַ טוץ נאָזטיכלעך! אָדער פֿאַר אַכט און נײַנציק פֿעניג אַ פּאָר זאָקן זײַדענע, װאָס דו װעסט זײ נישט קױפֿן בײַ אונדז פֿאַר קײן רובל מיט צװאַנציק. צי, אַ שטײגער, פֿאַר אַכט און זעכציק פֿעניג אַ װאַנטזײגער ― נו, קאָן מען לעבן? איך רעכן, אַז גאָט װעט העלפֿן, איך װעל פֿאָרן צוריק אַהײם געזונטערהײט, זאָל איך פֿאָרן װידער איבער בערלין, נישט איבער װין, ― װין איז, זאָגט מען, אַ העק, אַ פּוסטקע אַקעגן בערלין ― און ערשט דעמאָלט זיך אַרײַנכאַפּן צו װערטהײמערן און מיט אַ רײנעם קאָפּ זיך אַ נעם טאָן אײַנקױפֿן אין בעל־הבתּישקײט אַרײַן אַלצדינג, װאָס מע דאַרף: אַ ביסל גלאָזװאַרג און אַ ביסל פֿאַיאַנסfaïence: טעפּװאַרג און אַנדערע שטוב־זאַכן. הײַנט זײַדנשטאָף און מעבל און פּאַרפֿומען. פֿאַר דער גרענעץ זאָלסטו קײן יסורים נישט האָבן. איך װעל מיר שױן מסתּמא אַן עצה געבן. חװהלע טשאַפּניק פֿירט אַריבער אַלע יאָר גאַנצע קאַסטנס. דערװײַל האָב איך מיר נאָך כּמעט גאָרנישט געקױפֿט, אױסער אַ ביסל װעש, אַ פּאָר זומערדיקע שיך, נאָך אַ היטעלע, און אַ שלאָפֿראָק פֿון הױלע סטענגעס, אַ האַלב טוץ אונטערשטע קלײדלעך, אַ גרינעם זײַדן־שירעם, הענטשקעלעך, שפּיצלעך און פֿריזלעך מיט נאָך אַזעלכע זאַכן, װאָס איך מוז עס האָבן קײן מאַריענבאַד. און װײַל איך בין שױן געװען בײַ װערטהײמערן, האָב איך מיך נישט געקאָנט אײַנהאַלטן און געהײסן אין אײנװעגס אַרײַנפּאַקן אַ האַלב טוץ טישטעכער מיט צװײ טוץ סערװעטלעך מיט אַ מאַשינדל אױף צו שלאָגן פּוטער. איך האָב חרטה, װי הינט עסן מיך, װאָס איך האָב דיר נישט געפֿאָלגט און נישט מיטגענומען נאָך אַ פּאָר הונדערטער. אַ גרױסע נאַרישקײט פֿון מיר, װאָס איך האָב מיך געװאָלט אױספֿײַנען פֿאַר דיר, אַז איך בין נישט אַזאַ גרױסע אױסברענגערין, װי דו מײנסט. אַ סך מער מיצװה געװען אין װערטהײמערן, אײדער אינעם דאָקטער, אױסקרענקען זאָל ער דאָס! נאָך אין בערלין האָט מיר געפֿעלט אַ דאָקטער! קאַרג האָבן מיר דאָקטױרים אין װאַרשע! מאָל דיך, די בערלינער דאָקטױרים װאָלטן שױן געמעגט װאַרטן, ביז איך װעל זײ שיקן רופֿן. איז אָבער באַשערט אַן אומגליק, װעסטו הערן.

איך בין נאָר געקומען צו פֿאָרן אױף דער סטאַנציע, װאָס איך זאָג דיר, בײַ דער פּערעלצװײַג, נאָך נישט צײַט געהאַט זיך אַרומצוּװאַשן און אָנטאָן, װי עס געהער צו זײַן, האָט מען מיך שױן אַ נעם געגעבן: װאָס פֿאַר אַ דאָקטער איך װעל מיר הײסן ברענגען? זאָג איך: „ערשטנס, װער האָט אײַך געזאָגט, אַז איך דאַרף אַ דאָקטער? זע איך דען אױס אַזױ שלעכט, װאָס מע דערקענט עס אױפֿן פּנים? און צװײטנס, זאָג איך, האָב איך פֿון דער הײם אַן אַדרעס צום פּראָפֿעסאָר“. רופֿט זיך אָן צו מיר אײנער עפּעס אַן אַלטער בחור מיט אַ נאָז, װאָס סע װאַקסט אױף איר װײַמפּערלעך: „האָט קײן פֿאַראיבל נישט, זאָגט ער, מאַדאַם, װאָס איך װעל אײַך זאָגן. אָט װײַל, זאָגט ער, איר האָט אַן אַדרעס צום פּראָפֿעסאָר, מוזט איר זיך פֿריִער זען, זאָגט ער, מיטן דאָקטער. װאָרעם ס'איז אַ גרױסע נפֿקא־מינה, זאָגט ער, פֿון דעם װאָס איר װעט זאָגן דעם פּראָפֿעסאָר, ביז, זאָגט ער, דער דאָקטער װעט אים, זאָגט ער, זאָגן אױף זײַן דאָקטער־לשון“. לאָזט זיך אױס, אַז אָט דער אַלטער בחור מיט דער רױטער נאָז װױנט טאַקע בײַ אָט דער אַלמנה פּערעלצװײַג, װאָס איך זאָג דיר, און ער איז אַ קאָמיסיאָנער פֿון דאָקטױרים, דאָס הײסט, ער פֿאַרנעמט זיך דערמיט, װאָס ער ברענגט אַראָפּ אַ דאָקטער, אַז מע דאַרף, און דער דאָקטער ברענגט שױן אַראָפּ דעם פּראָפֿעסאָר, אָדער ער פֿירט שױן אָפּ צום פּראָפֿעסאָר אַהײם. גיב איך זײ אָנצוהערעניש, אַז מיך פֿירט מען נישט „איך בין נאָך, זאָג איך, גאָט זײַ דאַנק, אױף אַזױ פֿיל קרעפֿטיק, אַז איך קאָן נאָך גײן אַ מײַל צו פֿוס“. רופֿט זיך אָן צו מיר דער קאָמיסיאָנער מיט די װײַמפּערלעך: „מאַדאַם! בײַ מיר האָט איר, זאָגט ער, געפּועלט, אַז איר קאָנט גײן דרײַ מײַל צו פֿוס. נאָר איך דאַרף אײַך זאָגן פֿריִער, אַז ס'איז אַרױסגעװאָרפֿן, זאָגט ער, אײַער טירחה. אַ בערלינער פּראָפֿעסאָר, זאָגט ער, אַז איר קומט צו אים אַלײן אָן אַ דאָקטער, האַלט ער אײַך נישט מער, זאָגט ער, װי אַ האַלבע מינוט, פֿי־פֿו־פֿאַ, אַ קלאַפּ מיטן פֿינגער, אײנס־צװײ־דרײַ, און ― אַראָפּ פֿון מאַרק. פֿאַרטיק. און אַז איר קומט, זאָגט ער, מיט אײַער דאָקטער, איז גאָר אַנדערע װערטער. אַ דאָקטער קאָן ער נישט אָפּזאָגן. אַ דאָקטער מוז ער אױסהערן. האָט איר שױן, זאָגט ער, פֿאַרשטאַנען, צי נאָך נישט?“…

אַזױ לאַנג, אַזױ ברײט, ער האָט מיר אַראָפּגעבראַכט דעם דאָקטער. איז מיר דער דאָקטער אַפֿילו באַלד נישט געפֿעלן אין שלײער. ער קוקט נישט אין די אױגן אַרײַן, האָט קײן צײַט נישט, און רעדט מיט אַ קװיטש. האָסט עפּעס ליב אַ דאָקטער, װאָס קוקט נישט אין די אױגן אַרײַן און רעדט מיט אַ קװיטש?

אױסגעפֿרעגט זיך בײַ מיר, װער און װאָס און װען, און גוט באַטראַכט מיך פֿון אַלע זײַטן, איז ער אַ בעלן געװען, דער קלוגער דאָקטער, מיך אַװעקלײגן אין בעט, איך זאָל אים ליגן ביז מאָרגן. מאָרגן װעט ער מיך, זאָגט ער, נאָך אַ מאָל באַטראַכטן. און ערשט דעמאָלט װעט ער מיר, הײסט עס, זאָגן, צו װאָס פֿאַר אַ פּראָפֿעסאָר ער זאָל מיך מעלדן. דערהערט, אַז ער װיל מיך אַװעקלײגן, האָב איך אים אױפֿגעקלערט, אַז פֿון אַװעקלײגן מיך זאָל ער פֿאַרגעסן. איך בין נישט געקומען, זאָג איך, קײן בערלין ליגן. איך דאַרף זײַן, זאָג איך, בײַ װערטהײמערן, און דאַרף זײַן בײַ טיטצןWarenhaus Tietz, אַ גרױסע קראָם, און װיל, זאָג איך, זײַן אומעטום. אױב ער װיל, זאָג איך, קומען מאָרגן, מעג ער קומען, נאָר מיך אַװעקלײגן אין בעט ― דאָס, זאָג איך, װעט נישט גײן!… ער האָט געמײנט, אַז ער האָט אָנגעטראָפֿן אױף אַ יאַכנע פֿון די נאַלעװקיס און װעט בײַ איר ציִען מאַרקן! איך האָב באַלד אַרױסגעזען, אַז ס'איז נישט קײן דאָקטער, נאָר אַ פּיאַװקע. והאָ־ראַיה, אָט װעסטו הערן, װאָס אַ בלוטצאַפּער קאָן! די האָר שטעלן זיך קאַפּױר!

אױף אין דער פֿרי, איך קום מיט אים צום פּראָפֿעסאָר, לאָזט זיך אױס, אַז ס'איז גאָרנישט דער פּראָפֿעסאָר, װאָס חװהלע טשאַפּניק האָט מיר פֿאַרשריבן. ס'איז גאָר אַן אַנדער פּראָפֿעסאָר אױף גאָר אַנדערע שלאַפֿקײטן. דאָס בין איך געװאָר געװאָרן ערשט נאָכדעם, אַז מע האָט מיך גוט אָנגעמוטשעט, און מיר זײַנען אַרױסגעגאַנגען פֿון דאָרטן און געזעצט זיך פֿאָרן. האָב איך געמײנט, מיר פֿאָרן אַהײם; צום סוף לאָזט זיך אױס, אַז מיר פֿאָרן צו נאָך אַ פּראָפֿעסאָר, און װידער נישט צו דעם פּראָפֿעסאָר, װאָס איך מײן. צו אַ פּראָפֿעסאָר אַן אַקושער האָט ער מיך גאָר געבראַכט צו פֿירן! װער איך דאָך מסתּמא רעכט אױפֿגעבראַכט און הײב אָן צו גװאַלדעװען. ענטפֿערט מיר דער דאָקטער מיט זײַן קװיטשיק קולכל, אַז איך בין נישט אין װאַרשע אױף די נאַלעװקיס, איך בין אין בערלין, און אַז איך זאָל נישט מאַכן קײן לאַנגע טענות, און אַז ער האָט קײן צײַט נישט, און אַז ער װײס בעסער, צו װאָס פֿאַר אַ פּראָפֿעסאָר איך דאַרף! האָסטו עפּעס צו אים? און אָט אַזױ, װי איך זאָג דיר, זײַנען מיר אױסגעװען, לאָז זיך דיר דאַכטן, בײַ דרײַ פּראָפֿעסאָרן, און אַלע דרײַ פּראָפֿעסאָרן, גלײַך װי זײ װאָלטן זיך אױפֿגערעדט, האָבן געזאָגט אַלע אין אײן קול: „מאַריענבאַד!“ ― װי באַלד אַזױ, צו װאָסער אַ כּפּרה האָב איך באַדאַרפֿט די פּראָפֿעסאָרן, און נאָך דרײַ דערצו? מאַריענבאַד האָב איך דאָך געהערט נאָך אין װאַרשע. קורץ, שולדיק געװען דעם רוח אַ גאַנג ― פֿאַרפֿאַלן.

געקומען אַהײם בין איך געװען אַזױ אױסגעמאַטערט, אַז איך האָב מיך קױם געהאַלטן אױף די פֿיס, און איך האָב מיך שױן, נישט װילנדיק, געמוזט אַרײַנלײגן אין בעט אַרײַן. מײנסטו דאָך, אַז לאַנג בין איך געלעגן? נישט מער זאָל דער דאָקטער לעבן אױף דער װעלט. עס האָט מיך אין דער גיך געגעבן אַ טראָג־אױף פֿון בעט, גלײַך װי אַ דונער װאָלט מיך דערשלאָגן. שטעל דיר פֿאָר אַ חשבון פֿון אַ פֿעלד־גזלן: איך זאָל אים באַצאָלן, זאָגט ער, אַכציק מאַרק! פֿאַר װאָס אַכציק מאַרק? „אַ פּראָסטער חשבון, זאָגט ער: צװײ װיזיטן צו צען ― איז צװאַנציק. דרײַ קאָנסיליִומס בײַ דרײַ פּראָפֿעסאָרן צו צװאַנציק ― איז זעכציק. און זעכציק מיט צװאַנציק איז, זאָגט ער, אַלע מאָל און אומעטום אַכציק“. האָב איך אױפֿגעהױבן מסתּמא אַזאַ סקאַנדאַל, אַז מע איז זיך צונױפֿגעלאָפֿן אַלע: די בעל־הביתטע די אַלמנה, דער אַלטער בחור דער שלימזל און אַלע איבעריקע געסט. „װוּ זײַנען מיר? ― האָב איך מיך צעשריִען אױף זײ, ― אין בערלין, צי אין סדום? עס איז בײַ אײַך ערגער, זאָג איך, טױזנט מאָל, װי בײַ אונדז אין רוסלאַנד! נישט קײן דאָקטױרים זײַנען בײַ אײַך, זאָג איך, נאָר כוליגאַנעס! פּאָגראָמשטשיקעס!“ מיט אײנעם װאָרט, װאָס מיר איז געקומען אױפֿן מױל, דאָס האָב איך זײ געזאָגט. און לאָז זיך דיר דאַכטן, עס האָבן זיך אַרײַנגעלײגט מענטשן, און מע האָט אונדז קױם מיט צרות אױסגעגלײַכט פֿאַר פֿינף און פֿופֿציק מאַרק. פֿינף און פֿופֿציק מכּות זאָלן זיך אים זעצן, דעם שײנעם דאָקטער, אױפֿן פּנים! ביסטו שױן פֿאַרטיק? האָב צײַט. ס'איז נאָך פֿאַראַן אַן אַלטער בחור מיט אַ רױטער נאָז מיט װײַמפּערלעך, הײסט ער זיך אַ חוץ באַצאָלן פֿופֿצן מאַרק. װאָס איז דאָס? דאָס איז, זאָגט ער, זײַן קאָמיסיאָן פֿאַרן דאָקטער, װאָס ער האָט מיר, זאָגט ער, רעקאָמענדירט. װאָס זאָגסטו צו אַזאַ פּרא־אָדם? עס האָט מיך אַזױ פֿאַרקאָכט בײַם האַרצן, אַז עס האָט זיך מיר אָפּגערופֿן מײַן אומגליק, און איך בין געבליבן ליגן מיט אַ מיגרען ביזן אַנדערן טאָג. אַ קלײניקײט ― אַזױ פֿיל געלט אַרױסצוּװאַרפֿן, און פֿרעג ― אױף װאָס? אױף װען? װאָלט נישט גלײַכער געװען צען טױזנט מאָל דאָס איבערלאָזן בעסער בײַ װערטהײמערן? איך עס מיך אױף אַ לעבעדיקע, װאָס איך בין נישט געקומען אַהער מיט אײן װאָך פֿריִער, װאָלט איך געטראָפֿן דאָ מײַן חװהלע ― פֿאָרט אַ קרובֿה, און װאָלט נישט אַרײַנגעפֿאַלן צו אָט די פּיאַװקעס אין די הענט אַרײַן. אַ שטיקל גליק, װאָס בערלין איז אַ שטאָט, װאָס איז פֿאַראַן װאָס צו זען; אַנישט, װאָלט איך קראַנק געװאָרן פֿאַר דאָסאַדע. און צו זען איז דאָ אין בערלין אין אײן טאָג אַזױ פֿיל, װאָס דו װעסט דאָס נישט זען בײַ אונדז אין װאַרשע אין דרײַסיק יאָר אַפֿילו. אַ חוץ װערטהײמערן און טיטץ און נאָך אַזעלכע געװעלבן, איז פֿאַראַן אין בערלין אַ „װינטער־גאָרטן“ מיט אַן „אַפּאָלאָ־טעאַטער“, מיט אַ צירק „שומאַן“ און מיט אַ צירק „בוש“. הײַנט איז דאָ, זאָגט מען, אַ „לבֿנה־פּאַרק“ ― איז דאָס גאָרנישט צו באַשרײַבן. איך קלײַב מיך ערשט גײן אַהינצו, אם־ירצה־השם, מאָרגן, װעל איך דיר שױן מאָרגן באַשרײַבן. דערװײַלע זײַ געזונט און זאָג שבֿע־רחלען, זי זאָל אַכטונג געבן נישט בלױז אין קיך, נאָר אױף דער גאַנצער שטוב זאָל זי אַכטונג געבן. איך האָב פֿאַרן אַװעקפֿאָר פֿאַרגעסן פֿאַרשרײַבן אַ קעלנערל מיט צװײ ציכעלעך אין קױטיקן גרעט. און אַ סלױ אײַנגעמאַכטס האָב איך אָנגעהױבן אַ טאָג פֿאַרן אַװעקפֿאָר, איז פֿון אים זאָל זי נוצן אין קיך אַרײַן און נישט אָנרירן מער פֿון די אײַנגעמאַכטסן, װאָס אױפֿן באַלקאָן אונטערן קאַסטן. און בריװ זאָלסטו מיר שרײַבן, למען־השם, קײן מאַריענבאַד פּאָסטרעסטאַנט, װי מיר האָבן אָפּגעשמועסט.

ליבער פֿרײַנד חײם.

איך האָב צו דיר, ידידי, אַ קלײנע בקשה, דאָס הײסט, נישט קײן קלײנע, נאָר טאַקע אַ גרױסע בקשה. אַ גאַנץ גרױסע! עס האָט מיך געטראָפֿן, ליבער פֿרײַנד, אַן אומגליק: מײַן בעלצע פֿאָרט קײן מאַריענבאַד. װאָס עפּעס פּלוצעם קײן מאַריענבאַד? פֿרעג מיך עפּעס גרינגערס. זי זאָגט, אַז זי איז נישט געזונט און מוז האָבן מאַריענבאַד. און דער דאָקטער זאָגט אױך, אַז זי איז נישט געזונט און מוז האָבן מאַריענבאַד. און אַז צװײ זאָגן שיכּור, דאַרף דער דריטער גײן שלאָפֿן… נאָר בסוד װעל איך דיר איבערגעבן ― און איך בעט דיך, אַז צװישן אונדז זאָל עס טאַקע בלײַבן, ― איך פֿאַרשטײ דעם שׂכל פֿון מאַריענבאַד. אַז די מאַדאַם טשאַפּניק פֿאָרט קײן מאַריענבאַד, הײַנט פֿאַר װאָס זאָל די מאַדאַם קורלענדער אױך נישט פֿאָרן קײן מאַריענבאַד? זי גלײַכט מיך צו בערל טשאַפּניק! זי װײס נישט, אַ פּנים, אַז דאָס, װאָס טשאַפּניק קאָן ― קאָן נישט איך, נישט דו, נישט קײנער. טשאַפּניק קאָן אָפּזיצן אַ קײַלעכיק יאָר אין דער שענסטער דירה, װי אַ מאָנאַרך, און גאָר פֿאַרגעסן, אַז פֿאַר אַ דירה דאַרף מען צאָלן דירה־געלט. נישט הײַנט געדאַכט, אַז טשאַפּניק איז בײַ מיר געזעסן אין שכנות, האָב איך געמײנט, אַז איך װעל פֿון אים באַקומען די טשאַכאָטקע. אַלע טאָג פֿלעגט ער זיך הײסן מאַכן רעמאָנט, און מיט מיר פֿלעגט ער זיך שאַפֿן, װי מיט אַ סטרוזש. אַן אַנדערן װאָלט איך אַרױסגעװאָרפֿן אױף דרײַ שפּענדלעך, און מיט אים האָב איך געמוזט אָננעמען אַ פֿולן מױל מיט װאַסער און מאַכן אַ שװײַג ― צוליב בעלצען. באשר װאָס? באשר װײַל זײַן חװהלע געהער זיך אָן מיט מײַן בעלצען גליד־געשװעסטערקינדער, דעם פֿערדס בײַטש־שטעקעלעס־אַ־פּאָדקעװע! װאָס איך האָב מיך אין דעם יאָר אָנגעזען אױף דעם בערל טשאַפּניק, איז דאָס אױף אַ װאָך צו דערצײלן. צו בערל טשאַפּניק, אַז עס קומט דער קצבֿ מאָנען פֿאַר פֿלײש, עפֿנט ער אים מיטן קאָפּ די טיר: אַ העזה פֿון אַ קצבֿ ― גאָר מאָנען פֿאַר פֿלײש! און צו דער מאַדאַם טשאַפּניק, אַז מע קומט מיט אַ חשבון פֿון געװעלב, גײט מען אַזױ לאַנג, ביז מע צערײַסט צװײ פּאָר שיך און מע הערט אױף צו גײן. פֿון שנײַדערס און פֿון שוסטערס רעדט מען נישט; מע װײס שױן, אַז צו טשאַפּניקן נאָך געלט גײט מען נישט, װאָרעם מע װעט ניט נתנען. װאָס דאַרפֿסטו מער? אָט איז דאָ נישט לאַנג געװען בײַ זײ אַ װעטשערינקע. די מאַדאַם טשאַפּניק איז געװען אַן אימעניניצע, סאַמע פֿאַרן אָפּפֿאָרן קײן מאַריענבאַד, ― האָסטו געדאַרפֿט זען, װאָס דאָרט האָט זיך אָפּגעטאָן! איך בין נישט געװען, נאָר מײַן בעלצע דערצײלט, אַז מיט אַזאַ קאָלאַציע װאָלט מען שױן געקאָנט חתונה מאַכן צװײ טעכטער. דאָס עסן האָט מען באַשטעלט בײַ העקסעלמאַנען אין רעסטאָראַן, און װעטשערע איז געװען כּיד־המלך: פֿיש, און פֿלײש, און געבראָטנס, און װײַן, און ביר, און װאָס דו װילסט. די פֿלעשלעך האָבן געקנאַקט, משרתים האָבן באַדינט, ס'איז געװען „ליהודים“, און, װי געװײנטלעך, האָט מען פֿאַרלײגט אַ „בענקל“, און דער באַנקיר איז געװען טאַקע טשאַפּניק, און געװוּנען האָט װידער טשאַפּניק ― ער קאָן די מלאָכה! גאַנצע הונדערטערס, זאָגט בעלצע, זײַנען געװען אין באַנק. פֿונדעסטװעגן, אַז העקסעלמאַן איז געקומען אױף מאָרגן מיט אַ רעכענונג, האָט מען פֿון אים געמאַכט אַזאַ געלעכטער, אַז ער שעמט זיך שױן גאָר אױסצוזאָגן… נאָר איך האָב מיך פֿאַררעדט פֿון טשאַפּניקן און כּמעט פֿאַרגעסן אָן מײַן בקשה.

מײַן בקשה איז אָט װאָס: אַזױ װי מײַן בעלצע פֿאָרט, הײסט עס, קײן אױסלאַנד דאָס ערשטע מאָל אױף איר לעבן, זי װײס נישט, װוּ אַ טיר עפֿנט זיך און קען נישט די שפּראַך, לכן זאָלסטו זײַן אַזױ פֿרײַנטלעך איר קומען צו הילף, רעקאָמענדירן אַ רעכטע סטאַנציע, אַ גוטן דאָקטער, אַ כּשרן רעסטאָראַן, ― מיט אײנעם װאָרט, זאָלסט זײַן פֿאַר איר װאָס מע רופֿט אַ װעגװײַזער. אַגבֿ, װעל איך דיך בעטן, זאָלסט נאָכקוקן, מיט װעמען זי באַגעגנט זיך דאָרט, און מיט װעמען זי קומט זיך צונױף. איך װיל, פֿאַרשטײסטו מיך, זי זאָל זײַן אַ ביסל װײַט אָפּגעשײדט פֿון דער מאַדאַם טשאַפּניק. װאָס האָב איך, אײגנטלעך, צו דער מאַדאַם טשאַפּניק? זי האָט מיר קײן געשעפֿט נישט קאַליע געמאַכט; נאָר איך װיל נישט, מײַן בעלצע זאָל זײַן קנעפּל־שבקנעפּל מיט דער מאַדאַם טשאַפּניק, כאָטש זײ זײַנען גליד־געשװעסטערקינדער. איך װיל נישט, אַז זי זאָל זײַן איר אַפּוטרופּוס, אַז װאָס די מאַדאַם טשאַפּניק זאָגט ― איז גוט, און װאָס די מאַדאַם טשאַפּניק טוט אָן ― איז שײן, און װאָס זי דערזעט אױף דער מאַדאַם טשאַפּניק ― דאָס װילט זיך איר. גלײב מיר, ליבער פֿרײַנד, עס גײט מיר נישט אין געלט. דו װײסט, אַז איך בין, חלילה, נישט אַזאַ קמצן, און מײַן בעלצע פֿירט בײַ מיך אױס, װי מע זאָגט, דאָס טעלערל פֿונעם הימל.― פֿאָרט דאָס צװײטע װײַב. דאָס צװײטע װײַב, זאָגט מען, און אַ בת־יחידה פֿירן אױס אַלצדינג. נאָר װאָס דען? איך װיל נישט, אַז װוּ צװײ זאָל מײַן װײַב זײַן אַ דריטע… װאָס קומט מיר דערפֿאַר? איך האָב אַזױ אױך גענוג שׂונאים אױף די נאַלעװקיס, װאָס װאָלטן מיך דערטרונקען אין אַ לעפֿל װאַסער. און װער שמועסט, זינט איך האָב חתונה געהאַט פֿאַר בעלצע, װאָלטן זײ זיך װעלן נוקם זײַן אָן מיר, איך װײס נישט פֿאַר װאָס, גלײַך װי איך װאָלט עמעצן אָנגערירט אין כּבֿוד אָדער אין פּרנסה. באשר, זאָגן זײ, זי װאָלט געקאָנט זײַן מײַנע אַ שנור. טאָמער װײסטו, װאָס גײט זיך עס אָן מיט זײ? עס זײַנען שױן געװען שטיגוטערעס, װאָס האָבן זיך געפּרוּװט מאַכן צװישן אונדז אַ בײז לעבן. פֿרעג, װאָס האָב איך זײ געטאָן? דער גאַנצער גװאַלד, למאַי זי איז אַ שײנע! אַ רוח זײ אין פֿאָטער און מוטער אַרײַן ― און אַז איך זאָל געװען חתונה האָבן דאָס אַנדערע מאָל און נעמען אַ מיאוסניצע, װאָלט זײ שױן געװען בעסער?

הכּלל, ליבער פֿרײַנד, קײן סך דאַרף איך מיט דיר נישט שמועסן. איך מײן, אַז דו פֿאַרשטײסט שױן דעם מײן, װאָס איך מײן… איך װיל, אַז דו זאָלסט זי האַלטן אױפֿן אױג און זאָלסט מיר אַרײַנשרײַבן אַמאָל אַ בריװל פֿון דײַן מאַכן, װאָס דו מאַכסט, און פֿון מײַן בעלצען, װאָס זי מאַכט. און אַז זי װעט זיך װענדן צו דיר נאָך געלט, ― איך האָב איר געגעבן דײַן אַדרעס ― זאָלסטו איר אַרױסגעבן אױף מײַן רעכענונג װיפֿל זי װיל, געװײנטלעך, נישט אױף אַ מאָל, נאָר ביסלעכװײַז, װײַל בײַ איר געלט ― צװישן אונדז זאָל עס בלײַבן ― האָט גאָר קײן ממשות נישט. איך האָב געװוּסט פֿריִער, אַז װען איך זאָל איר מיטגעבן, למשל, פֿון דאַנען איך װײס אַלײן נישט װיפֿל, איז אַזױ װי זי פֿאָרט איבער בערלין, װעט דאָס דאָרט מסתּמא אַװעקגײן בײַ איר מיטן װינט און מיטן רױך. און כּך־הװה, אַזױ װי דאָס האַרץ האָט מיר געזאָגט. איך האָב שױן באַקומען פֿון איר אַ בריװל פֿון בערלין (פֿאָרנדיק קײן מאַריענבאַד, האָט זי זיך אַראָפּגעכאַפּט קײן בערלין), שרײַבט זי מיר אַ גרוס, מײַן בעלצע הײסט עס, פֿון עפּעס אײנעם מיטן נאָמען װערטהײמער, װאָס מע געפֿינט, זאָגט זי, בײַ אים פֿון פֿױגלמילך. איז זי שױן געװען דאָרט, שרײַבט זי מיר, מיט אַ װיזיט, און װעדליק איך פֿאַרשטײ, האָט זיך דער װערטהײמער פֿון איר נישט גענאַרט. זי גלײַכט זיך צו דער מאַדאַם טשאַפּניק. בערל טשאַפּניק באַרימט זיך, אַז ער האָט געהאַט מיטגעגעבן זײַן חװהלען קײן אױסלאַנד אַ תּ″קער500 רובל אױף דער נסיעה. און אַז זי איז געקומען קײן בערלין, האָט זי שױן געשריבן, מע זאָל איר שיקן נאָך געלט, האָט ער איר געמוזט אױף דער צװײטער װאָך אַרױסשיקן נאָך אַ תּ″קער. ער װאַרפֿט זיך עס מיט תּ″קערס, אָט דער טשאַפּניק! טאָמער װײסטו די געשעפֿטן, װאָס ער טרײַבט? אַ מענטש זיצט אין װאַרשע שױן אפֿשר צװאַנציק יאָר, און לאָז מיר עמעצער זאָגן, מיט װאָס האַנדלט בערל טשאַפּניק? עס איז זיך אַן אָפּגעפּוצט ייִדל, מיט אַ שײן בײַכל, מיט אַ פֿײַנעם חיתּוך־הדיבור, און עס רעדט נישט אַן איבעריק װאָרט; אײן אײגל קוקט בײַ אים כּלומרשט קײן צפֿון־זײַט, און דאָס אַנדערע טראַכט, װי אַזױ מע צעשפּיליעט דיך און מע באַקומט בײַ דיר אַרױס אַ גמילות־חסד אױף צו פֿאַרפֿאַלן…

הקיצור, ער איז גאָרנישט װערט, אָט דער טשאַפּניק, מיר זאָלן פֿון אים אַזױ פֿיל רײדן. איך בעט דיך נאָך אַ מאָל, חײם, דו װײסט, װי מײַן בעלצע איז בײַ מיר טײַער. איך האָב גרױס עגמת־נפֿש, װאָס זי פֿאָרט אַלײן. איך װאָלט אױך מיטגעפֿאָרן ― נאָר װי קאָן איך אַװעקװאַרפֿן דאָס געשעפֿט? ס'איז בײַ מיר סאַמע סעזאָן. איך האַלט אין בױען, און צו גאָט אַ האָפֿענונג: אַ יאָר װעל איך, דאַכט מיר, האָבן גאָר נישט קײן שלעכטס. װעדליק עס װײַזט זיך, דאַרף זיך מיט דירות אַװעקשטעלן, מיטן אײבערשטנס הילף, אַ סך העכער װי פֿאַראַיאָרן. נאָר פֿאַר מײַן בעלצען איז נישט נײטיק, זי זאָל עס װיסן. אַדרבא, אױב עס װעט דיר אױסקומען, מעגסטו איר זאָגן פֿאַרקערט… װי אַזױ צו רײדן ― דאַרף מען דיך נישט לערנען. דו װײסט שױן. און װײַטער איז נישטאָ קײן באַזונדערע נײַס. אונדזערע צײַטונגען לײענסטו דאָך דאָרטן אױך, װײסטו שױן מסתּמא, אַז בײַ אונדז איז עפּעס נישט אַזױ פֿרײלעך. אַ גרוס , קאָן איך דיר אָפּגעבן פֿון דײַן אסתּרן. איך האָב זי געזען פֿון דער װײַטן. זי שײַנט מיר גאַנץ נאָענט אױף דער צײַט צו זײַן. הײַנט־מאָרגן… טאָמער אַ ייִנגל, װי אַזױ װעט דאָס זײַן אָן דיר אַ ברית? זע־זשע למען־השם, ידידי, טו װי איך בעט דיך, און שרײַב מיר באַלד אַ תּשובֿה.

לבעלי היקר מוהר″ר שלמה נ″י.

איך האָב דיר צוגעזאָגט נעכטן, אַז איך װעל דיר באַשרײַבן דעם בערלינער „לבֿנה־פּאַרקLuna Park“, װיבאַלד איך װעל נאָר קומען פֿון דאָרט,― טו איך דיר צוליב, כאָטש אַפֿילו דאָס איז אַ זאַך, װאָס עס איז אוממעגלעך, װאָרעם אַז איך זאָל דיר אַ גאַנצע נאַכט זיצן און שרײַבן, װעל איך דיר דען באַשרײַבן אַפֿילו אַ צענט־חלק פֿון דעם, װאָס מע זעט זיך אָן אין דעם „לבֿנה־פּאַרק“? ס'איז שױן אײן מאָל אַ פּאַרק! שטעל דיר פֿאָר אַ גרױסן פּאַרק פֿון סאַמע פֿײַער, אַרום און אַרום פֿײַער, אַלע שטיבער זײַנען באַגאָסן פֿון אױבן ביז אַראָפּ מיט פֿײַער. און גלײַך װי דו קומסט, טרעטסטו אַרײַן אין אַ „לאַך־זאַל“, דאָס איז אַ מין זאַל, װאָס אַז דו קומסט אַרײַן, פֿאַלט אָן אױף דיר אַ געלעכטער, און דו לאַכסט אַזױ לאַנג, ביז דו װערסט שיִער צעפּלאַצט פֿאַר געלעכטער ― װאָרעם װוּהין דו גיסט זיך אַ קער, זעסטו, אַז דו האָסט אַ פּנים פֿון אַ שװאַרץ יאָר. דערנאָך באַצאָלסטו און זעצט זיך אױף אױף אַזאַ מין משוגענער באַן, װאָס פֿליט משוגענערװײַז איבער בערג און איבער טאָלן. אָט טוט עס דיך אַ הײב־אױף העכער הײַזער, און אָט טוט עס דיך אַ מאָרדעװע אַראָפּ אין אַלדי שװאַרצע יאָר, אין דער שאול־תּחתּיה אַרײַן, אַז דו װערסט שיִער נישט צעפֿאַלן אױף שטיקער. און עס װערט אַ קװיטשערײַ מיט אַ געפּילדער. און באַלד נאָך דעם הײבט עס דיך אױף װידער אַרױף אױף אַ באַרג, און װידער אַראָפּגעלאָזט דיך אין דער ערד אַרײַן. ביז דו קומסט צוריק אױפֿן אײגענעם אָרט און בלײַבסט שטײן, װי אַ נאַר. הײסט דיר דער דײַטש אױסשטײַגן, אַרױסגײן הײסט עס. גײסטו אַראָפּ, װי אַ נעכטיקער. און נאָכדעם קומסטו צו צו אַ טײַך, זעסטו, װי מענטשן גליטשן זיך אױף שיפֿלעך באַרג־אַראָפּ און פֿאַלן אַרײַן גלײַך אין װאַסער אַרײַן און װערן נישט דערטרונקען; נעמט דיך אָן אַ יצר־הרע און דו קריכסט אַרױף אױף טרעפּ אױפֿן באַרג און קױפֿסט װידער אַ בילעט און זעצט זיך אַרײַן אין שיפֿל און פֿליסט, װי אַ משוגענער, אין װאַסער אַרײַן, און גײסט אַרױס פֿון דאָרט אַ פֿאַרשפּריצטער פֿיטש־נאַס, און דו בלײַבסט שטײן און קוקסט זיך אַרום, פֿאַר װאָס אַ דײַטש נעמט געלט? פֿון דאָרט גײסטו אַ ביסל װײַטער, זעסטו װילדע מענטשן און שװאַרצע ציגײַנער פֿון מצרים, װאָס טאַנצן און זינגען, דרײען זיך און שפּרינגען, לעקן מיט דער צונג געגליטע אײַזנס, שטעכן זיך מיט שפּיזן, מאַכן מיט די בײַכער, און פֿאַר דעם אַלצדינג צאַפּט מען בײַ דיר געלט. און אַז דו װילסט, פֿירט מען דיך נאָך אַרײַן גלײַך אין גיהנום אַרײַן און מע װײַזט דיר מתים מיט רוחות מיט שדים, שלענג און עקדישן מיט צרות, מיט שלעק, ― און דו בענטשט גומל, װאָס מע האָט דיך אַרױסגעלאָזט אַ לעבעדיקן. פֿון קאַפֿעס, רעסטאָראַנען, מוזיק, שפּיל־קעסטלעך, קינעמאַטאָגראַפֿן, קאָמעדיעס, פֿאָטאָגראַפֿיעס און נאָך אַזעלכע זאַכן ― פֿון דעם שמועסט מען נישט. דאָס איז דאָרט פֿאַראַן, װי שטערן אין הימל, און װען דו זאָלסט זיך נאָר װעלן צולאָזן צו די דײַטשן און גײן אומעטום װוּ מע רופֿט דיך, קאָנסטו אַרױס פֿון דאָרטן אַ קדיש. מיך האָט די גאַנצע חתונה געקאָסט אַרום און אַרום אַ נישט, אַ צעבראָכענער פֿעניג. װעסטו דאָך פֿרעגן, װי אַזױ איז דאָס מעגלעך? װעסטו הערן אַ שײנס.

אָט דער בחור דער פּרא־אָדם מיט די װײַמפּערלעך, װאָס האָט בײַ מיר אַרױסגעפּרעסט פֿופֿצן מאַרק דערפֿאַר, װאָס ער האָט מיר גערעקאָמענדירט דעם שײנעם דאָקטער, האָט ער מיך דאָס גענומען אין דעם „לבֿנה־פּאַרק“ אױף זײַנע הוצאָות, און נאָך מכבד געװען מיך מיט זעלצער־װאַסער און מיט שאָקאָלאַד און מיט װאָס דו װילסט. געזען, אַ פּנים, אַז ס'איז מיר איבער דער טבֿע, מאַכט ער צו מיר אַזױ: „פֿאַר שײנע װײַבלעך, װאָס דאַרפֿן האָבן צום דאָקטער, בין איך, זאָגט ער, אױס קאָמיסיאָנער, נאָר אַ קאַװאַליער און אַ דזשענטעלמען“. האָסטו עפּעס צו אַזאַ שלימזל? שױן גײענדיק צוריקװעגס, רופֿט ער זיך אָן צו מיר, דער חכם, און דאָס פּנים לױכט אים, װי די זון אין תּמוז: „מאַדאַם! איר װעט קײן פֿאַראיבל נישט האָבן, װעל איך אײַך עפּעס זאָגן“. זאָג איך: „אַבי אַ קלוגס“. זאָגט ער: „אַ קלוגס װײס איך נישט, נאָר פֿאַר אײַך װעט עס, זאָגט ער, זײַן זײער אינטערעסאַנט“. זאָג איך: „אױב אינטערעסאַנט, פֿאַר װאָס נישט?“… מאַכט ער צו מיר: „נאָר מיט אַ תּנאַי, מאַדאַם, אַז איר זאָלט מיר דערנאָך זאָגן, זאָגט ער, אײַער מײנונג“. זאָג איך: „פֿאַר װאָס זאָל איך אײַך נישט זאָגן?“… זאָגט ער: „נײן, איך מײן, איר זאָלט מיר, זאָגט ער, זאָגן אױפֿריכטיק, נישט פֿאַרלײקענען“. זאָג איך: „למאַי זאָל איך לײקענען?“… זאָגט ער: „נײן, איך מײן, טאָמער געפֿעלט דאָס אײַך נישט, זאָלט איר מיר, זאָגט ער, זאָגן, אַז עס געפֿעלט אײַך נישט“. זאָג איך: „זאָגט, װאָס נודעט איר?“… שטעלט ער זיך אָפּ און מאַכט צו מיר אַזױ: „הערט־זשע אױס, מאַדאַם, עס איז אַזױ די געשיכטע. איר װעט מיר גלײבן, צי נײן? אפֿשר װעט איר מיר גלײבן, און אפֿשר נײן. כאָטש איך װײס נישט, זאָגט ער, פֿאַר װאָס איר זאָלט מיר נישט גלײבן. איך בין אַ מענטש, זאָגט ער, אַן אױפֿריכטיקער, װאָס איך האָב ― דאָס, זאָגט ער, זאָג איך. איך האָב פֿײַנט, זאָגט ער, האַלבע װערטער. בײַ מיר איז אײנס־צװײ־דרײַ ― און פֿאַרטיק. איך דאַרף אײַך זאָגן, זאָגט ער, מאַדאַם, אַז איך בין אַזאַ מענטש, זאָגט ער, װאָס האָב איך עפּעס, מוז איך עס אַרױסגעבן. האַלטן דאָס לאַנג בײַ זיך קאָן איך נישט. איך האָב אײַך שױן לאַנג, זאָגט ער, געװאָלט זאָגן, אַז איר זײַט מיר געפֿעלן געװאָרן, זאָגט ער, פֿון דער ערשטער מינוט, זאָגט ער, װאָס איך האָב אײַך דערזען. װאָס װעט איר, זאָגט ער, זאָגן דערױף?“… „װאָס זאָל איך, זאָג איך, זאָגן? ס'איז אײַער גליק, זאָג איך, װאָס מיר זײַנען אין בערלין אױף דער פֿרידריכשטראַסע. װײַטער װאָלט איך אײַך, זאָג איך, באַװיזן, װי אַזױ צו זײַן אַ נאַכאַל!“… דערמיט האָט זיך אונדזער שמועס געענדיקט, און פֿון דעמאָלט אָן בין איך געבליבן אָן אַ קאַװאַליער און מוז גײן אַלײן אומעטום. נאָר אָן אַן אומגליק. בערלין איז נישט קײן װאַלד, און די דײַטשן זײַנען אַזעלכע מענטשן, װאָס זײ פֿױלן זיך נישט, שטעלן זיך אָפּ און הערן דיך אױס אַלצדינג, און װײַזן דיר אָן אַלצדינג, װאָס דו פֿרעגסט בײַ זײ. און פֿאַרקערט, טאָמער פֿרעגסטו בײַ זײ עפּעס אַ זאַך, װאָס זײ װײסן נישט, זעט מען, אַז ממש עס עקט זיך זײ דאָס חיות. אַ דײַטש בלײַבט אַ דײַטש.

האָב איך דיר שױן אַרױסגעשריבן אַלצדינג, װי איך האָב דיר צוגעזאָגט. גיב גאָט, איך זאָל שױן קומען געזונטערהײט קײן מאַריענבאַד, װעל איך דיר פֿון דאָרט שרײַבן מער נײַס. דערװײַל זײַ געזונט און שרײַב מיר קײן מאַריענבאַד, װאָס הערט זיך בײַ אונדז אין װאַרשע? װאָס מאַכט אסתּר סאָראָקער? צי איז זי שױן געלעגן געװאָרן, צי נאָך נישט? און אױב יאָ, װאָס האָט זי געהאַט: אַ ייִנגל, צי אַ מײדל? אַ שײנער יושר פֿון אַ מאַן. איך מײן טאַקע חײם סאָראָקער. איבערלאָזן אַ װײַב אױף דער צײַט און אַלײן אַװעקפֿאָרן קײן מאַריענבאַד ― װאָס איז? ער װיל „אָפּנעמען“, פֿאַרלירן דעם בױך. װען דאָס זאָל זײַן אױף מיר, װאָלט ער שױן צוריק אױף די נאַלעװקיס נישט געקומען. איך װאָלט אים געלאָזט, ער זאָל שױן בלײַבן זיצן דאָרטן, אין מאַריענבאַד, אױף שטענדיק. ער װאָלט שױן בײַ מיר „אָפּגענומען“ און פֿאַרלױרן נישט נאָר דעם בױך אַלײן. זאָג דיר, װאָס דו װילסט, ― ער איז דײַנער אַ גוטער פֿרײַנד ― נאָר מע טוט נישט אַזױ. עס האָט מיר אױסגעריסן אַ שטיק האַרץ, אַז איך בין געװען בײַ איר זיך געזעגענען. זי איז נישט אַזעלכע, װאָס זאָל זיך באַקלאָגן, נאָר מע זעט. זײ האָבן שױן אַזאַ מזל, בײדע שװעסטער: סײַ אסתּר, סײַ חנצע. חנצע זאָגט מען, װערט נאָך מער אױסגעריסן בײַ איר מאירן. מע האָט מיר געזאָגט דאָ אין בערלין, אַז מאיר מאַריאַמטשיק איז אױך אין מאַריענבאַד. און בראָניע לױפֿערמאַן, און לאהצע ברױכשטול, און די יאַמײַטשיכע מיט אירע טעכטער זײַנען שױן אױך אין מאַריענבאַד! אַלע נאַלעװקיס אין מאַריענבאַד. קײן עין־הרע נישט! ― איך האָף צו טרעפֿן פֿון דיר בריװ אין מאַריענבאַד, נאָר פֿאַרגעס נישט מיר שרײַבן פֿון אַלצדינג, װאָס אין דער הײם טוט זיך. זאָלסט נישט פֿאַרלאָזן זיך אינגאַנצן אױף שבֿע־רחלען. זאָלסט אַלײן איבערקוקן אַלע טאָג, װאָס זי ברענגט פֿון מאַרק, און איבערװעגן דאָס פֿלײש פֿון קצבֿ, און למען־השם נישט נעמען אָן געלט קײן זאַך, װאָרעם די קרעמער, די ערלעכסטע אַפֿילו, האָבן אַ טבֿע ― זײ שרײַבן צו. און טאָמער װעט זײַן בײַ דיר לאה די מאָדניצע מיט טענות, אַז איך האָב איר אָפּגעריסן פֿאַר דער אַרבעט, און װעט זיך װעלן פֿאַרלאָזן אױף דײַן יושר, זאָלסטו איר נישט ענטפֿערן. דערפֿאַר, װאָס זי האָט געסטראַשעט מיטן סאָנד. זאָל זי גײן אין סאָנד! און פֿאַרגעס נישט, למען־השם, אַרױסשיקן מיר געלט קײן מאַריענבאַד. איך װעל דיר געבן צו װיסן מײַן אַדרעס באַלד, װי איך װעל קומען צו פֿאָרן. גאָט זאָל העלפֿן, איך זאָל שױן קומען געזונטערהײט.

לזוגתי היקרה מרת בעלצע שתּחי′.

איך האָב דײַנע בײדע בריװ פֿון בערלין דערהאַלטן און קום דיר צו מעלדן, בעלצע היקרה, אַז איך בין, ברוך־השם, געזונט, און אַז אין דער הײם איז אַלצדינג אין בעסטער אָרדענונג. הלװאַי װאָלטן נאָר אַלע לאָקאַטאָרן װעלן צאָלן צו דער צײַט, מע זאָל נישט דאַרפֿן האָבן מיט זײ צו טאָן. װאָרעם אַ חוץ װאָס עס גײט פֿאַרלױרן געלט, קאָסט נאָך הוצאָות, אַדװאָקאַטן מיט פּאַפּירן מיט שלעק. און דערצו נאָך די בזיונות, װאָס מע האָט, װאָרעם עס זײַנען דאָ אַזעלכע לאָבוסעס, װאָס באַרימען זיך, אַז טאָמער װאַרפֿט מען זײ אַרױס פֿון דער דירה, װעלן זײ דיך באַשרײַבן אױף די גאַזעטן. און איך װיל נישט, מע זאָל מיך באַשרײַבן אױף די גאַזעטן. איך האָב עס פֿײַנט. הײַנט דאָס בױען, װאָס איך בױ, שלינגט אײַן אַזױ פֿיל געלט, אַז איך װײס גאָרנישט, װי אַזױ איך װעל זיך אַמאָל אױסבאָדן, און דערצו האָט מען צו טאָן מיט גראָבע מענטשן, בעלי־מלאָכות און אַרבעטער, װאָס קריכן אױפֿן קאָפּ, האָבן ניט קײן טראָפּן דרך־ארץ פֿאַר אַ בעל־הבית. הכּלל, װאָס זאָל איך דיר זאָגן, בעלצע היקרה, ס'איז צרות מיט צרות מיט צרות! און דאָ קומסטו מיט דײַנע בריװלעך פֿון בערלין, קאָנסטו זיך גאָרנישט משער זײַן דעם עגמת־נפֿש, װאָס איך האָב געהאַט, װאָס דו ביסט נישט געפֿאָרן אױף װין, אײדער אױף בערלין. מילא, דו װילסט זיך זײַן בײַם פּראָפֿעסאָר אַן עצה האַלטן ― מהיכא־תּיתי. איך װעל דיך, חס־ושלום, נישט פֿאַרװערן, און קײן געלט, װײסטו גאַנץ גוט, אַז איך װעל דיר נישט זשאַלעװען דאָרט, װוּ עס גײט אין דײַן געזונט, פּיקוח־נפֿש, נאָר אַרײַנלאָזן זיך מיט דאָקטױרים־פּיאַװקעס און האָבן צו טאָן מיט דרײַ פּראָפֿעסאָרן, װעלן זײ דיר סוף־כּל־סוף פֿאַרדרײען דעם קאָפּ, אַז דו װעסט, חס־ושלום, קראַנק װערן פֿון זײ. איז אײן מאָל אַװעק. והשנית, פֿרעג איך דיך, בעלצע היקרה, װי שאַנעװעסטו נישט דײַן געזונט און גײסט אַרום צו װערטהײמערן און צו טיטצן האַנדלען מציאות? איך גלײב דיר, אַז ס'איז בײַ זײ אַלצדינג בחצי־חינם. איז, ערשטנס, בײַ מיר דײַן געזונט טײַערער, און צװײטנס, מײן איך, אַז מע קריגט אין װאַרשע אױך די מציאה. פֿאַר געלט קריגט מען אַלצדינג, זאָגט מען, נאָר נישט קײן קדחת. אַװדאי איז טאַקע כּדאַי, זאָג איך דיר, זיך שטופּן אין אַן ענגשאַפֿט ― װאָס איז? טאָמער װעט מען קױפֿן אַ פּאָר זאָקן מיט אַ װאַנטזײגער? דאַרף מען אײַנשטעלן דאָס לעבן דערױף? איך פֿרעג דיך, בעלצע, ביסט דאָך עפּעס נישט פֿון די נאַלעװקער יענטעס, כ'לעבן, װי קומט דאָס, דו זאָלסט טאָן אַזאַ נאַרישקײט? הײַנט דאָס אַרומגײן אָנקוקן בערלין ― דאַרף איך דיר זאָגן, בעלצע היקרה, אַז איך הײב נישט אָן צו פֿאַרשטײן, װאָס, אײגנטלעך, איז דאָ װאָס צו זען אין בערלין? איך שטעל מיר פֿאָר.― אַ גרױסע שטאָט, דרײַ מאָל, פֿינף מאָל, צען מאָל אַזױ גרױס ,װי װאַרשע, און מױערן שײנע, גרױסע, אַ סך שענער און אַ סך גרעסער, װי װאַרשע, ― נו, װאָס־זשע האָב איך דערפֿון? צי, אַ שטײגער, דו שרײַבסט, אַז דו ביסט געװען אין טעאַטער און אין צירק און אין נאָך אַזעלכע ערטער ― אַרט עס מיך נישט. פֿאַרקערט, ביסטו אין אױסלאַנד, דאַרפֿסטו אומעטום זײַן און אַלצדינג זען. פֿאַר װאָס נישט? מיך אַרט נאָר אײן זאַך: למאַי זאָלסטו נישט היטן דײַן כּבֿוד און דײַן שטאַט און לאָזן זיך פֿירן פֿון יעדן לײדיק־גײער, װאָס דו קענסט אים נישט און װײסט אים נישט? גוט, װאָס דו האָסט אָנגעטראָפֿן אױף אַ פֿלאָכט, אַ פּרא־אָדם, װאָס האָט געלײגט אױף דיר כּבֿוד. װאָס טוט מען, אַז מע טרעפֿט אָן אױף אַ כוליגאַן, אָדער אַזױ אַ שאַרלאַטאַן? אין דער פֿרעמד, בעלצע, דאַרף מען זײַן געהיט נאָך מער װי אין דער הײם. מע קאָן אַמאָל האָבן דעם גרעסטן בזיון מיטן גרעסטן אומגליק, חלילה. איך האָב דעריבער געשריבן אַ בריװ צו מײַן גוטן פֿרײַנד חײם סאָראָקער קײן מאַריענבאַד, ער זאָל דיר באַהילפֿיק זײַן אַ מאָל מיט אַן עצה, אַ מאָל מיט אַ גוט װאָרט. ער איז אַ מענטש, װאָס איז שױן געװען אין אױסלאַנד עטלעכע מאָל און איז באַקאַנט מיט זײערע גענג און מיט זײערע מינהגים. און אַגבֿ, אַזױ װי איך האָב מיט אים חשבונות, האָב איך צו אים אָנגעװיזן, ער זאָל דיר אַרױסגעבן געלט, װיפֿל דו װעסט באַדאַרפֿן האָבן װאָרעם דאָס שיקן פּער פּאָסט קאָסט טײַער, הײַנט פֿאַרלירט מען אָפֿטמאָל אױפֿן קורס, אַז ס'איז נישט כּדאַי דאָס שיקעכטס. לכן זאָלסטו זיך זען דאָרט מיט חײם סאָראָקער און זאָלסט אים לאָזן גריסן און זאָלסט אים זאָגן, אַז איך װאַרט פֿון אים אַן ענטפֿער אױף מײַן בריװ, װאָס איך האָב אים די טעג געשריבן. און דו זאָלסט אים איבערגעבן, אַז בײַ אים אין דער הײם איז נאָך דערװײַל קײן שום נײַס נישט פֿאָרגעקומען. זײַן אסתּר האַלט זיך נאָך. און נאָך אַ זאַך װעל איך דיך בעטן, בעלצע היקרה, אַז דו זאָלסט זיך האַלטן אַ ביסל װײַטער פֿון דײַן קרובֿה, חװהלע טשאַפּניק. נישט מחמת דעם, װאָס זי האָט נישט קײן שײנעם נאָמען בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס, ― איך לאַך מיך אױס פֿון אַזעלכע זאַכן נאָר גלאַט אַזױ, איך װיל נישט, מע זאָל דיך האַלטן אין מױל יעדער באַזונדער און מע זאָל אױף דיר טײַטלען מיט די פֿינגער. װײַל אין מאַריענבאַד, זאָגסטו דאָך אַלײן, איז איצט אַ שטיק װאַרשע. די גאַנצע נאַלעװקיס האָבן זיך הײַנטיקן זומער, זאָגסטו, איבערגעטראָגן קײן מאַריענבאַד. קאָנסט פֿאַרשטײן, אַז בראָניע לױפֿערמאַן און לאהצע ברױכשטול, און אַפֿילו יאַמײַטשיכע מיט אירע טעכטער, זאָגסטו, זײַנען שױן אױך אין מאַריענבאַד. הײַנט װאָס װילסטו נאָך? באַדאַרפֿסטו דיך היטן פֿאַר זײ, װי אין אַן אױג אַ שטאָך, װאָרעם זײ זײַנען מסוכּענע באַרײדערינס! אײדער אַרײַנפֿאַלן צו דער יאַמײַטשיכע אין מױל אַרײַן, איז שױן בעסער אױסברעכן זיך אַ פֿוס. אש־להבֿה! און װאָס גײט אָפּ בראָניע־לױפֿערמאַן? און לאהצע ברױכשטול? װאָס איז מיט זײ די גדולה, װאָס זײ האָבן זיך אַװעקגעשלעפּט קײן מאַריענבאַד ― װײס איך ניט. מילא, לױפֿערמאַן האָט, זאָגט מען, געװוּנען הײַנטיקן יאָר אין דער לאָטעריע ,װילט זיך אים פּטרן די עטלעכע רובל, אָבער ברױכשטול? ערשט יענע װאָך איז ער געװען בײַ מיר נאָך אַ גמילות־חסד, האָב איך אים אָפּגעזאָגט, װי אַ טױטן. לײַען גמילות־חסדים און שיקן דאָס װײַב קײן מאַריענבאַד ― דערױף דאַרף מען שױן האָבן אַן עזות! און װאָס דו שרײַבסט מיר, בעלצע היקרה, איך זאָל אַכטונג געבן אין שטוב, זאָלסטו זײַן גאַנץ רויִק. דו דאַרפֿסט זען זיך נאָר קורירן און קומען אַהײם בשלום. װײַטער װעט שױן אַלץ זײַן רעכט. און װאָס דו האָסט מורא פֿאַר שבֿע־רחלען, איז דאָס אַן איבעריקע זאַך. ערשטנס, האָסטו זי שױן װיפֿל מאָל אױסגעפּרוּװט, אַז זי איז אַן ערלעכע, עס מעג ליגן גאָלד. און צװײטנס, גיב איך טאַקע אַכטונג אױף איטלעכס ברעקל. נישט נאָר די צוקער־פּושקע, אַפֿילו דאָס ברױט איז בײַ מיר אונטערן שלאָס. און אָן געלט האָב איך אַלײן אױך פֿײַנט נעמען אין די קלײטן. מיר האַנדלען טאַקע מיט ערלעכע לײַט, אָרנטלעכע מענטשן, נאָר פֿונדעסטװעגן זאָל זיך זײ זעצן אַזױ פֿיל מכּות, װאָסערע גנבֿים זײ זײַנען. און װײַטער בעט איך דיך, בעלצע היקרה, זאָלסט נישט זשאַלעװען קײן געלט און זאָלסט זיך דאָרטן אָנטאָן כּל־הפֿאַרגעניגנס מיט כּל־הװױלטאָגן אין דער װעלט, נאָר אײן זאַך װעל איך דיך בעטן ― אין די געװעלבן זאָלסטו נישט גײן און קײן מציאות זאָלסטו נישט האַנדלען. אַז דו װעסט קומען, אם־ירצה־השם, בשלום אַהײם, זאָג איך דיר צו, אַז איך װעל דיר קױפֿן אַלצדינג, װאָס דײַן האַרץ גלוסט. צו װאָס טױג דיר שמאַטעס, טישטעכער, נאָזטיכלעך ― דו האָסט זײ קאַרג? צו װאָס דאַרפֿסטו אַ מאַשין אױף פּוטער שלאָגן? און װוּ װעסטו זיך אַהינטאָן מיט אַ װאַנטזײגער? איך האָב מורא, בעלצע, אַז דו זאָלסט אױף דער גרענעץ נישט אַװעקלײגן, חלילה, דאָס גאַנצע געזונט, װאָס דו װעסט אָנזאַמלען אין מאַריענבאַד, און עס װעט זײַן אַרױסגעװאָרפֿן מײַן געלט, אַ חוץ װאָס דו װעסט נאָך האָבן בזיונות, װי פֿאַר דרײַ יאָרן די מאַדאַם קאָראַלניק פֿון די נאַלעװקיס, װאָס האָט אױסגעזען אױף דער גרענעץ אַ ביסל צו גראָב, האָט מען זי געבעטן, מחילה, אין אַ באַזונדער חדר און אױסגעטאָן ביז דעם העמד און אָפּגעװיקלט פֿון איר העכער פֿיר הונדערט אײלן זײַדענע בענדער. פֿון דעמאָלט אָן האָט זי דאָס באַקומען בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס דעם שײנעם נאָמען „די קאָראַלניטשקע מיט די סטענגעס“.

זײַ געזונט און זע, למען־השם, זאָלסט זיך מיר פֿאַרריכטן און קומען אם־ירצה־השם, געזונטערהײט אַהײם, װי עס װינטשט דיר באמת

ליבער פֿרײַנד שלמה!

איך האָב דײַן ליבן בריװ דערהאַלטן. עס פֿרײט מיך זײער, װאָס דו שרײַבסט צו מיר אַזױ אָפֿנטלעך, װי צו אַן אמתן פֿרײַנד, און עס װעט מיך נאָך מער פֿרײען, אַז איך װעל דיר באַהילפֿיק זײַן מיט װאָס איך װעל נאָר קאָנען. אַז דײַן בעלצע קומט קײן מאַריענבאַד ― דאָס האָב איך געװוּסט נאָך אײדער דײַן בריװ איז צו מיר אָנגעקומען. װי אַרום און פֿון װעמען בין איך עס געװאָר געװאָרן? טאַקע פֿון דער מאַדאַם טשאַפּניק. װי אַזױ? לאָמיך דיר אױסשרײַבן די גאַנצע מעשׂה אַקוראַט, װי אַזױ ס'איז געװען. ס'איז במילא נישטאָ װאָס צו טאָן, מע װערט דאָ שיִער נישט משוגע, װעל איך װערן אױף אַ מינוט אַ שרײַבער. נאָר אײן זאַך װעל איך דיך בעטן, שלמה, אַז אַלצדינג, װאָס איך װעל דיר שרײַבן פֿון דאַנען, זאָל זײַן בסוד. דערפֿאַר, װאָס דו האָסט זיך מיט דײַן בריװ פֿאַרטרױט אױף מיר, װײַל דו האַלטסט מיך פֿאַר אַ בעל־סוד, פֿאַרטרױ איך פֿאַך דיר אַזעלכע זאַכן, װאָס איך װאָלט זײ פֿאַר אַן אַנדערן נישט געטרױט, אַפֿילו פֿאַר מײַן אײגן װײַב, און איך בין זיכער, אַז צװישן אונדז װעט דאָס בלײַבן.

קודם דאַרף מען דיר באַשרײַבן דאָס מאַריענבאַד, זאָלסט װיסן, מיט װאָס מע עסט דאָס און װאָס דאָס איז. אַהער קומען צו פֿאָרן מענטשן, װאָס גאָט האָט זײ געבענטשט מיט אַ סך פֿלײש. אַזעלכע מענטשן זײַנען די סאַמע אומגליקלעכסטע אױף דער װעלט. זײ װילן עסן און טאָרן נישט. זײ װילן גײן און קאָנען נישט. זײ װילן ליגן, לאָזט מען זײ נישט! „איר דאַרפֿט גײן, װאָס מער גײן, מאַכן מאָציאָןmotion: באַװעגונג ― זאָגן די דאָקטױרים ― איר דאַרפֿט אָפּנעמען, זאָגן זײ, װאָס מער אָפּנעמען“… „אָפּנעמען“ הײסט אױף אונדזער לשון ― פֿאַרלירן דאָס בײַכל, אַ ביסל אײַנדאַרן הײסט עס. און אױף „אָפּנעמען“ איז פֿאַראַן אײן מיטל ― מאַריענבאַד. עס נעמט אָפּ, װי מיט די הענט נעמט עס אָפּ! און װאָס איז דער חידוש? אַז עסן עסט מען דאָ מכּות מיט בכורות, ― דער דאָקטער לאָזט נישט עסן ― און מע לעבט נאָר פֿון דעם, װאָס מע טרינקט אין דער פֿרי דאָס ביסל מים־המאָררים, װאָס מע רופֿט דאָס „קרײצברונעןKreuzbrunnen“. אַ טעם האָט דאָס װאַרעמערהײט אױפֿן ניכטערן האַרצן פֿון צען חלשותן, און אַז דו טרינקסט, דאַרפֿסטו שפּאַצירן, מאַכן מאָציאָן, װי דער דאָקטער רופֿט עס אָן. און נאָך אַזאַ טרינקעכטס מיט אַזאַ מאָציאָן גלוסט זיך עפּעס נעמען אין מױל אַרײַן; גײסטו אַהײם עסן, דערלאַנגט מען דיר „פֿרישטיק“, נישט קײן עסן. װאָס איז דאָס פֿאַר אַן עסעניש, איך בעט דיך, אַז פֿלײש ― נישט, אײער ― נישט, זעמעלעך ― נישט; אַ שאָל „קאַקע“ מיט אַ סוכערל ,― אָט דאָס איז דער גאַנצער פֿרישטיק. און נאָכן פֿרישטיק הײסט ערשט דער דאָקטער גײן, מאַכן מאָציאָן, און ערשט דעמאָלסט באַקומסטו דעם רעכטן אַפּעטיט, און אַז עס קומט די צײַט פֿון װאַרעמעס, דאַכט זיך דיר אױס, אַז דו װאָלסט אײַנגעשלונגען אַן אָקס מיט די הערנער. זאָגט אָבער דער חכם, דער דאָקטער: „לא, פֿעטערשי! אַז איר װעט אַזױ אַכלען, זאָגט ער, װעט איר, זאָגט ער, אָפּנעמען אַ פֿײַג, נישט קײן פּוד שמאַלץ, און װעט נישט פּטור װערן, זאָגט ער, פֿון אײַער טשעמאָדאַן װי לאַנג איר װעט לעבן!“

הקיצור, ס'איז אַ גיהנום, װאָס זאָלסטו קלערן? אײן שטיק גליק, װאָס מע קאָן אָנפֿײַפֿן דעם דאָקטער. ער הײסט עסן קדחת ― קדחת עס אַלײן. ער הײסט גײן ― גײ. מיר װעלן זיך בעסער אַװעקזעצן מאַכן אַ פּרעפֿעראַנסל. איז אָבער דער חסרון, װאָס נישט אַלע מאָל איז דאָ אַ דריטע האַנט. מוז מען מאַכן אין צװײען אַ זעקס־און־זעכציק. דו װײסט דאָך, אַז איך האָב עס נישט פֿײַנט. נאָר מיט װעמען קאָן מען דאָ שפּילן אין זעקס־און־זעכציק, אַז נישט מיט דער מאַדאַם טשאַפּניק? אױ, איז דאָס אַ מאַדאַם! װיפֿל דו קענסט בערל טשאַפּניק, איז ער אַ הונט אַקעגן זײַן װײַב. ס'איז, זאָג איך דיר, אַ מאַדאַם פֿון גאָט! שפּילן שפּילט זי דװקא נישקשהדיק. זי װעט פֿאַרשטעקן אין גאַרטל דרײַ מאַנצבילן. נאָר װאָס דען? זי האָט פֿײַנט פֿאַרשפּילן מיט סכּנות־נפֿשות! און אַז זי פֿאַרשפּילט, צאָלט זי נישט: „נישקשה, זאָגט זי, איך בין, זאָגט זי, אַ בטוח, און פֿאַר נױט, זאָגט זי, װעט אײַך מײַן מאַן, זאָגט זי, באַצאָלן“. װאָס זאָגסטו אױף דעם צאָלער? װאָלט זי נאָר ליב געהאַט שפּילן אין זעקס־און־זעכציק, װאָלט נאָך געװען אַ האַלבע צרה! איז אָבער דער חסרון ― זי האָט ליב, מע זאָל מיט איר גײן שפּאַצירן איבער מאַריענבאַד. װאָלט דאָס שפּאַצירן אױך געװען נאָך צו דערלײַדן; איז אָבער דער חסרון, װאָס זי האָט פֿײַנט גלאַט אַזױ צו שפּאַצירן. שפּאַצירן הײסט בײַ איר ― גײן איבער די געװעלבן, האַנדלען מציאות, אָפּנאַרן די דײַטשן ― שמעקט דאָס שױן מיט אַ גמילות־חסד אױף אַ קורצע צײַט, דאָס הײסט, אױף צו פֿאַרפֿאַלן. אַ שלאַק, זאָג איך דיר, פֿון זײַן ליבן נאָמען! מע קאָן זיך גאָר פֿון איר נישט אױסבאַהאַלטן. און װי אױף צו־להכעיס, בין איך דאָ אײנער אָפֿן יריד. נישטאָ אײן מאַנצביל פֿון די נאַלעװקיס. סאַמע נקבֿות. דו האָסט דאָ בראָניע לױפֿערמאַן, און לאהצע ברױכשטול, די מאַדאַם שערענציס מיט דער מאַדאַם פּעקעליס. הײַנט די יאַמײַטשיכע מיט אירע דרײַ איבערגעװאַקסענע מאַמזעלן, װאָס האָבן אַ שם אין מאַריענבאַד מיט זײערע יאָרן. זײ װאָלטן געװען גאַנץ פֿײַנע מאַמזעלן, װען זײ זאָלן נישט האָבן די נעזער. אַ גערעט הײַנטיקן סעזאָן אין מאַריענבאַד אױף נאַלעװקער װײַבער, און גלאַט אַזױ װײַבער, װײַבלעך, דאַמען, דאַמען, אָן אַ שיעור דאַמען! על־פּי רובֿ זײַנען דאָס גראָבע װײַבער פֿון ביאַליסטאָק, פֿון קעשענעװ, פֿון יעקאַטערינאָסלאַװ, פֿון קיִעװ, פֿון ראָסטאָװ און פֿון אַדעס און פֿון דער גאָרער װעלט, װאָס קומען אַהער כּלומרשט אױף דער „קור“, נאָר זײער גאַנצער מײן איז חתנים פֿאַר זײערע טעכטער, די צײַטיקע מאַמזעלן. אָנגעטאָן גײען זײ אין זײַד און אין סאַמעט, טראָגן העלדזער פּערל און פֿירן אַרױס זײערע מאַמזעלן אױף דער אױסשטעלונג. רײדן רײדן זײ „קאָמעניצער דײַטש“ און װאַרפֿן מיט אױגן אױף יעדן מאַנצביל, װי אײנער רעדט: „ביסטו אַ בחור, קום אַהער. ביסטו אַ באַװײַבטער, זאָלסטו גײן אַהין, פֿון װאַנען דו ביסט געקומען“… אַרום די דאָזיקע „מאַמעס“ דרײט זיך אַרום, װי אַ בין אַרום האָניק, אײנער אַ פּאַרשױן מיט אַ צילינדער, װאָס מע רופֿט אים סװירסקי. אָט דער סװירסקי ― דאָס איז אַ ייִד אַ שדכן, אַ לאַנד־שדכן. אַלײן איז ער אַפֿילו אַ אונדזעריקער, נאָר ער רעדט נישט קײן זשאַרגאָן, כאָטש גיב אים אַ קרענק. נאָר דײַטש. אַ שידוך איז בײַ אים ― אַ „פּאַרטיִעPartie“, אַ חתן איז אַ „ברױטיגאַםBräutigam“; „אײַער װײַב“ װעט ער דיר קײנמאָל נישט זאָגן, נאָר „אײַער פֿרױ געמאַהליןFrau Gemahlin“. איך זאָג דיר, דעם זיבעטן חן אָנצוקוקן, װי די גראָבע מאַמעס מיט די העלדזער פּערל יאָגן זיך נאָך נאָך דעם הער סװירסקי, רײדן מיט אים „קאָמעניצער דײַטש“, און ער באַרימט זיך פֿאַר זײ, װיפֿל „פּאַרטיִען“ ער האָט שױן אױסגעפֿירט אױף דער קור, און אַלע דורך ליבע! אונדזער יאַמײַטשיכע פֿון די נאַלעװקיס מיט אירע דרײַ טעכטער האָב איך באַגעגנט שױן עטלעכע מאָל אַרומשפּאַצירן מיט דעם הער סװירסקי, װאָס טוט נישט אױס דעם צילינדער הוט נישט שבת, ניט װאָך. גאָט מעג איר העלפֿן, מהיכא־תּיתי, איך װינטש איר פֿונעם גאַנצן האַרצן, אַז סװירסקי זאָל איר קריגן אַ „פּאַרטיִע“, דרײ „פּאַרטיִען“ מיט דרײַ „ברױטיגאַמס“, פֿאַר אַלע אירע דרײַ נעזער, עס מעג זײַן אָן ליבע, אַבי גיכער, װאָרעם ס'איז אַ סבֿרא, אַז די ייִנגערע מעג זיך שױן אָפּשערן, װאָרעם זי איז שױן אַריבער שלשים… און אַז מע זאָל צולײגן צו אירע יאָרן די יאָרן פֿון אירע צװײ עלטערע שװעסטער, װעט אינאײנעם, האָב איך מורא, כאַפּן עפּעס מער װי אַ מאה… נאָר כאַפּט זײ בעניע. איך זע , װי װײַט מעגלעך, די יאַמײַטשיכע אױסמײַדן, װאָרעם דו קענסט דאָך זי, װאָס פֿאַר אַ באַרײדערין דאָס איז, אַ װאַנט מיט אַ װאַנט קאָן זי דיר צונױפֿפֿירן!

אַצינד, אַז איך האָב דיר שױן אַ ביסל באַשריבן מאַריענבאַד, מעג איך דיר שױן באַשרײַבן, װי אַזױ איך בין געװאָר געװאָרן, אַז דײַן בעלצע קומט צו פֿאָרן.

איך קום אַרױס נעכטן אין דער פֿרי צום „װאָדאָפּאָיwodopój: װאַסערגרוב“, טרעף איך די מאַדאַם טשאַפּניק, מיט דער מאַדאַם לױפֿערמאַן, מיט דער מאַדאַם ברױכשטול, מיט דער מאַדאַם שערענציס, מיט דער מאַדאַם פּעקעליס, מיט דער יאַמײַטשיכע מיט אַלע אירע דרײַ נעזער, און נאָך װײַבער ― הכּלל, די גאַנצע מאַריענבאַדער נאַלעװקיס. „גוט מאָרגן“, „גוט יאָר“. „װי גײט עס?“ ,„װאָס הערט זיך נײַס?“ דערװײַל רופֿט זיך אָן צו מיר חװהלע טשאַפּניק: „װײסט איר שױן, אַז מיר האָבן מאָרגן אַ גאַסט בײַ אונדז אין מאַריענבאַד?“ זאָג איך: „גאָט ליב אײַך מיט אײַער גאַסט. װער איז?“ זאָגט זי צו מיר: „אַנו, זײַט אַ חכם און טרעפֿט“. זאָג איך: „װאָס בין איך אײַך פֿאַר אַ טרעפֿער?“ זאָגט זי: „איך װעל אײַך זאָגן אַ סימן“. זאָג איך: „אַדרבא, לאָמיר הערן, זאָג איך, אײַער סימן“. זאָגט זי: „נישט אײן סימן, נאָר עטלעכע סימנים. ערשטנס, איז זי, זאָגט זי, אַ שײנע, דאָס שענסטע װײַבל פֿון אַלע נאַלעװקער װײַבלעך“. דאָס האָט שױן פֿאַרדראָסן, װי איך האָב פֿאַרשטאַנען, אַלע איבעריקע דאַמען, װאָרעם זײ האָבן אַלע פֿיר זיך איבערגעקוקט מיט מאָדנע אױגן און געװאָרפֿן אַזאַ פֿײַעריקן קוק אױף דער מאַדאַם טשאַפּניק, װאָס קאָן פֿאַרברענען אַ קלײן שטעטל אין פּױלן; און די מאַדאַם טשאַפּניק מאַכט זיך, װי זי זעט נישט, און רעכנט אױס די מעלות פֿונעם שײנעם װײַבל, װאָס קומט צו פֿאָרן צו אונדז קײן מאַריענבאַד. „טאָמער װאָלט געװען גענוג, זאָג איך צו איר, אױסרעכענען מעלות? אפֿשר װײסט איר, זאָג איך, נאָך אַ סימן?“ „דער אַנדערער סימן זאָגט זי, ― זי האָט אַ מאַן, װאָס איז עפּעס מער װי צװײ מאָל עלטער פֿון איר, װאָרעם זי איז נאָך נישט אַלט, זאָגט זי, קײן צװאַנציק יאָר אַפֿילו“.

דאָ האָבן אַלע איבעריקע דאַמען אױסגעשאָסן מיט אַ געלעכטער: „אַחוץ גױיִשע שבתים און יום־טובֿים!“… זע איך, אַז ס'איז אַ מעשׂה אָן אַן עק, רוף איך מיך אָן צו דער טשאַפּניק: „אפֿשר װאָלט גענוג געװען, זאָג איך, שאַרפֿן די צינגלעך, און זאָגן, זאָג איך, װער איז דאָס װײַבל, װאָס קומט צו אונדז קײן מאַריענבאַד?“ מאַכט צו מיר די טשאַפּניק: „שאַט, נאָך אײן סימן, זאָגט זי, און אַן עק! זי איז, זאָגט זי, טאַקע מײַנע אַ קרובֿה“. „אַזױ? ― זאָג איך ― װאָס זשע דרײט איר אַ מוח? זאָגט, זאָג איך, אַז עס קומט צו פֿאָרן בעלצע קורלענדער קײן מאַריענבאַד ― און אַ סוף!“ און עס גײט אַװעק אַ שמועס צװישן די דאָזיקע װײַבער װעגן דײַן בעלצען, און מער פֿון אַלע, געװײנטלעך, יאַמײַטשיכע. װאָס זאָל איך דיר זאָגן, שלמה? איך קאָן עס גאָר אַזױ פֿיל נישט אַרױסשרײַבן און װיל עס גאָר אַפֿילו נישט איבערחזרן. דו דאַרפֿסט שױן אַלײן פֿאַרשטײן, װאָס אַ יאַמײַטשיכע קאָן זאָגן אױף דײַן בעלצען, און נישט אַזױ נאָך אױף בעלצען, װי אױף דיר! עמעצער זאָל הערן, װאָלט ער זיכער מײנען, אַז דו האָסט איר קאַליע געמאַכט אַ יריד, אָדער אַ שידוך. אַ גליק, װאָס ס'איז אונטערגעקומען דער הער סװירסקי מיטן צילינדער און האָט אַװעקגערופֿן די יאַמײַטשיכע אױף אַ סוד, מסתּמא װעגן אַ „פּאַרטיִע“ מיט אַ „ברױטיגאַם“.

אָט אַזױ בין איר געװאָר געװאָרן פֿון דײַן בעלצען, אַז זי קומט צו פֿאָרן קײן מאַריענבאַד. און ערשט אױף דער נאַכט, אַז איך בין געקומען אַהײם, האָב איך געטראָפֿן דײַן בריװ. זײער רעכט, װאָס דו האָסט מיר געשריבן. זײַ זיכער, ליבער פֿרײַנד, אַז איך װעל מסתּמא זען טאָן פֿון דײַנעט װעגן און פֿון אירעט װעגן אַלצדינג, װאָס דו בעטסט מיך. קאָנסט זיך שױן אױף מיר פֿאַרלאָזן. איך װעל נישט זשאַלעװען קײן טירחה און קײן צײַט צו שרײַבן דיר אַלע מאָל װאָס און װען… דערפֿאַר דאַרפֿסטו אױך נישט פֿױלן זיך און שרײַבן אָפֿטער בריװלעך, װאָס הערט זיך עפּעס נײַס בײַ אונדז אין װאַרשע. נאָר עפּעס פֿרײלעכע נײַס זאָלסטו מיר שרײַבן. איך האָב פֿײַנט טרױעריקע בריװ. ממה־נפֿשך: בין איך אױף דער קור, דאַרף איך פֿאַרגעסן פֿון אַלע צרות און פֿון אַלע אומגליקן. ס'איז גענוג די צרות, װאָס מע טראָגט אַ גאַנץ יאָר אין דער הײם. װעסט מיר גלױבן, צי נײן? איך, אַז איך בין אין אױסלאַנד, לײען איך אַפֿילו נישט קײן בלאַט־צײַטונג. איך טו מיר מײַן זאַך בשלמות: איך עס און טרינק און שלאָף און גײ אױפֿן שפּאַציר און „נעם־אָפּ“ און שפּיל אַ פּרעפֿעראַנסל, אױב ס'איז דאָ אַ דריטע האַנט, אַנישט ― איז אין צװײען אַ זעקס־און־זעכציק. און װײַטער זײ געזונט. אם־ירצה־השם, מאָרגן, אַז דײַן בעלצע װעט קומען, װעל איך דיר מסתּמא באַלד געבן צו װיסן פֿון אַלץ נאָך מער באַריכות. זײ נאָך אַ מאָל געזונט און מאַך גוטע געשעפֿטן, װי עס װינטשט דיר

לבעלי היקר מוהר″ר שלמה נ″י.

איך קום דיר צו מעלדן, אַז איך בין געקומען בשלום קײן מאַריענבאַד און האָב געמײנט, איך װעל טרעפֿן אױפֿן באַנהױף חװהלע טשאַפּניק. לסוף לאָזט זיך אױס, אַז מײַן קרובֿה האָט מײַן לעצטן בריװ פֿון בערלין נישט דערהאַלטן. אַזױ זאָגט זי, נאָר איך מײן, אַז ס'אַ ליגן. זי האָט מײַן בריװ זײער גוט דערהאַלטן, נאָר זי האָט קײן צײַט נישט געהאַט גײן מיך אָפּנעמען פֿון דער באַן. זי איז פֿאַרנומען; זי שפּילט גאַנצע טעג אין זעקס־און־זעכציק. טרעף מיט װעמען? ― װעסט קײנמאָל נישט טרעפֿן, אַפֿילו װען דו זאָלסט זײַן מיט אַכצן קעפּ ― מיט דײַן גוטן פֿרײַנד חײם סאָראָקער. אַך, װען זײַן אסתּר זאָל דאָס װיסן! אַ פּגירה װאָלט איך זיך געריכט אױף דײַן גוטן פֿרײַנד! ער לעבט דאָס דאָ אַ גוטן טאָג, זאָגט מען, ער באָדט זיך דאָ, זאָגט מען, װי אַ קעז אין פּוטער. דאָס בין איך געװאָר געװאָרן באַלד, װי איך בין געקומען, פֿון דער יאַמײַטשיכע. איך האָב געהאַט די ערע זי צו באַגעגענען אױפֿן װאָקזאַל מיט אַלע אירע דרײַ נעזעלעך. זײ האָבן אַרױסבאַגלײט עפּעס אַ יונגן מאַן. אַ פּנים, אַ חתן האָט מען געפֿאַנגען, מחמת עס האָט זיך געשאַרט אַרום זײ עפּעס אַ בלאַזנע פּאַרשױן מיט אַ הױכן קױמען אױפֿן קאָפּ, װײַזט אױס, אַ שדכן. קײן סך האָט זי מיט מיר נישט געקאָנט רײדן; פֿונדעסטװעגן האָט זי צײַט געהאַט מיר איבערצוגעבן פּעק מיט נײַס פֿון אונדזערע נאַלעװקער לײַט אין מאַריענבאַד, װעלכע איך לאָז איבער אױף אַן אַנדער מאָל. דערװײַל װעל איך דיר באַשרײַבן די נסיעה פֿון בערלין קײן מאַריענבאַד.

נישט קײן גוטע נסיעה האָב איך געהאַט, און אַלץ איבער װעמען? איבער דיר און איבער דײַן קלאָגן זיך, װאָס דו באַקלאָגסט זיך אױף די שלעכטע געשעפֿטן. איך האָב געזשאַלעװעט נעמען צװײטע קלאַס און בין געפֿאָרן דעם גאַנצן װעג דריטע קלאַס, איז זײער נישט אײַנגענעמען. ערשטנס, איז ענג, נישטאָ װוּ צו זיצן, פֿון צולײגן זיך איז אָפּגערעדט. און אָנגערױכערט איז װי אין אַ באָד. די דײַטשן רױכערן אַזעלכע מסוכּענע ציגאַרן, װאָס פֿאַרהרגענען דעם קאָפּ. און צװײטנס, קוקט מען אױף דער גרענעץ אין צװײטן קלאַס גאָר אַנדערש, װי אין דריטן קלאַס, כאָטש איך קאָן מיך נישט באַקלאָגן, אַז מע זאָל האָבן בײַ מיר עפּעס אױסגעטרײסלט. נאָר פּחדים האָב איך געהאַט, װאָס איך קאָן דיר גאָר אַזױ פֿיל נישט אַרױסגעבן. איך האָב געמײנט, אַז צװישן בערלין און מאַריענבאַד איז נישטאָ קײן שום גרענעץ. זײ רײדן דאָך אַלע אױף אײן שפּראַך, צו װאָס באַדאַרפֿן זײ אַ גרענעץ? צום סוף לאָזט זיך אױס, אַז בײַ זײ איז אױך דאָ אַ גרענעץ. און די דײַטשן האָבן אױך ליב קוקן און זוכן און נישטערן. האָב איך מיך איבערגעשראָקן ניט אױף קאַטאָװעס. און געשראָקן האָב איך מיך נישט אַזױ פֿאַר די איבעריקע זאַכן, װי פֿאַר די שפּיצן. װען איך װײס, אַז פֿון בערלין קײן מאַריענבאַד איז דאָ אַ גרענעץ, װאָלט איך מיך שױן מיט די שפּיצן אַנדערש באַװאָרנט. איך װאָלט זײ אַרײַנגענײט אין דער געשטעפּטער קאָלדרע, אַזױ װי די טשאַפּניק טוט אַלע יאָר. און איך, שטיא, בין געגאַנגען און האָב זײ פֿון דער גרינג אָנגענײט אױף מײַנע אַלטע קלײדלעך און אַרײַנגעלײגט זײ אין קױטיקן גרעט. פֿרעגט מיך דער דײַטש: „װאַס האַבען זײ היערWas haben Sie hier: װאָס האָט איר דאָ?“ איז מיר אַנטלאָפֿן דאָס געזונט. גײ איך און עפֿן אים אױף דעם טשעמאָדאַן און זאָג אים: „אַלטע קלײדער און קױטיקע גרעט“. הערט ער מיך אױס און װײַזט מיר אױפֿן צװײטן טשעמאָדאַן: „אונד װאַס האַבען זײ היער?“ גײ איך און עפֿן אים אױף דעם צװײטן טשעמאָדאַן, שפּרינגט נישט אַרױס דײַן שטרױענער קאַפּעליוש? איך האָב גאָר פֿאַרגעסן דיר שרײַבן, אַז איך האָב דיר געקױפֿט אַ שטרױענעם קאַפּעליוש בײַ װערטהײמערן אין בערלין, אַן עכטע פּאַנאַמע. טרעף, װאָס קאָסט זי? איך װעל דיר נישט אױסזאָגן, ביז איך װעל נישט קומען אַהײם. דו מוזט אַלײן טרעפֿן, װיפֿל איך האָב באַצאָלט פֿאַר דײַן פּאַנאַמע. קורץ, אַז ס'איז אַרױסגעשפּרונגען די פּאַנאַמע, בין איך געבליבן אַ געשטאָרבענע: װי קומט צו מיר אַ מאַנצבילשער קאַפּעליוש? פֿאַל איך אױף אַן עצה ― איך װײס, אַז אַ דײַטש איז נישט איבעריק קלוג ― און איך רוף מיך אָן צו אים אױף דײַטש: „דאָס איזט מײַן פּאַנאַמע, בײַ אונדז אין ריסענלאַנד טראָגן אַלע דאַמען מאַנצבילשע פּאַנאַמעס“. ענטפֿערט ער מיר דערױף גאָרנישט ניט, און מאַכט צו מיר: „פֿירן זײ רוסישען טײ? האַבען זײ סיגאַרעטען?“ טראַכט איך מיר: „מײַנע צרות אױף דײַן קאָפּ!“ און רוף מיך אָן צו אים, אַז מיט קײן טײ האַנדל איך נישט, און קײן סיגאַרעטן רײכער איך נישט. נעמט דער דײַטש און טוט אַ שטרײַך־איבער מיט אַ קרײַדל איבער אַלע מײַנע טשעמאָדאַנעס, פּעקלעך און קײשלעך, װי אײנער רעדט: כּשר! דורכגעלאָזט הײסט עס. הײַנט גײ זײַ אַ נבֿיא און טרעף, אַז דער דײַטש װעט בײַ מיר זוכן גאָר רוסישן טײ מיט רוסישע פּאַפּיראָסן! באַשערט געװען אומזיסטע פּחדים מיט אומזיסטע יסורים. װען איך פֿאָר אָבער צװײט קלאַס, װאָלט דער איבערשרעק אױך נישט געװען, װאָרעם אין צװײטן קלאַס, זאָגט מען, גײט דער דײַטש נאָר דורך פֿאַרבײַ דעם װאַגאָן און פֿרעגט זיך נאָך, אױב ס'איז נישט פֿאַראַן בײַ עמעצן עפּעס צו צאָלן. און װער איז שולדיק? טאַקע איך אַלײן. אַז איך ציטער אױסברענגען דיר אַן איבעריקן גראָשן. זאָגן זאָגסטו מיר טאַקע גאָרנישט, נאָר אַז ס'קומט צום חשבון, האָסטו אַ טבֿע זיפֿצן און קרעכצן און געבן אָנצוהערענישן, אַז עס גײט אַװעק אַ סך געלט… איך בין מיך מחיה, װאָס איך האָב כאָטש אָנגעטראָפֿן אין בערלין אַ ביליקע סטאַנציע מיט אַן ערלעכער בעל־הביתטע. די פּערעלצװײַג האָט מיר דערלאַנגט פֿאַרן אַװעקפֿאָר, זאָלסט אָנקוקן, אַ חשבון, האָב איך געמײנט, אײנס פֿון די צװײ: אָדער ס'איז אַ חלום, אָדער זי איז פֿונעם זינען. שטעל דיר פֿאָר: קײן גלאָז מילך רעכנט זי נישט. טײ און צוקער האָט זי פֿאַרגעסן. הערינג, רעטעכלעך, ציבלקעס, לעבערלעך און נאָך אַזעלכע זאַכן ― דאָס װערט אָנגערופֿן, זאָגט זי, „פֿאָרשמאַק“. רעכענען רעכנט זי נאָר פֿאַרן עסן און פֿאַרן שלאָפֿן. װײַטער גאָרנישט. און איבערלאָזן טרינק־געלט, װי עס פֿירט זיך אין די האָטעלן, איז מען בײַ איר אױך פּטור, װאָרעם זי איז דאָך אַלײן די דינסט און אַלײן די בעל־הביתטע. איך זאָג דיר, נישט קײן האָטעל, נאָר אַ גן־עדן! נישט אומזיסט שטײען בײַ איר אַלע אונדזערע נאַלעװקער דאַמען… הײַנט דאָס אַרױסבאַגלײטן מיך אױפֿן װאָקזאַל! נישט געלאָזט מיך אַפֿילו אַ געפּעק־טרעגער נעמען. אַלצדינג אַלײן! און טאָמער איז דיר קאַרג, האָט מען מיר נאָך אונטערגעטראָגן אַ בוקעט פֿון פֿרישע בלומען! דאָס איז שױן געװען נישט פֿון איר, נאָר פֿונעם קאָמיסיאָנער, דעם אַלטן בחור דעם פּרא־אָדם מיט די װײַמפּערלעך, װאָס איך האָב דיר געהאַט געשריבן אין מײַן פֿריִערדיקן בריװ. אָט אַ אידיאָט! גאָר פֿאַרגעסן דעם פּסק, װאָס ער האָט געכאַפּט פֿון מיר אױף דער פֿרידריכשטראַסע, טשעפּעט ער זיך צו מיר אױף מאָרגן, איך זאָל אים זאָגן, אױפֿריכטיק, אױב ס'איז אמת, װאָס ער האָט געהערט, אַז איך האָב אַ מאַן אַ זקן פֿון עטלעכע און אַכציק יאָר. פֿרעג איך אים: „אין אַדעס זײַט איר קײנמאָל נישט געװען?“ רופֿט ער זיך אָן צו מיר אױף ליטװיש (ער איז נאָך אַ ליטװאַק אױך צו די צרות): „װאָסי?“ זאָג איך: „אין אַדעס, זאָג איך, איז דאָ אַ טאָלמאַטשאָװ מיט אַ חלירע. אײנס פֿון די צװײ װאָלט פֿאַר אײַך געװען, זאָג איך, נישט איבעריק“… מײנסטו אפֿשר, אַז ער האָט זיך געפֿונען באַלײדיקט? זינט גאָט האַנדלט מיט שלימזלען האָט ער נאָך אַזאַ שלימזל נישט באַשאַפֿן. אַ סך ערגער פֿון די צװײ שלימזלען, װאָס דער אײבערשטער האָט מיר צוגעשיקט דערנאָך אין װעג, שױן זיצנדיק אין װאַגאָן דריטן קלאַס. נאָר פֿון זײ האָב איך כאָטש געהאַט אַ שטיקל נוץ. זײ האָבן מיר בײדע אָפּגעטראָטן זײערע פּלעצער, און איך האָב געקאָנט נישט נאָר זיצן, נאָר אַפֿילו לײגן זיך שלאָפֿן. האָב איך אָבער מורא געהאַט, טאָמער זײַנען זײ זשוליקעס. אַ קשיא אױף אַ מעשׂה? אַרױסגעגעבן האָבן זײ זיך אַפֿילו פֿאַר זײער פֿײַנע מענטשן. אײנער האָט זיך פֿאָרגעשטעלט אַלס לאָדזשער קאָמיװאָיאַזשאָר פֿון דרײַ פֿאַבריקן, און דער אַנדערער האָט געזאָגט, אַז ער האָט אַ „סקלאַד אַפּטעטשנעсклад аптечный: אַפּטײק־סקלאַד“ אין לאָמזשע. רעכטע צװײ שלימזלען! מיך האָבן זײ נישט געװאָלט רופֿן „מאַדאַם“, כאָטש גיב זײ אַ קרענק, נאָר „פֿרײַלין“ און נאָר „מאַמזעל“! זאָג איך צו זײ: „פּשעפּראַשאַםprzepraszam: זײַט מוחל, איך האָב שױן אַ מאַן“. זאָגן זײ: „פּשעפּראַשאַם, מיט װאָס װעט איר אונדז איבערצײַגן?“, נעם איך און װײַז זײ דאָס קידושין־פֿינגערל און רוף מיך אָן: „אָט דאָס איז אײַך װינציק?“ נעמט אײנער, דער װאָס איז אַ קאָמיװאָיאַזשאָר פֿון דרײַ פֿאַבריקן, בײגט זיך צו צו מיר, באַטראַכט דאָס פֿינגערל און טוט מיר אַ קוש אין האַנט. נעם איך און װאַרף אים אױף אַ פּאַטש. האָט דאָס געהאַט, זאָג איך דיר, דעם זיבעטן חן! פֿונדעסטװעגן מײנסטו, אַז זײ האָבן מיר נישט געהאָלפֿן אַרױסװאַרפֿן דאָס געפּעק פֿון װאַגאָן אין מאַריענבאַד? זײ האָבן אַפֿילו שטאַרק חשק געהאַט, איך זאָל זײ אױפֿגעבן מײַן אַדרעס אין מאַריענבאַד, האָב איך זײ געזאָגט, זײ זאָלן אַ ביסל צודאַרן. „אַז איך װעל מיך נאָך אײַך פֿאַרבענקען, זאָג איך, װעל איך אײַך געבן צו װיסן, זאָג איך, דורך אַ דעפּעש, אָדער דורך אַ שליח“…

אָט אַזױ, װי דו זעסט, האָב איך געהאַט נישט קײן גליקלעכע רײַזע. אַ רײַזע פֿון פּחדים מיט שרעק מיט בײזע באַגעגענישן, אַ חוץ װאָס איך בין אַ נאַכט נישט געשלאָפֿן, און דער קאָפּ טוט מיר װײ נאָך איצט, און בין צעלאָמט, צעבראָכן און מיד, און מחמת דעריבער שרײַב איך דיר נאָך פֿון מאַריענבאַד גאָרנישט. אַז איך װעל מיך אױסרוען און אַרומקוקן, װוּ איך בין אין דער װעלט, װעל איך דיר שױן שרײַבן פֿון אַלצדינג. דערװײַל זײַ געזונט, און גיב אַכטונג אין שטוב, פֿאַרלאָז דיך נישט אױף שבֿע־רחלען. הײס, זי זאָל נאָך אַ מאָל אַרױסנעמען אַלע טעפּעכער מיט אַלע מײַנע װינטערדיקע מלבושים מיטן רױכװאַרג, גוט דורכלופֿטערן, נאָך אַ מאָל איבערשיטן מיט נאַפֿטאַלין. און איך שיק דיר דאָ מײַן אַדרעס, און זאָלסט נישט פֿאַרגעסן, למען־השם, מיר באַלד אַרױסשיקן געלט.

טײַערע אסתּר!

איך דאַנק דיר פֿיל מאָל, װאָס דו שרײַבסט מיר אַזעלכע אָפֿטע און גוטע בריװ. דו דאַרפֿסט װיסן, אַז בײַ מיר איז נישטאָ קײן גרעסערער יום־טובֿ, װי אַז איך האָב פֿון דיר אַ בריװ. די פּאָסט ― דאָס איז דאָס אײנציקע שטיקל פֿאַרגעניגן דאָ, אין דעם װיסטן מאַריענבאַד. װען נישט די פּאָסט, װאָלט מען נאָך משוגע געװאָרן. נישטאָ װאָס צו טאָן. נישטאָ מיט װעמען זיך צו באַגעגענען. נישטאָ מיט װעמען אַ װאָרט אױסצורײדן. און דאָס מאַריענבאַד אַלײן, אַזױ װי עס איז געװען עטלעכע יאָר צוריק, אַזױ איז דאָס פֿאַרבליבן. די אײגענע גראָבע פּעמפּיקעס, װאָס קומען אַהער מיט זײערע פֿולע טשעמאָדאַנעס „אָפּנעמען“, װער אַ פּוד און װער צװײ. די אײגענע גראָבע װײַבער מיט די העלדזער פּערל, װאָס קומען אַהער מיט זײערע צײַטיקע מאַמזעלן זוכן חתנים, כאַפּן אײדעמס. די אײגענע אָפּגעפּוצטע דײַטשן, װאָס האַלטן זיך פֿרימער פֿאַר דער גאַנצער װעלט דערמיט, װאָס זײ טוען אָן דעם קאַפּעליוש צום עסן און גאָלן נישט די בערד אום ספֿירה. אײן גאָט װײס דעם אמת, װי איך האָב זײ פֿײַנט, די דאָזיקע האַלבע ייִדן! אַ פּנים, אַז אַ האַרץ פֿילט אַ האַרץ. אונדז, רוסישע, האָבן זײ פֿײַנט טאַקע נאָר אַזױ װי חזיר, און אונדזערן אַן אָרעמאַן, אַ „שנאָרער“ הײסט ער בײַ זײ, װאָלטן זײ צעריסן אױף שטיק־שטיקלעך. דערפֿאַר האָבן זײ ליב אונדזער רוסיש געלט דאָס חיות. פֿאַר אַ רוסישן הונדערטער װעט דיר אַ דײַטש אַראָפּנעמען דאָס היטל פֿאַר אַ מײַל. אַ דײַטשער ייִד פֿאַרשטײט נישט, װאָס האָבן מיר זיך צו באַקלאָגן אױף „אונדזער לאַנד“, װעלכע פֿאַרמאָגט אַזעלכע רובלען, װאָס מיר באַקומען פֿאַר זײ דריטהאַלבן קרױן, און אַ מאָל נאָך מיט אַ פּאָר העלער צוגאָב?…

אַן עבֿירה, אסתּר, װאָס איך בין נישט קײן שרײַבער. איך װאָלט דאָ געהאַט שטאָף צו שרײַבן און צו שרײַבן. און מער פֿון אַלעמען װאָלט איך באַשריבן אונדזערע נאַלעװקער װײַבער, װאָס קױם פֿאָרן זײ אַריבער די גרענעץ, אַזױ װערן זײ דאַמען און פֿאַרגעסן אונדזער װאַרשעװער לשון און הײבן אָן צו רײדן אױף דײַטש, אױף קאָמעניצער דײַטש. אַ סך, די װאָס פֿון אַדעס, רײדן נאָר אױף רוסיש. נאָר דאָס איז שױן אײן מאָל אַ רוסיש!… הײַנט דאָס אָנטאָן זיך זײערס, דאָס װעלן זיך אױספֿײַנען אײנע פֿאַר דער אַנדערער מיטן הוט, מיטן שמוק און מיט די בריליאַנטן! זאָלסט זען, װאָס דאָ טוט זיך מיט זײ. די װעלט איז מיט זײ פֿול. די גאַנצע װעלט. אַז זײ קומען אַרױס אױפֿן פּראָמענאַד, אָדער אַז זײ קלײַבן זיך צונױף אין קאַפֿע „עגערלענדער“, טײַט מען אױף זײ מיט די פֿינגער, װאָרעם זײ הײבן אױף אַזאַ געפּילדער און לאַכן אַזױ הױך, און קװיטשען אַזױ שטאַרק, גלײַך װי זײ װאָלטן געװען בײַ זיך אױף די נאַלעװקיס.

מיט אײנעם װאָרט, אסתּר, מאַריענבאַד האָט זיך אין די עטלעכע יאָר נישט אַ רוק געגעבן, זאָלסט זאָגן אױף אַ האָר. נאָך מײַן מײנונג, איז דאָס ייִדישע מאַריענבאַד אַ ביסל געפֿאַלן, זינט דער ענגלישער קעניג עדואַרדAlbert Edward, Edward VII 1841-1910 איז ניפֿטר געװאָרן. פֿאַר עטלעכע יאָרן, אַז איך בין געװען אין מאַריענבאַד, געדענק איך, װאָס דאָ האָט זיך אָפּגעטאָן מיט דעם עדואַרדן, װאָס האָט געגעסן געפֿילטע פֿיש אין דעם גרעסטן ייִדישן רעסטאָראַן. ניט נאָר דער בעל־הבית פֿונעם רעסטאָראַן, אַ פֿעטער אױסגעפּאַשעטער דײַטש מיט אַ נאָז װי אַן אוגערקע, האָט געהאַלטן פֿאַר אַ גדלות דאָס, װאָס ער האָט זוכה געװען, אַז דער ענגלישער קעניג זאָל בײַ אים עסן פֿיש, נאָר יעדער קור־גאַסט, איטלעכער ייִד, האָט זיך געהאַלטן גרױס דערמיט, װאָס ער עסט דאָרט, װוּ דער ענגלישער מלכות האָט געגעסן. עס זײַנען געװען ייִדן, װאָס האָבן געשריבן אַהײם און באַרימט זיך פֿאַר זײערע װײַבער, אַז זײ עסן בײַ אײן טיש און כּמעט פֿון אײן טעלער מיטן ענגלישן מלכות, דעם באַרימטן אוהבֿ־ישׂראל… איצט איז אין מאַריענבאַד גאָר נישט דאָס. מע קאָן זאָגן, אַז עדואַרד עליו־השלום איז אָפּגעשטאָרבן פֿאַר די מאַריענבאַדער ייִדן אַ סך מער, װי פֿאַר דער גאַנצער איבעריקער װעלט.

און װײַטער, װאָס זאָל איך דיר שרײַבן נאָך, טײַערע אסתּר? איך שיק דיר דאָ אַ בריװ פֿון דײַן פֿרײַנד שלמה קורלענדער. געפֿעלט דיר, װי דער שוטה ציטערט עס אַ ביסל איבער זײַן בעלצען? און װאָס זאָגסטו, װאָס ער צערעדט אױף בערל טשאַפּניק? אַז מע זאָגט, אַז די קורלענדער זײַנען אַ ביסל נישט דערזאַלצן, איז דאָס, אַ פּנים, טאַקע אַן אמת. אָט אַ שוטה! ער מײנט, אַז איך האָב דאָ טאַקע נישט מער װאָס צו טאָן, נאָר אַכטונג געבן אױף זײַן בעלצען. טאָמער זײַנען דאָ קאַרג נאַלעװקער װײַבער, נאַ דיר נאָך אײנע! מיר דאַכט, אַז אײן יאַמײַטשיכע מיט אירע דרײַ טעכטער איז גענוג פֿאַר מאַריענבאַד, און באַשטײט שױן פֿאַר אַלע נאַלעװקער װײַבער. מײַן גאַנץ גליק, װאָס איך האַלט מיך מיט די נאַלעװקער װײַבער, און איבערהױפּט מיט װײַבער, פֿון דער װײַטן. איך האָב זײ איבערגעלאָזט פֿאַר דײַן שװאָגעריק. ער איז אַ קאַװאַליר. פֿאַר אים איז דאָס אַ שטיקל עסק… נאָר איך װײס, דו האָסט פֿײַנט, אַז מע רעדט פֿון דײַן מאירן, איז שאַ! כאַטאַ פּאָקרישקע!… הכּלל, איך װײס נאָר אײן זאַך: בין איך אױף דער קור, דאַרף איך מיך קורירן, אַנישט ― װאָס האָב איך צו טאָן אין מאַריענבאַד? עס איז גענוג דאָס נודען װאָס מע נודעט זיך, און דאָס בענקען װאָס מע בענקט אַהײם. גאָט זאָל העלפֿן, עס זאָל שױן אַריבערלױפֿן די צײַט און איך זאָל שױן קומען אַהײם. דערװײַל קאָן איך דיר זאָגן, אַז איך טו נאָר דאָס, װאָס דער דאָקטער הײסט, אַפֿילו אױף אַ האָר טרעט איך נישט אָפּ, װי אַן ערלעכער ייִד פֿון שולחן־ערוך. און דער דאָקטער איז מיט מיר זײער צופֿרידן. ער האָפֿט, אַז איך זאָל איצטיקס מאָל אָפּנעמען נישט װינציקער, און אפֿשר נאָך מער, װי פֿאַר עטלעכע יאָרן. און װאָס איז דאָס חידוש? מיר דאַכט, אַז װאָס איך גײ־אױס דאָ אין אײן טאָג, װעל איך נישט אױסגײן אין דער הײם אין אַ יאָר. אַ חוץ, װאָס איך לײג מיך צו אַמאָל נאָכן עסן אױף אַ האַלבער שעה, זיץ איך נישט אַפֿילו אַ מינוט. פֿון קאָרטן שמועסט מען נישט. איך האָב שױן נישט אָנגעקוקט קײן קאָרט אין די אױגן זינט איך בין פֿון װאַרשע. און עסן עס איך כּמעט גאָרנישט. איך היט די דיעטע אַזױ שטרענג, אַז דער דאָקטער אַלײן װוּנדערט זיך. ער זאָגט, אַז די אַלע פֿעטע פּאַציענטן זײַנע, אױסער איך אײנער, לײַדן פֿון דער אַכילה. איך גײ מיט דעם גאַנג, אַז מע איז אױף דער קור, טאָר מען נישט נאָכגעבן דעם יצר־הרע. מיר זינדיקן גענוג מיטן עסן אַ גאַנץ יאָר אין דער הײם. װאָס? נישט אַזױ?

דו פֿרעגסט מיך, אסתּר, װאָס איך טו גאַנצע טעג און מיט װאָס איך פֿאַרברענג די צײַט? װאָס זאָל מען טאָן אין דעם װיסטן מאַריענבאַד? אָדער מען איז בײַם ברונען, אָדער מע מאַכט מאָציאָן, אָדער מע זיצט אין דער הײם און מע לײענט אַ בוך. איך האָב קײנמאָל אַזױ פֿיל נישט געלײענט, װיפֿל איך לײען דאָ אין מאַריענבאַד. זעלטן־זעלטן מאַכט זיך, אַז איך קום אַרױס אין קאַפֿע „עגערלענדער“, טרינקען אַ גלעזל טײ און לײענען אַ בלאַט־צײַטונג. קאָן איך אָבער דאָרט לאַנג נישט זיצן, איבער די גראָבע װײַבער מיט זײערע טעכטער, װאָס די מאַמעס האָבן געבראַכט אַהער אױף דער אױסשטעלונג. איך דאַנק גאָט, װאָס מיר האָבן זין, נישט קײן טעכטער, װעלן מיר פֿאַרשפּאָרן פֿירן זײ אַהער אױף דער אױסשטעלונג, אַז זײ װעלן אױסװאַקסן. קוש די קינדער, אסתּר, און, למען־השם, זאָלסט זיך זען מיטן דאָקטער נאָך אַ מאָל, ער זאָל דיר זאָגן אַקוראַט, װען דו דאַרפֿסט אָפּװאַרטן… און זײַ מיר געזונט, און איך קוש דיך פֿיל מאָל, און לאָז גאָט געבן, זאָלסט מיך באַגליקן אין גיכן מיט אַ גוטער דעפּעש.

װעלװל! דו שרײַבסט, איך זאָל דיר שרײַבן נײַס, שרײַב איך דיר, אַז ס'איז נאָך דערװײַל גאָרנישט דאָ, װאָס צו שרײַבן. אָבער גאָרנישט מיט גאָרנישט. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך האָב מורא, אַז פֿון דעם מאַריענבאַד װעט נישט זײַן גאָרנישט. איך האָב די גאַנצע צײַט געטענהט, מע זאָל פֿאָרן קײן קאַרלסבאַד, נישט קײן מאַריענבאַד, װאָרעם אין קאַרלסבאַד, זאָגט מען, קומט צו פֿאָרן די גאַנצע װעלט. אין קאַרלסבאַד װערן געשלאָסן, זאָגט מען, די גרעסטע שידוכים אין די טױזנטער. און דו האָסט דיך אָבער אײַנגעשפּאַרט, װי אַ גױ, מאַריענבאַד, און דו, אַז דו שפּאַרסט זיך אײַן אַ זאַך, איז דען מעגלעך דיך איבערצושפּאַרן אַפֿילו מיט דרײַ פּאָר אָקסן? און איך שרײַב דיר, װעלװל, נאָך אַ מאָל, צו װאָס האָט מיר געטױגט אָט דאָס מאַריענבאַד, אַז מע זעט דאָ נישט קײן מאַנצביל אױף אַ רפֿואה? װוּ מען װאַרפֿט אַ שטעקן, טרעפֿט מען אַ הונט, און װוּ מע טוט זיך אַ קער, טרעפֿט מען אַ מאַדאַם מיט אַ מאַמזעל אױף חתונה צו מאַכן. און אַז מיך האָט גאָט געבענטשט, קײן עין־הרע, מיט דרײַ מאַמזעלן, װאָלט איך, דאַכט מיר, געמעגט זײַן אױף אַן אַנדער פּלאַץ, נישט אױסשטײן אַזאַ ביטערע קאָנקורענץ? און װי אױף צו להכעיס, האָבן זיך הײַנטיקן זומער אַ לאָז געטאָן אַהער אַלע מיט זײערע מאַמזעלן, און אַלע שיטן זײ מיט נדן: צװאַנציק טױזנט, דרײַסיק טױזנט, פֿערציק טױזנט. מיט צען טױזנט װיל מען דאָ גאָרנישט הערן. אַ ליאַדע דאָקטערל, װאָס בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס װאָלט ער גענומען מיט בײדע הענט צען־פֿופֿצן טױזנט הײסט זיך דאָ אָפּגילטן. און פֿון סוחרישן שטאַנד זײַנען אַצינד אױך געװאָרן מיט גאָלד גלײַך. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז ס'איז דערװײַלע זײער נישט פֿרײלעך, װאָרעם אָט דער סװירסקי, װאָס איך האָב דיר געשריבן, אָט דער לאַנד־שדכן מײן איך, האָט מער געהאַט געבראַכט צו פֿירן דרײַ שטיקלעך סחורה. אײנער פֿון זײ איז אַ לאָדזשער פֿון לאָדזש, זעט אױסעט אַ קראַנקער צו זײַן, װאָרעם אַז ער רעדט, רעדט ער װי מיט אַ זאַדישקע, כאָטש אַזױ אױפֿן קוק איז ער אַפֿילו גאַנץ פֿײַן געקלײדט, און האַלט זיך שײן, און ער זאָגט, אַז זײַן פֿאָטער האָט אַ פֿאַבריק אין לאָדזש, דאָס הײסט, נישט קײן פֿאַבריק, נאָר אַ קלײן פֿאַבריקל. און נדן גיט מען אים, זאָגט ער, צען טױזנט, און אַקעגן פֿאַרלאַנגט ער פֿינף און צװאַנציק טױזנט. און איך טענה מיט אים, מיטן װעלט־שדכן: „פֿאַר װאָסערע מעשׂים־טובֿים קומט אים דרײַ מאָל אַזױ פֿיל? דערפֿאַר װאָס ער זינגט אַזױ שײן?“ און דער ענטפֿערט מיר, דער װעלט־שדכן: „ערשטנס, איז פֿינף און צװאַנציק, זאָגט ער, נאָר דריטהאַלבן מאָל אַזױ פֿיל, נישט דרײַ מאָל אַזױ פֿיל, און צװײטנס, זאָגט ער, דאַרפֿט איר בענטשן גומל, װאָס ער הײסט זיך נישט געבן, זאָגט ער, פֿינף מאָל אַזױ פֿיל. איר זעט דאָך, זאָגט ער, װאָס הײַנט טוט זיך מיט חתנים אין מאַריענבאַד! גיט מיר, זאָגט ער, דרײַ טוץ אַזעלכע לאָדזשער יונגע לײַט, װעט איר זען, זאָגט ער, אױב איך װעל זײ נישט פֿאַרצוקערן“. האָסטו דיר אײן מאָל אַװעק. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז דער אַנדערער איז אָ ביאַליסטאָקער פֿון ביאַליסטאָק, אױך זײער אַ לײַטישער יונגערמאַן און אַ גאַנץ פֿאַרמעגלעכער, נאָר שױן אַן אַלמן. דאָס הײסט, נישט קײן אַלמן, נאָר אַ גרוש, װאָרעם ער האָט ערשט נישט לאַנג, זאָגט ער, געגט זיך מיט אַ װײַב. און אַז איך װיל מיך צעפֿרעגן: פֿאַר װאָס האָט ער זיך געגט? לאָזט ער מיך נישט רײדן, דער װעלט־שדכן, װאָרעם ער זיצט אַקעגן מיר, דער װעלט־שדכן, פֿאַרבײַסט אַ ליפּ און װינקט צו מיר, װי אַ גזלן. און איך זאָג אים נאָכדעם, דעם װעלט־שדכן: „אין גאָטעס װילן, זאָג איך, װי קאָן איך אָנהײבן רײדן מיט אַ מענטשן, אַז איך װײס נישט, זאָג איך, פֿאַר װאָס האָט ער זיך געגט? אפֿשר, זאָג איך, האָט זי אים געגט, נישט ער זי?“ און ער ענטפֿערט מיר, דער װעלט־שדכן, אַז „ערשטנס זעט מען נאָכן יונגנמאַן, אַז ער האָט זי געגט, נישט זי אים. װאָרעם נישט אַזאַ יונגנמאַן, זאָגט ער, גט מען; און צװײטנס, זאָגט ער, אַז איר װעט אָנהײבן, זאָגט ער, אַזױ צו גריבלען זיך, טאָמער אַזױ און טאָמער אַזױ, קאָנט איר, זאָגט ער, פֿאָרן מיט אײַער סחורה, זאָגט ער, צוריק קײן װאַרשע אױף די נאַלעװקיס“. און איך זאָג צו אים: „זאָגט מיר, זאָג איך, װאָס װאַרפֿט איר מיר אױף, זאָג איך, די װאַרשעװער נאַלעװקיס? איר מײנט, זאָג איך, בײַ אונדז קריגט מען נישט די סחורה?“ „אַז מע קריגט, זאָגט ער, בײַ אײַך די סחורה, צו װאָס־זשע האָט איר באַדאַרפֿט זיך מטריח זײַן אַזױ װײַט, און נאָך מיט דרײַ טעכטער דערצו?“ אַ שײגעץ קאָן! בײַ אונדז אין װאַרשע װאָלט אַזאַ ייִד, װי אָט דער סװירסקי, בײַ מיר געפֿלױגן פֿון די טרעפּ אַראָפּ פֿײַל אױסן בױגן, און דאָ האָט ער אָנגעטאָן אַ שװאַרצן קױמען אױפֿן קאָפּ מיט געלע הענטשקעס אױף די הענט און רופֿט זיך לאַנד־שדכן, און מע צערײַסט אים אױף שטיקלעך. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז קײן סך רײדן טאָר מען דאָ נישט מיט אים, מיטן לאַנד־שדכן, װאָרעם ער איז בײַ זיך אַ גרױסער פּריץ. ער זאָגט, אַז בײַ אים גײען די שידוכים נישט אױפֿן שדכנישן אַרט, נאָר דורך באַקאַנטשאַפֿט און דורך ליבעס. דאָס הײסט, פֿריִער טרעפֿט מען זיך אױף אין קאַפֿע „עגערלענדער“, אַזאַ גאָרטן מיט מוזיק און מיט טישלעך אַ סך. דאָרט װערט געשלאָסן דאָס באַקאַנטשאַפֿט כּלומרשט גאַנץ אומגערן, טאַקע דורך אים, דורכן לאַנד־שדכן. נאָכדעם באַגעגנט מען זיך בײַם ברונען, װוּ מע טרינקט װאַסער, שױן אָן דעם לאַנד־שדכן. דערנאָך גײט מען אין טעאַטער אָדער אױף קאָנצערט, און קײן לאַנד־שדכן זעט מען אַלץ נישט. און דאָרטן, אין טעאַטער אָדער אױפֿן קאָנצערט, קומט שױן דאָס פֿאַרליבעניש, און נאָכן פֿאַרליבעניש אַ פֿאַרלאָבעניש, און ערשט אױפֿן פֿאַרלאָבעניש װאַקסט אױס דער לאַנד־שדכן און נעמט אָפּ זײַן רח″ש. נאָר װי דערלעבט מען דאָס שױן, רבונו־של־עולם? האָסטו דיר שױן צװײ חתנים. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז דער דריטער איז אַ קעשענעװער פֿון קעשענעװ. נאָר מיר האָבן אים נאָך רעכט נישט אָנגעקוקט, װײַל ס'איז געװען בײַנאַכט, און ער האָט זיך באַקאַנט מיט די קינדער אין טעאַטער. װעל איך דיר שױן שרײַבן פֿון אים אַן אַנדערס מאָל. און איך שרײַב דיר, װעלװל, קאָנסט דיר זאָגן װאָס דו װילסט, מיר האָבן צו שידוכים קײן גליק נישט. אָט דער לאָדזשער, װאָס פֿון לאָדזש, האָט זיך מישבֿ געװען און איז פּלוצעם אָפּגעפֿאָרן פֿון מאַריענבאַד. דער פֿאָטער האָט אים, זאָגט ער, אַרױסגערופֿן קײן לאָדזש. אַזױ זאָגט ער, דער לאַנד־שדכן. צום סוף לאָזט זיך אױס, אַז ס'אַ ליגן. ער איז גאָר אַװעקגעפֿאָרן ערגעץ אין אַ סאַנאַטאָריע. און איך שרײַב דיר, װעלװל, װי אַזױ איך בין געװאָר געװאָרן, אַז ער פֿאָרט אין אַ סאַנאַטאָריע, ניט קײן לאָדזש. מיר זײַנען אַלע אַרױסגעקומען צו דער באַן, איך און די קינדער און דער לאַנד־שדכן, אים צו באַגלײטן, און גוט נאָכגעקוקט, אפֿשר פֿאָרט מיט מיט דער לאַנד־שדכן אָנקוקן אַ כּלה, אַ קשיא אױף אַ לאַנד־שדכן? און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך האָב גוט נאָכגעקוקט, װי ער נעמט אים אַ בילעט, דער לאַנד־שדכן, האָב איך געהערט, װי ער זאָגט צום קאַסיר: „באַדענװײַלערBadenweiler“. דאָס האָב איך גאַנץ גוט געהערט, איך בין נישט טױב. און איך זאָג צו אים נאָכדעם, צום לאַנד־שדכן: „איר האָט דאָך געזאָגט, זאָג איך, אַז ער פֿאָרט קײן לאָדזש, צום סוף האָט איר אים, זאָג איך, גענומען אַ בילעט גאָר קײן באַדענװײַלער?“ און ער זאָגט צו מיר: „װאָסערע פֿלאָמען? װאָסער באַדענװײַלער?“ און איך זאָג צו אים: „איך האָב גוט געהערט, װי איר האָט געזאָגט, זאָג איך, באַדענװײַלער, איך בין נישט קײן טױבע“. און ער זאָגט צו מיר, דער לאַנד־שדכן: „אַ מאָדנע ייִדענע איר זײַט! װײסט איר דען נישט, זאָגט ער, אַז באַדענװײַלער איז אױף יענער זײַט לאָדזש?“ און איך זאָג צו אים: „איר זאָלט שױן אַזױ זײַן, זאָג איך, מיט דער נאָז, װי לאָדזש האָט אַרום זיך אַ באַדענװײַלער. מסתּמא האָט איר אים, זאָג איך, אַװעקגעשיקט, זאָג איך, קײן באַדענװײַלער אָנקוקן אַ כּלה, זאָג איך, זײַט זיך, זאָג איך, מודה, װאָס טױג אײַך הינטישע גענג?“ און ער צעלאָזט זיך, דער לאַנד־שדכן, און רופֿט מיך אַװעק אױף אַ זײַט און דערצײלט מיר דעם גאַנצן אמת, און שװערט זיך מיט אַזעלכע שבֿועות, אַז מע מעג גלײבן אַ משומד! אַז דער בחור איז נישט מיט אַלעמען, דאָס הײסט, חלילה, ניט קראַנק, נאָר אַזױ, זאָגט ער, אַ ביסל פֿיבער. האָבן אים די דאָקטױרים, זאָגט ער, אָנגעשיקט אױף אַ קורצע צײַט קײן באַדענװײַלער אין אַ סאַנאַטאָריע, זאָגט ער. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך האָב מיך נישט באַרויִקט ביז איך האָב מיך נישט צעפֿרעגט אַקוראַט דאָ אין מאַריענבאַד, אױב ס'איז אמת, אַז אין באַדענװײַלער איז פֿאַראַן אַ סאַנאַטאָריע. און עס לאָזט זיך אױס, אַז ס'איז טאַקע אַן אמת. נאָר װאָס קומט אַרױס? דערװײַל איז געבליבן אין מאַריענבאַד מיט אַ חתן װינציקער. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך האָב באַגעגנט דאָ אױפֿן באַנהױף הײַנט אין דער פֿרי אונדזער שלמה קורלענדערס װײַבעלע בעלצע, אױסגעסטראָצלט, װי אַ כּלה צום שלײער־װאַרעמעס. און אױפֿן װאָקזאַל האָט זי אָפּגעװאַרט אונדזער מאַריאַמטשיקס זונדל פֿון אַדעס, מאירל שאַרלאַטאַן; איך האָב אַלײן געזען מיט מײַנע אױגן, איך בין נישט בלינד, װי ער האָט זי אַרױפֿגעזעצט אױף דער פֿור. און איך האָב אַלײן געזען מיט מײַנע אױגן, איך בין נישט קײן בלינדע, װי זײ האָבן זיך אױפֿגעזעצט בײדע אױף אײן פֿור פֿאָרן אין שטאָט אַרײַן, איך זאָל שױן אַזױ זען מײַנע קינדער צו דער חופּה אין גיכע צײַטן, אָמן. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז פֿון צװײטן חתן, דעם ביאַליסטאָקער פֿון ביאַליסטאָק, האָב איך דיר נאָך לעת־עתּה גאָרנישט װאָס צו שרײַבן, װײַל ער געפֿעלט מיר נישט דערמיט, װאָס ער איז שױן באַקאַנט מיט דער טשאַפּניטשקע. װי קומט ער צו דער טשאַפּניטשקע? מילא, אַז אונדזער חײם סאָראָקער פֿון די נאַלעװקיס איז מיט איר אַ נאָענטער מחותּן, שפּילט ער כאָטש מיט איר אין זעקס־און־זעכציק גאַנצע טעג מיט גאַנצע נעכט אַז אָך און װײ איז צו חײמס װײַב, אסתּרן מײן איך. אָבער װאָס גײט זיך אָן ער, אַ ביאַליסטאָקער יונגערמאַן פֿון ביאַליסטאָק, מיט דער מאַדאַם טשאַפּניק? און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך קוק נאָך אַקוראַט נאָכן ביאַליסטאָקער פֿון ביאַליסטאָק, און װאָס איך װעל געװאָר װערן, װעל איך דיר מסתּמא שרײַבן. דערװײַל שרײַב מיר, פֿאַר װאָס שרײַבסטו מיר נישט פֿון דער הײם, װאָס הערט זיך אין דער הײם? און זײַ געזונט, און עס לאָזן דיר גריסן די קינדער גאָר פֿרײַנטלעך, און לאָז גריסן די איבעריקע קינדער גאָר פֿרײַנטלעך.

לזוגתי היקרה מרת בעלצע שתּחי′.

דײַן בריװ, אַז דו ביסט געקומען בשלום קײן מאַריענבאַד, האָב איך מקבל געװען. אַ דאַנק גאָט, װאָס דו האָסט זיך אַרױסגעריסן פֿון דעם פֿאַרשאָלטענעם בערלין מיט די װערטהײמערס מיט די שמײגערס די אַלטע בחורים מיט נאָך אַזעלכע לצים און ביסט אַריבערגעפֿאָרן גליקלעכערהײט די גרענעץ און ביסט דערפֿאָרן געזונטערהײט ביז מאַריענבאַד. טאַקע ממש נסים־ונפֿלאָות. אַלע ייִדן פֿאָרן קײן מאַריענבאַד ― און מיט קײנעם טרעפֿן זיך נישט אַזעלכע גליקן, װי מיט דיר. ערשטנס, װאָס האָסטו באַדאַרפֿט פֿאָרן דריטן קלאַס? דו זאָגסט, אַז דער גאַנצער חײב בין איך. פֿאַרשטײ איך נישט, װי קאָנסטו זאָגן אַזאַ זאַך, אַז איך האָב דיר אָנגעזאָגט אפֿשר טױזנט מאָל, אַז דו זאָלסט נישט זשאַלעװען קײן געלט אױף זיך. איך, אַז איך באַקלאָג זיך אַמאָל, למאַי עס גײט אַװעק איבעריקס, איז נאָר דעמאָלט, װען מע ברענט געלט אױפֿן פֿײַער, װען מע ברענגט אױס אױף דער־רוח־װײס־װאָס, אױף שמאַטעס, אָבער דאָרט, װוּ ס'איז שײך צו געזונט, שפּילט בײַ מיר געלט לחלוטין קײן ראָלע נישט. אַ סימן, איך האָב דיר פֿאַרן אַװעקפֿאָרן שױן אױפֿן װאָקזאַל אין װאַרשע כּמעט מיט גװאַלד אָנגעהאַנגען אַן איבעריקן הונדערטער. קױם אײַנגעבעטן, זאָלסט אים נעמען, הײַנט װי קאָנסטו זיך אױף מיר באַקלאָגן, אַז איך זשאַלעװע דיר, חס־ושלום, אַן איבעריקן גראָשן, אָדער אַז איך קוק דיר אַרײַן צו שטאַרק אין חשבון אַרײַן? דו װײסט גאַנץ גוט, בעלצע היקרה, װי מיר איז טײַער דײַן געזונט, אַז איך קוק נישט אױף קײן זאַך, צי די לאָקאַטאָרן צאָלן דירה־געלט צי נישט, צי איך בױ, צי איך בױ נישט, דאָס װאָס דו דאַרפֿסט ― דאָס איז תּמיד פֿאַראַן און דאָס װעט, אם־ירצה־השם, תּמיד זײַן. און נאָך באַדאַרף איך דיר זאָגן, בעלצע היקרה, אַז איך בין דיך נישט חושד, חלילה, אױף אַ האָר. דו ביסט בײַ מיר באַגלױבט פֿון דער ערשטער שעה, װאָס איך האָב דיך דערקענט, און איך װײס, אַז די אַלע שטיגוטערעס, מיט די שמײגערס, מיט די שאַרלאַטאַנעס, װאָס דרײען זיך אַרום סײַ דאָ אין װאַרשע (געדענקסט פֿאַראַיאָרן אין פֿאַלעניצע?), סײַ די, װאָס אין בערלין און אין װעג און אין מאַריענבאַד, װאָס זײַנען נאָך דיר די כּפּרה, באַדאַרפֿן מיר אָנגײן, אײגנטלעך, פּונקט װי דער פֿאַראַיאָריקער שנײ. איך װײס, אַז דו האָסט זײ אַלעמען אין דער ערד, װאָרעם דו ביסט אַ רײנע כּשרע נשמה און ביסט געטרײַ צו דײַן מאַן, צו װעלכן דו האָסט זיך איבערגעגעבן, װײַל דו װײסט, אַז ער איז דיר געטרײַ און איבערגעגעבן מיט לײַב און לעבן. על־כּן קאָנסטו מיך נישט חושד זײַן אין קײן זאַך, אַז איך טראָג אױף דיר, חלילה, אַ שלעכטע מחשבֿה. גלײב מיר, איך פֿאַרשטײ גאַנץ גוט, אַז דער שאַרלאַטאַן, װאָס האָט געהאַט אַ פּאָטעפֿאַלנאָסט אַ קוש געבן אין האַנט אַרײַן אַ פֿרעמד װײַב, האָט דיך דערמיט נישט אָפּגענוצט, אַזױ װי עס האָט דיר נישט געשאַרט דער פֿאַלעניצער שלימזל, װאָס האָט זיך מיר מודה געװען, אַז ער איז נאָך דיר די כּפּרה…אַװדאי, װען איך פֿאָר מיט דיר אין װאַגאָן, װאָלט איך מיך מיט דעם לאָדזשער קאָמיװאָיאַזשאָר פֿון דרײַ פֿאַבריקן אָפּגערעכנט נישט אַזױ װי דו: איך װאָלט אים געבראָכן אַ בײן, אַז דער רוח װאָלט אים צוגענומען. ער װאָלט בײַ מיר פֿאַרזוכט דעם טעם פֿון הילכות אשת־איש. עס איז מיר גאָר אַ חידוש אױף דיר, װאָס דו האָסט נישט אַרײַנגערופֿן דעם קאָנדוקטאָר און געהײסן אים אַרױספֿירן צו אַלדי שװאַרצע יאָר; נישט דערלאָזן, אַז אַזאַ עזות־מחוצף־פּנים זאָל דיר נאָך העלפֿן אַרױסװאַרפֿן די פּעקלעך פֿון װאַגאָן, אַז דו ביסט געקומען אױפֿן אָרט. צי, אַ שטײגער, װי דערלאָזסטו, אַז אַזאַ שמײגער, װי דער אַלטער בחור פֿון בערלין, נאָכדעם װאָס ער האָט מיט דיר גערעדט אַזעלכע קלאָרע דיבורים, אױף דער פֿרידריכשטראַסע, זאָל דיר אונטערטראָגן בלומען אױפֿן װאָקזאַל? בײַ מיר װאָלט אַזאַ לעקיש געכאַפּט מיט די בלומען גלײַך אין פּנים אַרײַן. װאָס פֿאַר אַ מחותּן איז ער מיט דיר צו שענקען מתּנות, אונטערטראָגן בוקעטן? פֿאַראַן בײַ אונדז אַ שפּריכװאָרט: „װי דער מענטש נעמט זיך פֿאָר, אַזױ העלפֿט אים גאָט“. איך מײן נישט, חס־ושלום, דיך באַלײדיקן דערמיט. איך זאָג נאָר, אַז יעדער מענטש דאַרף זיך האַלטן אין דער מראה, היטן זײַן שטאַט, נישט דערלאָזן צו אַזעלכע סקאַנדאַלן, נישט דערלעבן זאָל בײַ מיר יענער שאַרלאַטאַן פֿון לאָדזש, ער זאָל גאָר האָבן אַ השׂגה מיר צו געבן אַ קוש אין האַנט אַרײַן, אין אַ װאַגאָן, צװישן אַזױ פֿיל מענטשן! דאַנקען גאָט נאָך, װאָס ס'איז נישט געזעסן דערבײַ קײן הײמישער פֿון די נאַלעװקיס, און גוט האָסטו געטאָן, װאָס דו האָסט זײ נישט געזאָגט דעם נאָמען דײַנעם, לאָזן די כּלבֿים כאָטש אַ מכּה װיסן, װער דו ביסט. נאָר דאָס איז אַלץ פֿון די זאַכן, װאָס האָבן בײַ מיר קײן װערדע. איך האָב דיר געװאָלט שרײַבן, בעלצע היקרה, װעגן אַן אַנדער זאַך. נאָר איך װעל דיך בעטן, אַז צװישן אונדז זאָל עס בלײַבן. קײן פֿױגל טאָר נישט װיסן, װאָס איך שרײַב דיר דאָ. ס'איז אַ הײליקער סוד. מע האָט בײַ מיר כּמעט גענומען תּקיעת־כּף, אַז איך זאָל דיר װעגן דעם קײן חצי־דיבור נישט שרײַבן. אַזױ איז די מעשׂה:

דו שרײַבסט, אַז אױפֿן באַנהױף אין מאַריענבאַד האָסטו דיך באַגעגנט מיט אונדזער יאַמײַטשיכע פֿון די נאַלעװקיס. הלװאַי װאָלסטו דיך מיט איר בעסער נישט באַגעגנט, װאָלט איך איצטער געװעזן אַ סך רויִקער און נישט געהאַט קײן חרפּות־בושות פֿאַר לײַטן. יאַמײַטשיכעס מאַן באַגעגנט מיך הײַנט אױף גענשאַ גאַס און מאַכט צו מיר אַזױ: „איך קאָן אײַך, זאָגט ער, אָפּגעבן, רב שלמה, אַ גרוס פֿון אײַער פֿרױ פֿון מאַריענבאַד“. זאָג איך: „אַ דאַנק פֿאַר אַ גרוס. װי קומט איר קײן מאַריענבאַד?“ זאָגט ער: „נישט איך, זאָגט ער, מײַן פֿרױ איז איצט אין מאַריענבאַד, זאָגט ער, אױף דער קור, זאָגט ער, עס גײט איר, זאָגט ער, גאַנץ נישקשהדיק“. „געלױבט דער אײבערשטער, זאָג איך; װאָס־זשע, זאָג איך, שרײַבט אײַך עפּעס אײַער פֿרױ פֿון מאַריענבאַד?“ גײט ער און נעמט אַרױס אַ גרױסן בריװ, באַשװערט מיך פֿריִער מיט כּל־השבֿועות, פֿאַרבײגט פֿון אױבן און באַװײַזט מיר, װאָס אונטן שטײט, עטלעכע שורות, ― איז מיר פֿינצטער געװאָרן אין די אױגן. זי שרײַבט אים, יאַמײַטשיכע הײסט עס, מיט דעם דאָזיקן לשון (איך גיב דיר איבער אירע אײגענע װערטער): „און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך האָב באַגעגנט דאָ אין מאַריענבאַד אױפֿן באַנהױף, שרײַבט זי, הײַנט אין דער פֿרי אונדזער שלמה קורלענדערס צװײטע פֿרױ, בעלצע, אױסגעפּוצט, שרײַבט זי, װי אַ כּלה צו באַדעקנס. און אױפֿן װאָקזאַל האָט זי אָפּגעװאַרט, שרײַבט זי, אונדזער מאַריאַמטשיקס זונדל, מאירל שאַרלאַטאַן, און איך האָב אַלײן געזען, שרײַבט זי, מיט מײַנע אױגן, װי זײ האָבן זיך אױפֿגעזעצט בײדע, מאירל מיט בעלצען, אױף אײן פֿור, איך זאָל אַזױ זען, שרײַבט זי, מײַנע קינדער צו דער חופּה גײן“… נו, װי געפֿעלט דיר אַזאַ זאַך? פֿאַרשטײט זיך, אַז איך האָב אים געזאָגט, אַז ס'אַ ליגן. „עס האָט זיך אײַער װײַב, זאָג איך אים, אױסגעװיזן אַ קוצע קו פֿאַר אַ באַרנבױם. דאָס האָט געמוזט זײַן, זאָג איך נישט מאירל מאַריאַמטשיק, זאָג איך, נאָר מײַן פֿרײַנד חײם סאָראָקער, זאָג איך, װאָרעם איך האָב געשריבן, זאָג איך, צו חײמען, אַז מײַן בעלצע, זאָג איך, פֿאָרט די טעג קײן מאַריענבאַד“. אַזױ האָב איך געזאָגט דער יאַמײַטשיכעס מאַן און אַזױ האָב איך טאַקע בײַ מיר אַלײן אָפּגעפּסקנט. נאָר אַז איך בין געקומען אַהײם און האָב איבערגעלײענט דײַן בריװ, װוּ דו שרײַבסט, אַז דו האָסט דיך טאַקע באַגעגנט מיט דער יאַמײַטשיכע אין מאַריענבאַד אױפֿן װאָקזאַל, און אַז דײַן קרובֿה, חװהלע טשאַפּניק, זאָגסטו, איז נישט אַרױסגעקומען דיר אַקעגן, װאָרעם זי איז געזעסן, זאָגסטו, מיט חײם סאָראָקער, זאָגסטו, און געשפּילט, זאָגסטו, אין זעקס־און־זעכציק, ― װי באַלד אַזױ, איז דאָך יאַװנע ויאַסנעявне в ясне: גאַנץ קלאָר, אַז דאָס איז נישט געװען חײם, און װי באַלד נישט חײם, װער־זשע דען איז דאָס געװען?

איך קאָן מיר גאָרנישט פֿאָרשטעלן, בעלצע היקרה, אַז דאָס זאָל זײַן געװעזן מאירל מאַריאַמטשיק, װאָרעם דו ביסט מיט אים, דאַכט מיר, גאָרנישט אַזױ נאָענט באַקענט. ובפֿרט דו אַלײן שרײַבסט, אַז ער איז אַ שאַרלאַטאַן און זײַן חנצע װערט בײַ אים אױסגעריסן, סײַדן דו האָסט זיך מיט אים באַקענט נאָענט די לעצטע צײַט, טאַקע בײַ חײם סאָראָקערס װײַב אסתּר? װאָלסטו, דאַכט מיר, געמעגט דערצײלן מיר אױך, אַז דו האָסט זיך באַקענט מיט דעם תּכשיט? אלא, אַז דו האָסט מיר נישט דערצײלט, איז אַ סימן, אַז דו האָסט זיך מיט אים נישט באַקענט. און װיבאַלד דו האָסט זיך מיט אים נישט באַקענט, איז עס דאָך געװען נישט ער. װי באַלד אַזױ, פֿרעגט זיך נאָך אַ מאָל די אײגענע קשיא: װער־זשע איז דאָס געװען אָט דער יונגערמאַן, װאָס האָט דיך אָפּגעװאַרט אין מאַריענבאַד אױפֿן װאָקזאַל, און פֿון װאַנען האָט ער געװוּסט, װען דו קומסט צו פֿאָרן? איך מײן אָבער, אַז די גאַנצע מעשׂה איז שקר־וכּזבֿ, װײַל עס שטאַמט פֿון דער יאַמײַטשיכע. על־כּן בעט איך דיך, בעלצע היקרה, אױב ס'איז אַ ליגן, זאָלסטו אױף מיר קײן פֿאַראיבל נישט האָבן, װאָס איך שרײַב דיר אַזעלכע זאַכן, װאָס נישט געשטױגן און נישט געפֿלױגן. און איך בעט דיך נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל, זאָלסט זיך זען מיט מײַן גוטן פֿרײַנד חײם סאָראָקער און זאָלסט בײַ אים נעמען געלט, װען דו דאַרפֿסט און װיפֿל דו דאַרפֿסט, און למען־השם נישט זשאַלעװען אױף זיך און אױף דײַן געזונט קײן שום געלט, און זאָלסט דיר אָנטאָן כּל־הפֿאַרגעניגנס מיט כּל־הװױלטאָגן־שבעולם, און זאָלסט מיר קומען, אם־ירצה־השם, אַהײם געזונט און שטאַרק, װי עס װינטשט דיר

ליבער פֿרײַנד שלמה!

אַצינד קאָן איך דיר שױן שרײַבן נײַס פֿון דײַן בעלצען. זי איז שױן, ברוך־השם, אין מאַריענבאַד, און איך האָב מיך שױן מיט איר געזען, אָבער איך האָב נישט זוכה געװען צו רײדן מיט איר מער, װי צװײ מינוט, איבער אַן אורזאַך, װאָס ניט מײַן שולד איז געװען דערינען. נאָר לאָמיך דיר דערצײלן אַקוראַט, װי אַזױ ס'איז געװען די מעשׂה. דו װײסט דאָך, אַז איך האָב ליב דערצײלן אַ זאַך, זאָל עס זײַן דערצײלט מיט אַלע פּישטשעװקעס.

װי איך האָב דיר שױן באַשריבן אין מײַן פֿריִערדיקן בריװ, איז מען דאָ, אין מאַריענבאַד, כּמעט דעם גאַנצן טאָג אין דרױסן אױפֿן שפּאַציר. טאָן טוט מען דאָך, ברוך־השם, קײן האַנט אין קאַלטן װאַסער, נאָר מע שפּאַנט אַרום הין און צוריק איבער די גאַסן, מע זעט דעם, מע זעט יענעם, מע גיט זיך אָפּ דעם גוט־מאָרגן און מע גײט װײַטער, גלאַט אַזױ, אָן אַ שום צװעק, נאָר מיט אײן כּװנה ― מע זאָל „אָפּנעמען“.

דערװײַל, אַזױ װי איך גײ מיר הײַנט נאָכן װאַרעמעס איבער מאַריענבאַד און נעם־אָפּ, איך טו אַ קוק ― מײַן װײַבס שװאָגעריק, מאיר מאַריאַמטשיק, גײט מיר מיט עפּעס אַ שײן װײַבל אונטער אַ מוראדיק ברײטן הוט, גאָר חבֿר, מעשׂה קאַװאַליער, אונטער די הענט. מאַלע װאָס מײַן װײַבס שװאָגער קאָן גײן מיט װײַבלעך ― באַדאַרף איך דיר נישט דערצײלן. מע קאָן אים אױף די נאַלעװקיס אױסגעבונדן. װער װײס נישט מאירל שאַרלאַטאַן? מײַן שװער האָט זיך נעבעך גענוג אױסגעבראַכט, ביז ער האָט קױם געקראָגן די מציאה פֿאַר זײַן מיזינקע. איך האָב באַלד געזאָגט צו מײַן אסתּרן: „הערסטו, זאָג איך, אסתּר, אָט דער בחור, זאָג איך, געפֿעלט מיר נישט. צו פֿיל פֿראַנט, זאָג איך, און צו אַ גרױסער קנאַקער פֿאַר דײַן חנצען“. איז זי דאָך אַ ייִדענע, זאָגט זי צו מיר: „אַז דו ביסט געװען, זאָגט זי, אַ בחור, ביסטו דען נישט געװען, זאָגט זי, אַזאַ קנאַקער? דו װאָלסט נאָך איצטער אױך געװען, זאָגט זי, דער אײגענער, נאָר…“ „נאָר װאָס, זאָג איך?“ „נאָר גאָר נישט, זאָגט זי, כאַטאַ פּאָקרישקע“. און אַזױ װײַטער, האַלבע װערטער, װי געװײנטלעך אַ װײַב.

הקיצור, איך זע, מײַן שװאָגעריק גײט מיט אַ יפֿהפֿיה עפּעס זײער נאָענט, טראַכט איך מיר: רבונו־של־עולם! װער זאָל זײַן אָט דאָס װײַבל? עפּעס איז זי מיר אַזױ קענטלעך, נאָר בשום־אופֿן קאָן איך מיך נישט דערמאָנען, װער דאָס איז? פּלוצעם פֿליט מיר דורך אַ געדאַנק: שאַ, אפֿשר איז דאָס בעלצע? נעכטן איז דאָך געװען דער טאָג, װאָס דײַן בעלצע האָט באַדאַרפֿט קומען צו פֿאָרן פֿון בערלין. נאָר ערשטנס ― װאָס פֿאַר אַ מחותּן איז מיט איר מאירל מאַריאַמטשיק? והשנית, װאָס עפּעס אונטער די הענט? װען האָבן זײ זיך עס אַזױ גיך באַפֿרײַנדעט, אַז מע זאָל שױן גײן געאָרעמט? דערװײַל, אַזױ װי איך שטײ און טראַכט ― ויבֿוא המן: די יאַמײַטשיכע מיט אירע אַלע דרײַ מאַמזעלן. „גוט מאָרגן“. „גוט יאָר“. „געפֿעלט אײַך דאָס פּאָרל?“ „װאָסער פּאָרל?“ „אײַער מאירל מאַריאַמטשיק מיט שלמה קורלענדערס װײַבל. אַ לעבן, װי אונטערן באָד!“ זאָג איך: „װי קומט ער צו איר?“ זאָגט זי: „אָהאָ! איך האָב זײ נעכטן, זאָגט זי, געזען בײדן אױפֿן באַנהױף. עס װײַזט אױס, זאָגט זי, אַז ס'איז בײַ זײ געװען אַן אָפּגערעדטע זאַך, װאָרעם פֿון װאַנען, זאָגט זי, װײס אײַער שװאָגער, װען שלמה קורלענדערס װײַבעלע קומט צו פֿאָרן?“… אַזױ זאָגט יאַמײַטשיכע און שיט, און שיט, װי איר שטײגער איז. נאָר איך מײן, אַז דאָס איז מײַן שװאָגעריק געװאָר געװאָרן פֿון דער טשאַפּניק. די טשאַפּניק האָט אױסגעפּױקט איבער גאַנץ מאַריענבאַד, אַז דײַן בעלצע קומט צו פֿאָרן, און באַװיזן אַלעמען די בריװ, װאָס בעלצע שרײַבט צו איר פֿון בערלין. האָב איך אַפֿילו חשק געהאַט אַרױספֿאָרן אױפֿן באַנהױף אָפּנעמען דײַן בעלצען, נאָר איך האָב נישט געװוּסט, מיט װאָסער אַ צוג זי קומט אָן. און אַגבֿ האָט מיר די טשאַפּניק אַזױ פֿאַרדולט דעם קאָפּ נעכטן מיט איר זעקס־און־זעכציק, אַז אַ גאַנצע נאַכט האָט זיך מיר געפּלאָנטערט דער „פֿערציק“ מיטן „צװאַנציק“, און איך דעק און דעק… דערװײַל האָב איך דורכגעלאָזט דײַן בעלצעס אָנקומען, און מײַן שװאָגעריק, װײַזט אױס, האָט דאָס דװקא נישט דורכגעלאָזט, װאָרעם ס'איז אַ סבֿרה, אַז ס'איז טאַקע אַן אמת, אַז ער האָט זי געבראַכט צו פֿירן פֿון דער באַן. אַזױ װײַזט דאָס אױס. נאָר לאָמיר גײן כּסדר, װוּ מיר האַלטן. מיר האַלטן בײַ דער יאַמײַטשיכע.

דערהערט פֿון דער יאַמײַטשיכע, אַז דאָס איז בעלצע, האָב איך מיך באַלד גענומען פֿאַרענטפֿערן, אַז איך האָב קײן צײַט נישט הערן לשון־הרע. איך באַדאַרף, זאָג איך, גײן, זאָג איך. דער דאָקטער האָט מיר געהײסן, זאָג איך, גײן. און לאָז מיך שױן אַ ביסל גיכער, גלײַך נאָך זײ פֿון הינטן, און יאָג זײ מסתּמא אָנעט שױן בײַם אַרײַנגײן אין האָטעל אַרײַן ― שטעל דיר פֿאָר, אַז זי שטײט טאַקע מיט אים אין אײן האָטעל! דערױף האָב איך מיך שױן נישט געריכט… גלײב מיר, שלמה, ס'איז בלאָטע־שבבלאָטע און אַלצדינג; מע שטײט אַמאָל אין אײן האָטעל דער שװאַרץ־יאָר װײס מיט װעמען… נאָר פֿונדעסטװעגן איז דאָס מיר נישט געפֿעלן… ס'איז געזינטער זי זאָל שטײן ערגעץ אַנדערש…

הקיצור. איך האָב דורכגעלאָזט אַ פּאָר מינוט, ביז זײ װעלן זיך אָפּגעזעגענען און צעגײן. קום איך אַרײַן אין האָטעל גלײַך צו דײַן בעלצען, און מאַך מיך, גלײַך איך װײס גאָרנישט, גלײַך װי דו האָסט מיר גאָרניט געשריבן, אַז זי פֿאָרט קײן מאַריענבאַד: „ברוך־הבא, זאָג איך, אַ גאַסט! װאָס מאַכסטו, זאָג איך, װאָס מאַכט דײַן שלמה? װאָס טוסטו, זאָג איך, בײַ אונדז אין מאַריענבאַד? מאַכט זי צו מיר: „דאָס אײגענע, װאָס איר“. זאָג איך: „אױף דער קור?“ זאָגט זי: „אױף װאָס דען?“ זאָג איך: „מיט אַזאַ פּנים?“ זאָגט זי: „קײנער װײס נישט, װעמען דער שוך קװעטשט“. „װעלן מיר אפֿשר גײן, זאָג איך, אַ ביסל אָנקוקן מאַריענבאַד?“ זאָגט זי: „אַ דאַנק, איך האָב שױן געזען גאַנץ מאַריענבאַד“. זאָג איך איר: „אפֿשר װילסטו עסן? אפֿשר דאַרפֿסטו אַ כּשרן רעסטאָראַן? װעל איך דיך פֿירן“. זאָגט זי: „אַ דאַנק, מע האָט מיך שױן געפֿירט“. זאָג איך: „װער?“ זאָגט זי: „מאיר מאַריאַמטשיק“. האָט דאָס מיר דערלאַנגט, װי מיט אַ שאַרף פֿון אַ מעסער, גלײַך אין האַרצן אַרײַן: װאָס פֿאַר אַ מחותּן איז ער מיט דײַן בעלצען? ער באַדאַרף האָבן אַ זכיה, אַזאַ שאַרלאַטאַן, אַז זי ענטפֿערט אים אױף אַ גוט־מאָרגן, נישט אַרומגײן מיט איר איבער מאַריענבאַד, אַז ער זאָל זי פֿירן אין רעסטאָראַנען. פֿאַר מיר מאַכט נישט אױס. איך קען דײַן בעלצען, פֿאַרשטײסטו מיך, נישט פֿון נעכטן, און איך װײס, אַז דײַן בעלצע קען אים. װער קען נישט מאירל שאַרלאַטאַן? די גאַנצע מעשׂה ― װאָס װעט די װעלט זאָגן? דאָ אין מאַריענבאַד, דאַרפֿסטו װיסן, קומען זיך צונױף מענטשן פֿון דער גאָרער װעלט, צום מײנסטן לײדיק־גײער, װאָס קומען אַהער, װי איך האָב דיר שױן געהאַט געשריבן, נישט מער נאָר אָפּנעמען. מע װערט אױסגעריסן אין עושר און אין כּבֿוד. דאָס הײסט, מע עסט און מע טרינקט און מע שלאָפֿט און מע פּוצט זיך אױס, און מע גײט שפּאַצירן, און מע קוקט, װער מיט װעמען עס גײט, װער מיט װעמען עס זיצט און װער מיט װעמען עס לאַכט. דערזעט מען אַ שײן װײַבל מיט אַן אױסגעפּוצטן יונגן מאַן, הײבט מען זיך אָן צו פֿרעגן: „װער איז דער? און װער איז די?“ און מע הײבט אָן צו דערצײלן מעשׂיות, מיט היסטאָריעס, מיט געשיכטעס, פּונקט װי בײַ אונדז, אױף די נאַלעװקיס: נעמט מען אַרײַן עמעצן אין מױל אַרײַן, מעג זיך שױן יענער אָפּגעזעגענען… און װער שמועסט, אַז די יאַמײַטשיכע איז דאָ אין מיטן ―, נו־נו! איך מײן נישט, חלילה, קײן זאַך; איך װאָלט נאָר װעלן, זי זאָל אױסמײַדן נישט קײן געװינטשטע באַקאַנטשאַפֿט מיט אַזעלכע לײַט, װאָס קאָן שאַטן איר און דיר און אײַך בײדן… ובפֿרט נאָך דײַן בריװ, װאָס דו שרײַבסט מיר, איך זאָל אױף איר השגחה האָבן, האָב איך מיר געזאָגט: לאָז זיך זײַן, װאָס סע װיל זיך. ראשית־חכמה, דאַרף מען זען פֿאַר דײַן בעלצען אַן אַנדער סטאַנציע. פֿאַראַן אין מאַריענבאַד גענוג האָטעלס און גענוג מעבלירטע צימערן. זײַ זיכער, איך װעל זי שױן באַזאָרגן מיט אַ סטאַנציע, מיט אַ דאָקטער און מיט אַלעם. און געלט טאָמער װעט זי דאַרפֿן, װעל איך איר מיט פֿאַרגעניגן אױסלײַען, אַזױ װי דו שרײַבסט מיר, נישט מיט אַ מאָל, נאָר צו ביסלעך. מעגסט זיך שױן פֿאַרלאָזן אױף מיר. איך האָב אױך אַ װײַב און פֿאַרשטײ גאַנץ גוט. אַלע װײַבער זײַנען אױסגעקנאָטן פֿון אײן טײג. אַ װײַב, זי מעג זײַן די קליגסטע, קױם גײט זי דורך פֿאַרבײַ אַ גרױסן פֿענצטער מיט אַן אױסשטעלונג פֿון שמאַטעס, גײט פֿאַרלױרן אינגאַנצן איר חכמה. דו דאַרפֿסט דײַן בעלצען דערפֿון, אײגנטלעך, גאָרנישט שרײַבן. מײַנע בריװ דאַרפֿן זײַן בײַ דיר, װי איך האָב דיר שױן געשריבן, אַ הײליקער סוד. זי באַדאַרף אַפֿילו נישט װיסן, אַז מיר שרײַבן זיך דורך װעגן איר. פֿאַרלאָז דיך שױן אױף מיר, שלמה, דו האָסט דאָ אַ גוטן שומר אין מאַריענבאַד, װאָס װײס װוּ אײַן און װוּ אױס, און װאָס זײַן נאָמען איז ―

לאשתּי החשובֿה מרת פּערל שתּחי′.

דײַן מיכתּבֿ האָב איך מקבל געװען. די טענה װאָס דו טענהסט אודות קאַרלסבאַד, אַז קאַרלסבאַד איז בעסער פֿאַר מאַריענבאַד, האָב איך דיר כּמה־וכּמה מאָל געזאָגט, אַז קאַרלסבאַד טױג נישט איבער כּמה־וכּמה טעמים. ראשית, איז קאַרלסבאַד, כּפֿי איך פֿאַרשטײ מיט מײַן שׂכל־הישר, אַ מקום פֿון חולאָים, קראַנקע מענטשן מיט אמתע חלאַתן, על־פּי־רובֿ אַזעלכע, װאָס לײַדן על־המאָגן. און דער שׂכל איז דאָך מתחײבֿ, אַז דאָרטן קאָנען נישט זײַן קײן חתנים, כּי איך בין משער, אַז עם המאָגן האָבן צו טאָן עלטערע מענטשן, נישט קײן בחורים. והשנית, האָב איך גלאַט נישט געהערט, אַז בקאַרלסבאַד זאָלן געשלאָסן װערן שידוכים נכבדים, װי דו זאָגסט. און דער, װאָס האָט דיר געזאָגט, אַז לקאַרלסבאַד קומט די גאַנצע װעלט, איז אָדער אַ שקרן אָדער אַ שוטה. און אַז איך האָב געזאָגט מאַריענבאַד, האָב איך געזאָגט מיט אַ טעם און מיט אַ שׂכל, כּי איך בין נישט משוגע און װײס װאָס איך רײד. און הגם איך בין במאַריענבאַד בעצמי נאָך נישט געװען קײנמאָל, פֿאַרשטײ איך פֿונדעסטװעגן על־פּי סבֿרה, אַז דאָס מאַריענבאַד איז אַ מקום פֿון תּענוג און פֿון מותרות. אַהינצו פֿאָרן, הײסט עס, אַזעלכע מינים מענטשן, װאָס אָדער זײ פֿילן זיך, אַז זײ זײַנען עטװאָס נישט בקװ־הבריאה, אָדער להיפּוך, זײ זײַנען שױן צו פֿיל בקװ־הבריאה, און זײער גאַנצע כּװנה איז נישט מער, װי אַ ביסל אָפּצירעװען זיך, װי למשל אונדזער חײם סאָראָקער װאָס איז אַ גרױסער בעל־בשׂר, אָדער אַזעלכע מינים מענטשן, װאָס װילן גלאַט האָבן אַ נחת־רוח, אָנקוקן אַ װעלט וכדומה אַזעלכע תּענוגי־עולם. על־כּן איז צװישן אַזעלכע מינים מענטשן בנקל צו געפֿינען אַ שידוך הגון אַ סך מער װי במקום אַחר.

און דאָס װאָס דו שרײַבסט בנידון הדאָקטױרימלעך, אַז על הנאַלעװקיס זײַנען זײ בנימצא צו קריגן פֿאַר עשׂרת אַלפֿים רו″כּ, האָסטו, במחילה, אַ טעות גדול. די דאָזיקע סחורה איז אצלנו בװאַרשע די לעצטע צײַט װידער בחשיבֿות גדול, און אַזאַ דאָקטערל, װי דו זאָגסט, הײסט זיך בזמן־הזה משלם זײַן כּ′ אַלפֿים און ל′ אַלפֿים, נישט װינציקער, כּי דער שׂכל איז מתחײב: װאָס מער גזירות עס װערן אַרױסגעגעבן, בעװנותינו־הרבים, אױף ייִדישע קינדער בהגימנאַזיעס והאוניװערסיטעטן וכו′ וכו′ װערן דאָקטױרים און אַדװאָקאַטן אַלץ טײַערער און טײַערער, און אױב די גזירות װעלן, חלילה, גײן נאָך װײַטער, ― איז מי־יודע ביז װאַנען עס קאָן דערגרײכן!

און װאָס דו שרײַבסט מיר בנידון סוחרישע שידוכים, בין איך גם־כּן נישט מסכּים מיט דיר, אַז ס'איז געװאָרן טײַערער, רק איך מײן אַדרבא דעם היפּוך, און דאָס איז אױך על־פּי סבֿרה און על־פּי דרך־הטבֿע, כּי ס'איז דאָ סוחרים לרובֿ בכל־תּפֿוצות־ישׂראל. על־כּן זע איך נישט אַרױס מיט מײַן שׂכל־הישר, װאָס דו האָסט געהאַט צו יאָגן זיך אַחר השידוך עם הלאָדזשער פֿאַבריקאַנטל. לאָדזשער פֿאַבריקאַנטלעך קאָן מען קריגן בכּאַן אױך. מע דאַרף נישט פֿאָרן נאָך אים למאַריענבאַד. ובפֿרט, אַז ער איז נאָך נישט בקװ־הבריאה, איז אַװדאי נישט כּדאַי דער גאַנצער ענין.

און װאָס דו שרײַבסט מיר בנידון הביאַליסטאָקער, פֿאַרשטײ איך גם־כּן נישט, װאָס דו ביסט זיך מפֿקפּק און קװענקלסט זיך. ממה־נפֿשך, װילסטו װיסן, װער האָט װעמען געגט: צי ער זי , צי זי אים, קאָנסטו דאָך מיר שרײַבן דעם נאָמען זײַנעם, װעל איך אַװעקשרײַבן אַ מיכתּבֿ להקאָמיטענטן שלי בביאַליסטאָק, װעל איך געװאָר װערן מכּל־דבֿר־שורש. ס'איז מיר אַ חידוש, װאָס דו ביסט בעצמו נישט געפֿאַלן דערױף, כּי די װעלט איז אָפֿן און װאַרשע מיט ביאַליסטאָק איז כּמו װי אײן שטאָט.

אַחרון אַחרון חבֿיבֿ. װאָס דו שרײַבסט מיר בנידון הקעשענעװער מקעשענעװ, איז דאָס שױן אױף אַ שטיקל דרך, כי מבעסאַראַביע געפֿעלט מיר בעסער, װי פֿון דער ליטע. איך בין בעצמי אַ בעסאַראַביער און עס װילט זיך מיר אַ שידוך טאָן אױך מבעסאַראַביע, ובפֿרט מקעשענעװ, װאָס איז נישט װײַט מכּפֿר יאַמײַקע, קאָן איך שרײַבן אַ בריװ צו מײַנע קרובֿים ביאַמײַקע, זײ זאָלן חוקר־ודורש זײַן אױפֿן קעשענעװער שידוך מקעשענעװ. על־כּן אַבֿקש, דו זאָלסט מיר למען־השם אַרױסשרײַבן דעם נאָמען מיט דער משפּחה מיט כּל דבֿר שורש, און דער אײבערשטער זאָל העלפֿן, ס'זאָל זײַן מיט הצלחה, כּי ס'איז שױן צײַט… השם־יתברך זאָל רחמנות האָבן און מיר זאָלן אַ שידוך טאָן מיט די טעכטער, װאָלט מען געקאָנט אין זינען האָבן די איבעריקע קינדער. לעת־עתּה לערנט בני יעקבֿ שיחי′ זײער געשמאַק. ער איז זיך מכין צום עקזאַמען עם הרעפּעטיטאָר שלו, גאָט זאָל מיר העלפֿן, ער זאָל שױן איבערקומען בשלום, כּי ער זעט אױס װי אַ רוח. הגם איך װײס נישט, װאָס װעט זײַן װײַטער, אַפֿילו אַז גאָט װעט העלפֿן, ער װעט שױן אָפּגעבן העקזאַמען שלו? נאָר אֵיך שיהיה, אַז לערנען אין חדר נישט, און ייִדישקײט נישט, לאָז ער האָבן, לפּחות, אַ שטיקל אַטעסטאַט, אפֿשר װעט דאָס אים צו נוץ קומען. איך װאָלט אַװדאי װעלן בעסער, אַז בני יעקבֿ שיחי′ זאָל זײַן אַ סוחר װי כּל־ישׂראל. נאָר אַז ס'איז הײַנט אַזאַ װעלט פֿון סאַמע אַטעסטאַטן ודיפּלאָמען, לאָז ער אױך האָבן אַ שטיקל דיפּלאָם, לפּחות, פֿון זעקס קלאַסן. און בני מענדל שיחי′ װיל שױן אױך נישט גײן אין חדר, און דאַװנען מַאן דְּכַר שְׁמֵיהּ! האָב איך גערעדט עם הלערער, זאָגט דער לערער, אַז ער נעמט זיך אונטער פֿאַר צװײ יאָר אים מכין זײַן על ג′ קלאַסן. װײס איך נישט װאָס מע טוט, כּי עס װילט זיך מיר נישט אָפּרײַסן בני מענדל שיחי′ פֿונעם חדר.

און װאָס דו שרײַבסט מיר בנידון שלמה קורלענדערס פּלונית, האָב איך דיר שױן לאַנג געזאָגט, אַז לפֿי דעתי איז שלמה אַ משוגענער, װאָס האָט גענומען אױף דער עלטער אַ בתולה, און חוץ־לזה איז ער אַ גרױסער בעל־עװלה אַקעגן די קינדער פֿונעם ערשטן װײַב. רק איך װיל מיך נישט מישן אין פֿרעמדע ענינים. גענוג די אײגענע צרות די־והותר. דער פּדיון איז כּעת זײער געשלאָגן מחמת ההיצן, װאָס זײַנען בכּאן אַזױ גרױס, אַז ס'איז אין־לשער.

און װאָס דו שרײַבסט מיר בנידון דער טשאַפּניטשקע עם חײם סאָראָקער, האָב איך דיר שױן לאַנג געזאָגט, אַז חײם פֿאָרט למאַריענבאַד נישט לשם קוראַציע, נאָר לשם לעבן אַ גוטן טאָג און לשם אַ קערטל, כּי ס'איז ידוע, אַז ער האָט ליב אַ קערטל. און בערל טשאַפּניק איז שױן װידער געװען אצלי װעגן אַ גמילות־חסד, און האָט מיר געגעבן אָנצוהערעניש װעגן שידוכים, אַז מע פֿרעגט זיך אָן אצלו פֿון כּמה־וכּמה שטעט אױף אונדזערע טעכטער. גם ער האָט מיר איבערגעגעבן בסוד־סודות, אַז ער האָט אַ צד־בנוגע צום עקזאַמען פֿון בני יעקבֿ שיחי′ און ס'איז ניכּר פֿון זײַנע רײד, אַז ס'איז דװקא קרובֿ־לאמת, רק עס דאַרף קאָסטן געלט. האָב איך אים געזאָגט אַ תּירוץ, אַז איך װעל דיר שרײַבן אַ מיכתּבֿ און װעל אים געבן אַ תּשובֿה אין עטלעכע טעג אַרום. דערװײַל האָב איך אים געפּטרט אָן אַ גמילות־חסד.

געדענק־זשע, װאָס איך שרײַב דיר בנידון הקעשענעװער מקעשענעװ, זאָלסט שרײַבן, למען־השם, װוּ עס האַלט, און דער עיקר ― דעם נאָמען זײַנעם מיט דער משפּחה. און מחמת די היצן זײַנען זײער גרױס און קײן איבעריקע צײַט איז נישטאָ, על־כּן בין איך מקצר. רק חײם ושלום. און איך לאָז דיר גריסן מיט די קינדער שיחי′ גאָר פֿרײַנטלעך, און זאָלסט מיר שרײַבן אָפֿטע בריװ מכּל־דבֿר־שורש.

לבעלי היקר מוהר″ר שלמה נ″י.

דײַן בריװ האָב איך נאָר װאָס דערהאַלטן, און האָב אים צװײ מאָל דורכגעלײענט און האָב נישט געװוּסט, װאָס זאָל איך טאָן: צי זאָל איך לאַכן פֿון דײַנע נאַרישקײטן, צי זאָל איך װײנען אױף מײַן פֿינצטער מזל? זאָג אַלײן, שלמה, דו ביסט דאָך עפּעס אַ ייִד אַ באַיאָרטער, אױב ס'איז נישט קײן געלעכטער די אַלע זאַכן, װאָס דו שרײַבסט מיר? מילא דאָס, װאָס דו זאָגסט מיר מוסר פֿאַר די „שמאַטעס“, װאָס איך האָב אײַנגעהאַנדלט בײַ װערטהײמערן, לאַך איך פֿון דיר. בײַ דיר איז אַלצדינג „שמאַטעס“. פֿאַראַיאָרן, געדענק איך, אַז איך האָב געקױפֿט אױף אַ ליציטאַציע אַ קאָלנער פֿון שװאַרצע פֿוקס מיט אַ גריזשעטקע פֿון סױבלען, האָסטו אױך געזאָגט „שמאַטעס“, ביז אַלע רױכװערגער האָבן דיר אים געשאַצט און געזאָגט, אַז ס'איז אַ מציאה פֿון אַ גנבֿ דרײַ מאָל אַזױ פֿיל, האָסטו שױן אַלײן דעמאָלט אױך מודה געװען. לאָמיך נאָר קומען געזונטערהײט אַהײם, װעסטו אַ קוק טאָן אױף די „שמאַטעס“, װאָס איך האָב אײַנגעהאַנדלט, װעסטו אַלײן זאָגן, אַז ס'איז אַ מציאה. נישמער, דו דאַרפֿסט מיר פֿריִער אױסקאָכן דאָס װאַסער. שױן אַזאַ טבֿע בײַ דיר. און װײַטער, װאָס דו האַלטסט מיך פֿאָר, למאַי איך האָב ניט אַ שמיץ געגעבן דעם בוקעט מיט בלומען דעם בערלינער בחור, אָדער דעם „שמײגער“, װי דו רופֿסט אים, אין פּנים אַרײַן, איז דאָס אױך נישט אַזאַ גרױסע חכמה, װי דו מײנסט. דו ביסט, זאָלסט מיר קײן פֿאַראיבל נישט האָבן, אין די זאַכן שױן אַ ביסל אױסגעװעפּט. דו װײסט נישט, װאָס אין דער גרױסער װעלט טוט זיך. דאָ, אין אױסלאַנד, איז אײַנגעפֿירט, אַז אַ גאַסט פֿאָרט אַװעק, ער מעג זיך זײַן יאָ צופֿרידן, נישט צופֿרידן, אױפֿן װאָקזאַל אַרױסבאַגלײטן אים מיט בלומען ― דאָס מוז מען. אין האַרצן מעג זיך יענער טראַכטן: „מיטן קאָפּ אין דער ערד“, נאָר אַ בוקעט נאַ דיר. און אַז יענער איז אַזױ פֿײַן און אײדל און טראָגט דיר אונטער אַ בוקעט, ער מעג זיך זײַן אַ שמײגער און אַ פּרא־אָדם און װאָס דו װילסט, קאָנסטו אָבער נישט זײַן קײן גרעסערער פּרא־אָדם און קײן גרעסערער שמײגער פֿון אים און דאַרפֿסט דעם בוקעט אָננעמען, און מיט אַ שמײכל דערצו, און נאָך זאָגן: „דאַנקע שעןdanke schön: אַ שײנעם דאַנק“… יאָ, שלמה, אָט אַזױ פֿירט זיך עס אױף דער װעלט; מע קאָן שױן הײַנטיקע יאָרן נישט אױסקומען מיט דעם שׂכל, װאָס אַמאָל.

און װײַטער, װאָס דו זאָגסט, אַז דו װאָלסט געבראָכן אַ בײן דעם שלימזל דעם קאָמיװאָיאַזשאָר, װאָס אױף דער באַן, האָב איך שױן טאַקע גאָר גוט געלאַכט. פֿאַר װאָס, אײגנטלעך, קומט אים, מע זאָל אים ברעכן די בײנער? מיט װאָס האָט ער דאָ אַזױ חוטא־בעגל געװען? דערמיט, װאָס ער האָט זיך אָנגערירט מיט די ליפּן צו אַ שפּיץ פֿינגער פֿון מײַן האַנט, האָט ער מיר אָפּגעביסן? ובפֿרט, אַז איך האָב דיר אַלײן געשריבן, אַז ער האָט געכאַפּט פֿון מיר אַ פּאַטש, הײַנט װאָס נאָך װילסטו? דער גאַנצער עיקר בלײַבט איבער אײן זאַך: למאַי איך בין געפֿאָרן מיט מאיר מאַריאַמטשיקן איבער מאַריענבאַד, איך װײס נישט אױב פֿופֿצן מינוט, פֿונעם באַנהױף ביז דער שטאָט? װײ איז מיר, װאָס דאָ טוט זיך! װאָס װאָלסטו שױן געזאָגט, זאָלסט זען, װי אונדזערע נאַלעװקער צנועות, די שערענציס מיט דער פּעקעליס, שפּאַצירן דאָ אַרום פֿראַנק און פֿרײַ מיט װילד־פֿרעמדע יונגע לײַט, און נאָך בײַנאַכט דערצו? אָדער, אַ שטײגער למשל כּדומה, װאָס װאָלסטו געזאָגט, װען דו זאָלסט הערן, װאָס מײַן קרובֿה, חװהלע טשאַפּניק, דערצײלט זיך אָן פֿון אָסטענדע, ― זי איז שױן געװען צװײ מאָל אין אָסטענדע ― װי אַזױ דאַמען באָדן זיך דאָרטן אינאײנעם מיט מאַנצבילן אין אײן ים, אַפֿילו ניט איבערגעצאַמט פֿון יוצא װעגן מיט ברעטלעך, װי בײַ אונדז, נאָר טאַקע פּראָסט און פּשוט, אינאײנעם געפּאָליאָסקעט זיך, אינאײנעם געשװוּמען און אַפֿילו פֿאַר די הענט געהאַלטן זיך? מער נישט, מע ציט אַרױף, זאָגט זי, אױף זיך אַזעלכע קאָסטיומען, קורצע לײַב־קאָלירענע הײַזלעך, װאָס זײַנען געמאַכט געװאָרן, זאָגט זי, פֿאַר מאַנספּאַרשױנען און פֿאַר פֿרױענצימערס לכתּחילה אױף צו באָדן זיך אין זײ? ס'איז הײַנט אַן אַנדער װעלט, שלמה, אַ װעלט אַן אָפֿענע און אַ פֿרײַע. דו אַלײן האָסט מיר געזאָגט װיפֿל מאָל, אַז נישט די איז אַ צנועה, װאָס טראָגט אַ פּאַריק, און נישט די איז אַ הולטײַקע, װאָס גײט אין אײגענע האָר. הײַנט װי קומט דאָס, אַז דו זאָלסט אַזעלכעס שרײַבן? דו פֿרעגסט אַ קשיא: װי קומט אָט דער שאַרלאַטאַן מאַריאַמטשיק אױפֿן װאָקזאַל אין מאַריענבאַד, און פֿון װאַנעט האָט ער געװוּסט, אַז איך קום צו פֿאָרן? אַװדאי איז דאָס אַ קלאָץ־קשיא. נאָר װאָס דען? איך זע, אַז דו װײסט נישט, װאָס הײסט מאַריענבאַד. דו מײנסט, אַז מאַריענבאַד איז מאַריענבאַד? מאַריענבאַד איז באַרדיטשעװ, מאַריענבאַד איז װאַרשע, מאַריענבאַד איז די נאַלעװקיס. מע װײסט דאָ איטלעכער, װאָס בײַ יענעם קאָכט זיך. װאָלסט הערן, װאָס די יאַמײַטשיכע דערצײלט זיך אָן פֿון בראָניע לױפֿערמאַן, פֿון לאהצע ברױכשטול, און פֿון דער שערענציס, און פֿון די פּעקעליס; צי, אַ שטײגער, דו זאָלסט הערן, װאָס זײ אַלע רײדן אױס אױף דער יאַמײַטשיכע מיט אירע טעכטער און מיט די שידוכים און מיט די חתנים ― די האָר שטעלן זיך קאַפּױר! אַנו, לאָז עמעצער אַרױסלאָזן אַ װאָרט ערגעץ בײַם ברונען, אָדער אין אַ קאַפֿע, אָדער אין רעסטאָראַן, אַזױ װערט עס צעטראָגן איבער גאַנץ מאַריענבאַד. אַ שטײגער, אַז איך בין געװען אין בערלין, האָב איך געהאַט געשריבן צו מײַן חװהלע טשאַפּניק, אַז איך פֿאָר קײן מאַריענבאַד, האָט אױפֿן אַנדערן טאָג געװוּסט גאַנץ מאַריענבאַד פֿון אײן עק ביזן אַנדערן, װען איך קום, מיט װאָסער אַ צוג, אין װאָסער אַ שעה, און אַפֿילו װאָסער אַ היטעלע איך װעל טראָגן. ער שפּילט זיך מיט מאַריענבאַד! און אַזױ װי מײַן קרובֿה איז געװען יענעם טאָג, װי איך האָב דיר שױן געשריבן, שטאַרק באַשעפֿטיקט מיט דײַן גוטן פֿרײַנד חײם סאָראָקער (זײ האָבן געשפּילט אין זעקס־און־זעכציק), און אַזױ װי מאיר מאַריאַמטשיק איז יענעם טאָג גראָד געװען אױפֿן װאָקזאַל, אַרױסגעשיקט, זאָגט ער, זײער אַ נײטיקן בריװ קײן אַדעס, דערװײַל האָט ער דערזען אַ באַקאַנטע דאַמע (מיך טאַקע) שטײט מיט פּעקלעך, מיט פּודעלעך און מיט טשעמאָדאַנעס אײנע אַלײן אױפֿן װאָקזאַל, ― איז ער צוגעגאַנגען צו מיר און רופֿט זיך אָנעט אױף זײַן אַדעסער לשון, האַלב גױיִש, האַלב ייִדיש: „אױב איך אָשיבאַיעошибае: האָב אַ טעות זיך ניט, זײַט איר, דאַכט זיך, מײַנע אַ זעמליאַטשקעземлячке: לאַנדספֿרױ, אַ װאַרשעװערין פֿון די נאַלעװקיס?“ ענטפֿער איך אים אױף זײַן לשון: „עס קאָן זײַן, אַז איר אָשיבאַיעט זיך נישט“… װערט ער פֿרײלעך און מאַכט צו מיר: „אױב איך אָשיבאַיע זיך נישט, האָב איך אײַך װסטרעטשאַיעטвстречает: באַגעגנט בײַ דער מאַדאַם סאָראָקער אױף די נאַלעװקיס?“ זאָג איך אים נאָך אַ מאָל: „עס איז גאַנץ מעגלעך, אַז איר אָשיבאַיעט זיך נישט“. פֿױלט ער זיך נישט און מאַכט צו מיר נאָך אַ מאָל: „אױב איך אָשיבאַיע זיך נישט, דאַרפֿט איר זײַן די צװײטע פֿרױ פֿונעם הער קורלענדער?“ װער איך שױן בײזלעך און רוף מיך אָן צו אים: „װאָס טױג מיר, צי איר אָשיבאַיעט זיך יאָ, צי איר אָשיבאַיעט זיך נישט? איר טוט בעסער אַ קוק, זאָג איך, װי איך שטײ דאָ מיטן געפּעק אין דרױסן, אין מיטן מאַריענבאַד, נישטאָ קײן טרעגער, נישט קײן רוח און נישט קײן שװאַרץ־יאָר“… איז װי איך האָב נאָר אױסגערעדט די דאָזיקע װערטער, אַז מײַן חבֿרה־מאַן טוט זיך נישט אַ װאָרף, פֿירט מיר צו אַ טרעגער, דינגט אַ פֿיאַקער און זעצט מיך אַרױף, און אַלײן זעצט ער זיך אױך אַװעק מיט מיר פֿאָרן אין שטאָט אַרײַן, ― זאָל איך אים זאָגן: „פֿעטער, גײט צו־פֿוס?“… נישמער אײן זאַך, איך האָב געמײנט, אַז די יאַמײַטשיכע, װאָס איז דעמאָלט געװען, װי איך האָב דיר געשריבן, אױפֿן װאָקזאַל, זעט נישט ― אַרױס זאָלן איר די אױגן! נאָר לאָמיר שױן זאָגן אַפֿילו, אַז גאַנץ מאַריענבאַד, דאָס הײסט אַלע װאַרשעװער נאַלעװקיס, האָבן אונדז געזען פֿאָרן ― נו, איז װאָס? װי װאָלט געװען, למשל כּדומה, װען אױפֿן באַנהױף זאָל געװען זײַן, װי דו האָסט געװאָלט, דײַן פֿרײַנד סאָראָקער, נישט מאַריאַמטשיק, און איך װאָלט מיך אױפֿגעזעצט מיט אים פֿאָרן אין שטאָט אַרײַן, װאָלט דיר שױן געװען גרינגער? חײם סאָראָקער איז נישט קײן װאַרשעװער און ניט קײן באַװײַבטער? װאָס־זשע האָט עס דיר אַזױ אױפֿגעקאָכט, אַז דו זאָלסט מיר פֿאַרצאַפּן דאָס בלוט אומזיסט־אומנישט און מאַכן אַזױ, אַז איך זאָל איבער דיר זיך אַװעקזעצן װײנען און אָפּװײנען דרײַ שעה דורכאַנאַנד? דערױף בין איך געפֿאָרן קײן מאַריענבאַד, אױסגעבראַכט אַזױ פֿיל געלט, איך זאָל אַװעקלײגן דאָ דאָס איבעריקע ביסל געזונט איבער דעם, װאָס דיר װעלן זיך פּלאָנטען אין קאָפּ נאַרישע מחשבֿות און געדאַנקען?

נײן, שלמה, פֿון דײַן בריװ באַדאַרף מען נישט װײנען, נאָר לאַכן, אַזױ װי איך האָב געלאַכט פֿאַראַיאָרן אין פֿאַלעניצע ― בעת דו ביסט אָנגעפֿאַלן אױף דעם מאַנופֿאַקטוריסט דערפֿאַר, װאָס ער האָט זיך אַרױסגעכאַפּט מיט אַ װאָרט און געזאָגט, אַז ער געפֿינט, אַז איך בין שענער פֿון אַלע װאַרשעװער װײַבלעך אין פֿאַלעניצע. דו ביסט דאָך גרײט געװען, געדענקסטו, דעמאָלט אים דורס זײַן. פֿאַר װאָס? פֿאַר װען? האָסטו דען אַלײן נישט מודה געװען נאָכדעם, אַז ס'איז געװען פֿון דיר אַ גרױס נאַרישקײט? און איצט אין בריװ שרײַבסטו דען נישט, אַז דו הערסט זײ, װי דעם פֿאַראַיאָריקן שנײ? בײַ דיר איז תּמיד אַזױ: פֿריִער זאָגסטו, און דערנאָך האָסטו חרטה. דו אַלײן שרײַבסט מיר, אַז איך זאָל נישט איבערטראַכטן קײן זאַך, אַז דו האָסט נישט, חלילה, אױף מיר קײן זײַטיקע מחשבֿות, און נאָך אַזעלכע זאַכן, און װאַרפֿסט מיר אױס אַלע מאָל אַן אַנדער חטא, און פֿאַרשאַפֿסט מיר דערמיט נאָר עגמת־נפֿש, אַזױ, אַז עס גײט מיר נישט אײַן די קור, און צום סוף זאָגסטו נאָך, איך זאָל זען למען־השם זיך פֿאַרריכטן און קומען בשלום אַהײם. װי קאָן מען זיך פֿאַרריכטן, אַז מע האָט אַזעלכע בריװ פֿון דיר? עס גײט מיר דען אײַן, װאָס איך עס און װאָס איך טרינק און װאָס איך קױף מיר, אַז דו צײלסט יעדן גראָשן, און װאַרפֿסט מיר אױס שמאַטעס מיט שמאַטעס?

איך בין אַזױ אױפֿגערעגט און נערװעז פֿון דײַן בריװ, שלמה, אַז איך קאָן דיר מער נישט שרײַבן. און די בערלינער פּראָפֿעסאָרן האָבן מיר אָנגעזאָגט אױסדריקלעך, אפֿשר הונדערט מאָל, איך זאָל זיך נישט ערגערן. איך זאָל עסן, זאָגן זײ, און טרינקען און שפּאַצירן גײן און זײַן רויִק. אין מאַריענבאַד דאַרף מען זײַן, זאָגן זײ, רויִק, נישט נערװעז, אַנישט איז אַרױסגעװאָרפֿן, זאָגן זײ, די גאַנצע קוראַציע מיטן גאַנצן מאַריענבאַד.

מער קײן נײַס איז נישטאָ צו שרײַבן. מאָרגן־איבערמאָרגן װעל איך דיר מסתּמא שרײַבן נאָך. דערװײַל זײַ געזונט און זאָג שבֿע־רחלען, אַז זי זאָל נישט פֿאַרגעסן, אַז זומער איז נישט װינטער. זומער דאַרף מען איבערשלאָגן דאָס װײכע מעבל אַלע טאָג, און די פֿענצטער האַלטן צו, ס'זאָל זיך אַזױ נישט זעצן קײן שטױב און קײן פֿליגן, און די לאָדן אױך, ס'זאָל אַזױ נישט בראָטן די זון און נישט בליאַקעװען. איך רעכן, אַז איך װעל פֿאָרן געזונטערהײט צוריק איבער בערלין, װעל איך איר אױך עפּעס קױפֿן אַ מתּנה, אַ קאָפֿטל, אַנישט װעל איך איר אױסזוכן פֿון מײַנע אַלטע קאָפֿטלעך אַ קאָפֿטל. און הער אױף, שלמה, צו זײַן אַ קלאָג־מוטער, און שרײַב שױן אַמאָל עפּעס פֿרײלעכערע בריװלעך.

אומזיסט אופּרעקאַיעסטупрекать: מוסרסט דו מיך, דושינקע, אַז איך שרײַב דיר, בודטאָ־ביбудто бы: אַזױ װי, אײן מאָל אין צװײ װאָכן. מיר דאַכט, אַז איך שרײַב דיר פּאָטשטיпочти: כּמעט אַ טאָג איבער אַ טאָג. איך האָב דען עפּעס אַנדערש װאָס צו טאָן דאָ אין דעם מאַריענבאַד, װוּ די סקוקעскука: לאַנגװײַליקײט איז גרױס און מע זעט נישט קײן לעבעדיקע סושטשעסטװאָсущество: באַשעפֿעניש, אױסער אונדזער װאַרשעװער אַריסטאָקראַטקעס, װאָס איך איזביעגאַיעизбегаю: מײַד אױס זײ װי די טשומאַчума: מגפֿה, װאָרעם דו װײסט, װי אַזױ איך אָטנאָסעотносю: באַצי זיך צו זשענשטשינעס װאָאָבשטשעженщины вообще: װײַבער בכלל, און װי אַזױ איך פּרעזיראַיעпрезираю: האָב פֿײַנט אײַערע װאַרשעװער נאַלעװקיס מיט די נאַלעװקער ספּלעטניצעס. בײַ אונדז אין אַדעס האָט מען פֿײַנט ספּלעטניסсплетни: פּליאָטקעס. בײַ אונדז אין אַדעס קאָנסטו דיר גײן מיטן קאָפּ אַראָפּ און מיט די פֿיס אַרױף ― קאַקאָיע קאָמו דיעלאָкакое кому дело: װעמען גײט דאָס אָן? נאַפּרימערнапример: למשל, פֿאַר װאָס אַרט מיך נישט, װאָס דײַן שװאָגער חײם אוכאַזשעװעטухаживать: האַלט אַן אױג נאָך שלמה קורלענדערס קראַסאַװיצע? און װי אַזױ, מײנסטו, אוכאַזשעװעט? ער פּרעדלאַגאַיעטпредлагает: איז מכבד איר דאַזשעдаже: אַפֿילו געלט אױף שלמהס קאָנטע. ער זאָגט, אַז שלמה קורלענדער האָט אים, בודטאָ־בי, אָנגעװיזן, ער זאָל איר דאָ געבן געלט אױף זײַן רעכענונג. נאָר קאַקאָיע מניע דיעלאָкакое мне дело: װאָס אַרט דאָס מיר? צי, אַ שטײגער, װאָס געהער זיך אָן מיט מיר, װאָס ער שפּילט, דײַן שװאָגער טאַקע, מיט דער מאַדאַם טשאַפּניק אַלע טאָג אין זעקס־און־זעכציק? נאַפּרימער, װאָס װאָלסטו געזאָגט, דושינקע, װען דו זעסט מיך שפּילן מיט אַ פֿרעמדער זשענשטשינעженщине: װײַב אין זעקס־און־זעכציק? נאָר קאַקאָיע מניע דיעלאָ? אָדער, נאַפּרימער, װאָס גײט מיך אָן, װאָס די שערענציס מיט דער פּעקעליס, אַזעלכע רעליגיאָזנעрелигиозные: רעליגיעזע צװײ װײַבלעך, װאָס אױף די נאַלעװקיס סמעיעןсмеют: װאַגן זײ נישט רײדן מיט אַ מוזשטשינעмужчине: מאַנסביל אַ הױך װאָרט, האָבן זײ דאָ אַראָפּגעװאָרפֿן די פּאַרוקלעך און גײען פּאָדרוטשקעподручке: אין חבֿרשאַפֿט מיט עפּעס אײנעם אַ קעשענעװער פֿראַנט, אַ דאַנטיסט, װאָס אוכאַזשעװעט נאָך אַלע דרײַ יאַמײַטשיכעס טעכטער, און יאַמײַטשיכע אוכאַזשעװעט נאָך אים, גײט אױס, ס'זאָל זײַן אַ שידוך, כאָטיאַхотя: כאָטש עס װעט אַזױ זײַן אַ שידוך, אַזױ װי איך װעל זײַן אַ רבֿ, װאָרעם דער קעשענעװער פֿראַנט פֿירט, װאָפּערװיךво первых: ערשטנס, אַ ליובאָװлюбовь: ליבע מיט בעלצע קורלענדער, אָבער גאַנץ סעריאָזנעсерйозне: ערנסט. איך האָב אַ דאָקאַזאַטעלסטװעдоказательстве: באַװײַז, אַז ער האָט זיך איר שױן אָביאַסנאַיעטобъясняет: דערקלערט, און זי האָט אים מכבד געװען מיט אַ שײנעם אָטקאַזотказ: אָפּזאָג. דאָס װײס איך פֿון אַ דאָסטאָװיערנע איסטאָטשניקдостоверный источник: פֿאַרלאָזלעכן מקור, טאַקע פֿון דער יאַמײַטשיכע אַלײן. זי איז דאָך פֿאָרט מײַנע אַ דאַלני ראָדסטװעניצעдальняя родственница: װײַטער קרובֿ. איז אײן מאָל אַװעק. װאָװטאָריךвовторых: צװײטנס, װײס איך פֿון דעם זנאַמעניטןзнаменит: באַרימטן װעלט־שדכן סװירסקי, אַז מע פּרעדלאַגאַיעטпредлагает: באָט אָן אים אַ סך אַנדערע פּאַרטיעס, און װאָס פֿאַר אַ פּאַרטיע מע זאָל אים נישט פּרעדלאָזשען, איז גוט. האָט מען זיך אָנגעפֿרעגט אױף אים אין קעשענעװ בײַ עטלעכע מענטשן, און מע װאַרט אױף אַן אָטװיעטответ: ענטפֿער. נאָר קאַקאָיע מניע דיעלאָ? איך האָב מיר אין זינען מײַן זאַך: איך דאַרף מיך פּאָפּראַװעןпоправе: אױסהײלן און קומען אַהײם טשעם סקאָרעיעчем скорее: װאָס גיכער צו מײַן חנצען, װאָס איז בײַ מיר װישע װסיעװאָвыше всево: איבער אַלץ! איך בעט דיך, ליובעניו, זאָלסט דיר נישט צוהערן צו די נאַלעװקער ספּלעטניס און זאָלסט אױפֿהערן איבערצוקלערן, װאָרעם דאָס װליעיאַעטвлияет: האָט אַ השפּעה אױף דײַנע נערװן, און דו װערסט אומזיסט ראַזסטראָיעטразстройет: פֿאַרקלעמט, און סע אָטראַזשאַיעטотражает: שפּיגלט אָפּ זיך אױף דײַן געזונט, און אױף מיר מאַכט דאָס אױך נישט קײן גוטע װפּעטשאַטלעניעвпечатление: אײַנדרוק.

און װאָס דו שרײַבסט מיר, דושינקע, װעגן דער אימושטשעסטװעимуществе: אײגנטום, סאָװעטעװעсовете: עצה איך דיר, אַז דו זאָלסט זיך בעסער סאָגלאַסעןсогласе: מסכּים זײַן אױף אַ ראַזדיעלраздел: צעטײלונג. מײַן פּאַפּאַשע זאָגט אױך דאָס אײגענע. מעגסט זיך אָביזשאַיעןобижает: אָנרירן דעם האָנאָר, װיפֿל דו װילסט. איך האָב געזאָגט און זאָג אַלע מאָל, אַז איך דאָװיעראַיעдоверяет: געטרױ נישט דײַן שװאָגערס חשבונות מיט זײַנע ראַסכאָדןрасход: הוצאָות, װאָרעם דײַן שװאָגער איז אַ מאַשעניק. מײַן פּאַפּאַשע זאָגט אױך דאָס אײגענע. אַ סך געזינטער װאָלט געװען פֿאַר אונדז אַלעמען, װען ער צאָלט דיר אױס דײַן טשאַסטчасть: טײל, און לאָז ער בלײַבן בײַ דער אימושטשעסטװע. אַזױ איז מײַן מניעניעмнение: מײנונג, און אַזױ איז די מניעניע פֿון מײַן פּאַפּאַשע, און דו טו דיר, װי דו פֿאַרשטײסט. קאַקאָיע מניע דיעלאָ?

און װײַטער זײַ געזונט, ליובעניו, איך װיל דיר קױפֿן, איך האָב געזען דאָ אין מאַריענבאַד, אַ „קימאָנע着物: יאַפּאַנישע קלײדונג“. עס איז הײַנט די גאַנצע מאָדע, מיט ברײטע אַרבל, קורצע, און פֿון הינטן מיט אַ קאַפּיושאָןкапюшон: קאַפּטער. איך װײס נאָר נישט, װאָסער אַ צװיעטцвет: פֿאַרב דיר געפֿעלט בעסער: שװאַרץ מיט רױטע פּאָדקלאַדקעподкладке: אונטערשלאַק? אָדער גאָר אַ פּערסידסקיперсидский: פּערסישע קאָליר? פֿון אונדזערע אַדעסיטןодессит: אַדעסער האָב איך דאָ װסטרעטשאַיעטвстречает: באַגעגנט זײער װינציק באַקאַנטע. און דאָס ― מער זשענשטשינעס, װאָרעם זײערע מאַנען זײַנען אין באַזעל אױפֿן קאָנגרעסערשטער ציוניסטישער קאָנגרעס, Basel, 1897. און אַזױ װי איך האָב פֿײַנט זיך װסטרעטשאַיען מיט זשענשטשינעס, װײַל די זשענשטשינעס פֿון די קוראָרטן זײַנען באָלשי טשאַסטי ספּלעטניצעסбольше части сплетницы: גרױסע רכילוסניצעס, גײ איך דאָ אַרום אײנער אַלײן און סקוטשאַיעскушае: עס אַזױ, אַז איך צײל שױן די טעג, װען עס װעט זיך קאָנטשען דער סראָק לעטשעניעкончить срок лечения: ענדיקן די קורצײַט און איך װעל קאָנען פֿאָרן אַהײם צו מײַן טײַערער דושינקע חנצע. און װײַל איך האָב נישט װאָס צו טאָן, האָב איך דאָ סאָטשינאַיעטсочиняет: צוגעשטעלט אַ באַסניעбасне: מעשׂה אױף מײַן יאַמײַטשיכעס טעכטער, װאָס קלײַבן און קלײַבן און קאָנען זיך נישט צוקלײַבן קײן חתנים. די באַסניע הײסט בײַ מיר מיטן נאָמען „די פֿאַרריסענע כּלה“ און הײבט זיך אָן אַזױ:

נו, װי געפֿעלט דיר מײַן באַסניע? אַלע טראָגן זיך אַרום מיט איר אין מאַריענבאַד. אַ סך האָבן זי אױסגעלערנט אױף אױסװײניק. און װאָס קאַסאַיעטкасает: מכּוח זיך דער יאַמײַטשיכע אַלײן, האָט מען מיך פּערעדאַיעטпередает: איבערגעגעבן פֿון איר נאָמען, אַז מײַן ראָדסטװעניצעродственнице: קרובֿ סאָביראַיעטсобирает: קלײַבט זיך דיר שרײַבן אַ בריװ װעגן מיר. אַ פּאָטאָמוа потому: און דערפֿאַר זאָלסטו װיסן, אַז װאָס זי װעט דיר שרײַבן אױף מיר, איז שװא־ושקר. און אױב עס װעט זיך דיר מאַכן, װעסט זײַן אױף דער כלאָדנע אוליצעChłodna Ulica: אַ גאַס אין װאַרשע, כאַפּ זיך אַרײַן אין דער רעדאַקציע און גיב זײ איבער די באַסניע; לאָזן זײ זי נאַפּעטשאַטעװעןнапечат: דרוקן, נאָר מיט אײן אוסלאָװיעусловие: תּנאַי: מײַן נאָמען זאָלן זײ נישט אַרױסשטעלן. ס'איז מיר נישט לאָװקע, װײַל ס'איז אױף זשאַרגאָן…

דײַנער, דושאָי אי טיעלאָםдушой и телом: נפֿש און גוף,

ליבער בערנאַרד!

דו דאַרפֿסט מיר פֿאַרצײַען, װאָס איך האָב דיר די גאַנצע צײַט געשריבן נאָר געלט און געלט. איך בין שולדיק געװען, אַז די האָר זײַנען נישט מײַנע. איצט האָב איך מיך שױן אַ ביסל אַרומגעצאָלט און דאַנק דיר פֿיל מאָל, װאָס דו האָסט זיך געשטױסן מיר אַרױסשיקן דאָס געלט טעלעגראַפֿיש. אַנישט, װײס איך נישט, װאָס איך װאָלט געטאָן. מאַריענבאַד איז אַ פּוסטקע. אָן אַ שיעור װאַרשעװער דאַמען, מײסטנס פֿון די נאַלעװקיס, און ס'איז נישטאָ, בײַ װעמען זיך די הענט צעפֿירן. אױך מיר דאַמען! אײנס און אײנס. איך האָב שױן, גלײב מיר, קײן זײַטן פֿון זײ. זאָלסט זען זײערע פֿירעכצן דאָ, זײער אָנטאָן זיך, זײער אַרט לעבן. זאָלסט הערן זײערע געשפּרעכן, זאָג איך דיר, אַז מע קאָן מאַכן פֿון זײ אַ בוך. װאָס זאָג איך אַ בוך? צען ביכער! װוּ זײַנען אָט די אַלע שרײַבערס, װאָס שרײַבן אַזױ שײן אױף די גאַזעטן? פֿאַר װאָס קומען זײ נישט אַהער, אין די קוראָרטן, אין די בעדער: קײן מאַריענבאַד, קײן קאַרלסבאַד, פֿראַנצענסבאַד, קײן װיסבאַדעןWiesbaden, עמסBad Ems, קראַנץ אָדער אָסטענדע, כאָטש אױף אײן זומער, װאָלטן זײ דאָך געהאַט שטאָף נאָכדעם אױף דרײַ װינטערן!

אַ שטײגער, נעם מײַן קרובֿה, בעלצע קורלענדער. כּלומרשט אַ גבֿירטע און אַ ציטעריקע בײַ איר מאַן, דעם קורלענדער שוטה. זי װאָלט געקאָנט, דאַכט מיר, שטײן אין מאַריענבאַד װי אַ מענטש, און לעבן װי אַ מענטש, און עסן װי אַ מענטש. זאָלסטו זען, האָט זי זיך געדונגען אַ צימערל אין האָטעל ― אַ שטײַג, װוּ מע דאַרף האַלטן עופֿות, אונטערן סאַמע דאַך. עס באַקט אַזױ אָן דורכן טאָג די זון, אַז מע דאַרף דרײַ מאָל אַ נאַכט חלשן פֿאַר היץ. עס קאָסט אָבער װאָלװל. דערפֿאַר, אַז זי קומט אַרױס אין דער פֿרי צום ברונען, גײט זי אָנגעטאָן אַזױ שרײַענדיק שײן, מיט אַזױ פֿיל שמוק און בריליאַנטן, אַז די דײַטשן מײנען, אַז דאָס איז אָדער אַ רוסישע פֿירשטין, אָדער אַ שאַנסאָנעטין. הײַנט זאָלסטו זען איר עסן אין כּשרן רעסטאָראַן. פֿון אַ פֿערטל עוף הײסט זי זיך באַהאַלטן אַ שטיקל אױף דער נאַכט. עס פֿלאַמט מיר פּשוט דאָס פּנים פֿאַרן קעלנער. אַנומלטן האָט זי זיך געהײסן דערלאַנגען אַ טרונק װאַסער, האָט מען איר אױפֿגעעפֿנט אַ פֿלעשל „ניסהילבער“. אַז ס'איז געקומען צו דער רעכענונג און זי האָט דערהערט, אַז מע הײסט זיך באַצאָלן פֿאַר דאָס גלאָז װאַסער, איז זי געװאָרן אָנגעצונדן! אַ גליק װאָס איך בין מיט איר געזעסן בײַ אײן טישל, האָב איך איר אױף פּױליש אױפֿגעקלערט, זי זאָל באַצאָלן און מאַכן אַ שװײַג, װאָרעם עס קאָן דערפֿון אַרױס אַ סקאַנדאַל. װיפֿל מאָל מיר זיצן אין קאַפֿע „עגערלענדער“, האָט זיך נאָך נישט געטראָפֿן, אַז זי זאָל באַצאָלן פֿאַר דער טײ. אָדער חײם סאָראָקער צאָלט, אָדער אונדזער אַדעסיט מאירל מאַריאַמטשיק. די בײדע קאַװאַליערסטװעװען מיט איר אױף װאָס די װעלט שטײט, און זי נעמט דאָס אָן פֿאַר גוט געלט, און מאַכט זײ בײדן אַזעלכע חנדלעך, אַז מע קאָן שטאַרבן! אַצינד איז שױן דאָ אַ דריטער, װאָס צאָלט. עפּעס אײנער אַ קעשענעװער דאַנטיסט, װאָס שדכנט זיך צו יאַמײַטשיכעס טעכטער. די יאַמײַטשיכע איז דאָ אין מאַריענבאַד מיט אַלע דרײַ טעכטער און זוכט חתנים מיט ליכט, יאָגט זיך נאָך זײ אין די גאַסן און שלעפּט זײ פֿאַר די פּאָלעס. דער קעשענעװער פֿראַנט איז אָבער קײן נאַר נישט. נדן װיל ער טאַקע זאָל אים געבן די יאַמײַטשיכע, און שמײכלען זאָל צו אים בעלצע. יאַמײַטשיכע אָבער גיט אַכטונג. יאַמײַטשיכע איז נישט אַזאַ ייִדענע, װאָס מע נאַרט זי. זי האָט אַן אױג, װאָס זעט, און אַ נאָז, װאָס שמעקט. זי שמעקט אָן אַ זאַך פֿאַר אַ מײַל. זי װײסט אַקוראַט פֿון דער ערשטער מינוט, װעלכער בחור ס'איז אַ חתן און װעלכער נישט. איך האָב געװאָלט זיך אַרײַנלײגן אין אַ שידוך פֿאַר איר עלטערער טאָכטער מיט אײנעם אַ מאָסקװער יוּװעליר, זײער אַ רײַכער יונגערמאַן און װאַרפֿט מיט געלט. האָט זי מיר באַלד געזאָגט: „נשמהניו, זאָגט זי, ס'איז נישט פֿאַר מיר קײן חתן, זאָגט זי; זײַן כּלה, זאָגט זי, איז אין קיִעװ; אָט װעט איר זען, זאָגט זי, אַז הײַנט־מאָרגן איז אַ װאָרט“. און אַזױ װי זי איז געװען דערבײַ. דער שדכן סװירסקי האָט זיך שױן באַרימט פֿאַר מיר, אַז ער האָט הײַנט אין דער פֿרי צונױפֿגעפֿירט צװײ שטעט, מאָסקװע מיט קיִעװ, און פֿאַרדינט דערבײַ אַ שײנע מטבע. אָט דער סװירסקי פֿאַרדינט דאָ שטיקער גאָלד! זאָלסט זיך נישט בײזערן אױף מיר, טײַערער, װאָס איך בין געװאָרן אַ שדכנטע אױף אַ װײַלע. איך װײס, אַז עס קומט דיר אָן נישט גרינג. עס טריקנט דיר גוט דער מוח, ביז דו שיקסט מיר אַרױס געלט, האָב איך געװאָלט דיר קומען צו הילף. און אַגבֿ װילט זיך מיר טאַקע אַ טובֿה טאָן דער יאַמײַטשיכע. פֿאַר װאָס נישט? יענע חלשט, גײט אױס אַ שידוך! און ס'איז טאַקע אַ מיצװה אױך. שױן צײַט… כלעבן, די יאַמײַטשיכע איז װי דו קוקסט זי אָן, אַ סך לײַטישער פֿון איר קרובֿ, דעם אַדעסער שאַרלאַטאַן מאירל מאַריאַמטשיק, און אַפֿילו פֿון מײַן קרובֿה די גבֿירטע, איך מײן טאַקע בעלצע. איך װײַז איר דײַן בריװ, װוּ דו שרײַבסט מיר, אַז נאָך שבת שיקסטו מיר אַרױס געלט, װערט זי רױט, דערנאָך בלאַס, און שװערט זיך, אַז זי האָט נישט אַפֿילו קײן צען קרױן, װערנדwährend: בשעת איך װײס, ― חײם סאָראָקער אַלײן האָט מיר געזאָגט ― אַז ער האָט איר ערשט נעכטן אַרױסגעגעבן אױף איר מאַנס רעכענונג פֿינף הונדערט קרױן נאָך מיט עפּעס. פֿון די לײַט קאָן מען זיך דערװאַרעמען. בראָניע לױפֿערמאַן, אַז זי דערזעט מיך נאָר, הײבט זי שױן אָן צו באַקלאָגן זיך אױף איר מאַן, אַז ער שיקט איר קײן געלט נישט. זאָג איך צו איר: „װער פֿרעגט אײַך, און אַקעגן װאָס דערצײלט איר עס מיר?“ זאָגט זי, אַז זי דערצײלט עס גלאַט אַזױ, אַקעגן איר מאַן, װאָס די גאַנצע װעלט װײס, אַז ער האָט געװוּנען אױף דער לאָטעריע, פֿאַר װאָס־זשע זאָל ער איר נישט שיקן געלט צו דער צײַט?… איך װײס, און אַלע װײסן, אַז ס'איז שװא־ושקר. איר חבֿרטאָרין און איר פֿרײַנדין לאהצע ברױכשטול האָט מיר איבערגעגעבן בסוד־סודות, אַז זי האָט אַלײן געזען בײַ בראָניען אַ פֿול בײַטעלע מיט גאָלד, און שװערט מיט שבֿועות. אַװדאי דאַרף זי מיר דערצײלן, און אַז נישט, הײסט עס, װײס איך נישט!… פֿרעג איך דיך, איז נישט גלײַכער, אַז די יאַמײַטשיכע האָט מיר אָפּגעענטפֿערט גלײַך, אָן חנדלעך און אָן חכמות: „נשמהניו, זאָגט זי מיר, זאָלט איר מיר געזונט זײַן, זאָגט זי, בײַ מיר װעט איר, זאָגט זי, קײן געלט, זאָגט זי, נישט לײַען, װאָרעם איך װעל אײַך נישט לײַען, זאָגט זי. איר װײסט אַלײן, זאָגט זי, אַז אײַער מאַן, זאָגט זי, זאָל געזונט זײַן, איז גענוג שולדיק מײַן מאַן. אױב איר װילט, זאָגט זי, פֿאַרדינען שײנע עטלעכע הונדערט קרױן, העלפֿט מיר צו מיטן קעשענעװער שידוך“. העלף איך איר, װי װײַט איך קאָן. איך רײד אים צו, דעם קעשענעװער דאַנטיסט, ער זאָל זיך שױן דערקלערן צו יאַמײַטשיכעס טאָכטער, און אַן עק זאָל עס האָבן! זאָגט ער: „עס האָט נאָך צײַט. לאָזן זײ נאָך אַ ביסל צוּװאַקסן“… אַ רײנער אומגליק: אַלע װײסן, אַז יאַמײַטשיכעס טעכטער זײַנען נישט זשעדנע אין קײן יאָרן…

דערװײַל שאַרט זיך אָט דער קעשענעװער פֿױגל אַרום מײַן בעלצע און מײנט, אַז דאָ כאַפּט ער דעם טאָטער. האָב איך אים געגעבן אָנצוהערעניש, אַז ס'איז אומזיסט זײַן טירחה, װאָרעם אָט דאָס שײנע װײַבעלע, זאָג איך אים, װאָס פּיסקלט זיך, און חנט זיך, בענטשט, נישט דאָ געדאַכט, אַלע ערבֿ־שבת ליכט און טראָגט, נישט פֿאַר מיר געדאַכט, זאָג איך, אַ פֿרעמדן שיניאָן אױפֿן קאָפּ… איז ער אָבער אַזױ פֿאַרברענט אין איר, אַז ס'איז אים גאָרנישט אָפּצוּװענדן! איך װײס נישט, װאָס מיט איר איז, מיט אָט דער בעלצען: װוּ ערגעץ אַ מאַנספּאַרשױן איז ער נאָך איר די כּפּרה, און מער פֿון אַלעמען, דאַכט מיר, אָט די צװײ שװאָגערס: חײם סאָראָקער און דער אַדעסיט מאַריאַמטשיק. מילא, מאַריאַמטשיק איז געװען אַ שאַרלאַטאַן, אַז ער איז נאָך געװעזן אין אַדעס. אָבער חײם סאָראָקער, אַ ייִד אַ סוחר, האָט שױן דערװאַקסענע קינדער! דו מײנסט, איך האָב אים נישט געפֿרעגט? „װי שעמט איר זיך נישט, זאָג איך אים, אַ ייִד, אַ טאַטע פֿון קינדער, נאָכלױפֿן, װי אײַער שװאָגער, דער אַדעסער שאַרלאַטאַן, נאָך שײנע װײַבלעך? דערױף איז ער דאָך, זאָג איך, אַן אַדעסיט און הײסט, זאָג איך, מאַרק דאַװידאָװיטש“…

אַ שײנעם נאָמען האָט דאָ אָט דער מאַרק דאַװידאָװיטש. ער מעג זיך באַגראָבן, און עס װאָלט געװען אַ מיצװה, אַז זײַן חנצע זאָל עס װיסן. איך װאָלט זײער געװאָלט דערלעבן אָן דעם אַדעסיט אַ נקמה, נאָר דערפֿאַר, װאָס ער באַרעדט דיך פֿון קאָפּ ביז פֿיס. ער שװערט, אַז זײַן חנצע שרײַבט אים, אַז זי האָט געזען בײַ אסתּר סאָראָקער אַ בריװל, װאָס חײם סאָראָקער האָט איר צוגעשיקט פֿון מאַריענבאַד. דאָס בריװל איז געשריבן פֿון שלמה קורלענדער פֿון װאַרשע צו חײם סאָראָקער קײן מאַריענבאַד. שטײט דאָרט געשריבן המנס מסירות אױף דיר, בערנאַרד, און אױף מיר און אױף אונדז בײדן. עס שטײט דאָרט באַשריבן אַפֿילו די װעטשערינקע, װאָס צו מײַן געבורטסטאָג, און אַז דו האָסט נישט באַצאָלט העקסעלמאַנען פֿאַר דער װעטשערע, און אַז דו ביסט געזעסן בײַ שלמהן אין דער דירה און נישט אָפּגעצאָלט אים קײן דירה־געלט פֿאַר אַ גאַנץ יאָר, און אַז דו זיצסט שױן צװאַנציק יאָר אין װאַרשע און קײנער װײס נישט, װער דו ביסט און װאָס דו ביסט און מיט װאָס דו באַשעפֿטיקסט זיך. און נאָך אַזעלכע זאַכן שרײַבט ער אױף דיר. און מאַרק דאַװידאָװיטש פֿױלט זיך נישט און װײַזט אַלעמען זײַן חנצעס בריװל. דערפֿאַר װאָס אָט דער אַדעסער שאַרלאַטאַן גײט דאָ אַרום און קלאַפּט מיט דער צונג אױף דיר און אױף מיר און אױף אונדז בײדן, װאָלט געװען אַ גרױסער יושר, אַז דו זאָלסט אים דאָרט צושטעלן אַ בענקעלע פֿאַר זײַן חנצען, עס זאָל אים אַזעלכעס פֿאַרגײן, אַז ער זאָל פֿאַרגעסן אָן אונדז. און אַ בענקעלע קאָנסטו אים צושטעלן זײער אַ שײנס. איך שיק דיר דאָ זײַנע אַ פּאָר ליבע־צעטעלעך, װאָס ער האָט געהאַט געשריבן דאָ אין מאַריענבאַד צו צװײ נאַלעװקער װײַבלעך, צו דער שערענציס און צו דער פּעקעליס. נעבעך כּשרע נשמות. בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס גײען זײ אַלע שבת אין דער פֿרי אין שול אַרײַן דאַװנען, און בײַטאָג אין זאַקסישן גאָרטןOgród Saski: פּאַרק אין װאַרשע, נישט אַלײן, מיט זײערע איטשע־מאירס; נאָר די איטשע־מאירס בלײַבן אױף יענער זײַט, װאָרעם מע לאָזט זײ נישט אַרײַן איבער די לאַנגע קאַפּאָטקעלעך. דאָ האָבן די דאָזיקע צנועות אַראָפּגעװאָרפֿן, זאָלסט זען, די פּאַרוקלעך און װילן געניסן מאַריענבאַדער פֿאַרגעניגן און װײסן נישט װי אַזױ. מיר האָבן זײ זיך פֿאַרטרױט, װי פֿאַר אַן אײגענער שװעסטער, און מעגסט זײ גלײבן אױף נאמנות, אַז װײַטער פֿון די בריװלעך איז בײַ זײ נישט געגאַנגען. איך בין דיר ערבֿ פֿאַר זײ, װי פֿאַר זיך אַלײן, און טאַקע די בריװלעך אַלײן זײַנען דער בעסטער באַװײַז. נאָר אײנס צום אַנדערן געהער זיך נישט אָן. ס'איז נײטיק, װי אין לעבן אַרײַן, אַז מאירלס װײַב, חנצע, זאָל די דאָזיקע ליבע־צעטעלעך זען און אַ ביסל קלײַבן נחת פֿון איר תּכשיט… איך מײן, אַז זי װעט באַלד דערקענען איר מאַרק דאַװידאָװיטשעס האַנטשריפֿט מיט זײַן אַדעסער ייִדיש, און לאָז זי זיך גאָר גוט צוקוקן צום דאַטום, אַז די צעטעלעך זײַנען געשריבן געװאָרן נישט פֿאַר כמעלניצקיס צײַטן חלילה, און נישט אין אַדעס אױפֿן לימאַן, נאָר הײַנטיקן זומער, טאַקע דאָ אין מאַריענבאַד. זאָלסט נאָר זען אַזױ, אַז אױסער חנצען זאָל קײנער דערפֿון נישט װיסן, װאָרעם די צעטעלעך זײַנען פֿאַרטרױט געװאָרן נאָר מיר, און איך האָב זײ געגעבן מײַן ערנװאָרט, אַז קײן פֿױגל װעט נישט װיסן. זײַ מיר געזונט, בערנאַרד. איך דערװאַרט פֿון דיר גוטע נאַכריכטן און פֿאַרבלײַב דײַן ליבנדע פֿרױ

אױב איך אָשיבאַיע מיך נישט, האָבן מיר זיך מיט אײַך װסטרעטעט פֿאַראַיאָרן אין װאַרשע אין שװײצאַרסקי דאָלינעPark Dolinka Szwajcarska: פּאַרק אין װאַרשע אױף אַ ייִדישן ליטעראַטורנע װעטשער. אַ סימן: איר זײַנט געזעסן אין צװײען מיט אײַער פּאָדרוגעподруга: חבֿרטע און האָט זיך געשמאָלצן פֿאַר געלעכטער. ס'איז געװען דעמאָלט דער „זײדע“ פֿון אונדזער אַדעס, און װאַרשע האָט אים געטשעסטעװעטчестеве: האָנאָרירט. נאָך אַ סימן: איך בין צוגעגאַנגען צו אײַך דעמאָלט און האָב אײַך אַ פֿרעג געגעבן אױף רוסיש: „פּאַזװאָלטע אוזנאַט פּריטשינו װאַשײ ראַדאָסטיпозвольте узнать причину вашей радости: מעג איך װיסן פֿאַרװאָס איר לאַכט?“ האָט איר מיר געענטפֿערט האַלב אױף פּױליש, האַלב אױף רוסיש: „דליאַ טעגאָ טשטאָ נאַם װעסאָלאָдля того что нам весело: װײַל מיר פֿאַרברענגען גוט“. און איר האָט זיך איבערגעקוקט מיט אײַער פּאָדרוגע, און אַך! איך װעל קײנמאָל נישט פֿאַרגעסן דעם בליאַסק פֿון אײַערע שײנע אױגן!… נאָכדעם זײַנען מיר געגאַנגען אין דרײַען ― געדענקט איר ― פֿון די לאַזענקיס ביז יערוסאַלימסקי אַלעע און אַ ביסל װײַטער. איך האָב געבאָלטאַיעטболтать: שמועס, דערצײלט אַנעקדאָטן, און איר האָט געלאַכט… און נאָכדעם האָט איר מיך געבעטן, איך זאָל אײַך אָסטאַװעןостав: אַװעקגײן. האָב איך אײַך אָסטאַװעט, נאָר מיט אַן אוסלאָװיע, אַז מיר זאָלן זיך װסטרעטשאַיען נאָך אַ מאָל. איצט, אַז מיר האָבן זיך װסטרעטעט בײַם קרײצברוןKreuzbrunnen, האָט איר זיך געמאַכט גלײַך װי מיר זײַנען גאָרנישט זנאַקאָמעзнакоме: באַקאַנט… איך האָב זיך באַלד געשטױסן, אַז עס פּאַסט אײַך נישט מסתּמא פֿאַר פּאָסטאָראָניпосторонние: פֿרעמדע. און דאָס איז די פּריטשינעпричина: סיבה, װאָס איך אָבראַשטשאַיעобращаю: קער אַרום זיך צו אײַך דורך אַ זאַפּיסקעзаписка: בריװעלע. איר קאָנט אײַך גאָרנישט פּרעדסטאַװעןпредставе: זיך מאָלן, װי װײַט איר האָט זיך בײדע איזמעניאַיעטизменять: געענדערט, קאָניעטשנאָ, צו גוטן. איך זאָל װיסן, אַז מײַנע װערטער װעלן נישט קלינגען װי אַ קאָמפּלימענט, װאָלט איך אײַך געזאָגט פּאָ סעקרעטוпо секрету: בסוד, אַז איך װײס נישט, װער פֿון אײַך בײדע איז ייִנגער און װער איז שענער. עס איז באַשערט געװען, אַז אונדזער צװײטע װסטרעטשע זאָל זײַן זאַגראַניצע, און איך בין זײער ראַדрад: צופֿרידן. װאָרעם זאַגראַניצע איז נישט װאַרשע, און מאַריענבאַד איז נישט די נאַלעװקיס. איך פּאָזדראַװעпоздраве: גראַטוליר אײַך און אײַער פּאָדרוגע מאַדאַם פּעקעליס מיט אײַער פּריִעזדприезд: אָנקום קײן מאַריענבאַד. און איך בעט אײַך, איר זאָלט זײַן אַזױ ליובעזנעлюбезне: גוטװיליק צונעמען פֿון מיר דעם בוקעט פֿון פֿרישע ראָזעס אינאײנעם מיט מײַנע בעסטע פּאָזשעלאַניעסпожелание: װוּנטשן.

אײַער פּאָקאָרני סלוגאַпокорный слуга: אונטערטעניקער באַדינער

אָטשען ראַדочень рад: איך פֿרײ זיך, װאָס איר האָט מיך פֿאַרשטאַנען, נאָר איר אָשיבאַיעט זיך, אױב איר פּרינימאַיעטпринимает: נעמט אָן עס פֿאַר אַ קאָמפּלימענט. איך אוּװיעראַיעувераые: בין בטוח אײַך, אַז איך בין װאָאָבשטשעвообще: אַלע מאָל אַ מענטש אַ איסקרענערискренний: רײנהאַרציקער. אַלע אַדעסיטן זײַנען אַזױ. בײַ אונדז אין אַדעס זײַנען נישט פֿאַראַן קײן דװוּליטשנאָסטןдвуличность: אָפּנאַרערס. און װאָס איר נאַמיעקעװעטнамек: זײַט מרמז אױף מײַן דאַלני ראָדסטװעניצע, אױף דער יאַמײַטשיכע און אױף דער מאַדאַם טשאַפּניק און נאָך אַזעלכע… (דאָ איז אױסגעמעקט אַ װאָרט), איז בײַ מיר נאַפּליעװאַטнаплевать: אַן אָפּשפּײַעניש! אַ קוראָרט איז נאַזנאַטשעטназначает: באַשטימט געװאָרן אױף ראַזװליעטשעניעסразвлечение: פֿאַרװײַלונג, נישט אױף מאָראַל. איך זע נישט אײַן אין דעם קײן שום פּרעסטופּלעניעпреступление: פֿאַרברעכן, װאָס איר װסטרעטשאַיעט זיך מיט אַן אָבראַזאָװעטן מענטשן. זאָגט מיר, פּאָזשאַלאָסטאַпожалуйста: זײַט אַזױ גוט, פֿאַר װאָס קומט אײַך, איר זאָלט סטראַדאַיעןстрадать: לײדן מער פֿאַר דער גאַנצער װעלט? פֿאַר װאָס איז בײַ אונדז אין אַדעס יעדע זשענשטשינע סװאָבאָדנעсвободна: פֿרײַ און װײס נישט פֿון קײן ראַבסטװאָрабство: קנעכטשאַפֿט? איך בין װאָזמושטשאָןвозмущен: זײער אין כּעס, זאָג איך אײַך, דאָ גלוביני דושי אי אָבראַטנאָдо глубины души и обратно: צום טיפֿעניש פֿון נפֿש און צוריק! נאָר אױב איר װילט, מיר זאָלן ראַזסוזשדאַיעןразсуждать: דורכרעדן װעגן דעם מער פּאָדראָבנעподробнее: אױספֿירלעך, זײַט הײַנט פֿון דרײַ ביז פֿיר אין „קאַפֿע מיניאָן“, װאָרעם אין „קאַפֿע עגערלענדער“ איז צו פֿיל האַרמידער, נאָך ערגער װי בײַ אײַך אין װאַרשע אױף די נאַלעװקיס. װעמען האָט איר דאָרט נישט געזען?

מיט דער גרעסטער ניעטערפּעניעнетерпение: אומגעדולד װאַרט איך אױף אײַך בײדן. גריסט דער מאַדאַם פּעקעליס.

נאַפּראַסנעнапрасне: אומזיסט האָט איר מיך פּאָדאָזרעװאַיעטподозревает: חושד געװען. איך פֿאַרזיכער אײַך, אַז דאָס, װאָס איך האָב אײַך געזאָגט הײַנט בײַם ברונען, איז װײַט פֿון אַ קאָמפּלימענט. איר מעגט מיר גלײבן פּאָסאָװעסטיпо совести: לױטן פֿאַרשטאַנד. איך ציעניװעцениве: שאַץ אָפּ אין יעדער זשענשטשינע װאָפּערװיךво первых: ערשטנס שׂכל, װאָװטאָריךвовторых: צװײטנס טאַקט, און װטרעטיך אָבראַזאָװאַניעв третьих образование: דריטנס, דערציִונג . איך האָב מיט אײַך װינציק גערעדט, אָבער גלײבט מיר: איך קען אײַך בײדן אַזױ אָסנאָװאַטעלנעосновательне: דורך און דורך, גלײַך װי מיר װאָלטן זײַן זנאַקאָמע פֿון יאָרן. און דאָס, װאָס איר מײנט, אַז איך בין רעװניװע ]ревниве: מקנא], ― די מאַדאַם פּעקעליס האָט מיר דאָס צװײ מאָל נאַמיעקעװעטнамекает: מרמז געװען ― שװער איך אײַך, אַז איר אָשיבאַיעט זיך. איך האָב נאָר געזאָגט: װאָס האָט אַזאַ קעשענעװער גאוסгусь: גאַנדז , אַזאַ פּראָװינציאַל, צו אוכאַזשעװען נאָך אונדזערע נאַלעװקער װײַבלעך? און דאָס, װאָס איך בין אַזױ ליובעזנע מיט דער מאַדאַם קורלענדער, באַדאַרף אײַך נישט אודיװליאַעןудівляє: װוּנדערן. איך אוּװעראַיעуверяю: זיכער אײַך, אַז איך בין צו יעדער זשענשטשינע אַזױ. ס'איז בײַ מיר אַזאַ פּריװיטשקעпривычка: מינהג. אַלע אַדעסיטן זײַנען װאָאָבשטשע װעזשליװעвообще вежливе: בכלל העפֿלעך און אָטקראָװענעоткровенно: אָפֿן־האַרציק. און איך זאָג אײַך אָטקראָװענע, אַז די מאַדאַם קורלענדער איז נישט װערט אײַער מיזיניעץмизинец: מינדסט פֿינגער. אײַך װײס איך, פּאָקראַיני מיעריעпо крайни мере: לכל־הפּחות, אַז מע האָט אײַך נאַװיאַזעװעטнавязать: אָנגעהאָנגען צװײ „איטשי־מאַיערס“, און איר סטראַדאַיעט נעבעך און קומט אָפּ פֿאַר פֿרעמדע זינד. די מאַדאַם קורלענדער אָבער האָט זיך אַלײן פֿאַרקױפֿט צוליב געלט. פֿון דאָס, װאָס די מאַדאַם פּעקעליס נאַפּאָמינאַיעטнапоминает: דערמאָנט מיר אַלע מאָל, אַז איך בין אַ זשענאַטערженате: באַװײַבטער, איז דאָס, פּאָ מאָיעמוпо моему: בײַ מיר, אַן איבעריקער טרודтруд: אַרבעט. איך אָטריצאַיעотрицаю: לײקן דען, אַז איך האָב אַ פֿרױ? איך זאָג נאָר, אַז דאָס מעשאַיעטмешает: אַרט מיר נישט צו זײַן דרוזשנעдружне: פֿרײַנדלעך מיט שײנע קלוגע אָבראַזאָװעטע דאַמאָטשקעס, אױף װיפֿל ס'איז נאָר װאָזמאָזשנעвозможне: מעגלעך. פֿאָלגט מיך, אַ גוטן פֿרײַנד, און פּאָלזעװעט זיך מיט אײַער פּרעביװאַניעпребывание: װױנונג דאָ אין מאַריענבאַד… מעזשדו פּראָטשיםмежду прочим: דרך־אַגבֿ, װער האָט אײַך געזאָגט, אַז איך שרײַב באַסניעס? די מאַדאַם טשאַפּניק, צי די מאַדאַם קורלענדער? און װאָס האָבן זײ אײַך געזאָגט? װוּ זעען מיר זיך הײַנט?

אונדזער קרוזשאָקкружок: גרופּע אין מאַריענבאַד האָט גערעשעטрешать: באַשלאָסן יעדינאָגלאַסנעрешать: אײנשטימיק, אַז אײַער פּריסוטסװיעприсутствие: זײַן דאָ איז אַזױ פּריאַטנעприятне: מחיהדיק, אַז מיר אָסמעליװעןсмелые: װאַגן זיך צו פּריגלאַשעןприглаш: אײַנלאַדן אײַך אינאײנעם מיט אײַער פּאָדרוגע, מאַדאַם פּעקעליס, אױף אונדזער פּראָגולקעпрогулке: שפּאַציר מאָרגן קײן עגער. דאָרט װעלן זײַן אַלע אונדזערע אינטימע באַקאַנטע, און מיר װעלן פֿאַרברענגען די צײַט זײער פּריאַטנע, מיר װעלן זיך קאַטאַיעןкатать: פֿאָרן אױף אַ לאָדקע, און איך װעל לײענען מײַנע אַ באַסניע, װאָס איך האָב סאָטשיניאַיעט אױף יאַמײַטשיכעס טעכטער, און איך נאַדעיעнадее: האָף זיך, אַז איך װעל אײַך דאָסטאַװעןдостав: אָנטראָגן אַן אמתע אודאָװאָלסטװיעудовольствие: פֿאַרגעניגן. איך מײן, אַז װי באַלד די מאַדאַם קורלענדער סאָגלאַסעטсогласет: שטימט אײַן זיך, דאַרפֿט איר און אײַער פּאָדרוגע זיך אױך סאָגלאַסען. מיר געפֿינען זיך אין מאַריענבאַד, נישט אין װאַרשע אױף די נאַלעװקיס, און דאַרפֿן זײַן װײַט פֿון אַלערלײ פּרעדראַזסודקעסпредрассудки: פֿאָראורטײלן.

איך גריס אײַך בײדן גאָר פֿרײַנטלעך.

לזוגתי היקרה מרת בעלצע שתּחי′.

איך האָב דײַן בריװ מקבל געװען און אים דורכגעלײענט פֿון אָנהײב ביזן סוף און געטראַכט זיך, אפֿשר ביסטו גערעכט? אפֿשר בין איך טאַקע, װי דו זאָגסט, אין די זאַכן אױסגעװעבט? אפֿשר בין איך טאַקע, װי דו זאָגסט, אַ מענטש פֿון דער אַלטער װעלט און װײס נישט, װוּ אײַן און װוּ אױס? מעגלעך, אַז איך בין נישט שטאַרק איבערגעשפּיצט, כאָטש אַפֿילו די װעלט האַלט מיך, דאַכט זיך, נישט פֿאַר אַזאַ גרױסן נאַר. מעגלעך, אַז דו ביסט גערעכט, אַז יעדער פֿלאָכט און יעדער שמײגער, ער מעג זײַן אַן אַלטער בחור, און מעג האָבן װײַמפּערלעך אױף דער נאָז, און מעג רײַסן פֿון טױט און פֿון לעבעדיק, נאָר קױם זיצט ער אין בערלין, איז ער שױן אַ קאַװאַליער און מעג דערצײלן פֿרעמדע װײַבלעך, אַז זײ זײַנען אים פֿון דעם ערשטן טאָג אָן געפֿעלן, און כאָטש מע זאָגט אים אין די אױגן, אַז ער איז אַ אידיאָט און אַ נאַכאַל, פֿונדעסטװעגן איז ער מיך מכבד אױף מאָרגן מיט בוקעטן און מיט בלומען, און איך דאַרף עס אָננעמען פֿאַר ליב, און איך טאָר זײ אים נישט װאַרפֿן אין פּנים אַרײַן. מעגלעך, אַז דו ביסט גערעכט אַז איך פֿאָר אין װאַגאָן, דער רוח װײסט מיט װעמען, און איך װײַז זײ דאָס קידושין־פֿינגערל און זײ כאַפּן מיר קושן די האַנט, טאָר איך זײ נישט ברעכן די בײנער, אָדער אַרױסװאַרפֿן פֿון װאַגאָן, אָדער, לכל־הפּחות, אַרײַנרופֿן דעם קאָנדוקטאָר און הײסן אַרױספֿירן, נאָר איך דאַרף זײ נאָך, אַדרבא, אױסנוצן, זײ זאָלן מיר העלפֿן אַרױסװאַרפֿן די פּעקלעך פֿון װאַגאָן, און איך בין מחויבֿ אױסהערן פֿון זײ בעת־מעשׂה טױזנט קאָמפּלימענטן, װאָס שלאָגן צו דער גאַל… מעגלעך, אַז איך בין אַן אױסגעװעבטער פֿון דער אַלטער װעלט און הײב נישט אָן צו פֿאַרשטײן, אַז עס קומט מיר אַרױס אַקעגן אױפֿן װאָקזאַל אַ יונגערמאַן, אַן אַדעסיט, װאָס איך װײס, אַז ער האָט אַ שם פֿון אַ שאַרלאַטאַן, און שטעלט זיך אַװעק מיך אױספֿרעגן װער איך בין און װאָס איך בין, טאָר איך אים נישט זאָגן: „װער זײַט איר, יונגערמאַן, און װאָס זײַט איר?“ נײן. חס־ושלום. אַדרבא, איך דאַרף אים מאַכן טאַקע באַלד אױפֿן אָרט פֿאַר אַ קאַװאַליער און אױפֿזעצן זיך מיט אים אױף אײן פֿור און העצקען זיך מיט אים פֿונעם װאָקזאַל ביזן שטאָט אַרײַן, אַזױ, אַז נישט נאָר די יאַמײַטשיכע, װאָס באַשטײט אַלײן פֿאַר אַ גאַנצע װעלט, נאָר טאַקע די גאַנצע װעלט זאָל זען, װי שלמה קורלענדערס װײַבל פֿון די נאַלעװקיס פֿאָרט אין מאַריענבאַד מיט אַן אַדעסער שאַרלאַטאַן פֿראַנק און פֿרײַ, און שטעלט אַרױס דער װעלט אַ גרױסע פֿײַג. דאָס אַלײן איז אָבער נאָך װינציק. אַז מאירל שאַרלאַטאַן איז אַזױ פֿרײַנטלעך און איז זיך מטריח און קומט אַרױס מיך אָפּנעמען פֿון דער באַן, און העלפֿט מיר בײַם געפּעק, און זעצט זיך אױף מיט מיר אױף אײן פֿור, טאָר איך נישט פֿאַרפֿאָרן אַהין װוּ איך װיל, חס־ושלום! נאָר איך מוז, מע נױט מיך פֿון קהל, איך זאָל מיך אָפּשטעלן דװקא אינעם אײגענעם האָטעל, װוּ דער אַדעסיט, דװקא מיט אים גײן אָנקוקן מאַריענבאַד, און דװקא פֿון אים לאָזן זיך פֿירן אין אַ רעסטאָראַן אַרײַן, און מסתּמא מיט אים בײַ אײן טיש זיך אַװעקזעצן עסן, אַזױ, אַז לאָז די יאַמײַטשיכע, מיט דער טשאַפּניק, מיט דער לױפֿערמאַן, מיט דער ברױכשטול, מיט דער שערענציס, מיט דער פּעקעליס, ― דאָס הײסט, אַלע נאַלעװקיס, פֿון אײן עק ביזן אַנדערן עק, ― לאָזן זען, מיט װעמען שלמה קורלענדערס װײַב בעלצע עסט אַ דײַטשן װאַרעמעס! און פֿאַרקערט, אַז עס קומט דעם מאַנס אַ גוטער פֿרײַנד און װיל מיר איבערגעבן אַ גרוס פֿון מאַן, דאַרף איך אים זען װאָס גיכער משלח זײַן, װאָרעם דעם מאַנס גוטער פֿרײַנד איז דאָך נישט קײן קאַװאַליער, און יענער איז אַ קאַװאַליער, און אַן אַדעסיט, און אַ דזשענטעלמען, און גלאַט אַ יונגערמאַן אַ תּכשיט, װאָס אַבי מע האָט אים אָפּגעגעבן דאָס נדן, הײַנט װאָס גײט אים אָן אַ װײַב, אַז ס'איז פֿאַראַן אין מאַריענבאַד שענערע װײַבלעך, עלנטע, װאָס מוזן נעבעך אױסשטײַגן אײנע אַלײן אין אַ פֿרעמדער שטאָט, זיך אױפֿזעצן אַלײן אױף אַ פֿורל און פֿאַרפֿאָרן אַלײן אין אַ האָטעל, און גײן אַלײן אין אַ רעסטאָראַן מיטאָג עסן אָן אַ שום קאַװאַליער ― געשיקט זיך עס? אַי, טאָמער איז יענער אַן אױסװוּרף פֿון דער נאַטור, װאָס גאַנץ װאַרשע האָט מיט אים צו טאָן ― װאָס גײט עס מיך אָן?

נאָר למאַי זאָל איך רײדן, בעלצע היקרה, אױף אַ מענטשן לשון־הרע גלאַט אַזױ אין דער װעלט אַרײַן? אַמער, נאַ, אָט האָסטו דיר דאָ די בריװ פֿון מײַן פֿרײַנד, חײם סאָראָקער, און זע, װאָס ער, אַן אײגענער שװאָגער, שרײַבט אױף דײַן שײנעם קאַװאַליער און אױף דײַן דזשענטעלמען, װאָס האָט נישט קײן אַנדער נאָמען בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס, אױסער מאירל שאַרלאַטאַן.

איך בין זיכער, בעלצע היקרה, אַז דו װעסט דורכלײענען סאָראָקערס בריװלעך, װעסטו אַלײן זען, אַז עס װאָלט פֿאַר דיר פֿיל געזינטער געװען, װען דו פֿאָלגסט מיך און האַלטסט זיך בעסער בײַ מײַנע גוטע פֿרײַנד, נישט בײַ די אַדעסער שאַרלאַטאַנעס, װאָס װאַרפֿן אַװעק זײערע װײַבער און פֿליִען אַרום איבער מאַריענבאַד און קוקן אַרױס, טאָמער דאַרף קומען צו פֿאָרן אַ שײן װײַבל, זאָלן זײ זיך אָננעמען איר קריװדע. און װאָס די יאַמײַטשיכע װעט דיר דערצײלן מעשׂיות אױף מײַן פֿרײַנד חײם סאָראָקער, אַז ער שפּילט טאָג װי נאַכט אין זעקס־און־זעכציק מיט דײַן קרובֿה חװהלע טשאַפּניק, זאָג איך דיר, בעלצע היקרה, אַז, ערשטנס, איז דאָס אַ ליגן. און צװײטנס, טאָמער אַפֿילו איז דאָס אַן אמת, איז שולדיק אין דעם דײַן קרובֿה, נישט ער. אַ סימן ― נאַ זע, װאָס חײם סאָראָקער שרײַבט מיר טאַקע װעגן דעם. זײ מאַכן אַ מאָל אַ זעקס־און־זעכציק, װײַל ס'איז אים סקוטשנע, נישטאָ מיט װעמען צו שפּילן, שפּילט ער מיט איר. נאָר ער װיל אַזױ שפּילן מיט איר, װי איך װיל טאַנצן, װאָרעם, אַז זי פֿאַרשפּילט, צאָלט זי נישט. לײען איבער גוט חײם סאָראָקערס בריװלעך, װעסטו זען, װאָס ער שרײַבט מיר פֿון אַלצדינג, ער לאָזט ניט דורך קײן ברעקל. און אַז דו װעסט איבערלײענען די בריװלעך, זאָלסטו זײ מיר אָפּשיקן צוריק, װײַל איך האָב אים געגעבן מײַן ערן־װאָרט, אַז קײן פֿױגל זאָל נישט װיסן, װאָס ער שרײַבט מיר.

איך מײן, אַז דו פֿאַרשטײסט אַלײן, אַז ער איז גערעכט, װאָס ער שרײַבט מיר, װאָרעם ער איז מיר אַ גוטער פֿרײַנד באמת און איז שױן נישט קײן „אױסגעװעבטער“. ער איז שױן יאָ אַ קלוגער מענטש און אַ פּראַקטישער. ער פֿאַרשטײט שױן דװקא יאָ, װוּ אײַן און װוּ אױס. על־כּן בעט איך דיך, בעלצע היקרה, זאָלסט, למען־השם, װי נאָר דו װעסט דערהאַלטן דעם דאָזיקן בריװ, באַלד זען זיך מיט מײַן פֿרײַנד חײם סאָראָקער, אים נישט דערצײלן, װאָס און װען, ער זאָל גאָר אַפֿילו ניט איבערקלערן, אַז דו װײסט פֿון זײַנע בריװלעך צו מיר. זאָלסט אים נאָר לאָזן גריסן פֿון מיר גאָר פֿרײַנטלעך, און זאָלסט נעמען געלט בײַ אים אױף מײַן רעכענונג, װיפֿל דו באַדאַרפֿסט. זאָלסט זיך נישט קװענקלען אין דער סומע, נאָר אַ פֿינף־און־צװאַנציקער און נאָך אַ פֿופֿציקער. ממה־נפֿשך ― עס קאָסט שױן אַזױ פֿיל!… זאָלסט נאָר געדענקען אײן מאָל פֿאַר אַלע מאָל, אַז איך זשאַלעװע דיר, חלילה, נישט דעם גראָשן דאָרט, װוּ עס גײט אין דײַן געזונט, װאָרעם סוף־כּל־סוף איז מיר דײַן געזונט טײַערער פֿון אַלץ אױף דער װעלט.

גם זײַ װיסן, בעלצע היקרה, אַז עס איז געװען בײַ מיר אַ גאַסט, דײַן פֿעטער משה פֿון ראָדעם, און האָט מיך אָפּגענודיעט אַ גאַנצן טאָג מיט אַ גאַנצער נאַכט. ער װיל, איך זאָל אים געבן אַ שטעלע בײַ מיר אין דעם נײַעם הױז. האָב איך אים געגעבן אַ פֿײַנע נדבֿה. האָט ער קײן נדבֿה ניט געװאָלט נעמען. ער איז נישט קײן מקבל, זאָגט ער, און, חלילה, ניט קײן מחזיר־על־הפּתחים. ער װיל, זאָגט ער, כּשר פֿאַרדינען זײַן שטיקל ברױט. װײס איך נישט, װאָס ער מײנט „כּשר“, און װאָס מע טוט מיט אים. און פֿון דײַן פֿעטער נחמן פֿון קוטנע האָב איך געהאַט אַ בריװ, שרײַבט ער, אַז ער איז אָפּגעברענט געװאָרן אין דער גרױסער שׂרפֿה, אַרױס מיט װײַב און קינדער װי די מאַמע האָט זײ געהאַט, און בעט הילף. האָב איך אים אַרױסגעשיקט װיפֿל איך האָב געקאָנט, כאָטש, דעם אמת זאָגנדיק, איך לײען צײַטונגען, איך האָב אין ערגעץ נישט געזען, אַז קוטנע זאָל האָבן געהאַט אָפּגעברענט. הכּלל, געלט גײט אַזױ װי רױך, און דירה־געלט, ביז מע רײַסט אַרױס בײַ די לאָקאַטאָרן, קומט אָן מיט װערעם. און דאָס נײַע הױז האָט מיך שױן אַרײַנגעשלעפּט אַזױ װײַט, אַז איך פֿיל, גלײַך װי איך טרינק מיך. נאָר זאָלסט נישט איבערטראַכטן, אַז איך שרײַב דיר התנצלות, בכדי ס'זאָל בײַ דיר װינציקער אַװעקגײן. חס־וחלילה! זאָלסט דיר נישט אָפּזאָגן פֿון קײן זאַך. רק זאָלסט זיך היטן פֿון שלעכטע מענטשן, פֿון לײדיק־גײערס, פֿון שאַרלאַטאַנעס, װאָס האָבן נישט אין זינען זײערע אײגענע װײַבער און קוקן אױף שענערע. און זאָלסט דיך אָנהאַלטן בעסער אָן מײַנע אמתע גוטע פֿרײַנד, און זאָלסט אָפּהיטן די קור, און זאָלסט מיר זײַן געזונט, און קומען געזונטערהײט, אם־ירצה־השם, אַהײם, װי עס װינטשט דיר באמת

ליבער חײם!

עס װוּנדערט מיך, װאָס איך האָב שױן לאַנג פֿון דיר קײן שום ידיעה. פֿון יענעם בריװ אָן, װוּ דו באַקלאָגסט זיך אױף דעם „װיסטן“ מאַריענבאַד, אַז ס'איז דאָרט נישטאָ װאָס צו טאָן, ביסטו מיטאַמאָל אַנטשװיגן געװאָרן, װערנד צו אַנדערע, האָב איך געהערט זאָגן, שרײַבסטו זײער אָפֿט און זײער אַ סך… איך װער געװאָר דורך פֿרעמדע, אַז דו ביסט דאָרט, מיט גאָטס הילף, אַ קאַװאַליער אין דעם מאַריענבאַד, װאָס פֿאַרמאָגט, װי איך האָב געהערט זאָגן, אַזױ װינציק מאַנספּאַרשױנען און אַזױ פֿיל פֿרױענצימערס! איך דענק, חײם, אַז עס דאַרף צו זײַן גאַנץ אַנגענעם זיך פֿילן, װי מע זאָגט בײַ אונדז, „אײן זכר אין מאָסקװע“… אמת, מע דאַרף זײַן דערצו זײער געשיקט און מע מוז באַזיצן געװיסע פֿעיִקײטן צו קאָנען יוצא זײַן פֿאַר אַזױ פֿיל דאַמען, קײן עין־הרע… נאָר ניט פֿון דעם רײד איך. דו װײסט, חײם, אַז איך בין נישט אַזױ דום, איך זאָל זײַן אײפֿערזיכטיק, װי אַנדערע פֿרױען, װי מײַן שװעסטער חנצע, למשל, אַז אָך און װײ איז צו איר מזל, זי ,האָט אױך גוטע גרוסן פֿון מאַריענבאַד. גוטע פֿרײַנד שלאָפֿן נישט, גיבן זיך מי צושטעלן איר אַלע מאָל נײַע סורפּריזן פֿון איר תּכשיט, בריװלעך און ליבע־צעטעלעך צו אַלערלײ „דושינקעס“ און „ליובינקעס“. אַ נחת צו האָבן אַזאַ שװאָגער, װי אונדזער מאַרק, און אַ תּענוג איז דאָס אַ גרױסער, אַז מע האָט די זכיה אים פֿאַר אַ מאַן צו האָבן. װען דו זאָלסט זײַן אין דער הײם, װאָלטן מיר אינאײנעם פֿאָרט געזען עפּעס אַן עצה, װאָס טוט מען מיט דעם פּאָרפֿאָלק, אַ ביטערער רחמנות אױף מײַן שװעסטער! אפֿשר װאָלטן מיר דאָס פּאָרל אָפּגעגט, טראָץ דעם, װאָס חנצע איז אין אים צו די צרות פֿאַרליבט, זאָגט, אַז זי קאָן אָן אים נישט לעבן. פֿאַרפֿינצטערט איז זי געװאָרן! האָב קײן פֿאַראיבל נישט, חײם, װאָס איך דול דיר אַ קאָפּ. װי טאָר איך פֿון דיר פֿאַרלאַנגען, אַז דו זאָלסט אין זינען האָבן פֿאַמיליען־זאַכן, אַז דו האָסט אױף זיך דאָרטן אַזױ פֿיל פֿליכטן?… נאָר איך קער מיך אום צו דײַן בריװ.

דו באַקלאָגסט זיך פֿאַר מיר, חײם, און באַדױערסט, װאָס דו ביסט נישט קײן שרײַבער. װען דו זאָלסט זײַן אַ שרײַבער, זאָגסטו, װאָלסטו געהאַט פֿון מאַריענבאַד צו שרײַבן און צו שרײַבן. װעלטן װאָלסטו איבערגעקערט! איך מײן, אַז דו זאָגסט עס גלאַט אַזױ, װײַל דו ביסט זײער באַשײדן. אומגעקערט, איך דאַרף דיר מאַכן אַ קאָמפּלימענט, אַז איך האָב מיר קײנמאָל נישט פֿאָרגעשטעלט, אַז מײַן מאַן זאָל האָבן אַזאַ טאַלאַנט צום שרײַבן. דײַנע בריװ, חײם, זײַנען, אָן אַ טראָפּן חניפֿה גערעדט, אַ מוסטער פֿון אַ בריװן־שטעלער. אױסערדעם, װאָס זײ זײַנען אַזױ שײן געשריבן, זײַנען זײ נאָך דערצו פֿאַרשײדנאַרטיק, יעדער בריװ מיט אַן אַנדער טאָן און מיט אַן אַנדער אינהאַלט, טראָץ דעם, װאָס זײ זײַנען אַלע כּמעט אין אײן און דער זעלבער צײַט געשריבן.

צום בײַשפּיל, דײַנע בריװ, װאָס דו שרײַבסט צו דײַן פֿרױ, זײַנען נישט אַזעלכע, װי די, װאָס דו שרײַבסט צו דײַנע גוטע פֿרײַנד. אין די בריװ, װאָס דו שרײַבסט צו דײַן פֿרױ, באַקלאָגסטו דיך אױף דעם „װיסטן“ מאַריענבאַד, אַז דו טוסט נישט קײן זאַך, אױסער דעם, װאָס די דאָקטױרים הײסן דיך. נישט דו עסט, זאָגסטו, נישט דו זיצסט אױף אײן אָרט, נישט דו רירסט דיך צו, חס־ושלום, צו אַ קאָרט, ― מיט אײנעם װאָרט, דו „קורירסט“ זיך און קומסט נעבעך אָפּ אױף דער װעלט און לײַדסט גלות־מאַריענבאַד. װערנד דײַנע בריװ, װאָס דו שרײַבסט צו אַנדערע, זײַנען אַ סך לעבעדיקער, אַ סך פֿרײלעכער, און לײענען זיך, װי אַ פֿעליעטאָן. פֿון דײַנע בריװלעך, װאָס דו שרײַבסט צו אַנדערע, איז צו זען, ערשטנס, אַז דו שטעלסט די דאָקטױרים אַ פֿײַג, און אַז דו עסט, קײן עין־הרע, דװקא מיט אַ רעכטן אַפּעטיט, און שפּילסט, דאַנקען גאָט, גאַנצע טעג אָדער אין דרײַען פּרעפֿעראַנס אָדער, פֿאַר נױט, אין צװײען אין זעקס־און־זעכציק. לאַנג לעבן זאָל די מאַדאַם טשאַפּניק, װאָרעם װאָס װאָלט איך געטאָן, װען זי זאָל, חס־ושלום, אױך נישט זײַן אין דעם „װיסטן“ מאַריענבאַד? מיט װעמען װאָלסטו געשפּילט אין זעקס־און־זעכציק?… און, צװײטנס, איז צו זען פֿון דײַנע בריװ, װאָס דו שרײַבסט צו פֿרעמדע, װי געטרײַ דו האָסט גענומען אױף זיך די אױפֿזיכט אױף יענע אומגליקלעכע װײַבלעך נעבעך, װאָס פֿאָרן אַרױס דאָס ערשטע מאָל אױף דער גרױסער װעלט, און װי נאָענט דו נעמסט זיך צום האַרצן, װאָס די דאָזיקע עלנטע װײַבלעך שפּאַצירן אַרום איבער מאַריענבאַד נישט מיט דעם, װאָס מע דאַרף, און גײען אין רעסטאָראַן עסן נישט מיט דעם, װאָס עס פּאַסט פֿאַר זײ, און שטײען נישט אין דעם געװוּנטשן האָטעל. באשר־בכן, דאַרפֿסטו אַװעקלײגן דאָס געזונט, איבערפּעקלען די פֿאַרבלאָנדזשעטע נשמות אין אַן אַנדער האָטעל און למען־השם געבן צו װיסן זײערע מאַנען, אַז זײ זאָלן נעבעך האָבן עגמת־נפֿש און אױסגײן מיט אַלע כּוחות?… נײן, חײם, מפֿקיר זײַן זיך שױן טאַקע גאָר אין גאַנצן פֿון יענעמס װעגן איז אױך נישט כּדאַי. דו טאָרסט נישט פֿאַרגעסן, אַז דו ביסט אױף דער „קור“, דאַרפֿסט זיך אַזױ נישט אָפּעסן דאָס האַרץ, חײם. גלײב מיר, די עלנטע װײַבלעך װעלן, מיט גאָטס הילף, קומען בשלום אַהײם, צו זײערע מאַנען, װאָס האָבן קײן צײַט נישט געהאַט און האָבן זיך געאײַלט חתונה האָבן באַלד נאָך שלשים, און איצט ציטערט אױף זײ דאָס לײַב, זײערע װײַבלעך זאָלן, חלילה, נישט געשטרױכלט װערן… נאַרישע מענער! זײ זאָלן מיך פֿרעגן, װאָלטן זײ באַדאַרפֿט די דאָזיקע װײַבער לאָזן לױפֿן. האַלטן צוגעבונדן אױפֿן שטריק קאָן מען נאָר אַ קו, און דאָך טרעפֿט זיך אַ מאָל, אַז זי גײט אין שאָדן…

נאָר מײן נישט, חײם, אַז דאָס, װאָס איך שרײַב דיר דאָ אין אַזאַ טאָן, איז, װײַל עס פֿאַרדריסט מיך. דו װײסט גאַנץ גוט, אַז איך בין נישט גלײַך צו מײַן שװעסטער חנצע, װאָס װײנט און קלאָגט אױף אירע יאָר און טעג און פֿאַרשילט זיך דאָס געבײן. איך װיל דיר נאָר באַמערקן אײן זאַך, אַז די „קור“ אין מאַריענבאַד קאָן נישט גײן גוט, אַז מע פֿאָלגט נישט דעם דאָקטער און אַז מע שפּילט גאַנצע טעג אין קאָרטן און מע עסט זיך אָפּ דאָס האַרץ פֿאַר פֿרעמדע װײַבלעך, װאָס מע דאַרף אױף זײ השגחה געבן, זײ זאָלן, חלילה, נישט גײן אין שאָדן…

לײענענדיק, חײם, דײַנע שײנע גרױסע בריװ, װאָס דו שרײַבסט צו דײַנע „גוטע פֿרײַנד“, האָב איך מיך דערמאָנט אין די אַמאָליקע גליקלעכע צײַטן, װאָס װעלן זיך שױן לײַדער קײנמאָל נישט אומקערן… אַמאָל, געדענק איך, זאָגסטו מיר אױך שרײַבן גרױסע ליבע האַרציקע בריװ; הײַנט שרײַבסטו אַזעלכע בריװ צו אַנדערע, און מיך פּטרסטו אָפּ מיט עטלעכע שורות, אָדער עס גײען אַװעק װאָכן און דו שרײַבסט גאָרנישט. נאָר שאַ. איך האָב גאָר פֿאַרגעסן אַז דו האָסט קײן צײַט נישט. האָסט נעבעך אױף זיך אַזױ פֿיל זאָרגן אין דעם „װיסטן“ מאַריענבאַד, דער אײבערשטער זאָל טאַקע שומר־ומציל זײַן אַלע ייִדן!….

זײַ געזונט, חײם, און פֿאַרגעס נישט פֿונדעסטװעגן מיר אױך אַמאָל אַרײַנװאַרפֿן אַ בריװל כאָטש פֿון יוצא װעגן. לאָז זיך דיר דאַכטן, עלעהײ איך בין אױך פֿון די „גוטע פֿרײַנד“ דײַנע, װאָס דו שרײַבסט צו זײ אָפֿט און אַ סך, אמת בסוד סודות… און איך װינטש דיר דערפֿאָלג אין זעקס־און־זעכציק און אין פּרעפֿעראַנס, אַזױ װי אין אַלע דײַנע איבעריקע מאַריענבאַדער געשעפֿטן און אונטערנעמונגען…

װעלװל! װאָס פּרעסטו די נשמה און זעצסט מיט בריװ, איך זאָל דיר שרײַבן און שרײַבן? איך שרײַב דאָך דיר, דאַכט מיר, אַלע װאָך, אַז ס'איז דערװײַל נישטאָ גאָרנישט װאָס צו שרײַבן, װאָרעם מיר זײַנען אין מאַריענבאַד, נישט אין קאַרלסבאַד. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז עס בלאָזט דערױף, אַז מיר זאָלן שױן דאָ בלײַבן װינטערן אין מאַריענבאַד, און לאָזן אונדזערע שׂונאים שױן אַזױ לעבן, װי איך װעל דאָ עפּעס מאַכן. און אַלץ איבער װעמען? איבער דיר מיט דײַן עקשנות און מיט דײַן שׂכל־הישר, װאָס װעט אונדז פֿאַרפֿירן אַלעמען, הלװאַי איך זאָל ליגן זאָגן, דער שװאַרץ־יאָר װײס װוּהין, װאָרעם אַז טאָמער װאָלט איך שױן געװען פֿאַרטיק כאָטש מיט אײנעם, איך מײן מיטן ביאַליסטאָקער, איז ביז איך האָב זיך אַ קער געגעבן, איז דערװײַל אונטערגעשפּרונגען באַזעל. אַ היץ אין באַזעל, אַ קאָנגרעס פֿון ציוניסטן. האָט דאָס אים אַװעקגעטראָגן קײן באַזעל מיט נאָך עטלעכע יונגע לײַט און בחורים, װאָס זײַנען צום מײנסטן אױף מײַן פֿינצטער מזל אַלע ציוניסטן. אַ גליק כאָטש, װאָס דער קעשענעװער פֿון קעשענעװ איז נישט קײן ציוניסט. ער לאַכט פֿון די ציוניסטן. ער זאָגט, אַז ס'איז נאָר אַן אָנשטעל. פּונקט װי די, װאָס פֿאָרן זיך קורירן. דער גאַנצער מײן, זאָגט ער, איז חתנים און כּלות. װי באַלד אַזױ, טוט מיר טאַקע באַנג, פֿאַר װאָס בין איך געפֿאָרן קײן מאַריענבאַד און נישט קײן באַזעל. װען איך װײס פֿריִער פֿון אַ קאָנגרעס און פֿון אַ באַזעל, װאָלט איך בעסער געפֿאָרן קײן באַזעל, װאָרעם די גאַנצע װעלט, זאָגט מען, װעט זײַן אין באַזעל. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך װײס פֿריִער, װאָס דו װעסט מיר דערױף שרײַבן. דו װעסט מיר שרײַבן, איך זאָל דיר נישט שרײַבן פֿון באַזעל, װאָרעם נאָך דײַן שׂכל־הישר קומט דאָך אױס תּמיד קאַפּױר, מיטן קאָפּ אַראָפּ און מיט די פֿיס אַרױף. דערפֿאַר װיל איך דיר גאָרנישט שרײַבן פֿון באַזעל, װאָרעם אײדער דיך איבערשפּאַרן איז שױן גרינגער איבערטראָגן מאַריענבאַד אױף די נאַלעװקיס, אָדער די נאַלעװקיס קײן מאַריענבאַד. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז דו װעסט זײַן ערגער פֿון ערגער, אַז דו װעסט זיך נישט זען דאָרטן מיט די איטשע־מאירס, איך מײן הירש לױפֿערמאַנען, קלמן ברױכשטול, יצחק־מאיר שערענציס און יצחק־מאיר פּעקעליס, און דער עיקר מיט שלמה קורלענדער, און פֿרעגן בײַ זײ, װאָס איז די גדולה, װאָס זײ האָבן אַװעקגעשיקט זײערע װײַבער אױף הפֿקר און אַלײן זײַנען זײ געבליבן אין דער הײם? פֿאַר װאָס זאָלן זײ בעסער נישט קומען אַהער צו פֿאָרן כאָטש קלײַבן נחת, זען, װי זײערע װײַבער פֿאַרנעמען זיך דערמיט, װאָס זײ כאַפּן איבער פֿרעמדע חתנים, רײדן אָפּ יונגע לײַט, אַז זײ זאָלן נישט חתונה האָבן. מע איז זיך אַ ביסל אָנגעפֿאָרן אַהער! קלאָמפּערשט אױף דער „קור“! װער מיר קור? אַז טאָג װי נאַכט נאָר מע זוכט קאַװאַליערן. אַ בחור איז אַ בחור, אַן אַלמן איז אַן אַלמן, אַ גרוש איז אַ גרוש, אַ באַװײַבטער איז אױך גוט, אַבי אַ זכר. זינט איך לעב, זינט איך שטײ אױף מײַנע פֿיס ― נאַ דיר אַ באָד. ביז מע דערלעבט צו זען אַ שטיקל מאַנספּאַרשױן, באַפֿאַלן אים אונדזערע נאַלעװקער װײַבלעך, אַזױ װי די פֿליגן, און מע הײבט אָן פֿריִער מיט די פּיסקעלעך און מיט די צינגעלעך זיסע רײדעלעך: העטי־פּעטי־מעטי־װעטי, און דװקא אױף דײַטש, אַנדערש לױנט זיך נישט, און נאָכדעם גײט מען אַלע אינאײנעם פּאָרלעכװײַז, קלאָמפּערשט טרינקען קאַװע, נאָר דער עיקרשט איז העטי־פּעטי־מעטי־װעטי. אַזױ לאַנג, אַזױ ברײט, ביז מע מאַכט אַ פֿאָר אַרױס ערגעץ העט הינטער דער שטאָט אַרױס, פֿון דאָרטן אָדער מע גײט אין װאַלד, אָדער מע שיפֿט זיך אױף שיפֿלעך, אָדער דער שװאַרץ־יאָר װײסט זײ, װאָס זײ טוען דאָרטן! און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז דו שרײַבסט מיר, איך זאָל דיר שרײַבן פֿונעם קעשענעװער שידוך, װאָס פֿון קעשענעװ, ― שרײַב איך דיר, אַז איך האָב דיר שױן געשריבן. װיפֿל מאָל דאַרף מען דיר שרײַבן? הײסן הײסט ער זײַדענער, און אַלײן איז ער אַ צײן־דאָקטער, און אױפֿן פּנים איז ער אַ שײנער, אַ פּאַרשױן קאָן מען זאָגן, און טוט זיך אָן שײן, אַז ס'איז אַ פֿאַרגעניגן צו קוקן, אַלצדינג גוט אַרום און אַרום. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז דער שדכן האָט אַװעקגעשריבן שױן צװײ בריװ קײן קעשענעװ, מע זאָל אים שרײַבן, װער און װאָס דער זײַדענער איז, שרײַבט מען אים פֿון דאָרטן, אַז ער איז טאַקע אַ צײן־דאָקטער און אַ גוטער צײן־דאָקטער, שרײַבט מען, און האָט זײער אַ שײנעם קאַבינעט, און איז זײער אָנגענומען, און פֿאַרדינט זײער שײן געלט, שרײַבט מען. און מע זעט טאַקע, אַז געלט איז בײַ אים בלאָטע, און ער רעדט אַפֿילו גאָרנישט פֿון קײן געלט װי אַנדערע, למשל, דער ביאַליסטאָקער, װאָס דינגט זיך מיט מיר שױן פֿון צװײ װאָכן, װי איבער אַן אָקס. דאָס הײסט, נישט ער דינגט זיך, נאָר דער שדכן דינגט זיך. און אַלײן שטײט ער כּלומרשט בײַ דער זײַט, ער מישט זיך נישט, הײסט עס, אין אַזעלכע זאַכן… און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז דער קעשענעװער דאַנטיסט געפֿעלט מיר זײער. איך רעכן אַװעקגעבן אים נאָך דער חתונה אונדזער יאַנקלען, טאָמער װעט ער אים מאַכן פֿאַר אַ שטיקל מענטש. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז דו האָסט נישט װאָס צו זעצן מיט בריװ, אַז איך זאָל דיר שרײַבן, װאָרעם איך האָב דערװײַל גאָרנישט װאָס צו שרײַבן. אַז ס'װעט זײַן װאָס צו שרײַבן, װעל איך דיר אַלײן שרײַבן, אָדער קלאַפּן אַ דעפּעש, זאָלסט קומען אױפֿן גרײטן. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך האָב צוגעשלעפּט צום קעשענעװער שידוך אונדזער טשאַפּניטשקע. לעבן לעבט זי גרױס און קײן געלט האָט זי נישט, האָב איך איר צוגעשאַרט אַ פֿאַרדינסטל. למאַי זאָל דער סװירסקי, דער װעלט־שדכן, װאָס איך האָב דיר געשריבן, צונעמען די גאַנצע פּוטער? װאָס װעט מיך אַרן, אַז די טשאַפּניטשקע װעט אױך עפּעס נאַשן? הלװאַי זאָל זיך עס נאָר אױסקײטלען, אם־ירצה־השם, אין אַ גוטער שעה, איך זאָל דיר קאָנען שרײַבן נײַס. און איך שרײַב דיר, װעלװל, זאָלסט זיך מאַכן צײַט און למען־השם זיך זען דאָרטן מיט לױפֿערמאַנען און מיט ברױכשטולן, און דער עיקר מיט דעם קורלענדער אָקס, און אים אױפֿעפֿענען דעם מוח אױף זײַן בעלצען, אַז ס'איז גלײַכער, ער זאָל בעסער אַכטונג געבן אױף זײַן װײַב אײדער אױף זײַנע הײַזער. די הײַזער װעט דער רוח נישט נעמען, און זײַן בעלצע מאַכט דאָ חנדלעך מיט פֿרעמדע חתנים און מיט פֿרעמדע מאַנען, װעלכע שלאָגן זיך גאָר פֿאַר איר, װי פֿאַר עפּעס רעכטס. ס'איז חולשי־חלשות, אַ בזיון מיט אַ האַרצװײטיק אינאײנעם. װאָרעם װען נישט אָט די נאַלעװקער װײַבלעך, װאָלט אָט דער קעשענעװער שידוך שױן לאַנג געװען אַ שידוך. און איך שרײַב דיר, װעלװל, אַז איך קאָן דיר גאָר אַזױ פֿיל נישט אַרױסשרײַבן, און זײַ געזונט, און גריס די קינדער, יאַנקלען און מענדלען, גאָר פֿרײַנטלעך.

ידידי!

איך װאָלט דיר באַדאַרפֿט אָפּשפּילן אַ פֿרימאָרגן גאָר אױף אַן אַנדער אופֿן. אָדער נאָך בעסער װאָלט געװען, איך זאָל דיר גאָרנישט שרײַבן, װאָרעם דו ביסט דאָס נישט װערט. אױף אַזאַ פּרא־אָדם, װי דו, אָן בײדע זאַכן: אָן שׂכל און אָן יושר, איז אָסור־לרחם! אַז די װעלט זאָגט, אַז די קורלענדער זײַנען חכמים־בלילה, איז דאָס, אַ פּנים, נישט אומזיסט. אַ װעלט איז נישט משוגע.

איך פֿרעג דיך ,אַלײן, ביסטו נישט קײן פֿערד, כאָטש דו ביסט שױן אַ ייִד קרובֿ צו שישים: באַרעכן דיך, אױב דו האָסט נאָך אַ שטיקל קלעפּקע אין קאָפּ, װאָס האָסטו געטאָן? דו גײסט און שרײַבסט מיר אַרײַן אַ בריװ אַזױ און אַזױ, און בעטסט מיך רחמים, עס האָט דיך געטראָפֿן אַ צרה, דײַן בעלצע פֿאָרט קײן מאַריענבאַד דאָס ערשטע מאָל אױף איר לעבן און קען נישט די שפּראַך און װײס נישט, װער עס האָט זי געשלײערט, על־כּן זאָל איך זי מקרבֿ זײַן, אױף איר השגחה געבן, אױסלײַען איר געלט און נאָך אַזעלכע זאַכן. און דו אַלײן לײגסט מיר נאָך אַרײַן אַ פֿינגער אין מױל אַרײַן איך זאָל זען, אַז זי זאָל זײַן װײַט אָפּגעשײדט פֿון איר קרובֿה, חװהלע טשאַפּניק, און כּדומה אַזעלכע זאַכן. און בעטסט מיך נאָך אַלײן, ס'זאָל זײַן בסוד. און איך בין אַזאַ שוטה, און גלײב דיר, װאָס דו שרײַבסט מיר, און האָב אױף דיר רחמנות, און שרײַב דיר אַװעק אַ בריװ און נאָך אַ בריװ, און גיב דיר איבער אַלצדינג מיט אַלע פּישטשעװקעס, און זאָג דיר אָן צען מאָל, אַזױ װי דו שרײַבסט מיר בסוד, אַזױ אױך דאָס, װאָס איך שרײַב צו דיר, באַדאַרף זײַן אַ הײליקער סוד, װאָס נאָר צװישן אונדז בײדן זאָל עס בלײַבן, און קײן פֿױגל זאָל נישט װיסן אַפֿילו, אַז דו שרײַבסט צו מיר און אַז איך שרײַב צו דיר. לסוף װאָס טוט אַזאַ חכם, װי דו? גײסטו, קורלענדער אינדיק װאָס דו ביסט, און טראָגסט אַװעק מײַנע בריװ גלײַך צו מײַן אסתּרן, ― ביסטו נישט װערט, אַז מע זאָל דיך אַנידערלײגן אין מיטן די נאַלעװקיס און אָפּצימבלען דיך, װי עס געהער צו זײַן, אָדער שנײַדן פֿון דיר פּאַסן? איך פֿרעג דיך, משוגענער לעקיש, װער טוט עס? דאָס טוט דאָך נישט דער ערגסטער הולטײַ־שבהולטײַעס! נישט אומזיסט זאָגט די װעלט אַ װערטל, אַז אַ נאַר איז טױזנט מאָל ערגער פֿון אַ הולטײַ. נײן, איך פֿרעג דיך אַן אַנדער קשיא: װעלכער רוח האָט דיך געטראָגן, אַז דו זאָלסט זיך צו מיר אָנשלאָגן מיט דײַן בעלצען? און װאָס גײט מיך אָן, צי דײַן בעלצע פֿאָרט דאָס ערשטע מאָל קײן מאַריענבאַד, צי דאָס לעצטע מאָל? װער האָט געבענקט נאָך איר אָט דאָ אין מאַריענבאַד און װער האָט אַרױסגעקוקט אױף איר, אַ חוץ מײַן שװאָגעריק, דער שאַרלאַטאַן? װײס־זשע, דו קורלענדער בהמה, אַז דײַן בעלצע איז דאָ, חלילה, נישט קײן עלנטע; אַ חוץ מײַן שװאָגעריק, דעם אַדעסער תּכשיט, טאַנצן אַרום איר נאָך שאַרלאַטאַנעס, און מער פֿון אַלעמען אײנער אַ קעשענעװער פֿראַנט מיט װײַסע הױזן, אַ דאַנטיסט, װאָס האָט באַדאַרפֿט די טעג חתן װערן. די מאַדאַם טשאַפּניק איז געװען די גאַנצע שדכנטע און געזאָלט כאַפּן דערבײַ אַ גראָבס, נאָר ס'איז צו נישט געװאָרן, מע װײס נישט איבער װאָס, מע האַלט דאָס בסוד. נאָר דײַן בעלצע װײס פֿונעם סוד, װאָרעם קײנער איז מיט אים אַזױ נישט נאָענט, װי דײַן בעלצע… זײ שפּאַצירן אַרום שטענדיק אינאײנעם, טרינקען אין אײן צײַט דאָס װאַסער בײַם ברונען, און עסן אין רעסטאָראַן בײַ אײן טיש… האָט דאָס מסתּמא רעכט פֿאַרדראָסן מײַן שװאָגעריק דעם אַדעסיט, האָט ער זיך זאַטשעפּעט מיטן קעשענעװער דאַנטיסט, האָט אים דער דאַנטיסט געשיקט זאָגן, אַז ער רופֿט אים אַרױס אױף אַ דועל, און עס װיגט זיך מאַריענבאַד, און די װעלט גײט כאָדאָראָם! מיט אײן װאָרט, ס'איז אַ גאַנצער ראָמאַן, און דײַן בעלצע איז פֿון אים די העלדין, און דו זיצסט אױף די נאַלעװקיס און היטסט די הײַזער. היט־היט, קורלענדער לעמעשקע, זײ זאָלן נישט אַנטלױפֿן! פֿאַר דײַן בעלצען זאָלסטו זיך נישט זאָרגן. זי װעט נישט פֿאַרפֿאַלן װערן. איך האָב געהערט זאָגן, אַז זי פֿאָרט אַריבער פֿון דאַנען אין אַן אַנדער באָד. װוּהין ― װײס איך נישט. איך האָב געהערט, אַז קײן אָסטענדע. און זי טוט זײער גלײַך. משנה מקום, משנה מזל… יעדן פֿאַלס, דאַרפֿסטו קײן יסורים נישט האָבן. זי פֿאָרט נישט אַלײן. זי פֿאָרט אין צװײען… נאָר װאָס גײט עס מיך אָן? פֿון מײַנעט װעגן מעגן זײ פֿאָרן אַפֿילו אין דרײַען. װאָרעם, אַז דו האָסט געקאָנט האָבן אין זיך אַזאַ יושר און גײן װײַזן מײַן אסתּרן די בריװ, װאָס איך שרײַב צו דיר בחדר″גבחרם דרבנו גרשום, ביסטו אַ פּעטעך און אַן אַלטער בעזעם און אַ שמינדער בגעץ און אַ גאָרנישט מיט אַ נישט, און ביסט נישט װערט, װאָס די ערד טראָגט דיך, און איך װיל מיט דיר מער קײן מגע־ומשׂא נישט האָבן!

איך װאָלט דיר, אײגנטלעך, געקאָנט שרײַבן איצטער נײַס און נײַס, טאַקע פֿון בעלצען מיט דעם דאָזיקן קעשענעװער פֿױגל… נאָר איך װיל מיך שױן מער נישט אַרײַנמישן אין אַזעלכע עסקים און װיל אַפֿילו אין דײַנע ד′ אַמות נישט שטײן! גענוג. איך האָב מיך שױן אָפּגעבריט מיט דיר אײן מאָל ― מעגסט שױן איבערגײן אױף אַנדערע הענט. מיך זאָלסטו מער נישט פֿרעגן גאָרנישט, און נישט שרײַבן צו מיר, װאָרעם איך װעל דיר נישט ענטפֿערן. איך בין שױן מער נישט דײַן בעל־יועץ מיט דײַן בעל־סוד. און דול מיר נישט קײן קאָפּ און דרײ מיר נישט קײן ספּאָדיק. איך װיל דיך נישט קענען, אַזױ װי איך האָב דיך נישט געקענט.

דאָס געלט, װאָס איך האָב דאָ געגעבן דײַן בעלצען אױף דײַן רעכענונג, קאָנסטו מיר אָפּשיקן אַהער, אױב דו װילסט, און אַז נישט, װעסטו מיר באַצאָלן אין װאַרשע, אַחת־ואַחת. נישקשה, ביסט בײַ מיר אַ בטוח. און אפֿשר װעסטו מיר נישט װעלן צאָלן פֿאַר דײַן בעלצען? אַדרבא, לאָז דיר גאָט געבן אַזאַ מחשבֿה. איך האָב דײַן בריװ, װוּ דו שרײַבסט מיר בפֿירוש, איך זאָל אַרױסגעבן דײַן װײַב געלט אױף דײַן רעכענונג, װען נאָר זי װעט באַדאַרפֿן און װיפֿל זי װעט פֿאָדערן. און לאָמיר זען, דו זאָלסט אָפּלײקענען, װעסטו נאָך האָבן בזיונות אױך, װאָרעם איך װעל דײַן בריװ געבן איבערזעצן אױף רוסיש, ― ער איז בײַ מיר אַ דאָקומענט…

און האָרך אױס, חכם מײַנער, אַזױ װי דו ביסט, װי איך זע, אַ מענטש, װאָס דו קאָנסט נישט האַלטן קײן סוד אין זיך, װעסטו דאָך אַװדאי װעלן אָפּטראָגן מײַן װײַב, װאָס איך שרײַב צו דיר אַצינד, זאָג איך דיר, אַז דו קאָנסט דאָס טאָן מיטן גרעסטן כּבֿוד. נאָר אײדער איך געזעגן מיך אָפּ מיט דיר, דאַרף איך דיר נאָך אַ מאָל זאָגן אָפֿנטלעך, אַז דו ביסט אַ קורלענדער לעמעשקע, און אַן אָפּגעריסענער נאַר, און אַ שמענדריק, און אַ בהמה בצורת פֿערד, און אַ דאָס, װאָס מע טאָר נישט אױסזאָגן…

פֿון מיר דײַן געװעזענער גוטער פֿרײַנד, װאָס דו ביסט נישט װערט זײַן פּאָדמעטקעподметке: אױסערלעכע פּאָדעשװע,

לכּבֿוד ידידי היקר מוהר″ר חײם נ″י.

װי בױמל אױפֿן פֿײַער און װי זאַלץ אױף אַ װוּנד, אַזױ איז געװען דײַן בריװ צו מיר, װאָס האָט מיר צוגעלײגט צו מײַנע צרות נאָך אַ צרה און צו מײַן עגמת־נפֿש, װאָס איך האָב, נאָך מער עגמת־נפֿש, אַז ממש איך גײ אַרום אָן אַ קאָפּ, און װײס שױן גאָרנישט, װאָס איך זאָל טאָן. לא־די, װאָס איך האָב אַזעלכע גוטע ידיעות פֿון מאַריענבאַד, באַדאַרף איך נאָך האָבן חרפּות־בושות פֿון דײַן אסתּרן, און עס דאַרף מיר פֿלאַמען דאָס פּנים פֿאַר אַ בערל טשאַפּניק, װאָס איך היט זיך פֿאַר אים, װי פֿאַר פֿײַער. איך זאָל נעמען אױסדערצײלן דיר מײַן געשװאָלן האַרץ, מיט די צרות און געבראָטענע לײַד, װאָס איך שטײ־אױס פֿון זינט מײַן בעלצע איז אין מאַריענבאַד, װאָלט איך געהאַט דיר צו שרײַבן און צו שרײַבן. נאָר דו האָסט נישט פֿאַרדינט בײַ מיר, חײם, איך זאָל דיר אַפֿילו ענטפֿערן אױף דײַנע זידלערײַען און זילזולים. װי מיר האָבן הײַנט יום גימל אױף דער גאַנצער װעלט, אַז דו ביסט קעגן מיר אומגערעכט אַרום און אַרום, און אַז דו װעסט איבערלײענען מײַן בריװ, װעסטו אַלײן זאָגן, אַז דו האָסט געהאַנדלט אַקעגן מיר ניט װי אַ גוטער פֿרײַנד און אַן אָרנטלעכער מאַן, נאָר װי אַ שׂונא און װי אַ נידערטרעכטיקער מענטש מיט אַ פֿאַרדאָרבענעם כאַראַקטער. נאָר לאָמיר גײן בהדרגה און לאָמיר דיר אָפּענטפֿערן פֿריִער אױף דײַן בריװ, על ראשון ראשון ועל אַחרון אַחרון.

מאַלע װאָס דו זידלסט מיך, װי אַ יאַטקע־ייִדענע, און רופֿסט מיך אָן מיט אַזעלכע נעמען, װאָס מע האָט נאָך נישט געהערט צװישן סעדעכעס אױף דער זשעליאַזנע בראַמעŻelaznej Bramy: אָרט אין װאַרשע, ― דאָס בין איך דיר מוחל. איך געפֿין אױף דיר אַ זכות ― מסתּמא האָסטו באַקומען אַ רעכטע פּאָרציע פֿון דײַן אסתּרן, װאָס ס'איז איר נעבעך װיסט אױפֿן האַרצן, ביסטו געגאַנגען און האָסט אױסגעלאָזט דעם גאַנצן צאָרן אױף מיר, כאָטש גאָט איז יודע דעם אמת, אַז איך בין רײן, איך זאָל אַזױ רײן זײַן פֿון שלעכטס. און לאָמיך אַזױ דערלעבן זען מײַן בעלצען בקרובֿ צוריק אין װאַרשע, ― ס'איז בײַ מיר אַ גוטע שבֿועה, ― װי איך האָב נישט מזכּיר געװען פֿאַר דײַן אסתּרן קײן חצי־דיבור פֿון דײַנע בריװלעך צו מיר אָדער פֿון מײַנע בריװלעך צו דיר. אָסור, אױב איך הײב אָן צו פֿאַרשטײן, װי אַזױ קומען זײ צו דײַן אסתּרן? אַדרבא, איך האָב שױן לאַנג חושד געװען דיך, אַז דו האָסט דײַן אסתּרן מײַנע בריװ צו דיר יאָ באַװיזן, װאָרעם פֿון װאַנען דען װײס דײַן אסתּר, אַז איך האָב דיר פֿאַרטרױט מײַן בעלצען אין מאַריענבאַד, אַז דו זאָלסט אױף איר השגחה געבן, אױסלײַען געלט און נאָך אַזעלכע זאַכן? איך קום צו גײן אײנמאָל צו דיר אַהײם זען, װאָס מאַכט דײַן אסתּר, און איבערגעבן איר אַ גרוס פֿון מײַן בעלצען, רופֿט זיך אָן צו מיר דײַן אסתּר: „איר האָט ניט געהאַט, זאָגט זי, אין מאַריענבאַד קײן נענטערן גוטן פֿרײַנד, זאָגט זי, איר זאָלט אים מאַכן פֿאַר אַן אָפּעקון, זאָגט זי, אױף אײַער בעלצען, אַ חוץ מײַן חײמען?“… איך האָב באַלד פֿאַרשטאַנען, װוּהין דער װינט בלאָזט, נאָר איך האָב מיך אָנגענומען מיט האַרץ און האָב איר אָפּגעענטפֿערט: „זאָלט איר מיר געזונט זײַן, זאָג איך, געבן אײַער מאַן אַן אָנװײַזונג אױף געלט, זאָג איך, װערט שױן אָנגערופֿן בײַ אײַך, זאָג איך, אָפּעקון?“ הערט זי מיך אױס און מאַכט צו מיר: „װײסט איר װאָס, רב שלמה? לאָמיר, זאָגט זי, דערפֿון נישט רײדן מער“…

נאָך אַזעלכע רײד דאַרף מען זײַן, דאַכט מיר, אַ לײמענער גולם, אַז מע זאָל נישט פֿאַרשטײן, אַז אָדער דו האָסט איר איבערגעשיקט מײַנע בריװ, װאָס איך האָב צו דיר געשריבן, אָדער דו האָסט איר גלאַט אַזױ איבערגעגעבן אַלצדינג װאָס איך האָב דיר געשריבן װעגן מײַן בעלצען, כאָטש איך פֿאַרשטײ נישט, צו װאָסער אַ צװעק? נאָך אַ סימן האָב איך געהאַט, אַז דײַן אסתּר װײס פֿון מײַנע בריװ צו דיר: אַז איך האָב געהאַלטן שױן בײַ אַװעקצוגײן, רופֿט זיך אָן צו מיר דײַן אסתּר: „לאָזט גריסן אײַער בעלצען, און שרײַבט איר, אַז זי װעט פֿאָרן צוריק פֿון מאַריענבאַד, זאָגט זי, איבער בערלין און װעט זײַן בײַ װערטהײמערן, זאָל זי מיר אױך, זאָגט זי, אין זינען האָבן“… פֿון װאַנען װײס דײַן אסתּר, אַז מײַן בעלצע איז געװען בײַ װערטהײמערן? אַ נבֿיאטע איז זי, צי אַ פֿײגעלע האָט עס איר געבראַכט צו טראָגן פֿון מאַריענבאַד?

נאָר דאָס אַלײן װאָלט געװען אַ האַלבע צרה. האָסט מיר געװאָלט פֿאַרשװאַרצן דאָס פּנים פֿאַר דײַן אסתּרן ביסטו מיר געגאַנגען און האָסט איבערגעגעבן אַזעלכעס, װאָס דו האָסט נישט געטאָרט איר איבערגעבן בשום־אופֿן. נאָר גאָרנישט. אָפּגעטאָן, איז פֿאַרפֿאַלן. װאָס האָסטו אָבער געהאַט צו מיר, זאָלסט מיר אָנשיקן אױף מײַן קאָפּ אַ נײַעם אומגליק? איך רײד פֿון בערל טשאַפּניק. פֿון װאַנען װײס עס אָט דער אַפֿעריסט, װאָס איך האָב געשריבן צו דיר װעגן אים און װעגן זײַן מאַדאַם, אַז זײ װױנען שױן צװאַנציק יאָר אין װאַרשע און קײן בן־אָדם װײס נישט, װער איז טשאַפּניק, איז פֿון װאַנען לעבט אָט דער טשאַפּניק, און נאָך אַזעלכע זאַכן? אױף אַזאַ מין אָנשיקעניש האָב איך זיך קײנמאָל נישט געקאָנט ריכטן. װי אין אַן אױג אַ שטאָך, אַזױ היט איך זיך מיט אַ װאָרט קעגן דעם דאָזיקן ייִדן, און איך קאָן גײן שװערן אין טלית און אין קיטל, אַז אױסער דיר האָב איך װעגן אים קײנעם קײן שלעכט װאָרט פֿון מײַן מױל נישט אַרױסגעזאָגט. ער װײס נישט, זאָגט ער, װאָס איך האָב צו אים? דאַכט זיך, מיר האָבן קײנמאָל, זאָגט ער, זיך נישט געקריגט. און טאָמער איז געװען צװישן אונדז אַ שטיקל רעכענונג (דו הערסט? אַ שטיקל רעכענונג!) װעגן דירה־געלט, זײַנען מיר, זאָגט ער, לעבעדיקע מענטשן, ער האָפֿט, זאָגט ער, גאָר אין גיכן, מיטן אײבערשטנס הילף, זיך צערעכענען מיט אַלעמען, און מיט מיר צום אַלעם ערשטן, װײַל ער האַלט מיך, ערשטנס, פֿאַר אַ פֿײַנעם און אַן אָרנטלעכן און אַ גוטן מענטשן מיט אַ װײכן כאַראַקטער (דו הערסט, צי נײן?), און והשנית, זאָגט ער, זײַנען מיר דאָך איצטער עפּעס שטיקלעך קרובֿים…

„קרובֿים?“ ― דאָ בין איך שױן געװאָרן אָנגעצונדן. מילא, אַ װײַכן כאַראַקטער אַז איך האָב און נאָך אַזעלכע זאַכן קאָן מען נאָך װי עס איז אַריבערטראָגן, נאָר אַז בערל טשאַפּניק האַלט שױן בײַ אױסרעכענען זיך מיט זײַן קרובֿישאַפֿט ― שמעקט דאָס שױן געװיס מיט אַ גמילות־חסד. צום סוף לאָזט זיך אױסעט, אַז איך האָב אַ טעות געהאַט. דאָס הײסט, מיט אַ גמילות־חסד האָט זיך עס טאַקע געענדיקט, נאָר דער עיקרשט פֿון זײַן אַרײַנקומען, זאָגט ער, איז נאָר אײן זאַך: „פֿאַר װאָס זאָלט איר מיך האַלטן, זאָגט ער, שטענדיק אין מױל, זאָגט ער, פֿון מיך באַרײדן פֿאַר דער גאַנצער װעלט, אַזױ, אַז גאַנץ מאַריענבאַד זאָל, זאָגט ער, װיסן, אַז איך זיץ, זאָגט ער, צװאַנציק יאָר אין װאַרשע און צאָל נישט קײן דירה־געלט, און אַז איך צאָל נישט דעם קצבֿ פֿאַר פֿלײש, זאָגט ער, און אַפֿילו העקסעלמאַנען פֿאַר דער װעטשערע, זאָגט ער, האָב איך אױך נישט באַצאָלט?“…

װי אַזױ מיר איז געװען אױפֿן האַרצן נאָך אַזעלכע רײד ― באַדאַרף איך דיר נישט דערצײלן, חײם. דו ביסט דאָך שױן נישט קײן קורלענדער, װעסטו שױן אַלײן װי עס איז פֿאַרשטײן מיט דײַן אײגענעם שׂכל. נאָר װאָס דען? איך פֿרעג דיך, איז דאָס אַ יושר, נעמען מײַנע בריװ, װאָס איך שרײַב צו דיר בסוד־סודות, און באַװײַזן זײ דער מאַדאַם טשאַפּניק, זי זאָל זען, װאָס איך שרײַב צו דיר אױף איר מאַן? און נאָך אַזאַ מעשׂה־נורא גײסטו און טראַכטסט אױס אױף איר אַ בילבול, אַז איך האָב באַװיזן דײַן אסתּרן די בריװ, װאָס דו שרײַבסט צו מיר, און פֿאַלסט אָן אױף מיר מיט זידלערײַען און באַלײדיקסט מיך, װי דעם לעצטן־שבלעצטן!! נײן, חײם, איך װעל דיך נישט זידלען, אַזױ װי די זידלסט מיך. איך בין נישט דו. נאָר זאָגן װעל איך דיר, אַז דו ביסט אַ נידעריקער מענטש מיט אַ געמײנעם פֿאַרדאָרבענעם כאַראַקטער, און דערצו נאָך אַ שטיק משוגענער, אַ כּהן, צװישן כּהנים אַ כּהן! און מער איז נישטאָ מיט דיר װאָס צו רײדן. „אַן אָקס, זאָגט מען, האָט אַ לאַנגע צונג און קאָן קײן שופֿר נישט בלאָזן“…

טײַערער מאַרק!

אומזיסט איז דײַן טירחה, און דײַנע זיסע בריװלעך צו מיר, װוּ דו דערקלערסט זיך מיר אין ליבע, זײַנען אַרױסגעװאָרפֿן. איך װײס שױן, צוליב װאָס דו ביסט געפֿאָרן אין אױסלאַנד. איך װײס שױן, צוליב װעמען דו האָסט זיך אַזױ געריסן קײן מאַריענבאַד. צו שפּעט האָב איך דאָס דערפֿאַרן, אַז אָך און װײ איז מיר. איך זאָל נישט זײַן קײן נאַר, װאָלט איך עס באַדאַרפֿט אַרױסזען אַ סך פֿריִער, נישט גלײבן אַזאַ אַפֿעריסט, װי דו ביסט, אַז דער דאָקטער הײסט דיר פֿאָרן קײן מאַריענבאַד. איך שיק דיר דאָ, מאַרק, אַ מתּנה ― בריװ, װאָס שלמה קורלענדער שרײַבט צו אונדזער חײמען, און אַ בריװ, װאָס אונדזער חײם שרײַבט צו זײַן פֿרײַנד שלמה קורלענדער. פֿון די דאָזיקע בריװלעך װעסטו שױן פֿאַרשטײן, פֿון װאַנען איך װײס אַלצדינג, װאָס קומט פֿאָר בײַ אײַך אין מאַריענבאַד. עס שטײט מיר פֿאַר די אױגן די דאָזיקע הולטײַקע, װאָס שלמה קורלענדער האָט געבראַכט צו פֿירן די דריטע װאָך נאָך זײַן װײַבס טױט, גענומען זי, אַ מכּה אים, װי זי שטײט און גײט פֿאַר איר שײן פּענעצל. אַצינד איז שױן רעכט. אַצינד פֿאַרשטײ איך שױן אַלץ. און זײַ זיכער, מאַרק, אַז איך װעל שױן לאַנג דיר נישט שטערן. גיך־גיך װעל איך דיר אױפֿבינדן די הענט. גיך־גיך װעל איך דיך באַפֿרײַען. עס איז געװען בײַ מיר הײַנט צװײ מאָל דער דאָקטער. ער זאָגט, אַז איך בין רעכט קראַנק, אַז ס'איז בײַ מיר גערירט די לעבער, און אַז איך באַדאַרף האָבן קאַרלסבאַד, װי מע באַדאַרף לעבן. נאָר איך װעל קײן קאַרלסבאַד נישט פֿאָרן. דו הערסט, מאַרק? אין דער ערד אַרײַן װעל איך דיר ליבער פֿאָרן, ניט קײן קאַרלסבאַד, איך זאָל זען דאָרט, װי דו ביסט די כּפּרה נאָך אױסגעלאַסענע װײַבלעך, װי דו פֿליסט זײ אָפּנעמען פֿון דער באַן און װי דו ברענגסט זײ צו פֿירן צו זיך אױף דער סטאַנציע, און װי דו שפּאַצירסט מיט זײ איבער מאַריענבאַד, און װי דו פֿירסט זײ אין קינעמאַטאָגראַפֿס און אין טעאַטערס און אין רעסטאָראַנען. װײ, צו װאָס איך האָב מיך דערלעבט! טאַטע־מאַמע זאָלן איצט אױפֿשטײן פֿון קבֿר און אַ קוק טאָן אױף זײער מיזינקע חנצע, װאָס פֿון איר איז געװאָרן! פֿאַר װאָס בין איך נישט אױסגערונען בײַ דער מאַמע אין בױך, אײדער איך האָב דיך דערקענט! אַ בײזער טױט װאָלט געמעגט קומען אױף דײַנע קרובֿים װעלװל יאַמײַקער מיט זײַן יאַמײַטשיכע, װאָס האָבן דיך אױסגעשריבן אַהער פֿון אַדעס! פֿאַרשאָלטן װאָלט געמעגט װערן דער טאָג, װאָס איך האָב מיך מיט דיר געטראָפֿן! נישט אומזיסט האָט מיר מײַן אסתּר װיפֿל מאָל געגעבן אָנצוהערעניש, איך זאָל דיר נאָכקוקן, װוּהין דו גײסט און מיט װעמען דו באַגעגנסט זיך אין װאַרשע. איך האָב געװוּסט, אַז דו זוכסט פֿײגעלעך; נאָר גײ טרעף, אַז שלמה קורלענדערס װײַבעלע װעט זיך מיט אים אױפֿרײדן, מע זאָל פֿאָרן אינאײנעם קײן מאַריענבאַד! װוּ זײַנען געװען מײַנע אױגן? װוּ איז געװען מײַן שׂכל? און װאָס טראַכטסטו דיר, מאַרק? איך װײס דײַן פּלאַן ― גלײב מיר, איך װײס. איך קאָן דיך אױסגעבונדן. דו רעכנסט, אַז אָט דער קורלענדער שוטה װעט געװאָר װערן פֿון דײַן ראָמאַן, װעט ער מסתּמא כאַפּן זיך גטן מיט בעלצען, און דו װעסט זיך גטן מיט מיר און איר װעט זיך חתונה האָבן בײדע אין אַ מזלדיקער שעה? אַ מכּה! נישט שלמה װעט גטן זײַן װײַבל, נישט איך װעל נעמען בײַ דיר גט. גיכער װעל איך דיר שטאַרבן פֿון דער לעבער, אײדער איך זאָל דיך מיט מײַן גוטן װילן באַפֿרײַען, זאָלסט קאָנען כאַסלירע האָבן מיט דער פּאַסקודסטװע, װאָס האָט זיך פֿאַרקױפֿט פֿאַר געלט צו אַן אַלטן שקראַב, װעלכער האָט עלטערע טעכטער פֿון איר! איך שטעל מיר פֿאָר דײַן טרױער, װען איך נעם און שטאַרב אַװעק, חלילה, דײַן װײנען, װאָס דו װעסט זיך אָנװײנען נאָך מיר! איך װײס גאָרנישט, אױב דו װעסט עס אױסהאַלטן אַפֿילו… פֿונדעסטװעגן, מאַרק, זײַ נאָר נישט אַזױ פֿרײלעך, װאָרעם נישט אַזױ גיך שטאַרב איך דיר. איך װעל דיך נאָך פֿריִער אַ ביסל אָנמוטשען גוט. װעסט בײַ מיר פֿריִער צוקרענקען. גרױ און אַלט װעסטו בײַ מיר װערן. סײַדן דו װעסט זיך מיט איר אױפֿהײבן, מיט אָט דער כּל־בוניצע, און אַנטלױפֿן װוּ דער שװאַרצער פֿעפֿער װאַקסט, ערגעץ קײן אַמעריקע. האָט איר אָבער קדחת מיט װאָס צו פֿאָרן. נישט זי, נישט דו. איר שיקט דער מאַן געלט דורך אונדזער חײמען אַלע שעה אַן עס־לעפֿל, װי דו זעסט פֿון די בריװלעך, װאָס איך שיק דיר דאָ. און דו? דו רעדסט מיך צו, איך זאָל איבערטרעטן מײַן חלק ירושה צו חײמען און נעמען געלט, בכדי דו זאָלסט האָבן מיט װאָס צו שאַרלאַטאַנעװען. נישט דערהאַרן װעסטו דאָס! איך האָב בעסער אַרױסגערופֿן אַהער דײַן פּאַפּאַשאַ פֿון אַדעס. הײַנט־מאָרגן קומט ער צו פֿאָרן. לאָז ער זען, װאָס פֿאַר אַ זון ער האָט, און לאָז ער אָנקוקן, װאָס דו האָסט פֿון מיר געמאַכט אין אַזאַ קורצער צײַט. אַ פּנים, איך קאָן דען באַװײַזן זיך אױף דער גאַס פֿון בזיון? בערל טשאַפּניק פֿון אײן זײַט און װעלװל יאַמײַקער פֿון דער אַנדערער זײַט גײען אַרום און קלאַפּן מיט די צינגער, גיבן אָפּ גרוסן פֿון דיר און פֿון מײַן שװאָגער חײם און פֿון אונדזערע נאַלעװקער װײַבלעך, װאָס האָבן זיך פֿאַרקליבן מיט אײַך קײן מאַריענבאַד און לעבן דאָרט אַ גוטן טאָג. און טאָמער איז קאַרג די בזיונות, װאָס איך האָב פֿון דיר, מיטן האַרצװײטיק, האָסטו מיר נאָך באַדאַרפֿט פֿאַרשװאַרצן דאָס פּנים פֿאַר פֿרעמדע מענטשן מיט דײַן „פֿאַרריסענער כּלה“, װאָס דו האָסט מיר צוגעשיקט. און איך, שטיא, פֿאָלג אים און נעם די „פֿאַרריסענע כּלה“ און טראָג זי אָפּ אין דער רעדאַקציע, ― האָט מען געמאַכט פֿון מיר אַ בער. מע האָט זיך געקאַטשעט פֿאַר געלעכטער און אָפּגעגעבן מיר צוריק. „די מעשׂה, זאָגן זײ, האָט שױן אַ באָרד“… װאָס זײ מײנען דערמיט ― װײס איך נישט, נאָר איך האָב קױם געטראָפֿן צו דער טיר. אַ רעשטל צו די צרות! איצט זיץ איך און קוק־אַרױס אױף דײַן פּאַפּאַשאַ, ער זאָל שױן קומען צו פֿאָרן, װעט ער דיך אַרױסרופֿן פֿון מאַריענבאַד. גענוג דיר שױן צו זיצן דאָרטן אין אױסלאַנד אױף דער קור, דו האָסט דיך שױן אױסגעקורירט. קום שױן בעסער, מאַרק, צו פֿאָרן אַהײם צו דײַן קראַנקן װײַב, אפֿשר װעסטו זי שױן טרעפֿן אױפֿן טױטן בעט…

מײַן טײַערער זון מאַרק!

נאָר־װאָס האָב איך באַקומען צװײ בריװלעך פֿון װאַרשע, איז מיר פֿינצטער געװאָרן אין מײַנע אױגן, און איך רוף אױף זיך דעם טױט. איך װײס נישט, װאָס דו האָסט צו מיר, װאָס דו פֿאַראומערסט מיר מײַן לעבן? גוטע צװײ בריװלעך! זײ קאָנען בײדע אַרײַנטרײַבן אין קבֿר אַרײַן. אײן בריװל איז פֿון עפּעס אײנעם אַ װאַרשעװער מיטן נאָמען טשאַפּניק. שרײַבט ער מיר אַ גאַנצע מגילה, אַז ער האָט אױף דיר אַ בײַטש, אַ פּעקל מיט בריװלעך דײַנע, װאָס דו שרײַבסט אין מאַריענבאַד צו צװײ יונגע װײַבלעך פֿון די נאַלעװקיס. ער האָט געװאָלט, שרײַבט ער, װײַזן די בריװלעך דײַן חנצען, האָט ער רחמנות אױף איר, זי זאָל, חלילה, נישט באַקומען דעם שלאַק אױפֿן אָרט. זי איז אַזױ אױך, שרײַבט ער, אַ קראַנקע נעבעך. אַלזאָ, שרײַבט ער מיר, איך זאָל קומען צו פֿאָרן קײן װאַרשע, װעט ער מיר די בריװלעך באַװײַזן און װעט מיר געבן אַן עצה, שרײַבט ער, װאָס צו טאָן… איך װײס נישט, װער דער טשאַפּניק איז. ער שײַנט מיר אַן אַפֿעריסט צו זײַן; איך װײס נישט, װער די נאַלעװקער װײַבלעך זײַנען, און איך װײס נישט, װאָס האָסטו דאָס מיט זײ פֿאַר געשעפֿטן אין מאַריענבאַד. איך װײס נאָר, אַז דו ביסט מיר מקצר־ימים זינט דו ביסט געבױרן געװאָרן אױף דער װעלט. לערנען האָסטו ניט געװאָלט, און צום געשעפֿט טױגסטו נישט; קאָנסט נאָר אױסברענגען געלט און שײן אָנטאָן זיך און שפּילן ביליאַרד, און װײַטער קאָנסטו גאָרנישט. האָב איך געמײנט: איך װעל דיך חתונה מאַכן, װעסטו זיך אױסמענטשלען. נישט געזשאַלעװעט דיר קײן נדן, אַרײַנגעגעבן אין אַ לײַטיש הױז, צװישן פֿײַנע רײַכע לײַט. צום סוף זע איך, אַז דו ביסט דער זעלבער פּרא־אָדם, װאָס בחורװײַז אין אַדעס. איך װײס גאָרנישט, װאָס דו טראַכטסט זיך!

דאָס אַנדערע בריװל איז פֿון דײַן חנצע. זי רופֿט מיך קײן װאַרשע. איך זאָל, למען־השם, שרײַבט זי, קומען קײן װאַרשע װאָס פֿריִער. זי האָט, שרײַבט זי מיר, אַ באַװײַז אױף דיר, אַז דו האָסט זיך אױפֿגערעדט אין װאַרשע מיט עפּעס אַ װײַבל פֿון אַן אַלטן מאַן און ביסט מיט איר, שרײַבט זי, אַנטלאָפֿן קײן מאַריענבאַד, און עס האַלט שױן, שרײַבט זי, בײַ אַ גט. דער אַלטער מאַן, הײסט עס, װיל אָפּגטן זײַן װײַבל, און דאָס װײַבל, שרײַבט זי, צװינגט דיך, אַז דו זאָלסט אָפּגטן חנצען און חתונה האָבן מיטן װײַבל. דער רוח װײס, װאָס פֿאַר זאַכן מע שרײַבט מיר אױף דיר! און איך האָב עס דערלעבט אַ נחת אױף דער עלטער צו הערן אַזעלכע גוטע בשׂורות פֿון דיר. קאָנסטו פֿאַרשטײן מײַן עגמת־נפֿש מיט מײַנע יסורים, אַז ממש איך װײס נישט, װאָס צו טראַכטן. װאָלט כאָטש די מאַמע דײַנע געלעבט אַצינד, װאָלט איך זי אַװעקגעשיקט קײן װאַרשע, אָדער איך װאָלט אַלײן זיך דורכגעפֿאָרן זען, װאָס טוט זיך דאָרט בײַ אײַך. װי קאָן איך אָבער אַװעקװאַרפֿן די געשעפֿטן, מפֿקיר זײַן די קינדער סאַמע איצט פֿאַר זײער אַרײַנטרעטן אין גימנאַזיע? איך װײס נישט װאָס פֿריִער: צי איך זאָל גײן אױף דער בערזע מאַכן געשעפֿטן, צי איך זאָל זען אַ חתן פֿאַר פֿאַנין, זי איז שױן אַ מײדל צו לײַטן, צי איך זאָל אַ שפּײַ טאָן אױף אַלץ און פֿאָרן קײן װאַרשע הײלן די צרות, װאָס דו האָסט דאָרטן אָנגעמאַכט? באַרעכן דיך, מאַרק, װאָס װעט זײַן פֿון דיר? שױן צײַט, זאָלסט װערן אַ שטיקל מענטש. שױן צײַט, זאָלסט אױפֿהערן טרײַבן אין דער ערד אַרײַן דײַן פֿאָטער.

טײַערער קאָלעגע!

װעלכער רוח זיצסטו אין קעשענעװ? מע דאַרף זײַן אַ רוצח, אַ קױלער, מע זאָל זיצן אין קעשענעװ, אַז ס'איז דאָ אַ מאַריענבאַד אױף דער װעלט! פֿאָלג מיך, קום בעסער צו פֿאָרן אַהער קײן מאַריענבאַד, װעסטו װיסן פֿון אַ װעלט צו זאָגן. װעסט זיך אַ ביסל אױסרוען, אָפּטרײסלען פֿון זיך דעם קעשענעװער שטױב, אָנקוקן אַ װעלט און זיך פֿילן גאָר אַן אַנדער מענטש. איך אַלײן בין אַהער געקומען אױך גאַנץ אומגעריכט. איך האָב גאָר געזאָלט פֿאָרן קײן עמס אָדער קײן װיסבאַדען. באַדאַרף זיך טרעפֿן, אַז איך פֿאָר פֿון װין אינאײנעם מיט אַ קאָמפּאַניע קאָמיװאָיאַזשאָרן פֿון לאָדזש. דאָס הײסט, אײנער איז אַ קאָמיװאָיאַזשאָר, דער אַנדערער איז אַן אַפּטײקער, דאַכט זיך, אין לאָמזשע. האָבן מיר דעם גאַנצן װעג געהאַקט אין „פֿינף־הונדערט־אײנסClobyosh, אַ קאָרטן־שפּיל“. זײ שפּילן בײדע „פֿינף־הונדערט־אײנס“ אַזױ קונציק, אַז ס'איז געפֿערלעך, איך האָב מורא, אױב זײ זײַנען נישט קײן שוליערס. מיר איז באַלד ניט געפֿעלן זײער איבערקוקן זיך און זײער שפּראַך. בעת זײ דינגען זיך, רײדן זײ אױף אַ מאָדנער שפּראַך. פֿרעג איך זײ: „װאָס פֿאַר אַ שפּראַך איז דאָס, קינדער?“ זאָגן זײ: „לשון־קודש“. און האַקן װײַטער: „ששים ושש“… „מאה וחמישים“… „שלי ― שלי“.. רוף איך מיך אָן צו זײ: „קינדערלעך, װילט איר, מיר זאָלן, זאָג איך, שפּילן אין „פֿינף־הונדערט־אײנס“, זאָלט איר רײדן אױף װאָס פֿאַר אַ שפּראַך איר װילט, זאָג איך, נאָר נישט קײן לשון־קודש, װאָרעם איך בין, זאָג איך, נישט קײן ציוניסט“. לאַכן זײ און הערן אױף צו רײדן לשון־קודש, נאָר װאַרפֿן זיך איבער גלאַט מיט מאָדנע װערטער. צום בײַשפּיל, אַז אײנער פֿון זײ הײבט אױף די דרײַ צוגעדעקטע קאָרטן, טוט ער אַ זאָג: „דאַנקען און לױבן יאָסקע דעם טױבן, איך האָב שױן אײַנגעהאַנדלט גוטע דרײַ קאָרטן ― זאָדיק לאַקריץ בנימין“. אָדער: „מזל־טובֿ! איטשע־מאיר האָט אַ שידוך געטאָן מיט זײַן כעמעלען פֿאַר דער לודמערער מױד“… איצט װײס איך שױן דעם פּשט פֿון די סיגנאַלן, אַז זאָדיק איז צענטל רױט♥, לאַקריץ ― נײַנטל טרעף9 ♣, בנימין ― װאַלעט פּיקJack ♠, די לודמערער מױד ― דאָס איז מלכּה שערל♦, אי טאַק דאַליи так далее: און אַזױ װײַטער… דער חסרון איז, װאָס איך בין עס געװאָר געװאָרן ערשט העט־העט, אַז חבֿרה האָבן מיך שױן געהאַט גוט אָפּגערײניקט. פֿונדעסטװעגן זײַנען מיר זיך צעגאַנגען דװקא װי די בעסטע גוטע פֿרײַנד, װאָרעם איך האָב שױן לאַנג אַזעלכע װאַרעמע ייִנגלעך און פֿאַרשלעפּטע קרענק נישט באַגעגנט. אײנער דערצײלט אַנעקדאָטן, און דער אַנדערער זינגט לידלעך ― קאָן מען שטאַרבן. שױן אַז מיר האָבן געהאַלטן בײַ צעפֿאָרן זיך, איז געװאָרן אַ רײד: „װוּהין פֿאָר איך און פֿון װאַנען?“ זאָג איך: „פֿון קעשענעװ קײן עמס“. זאָגן זײ: „נאַראָנים פֿאָרן קײן עמס“. זאָג איך: „איך פֿאָר נישט קײן עמס, איך פֿאָר קײן װיסבאַדען“. זאָגן זײ: „משוגעים פֿאָרן קײן װיסבאַדען“. זאָג איך: „און קלוגע מענטשן װוּהין פֿאָרן?“ זאָגן זײ: „קלוגע מענטשן פֿאָרן קײן מאַריענבאַד“. זאָג איך: „װאָס איז אין מאַריענבאַד? זאָגן זײ: „װאַרשעװער װײַבלעך“. זאָג איך: „מיט װאָס עסט מען דאָס?“ זאָגן זײ: „פֿאָרט, װעט איר זען“. קורץ, פֿון זײערע רײד און פֿון זײערע אױגן האָב איך אַרױסגעזען, אַז מע דאַרף פֿאָרן קײן מאַריענבאַד. האָב איך גענומען אַ קאַרטל און האָב אַװעקגעשריבן צו מײַן װײַבעלע: אַזױ און אַזױ, זאָלסט מיר נישט שרײַבן קײן עמס, זאָלסט מיר שרײַבן קײן מאַריענבאַד, װאָרעם פֿאָרנדיק אין װעג האָב איך מיך באַקענט מיט צװײ באַרימטע דאָקטױרים, אײנער פֿון זײ איז אַ פּראָפֿעסאָר, האָבן זײ מיך אױסגעהערט און געזאָגט, אַז די קעשענעװער דאָקטױרים זײַנען שוסטערס. עמס, זאָגן זײ, איז פֿאַר מיר אַ סם און װיסבאַדען אַ טױט. איך באַדאַרף האָבן, זאָגן זײ, מאַריענבאַד, אַזױ װי מע באַדאַרף לעבן אױף דער װעלט, און װאָס פֿריִער איז בעסער, אי טאַק דאַלי…

און אָט אַזױ, װי דו זעסט, בין איך אױסגעװאַקסן אין מאַריענבאַד און בין אַרײַן גלײַך אין גן־עדן אַרײַן. װילסטו דאָך מסתּמא, איך זאָל דיר באַשרײַבן דעם גן־עדן? אַ מכּה! ביסט נישט קראַנק קומען צו פֿאָרן אַהער. װאָס װעסטו אױסזיצן אין קעשענעװ? זאָלסט אָנקוקן װײַבלעך! נישט קײן װײַבלעך, זאָג איך דיר, נאָר פֿערשקעס, ארץ־ישׂראל עפּעלעך. און דװקא אין פּאַרוקלעך, טוען זיך אָן אַ סך שענער, װי אין אַדעס. און אַלײן זײַנען זײ שײן, אײנע שענער פֿון דער אַנדערער. פֿאַראַן דאָ אײנע אַן אתרוגל. בעלצע רופֿט מען זי. זאָלסט אַ קוק טאָן אױף דעם באָמבאָנטשיקלбумбончик: פּאָמפּאָנע, װאָלסטו זיכער אײַנגענומען אַ מיתה־משונה. איך װעל זי דיר אָפּמאָלן: אױגעלעך ― שװאַרצע קאַרשן, בעקעלעך ― רױטע פֿלױמען, צײנדלעך ― װײַסע פּערעלעך, אַ נעזל ― אױסגעטאָקט, אַ העלדזל ― עלפֿנבײן, און אָנגעטאָן גײט דאָס ― דער רוח זאָל מיך נעמען! באַדאַרף אַזאַ בוטאָנטשיקбутончик: קנאָספּ אײַנשטײן, מסתּמא, בײַ אַן אַלטן שטורמאַק. אַלע זײַנען דאָ נאָך איר די כּפּרה. און מער פֿון אַלעמען טאַנצט אַרום איר אײנער אַן אַדעסיט, טאַקע אַ װאַרשעװער אײדעם, מאַריאַמטשיק רופֿט מען אים, אַ באַרימער, אַ ליגנער, װאָס אין דער קאָרט, און זעט אױס, װי אַ קאַדעט. איך האָב געהאַט מיט אים אַ שטיקל אינצידענט. שיִער נישט אַרױסגעשפּרונגען אַ דועל. איבער אַ נאַרישקײט, נאָר ס'איז כּדאַי צו דערצײלן.

אין מאַריענבאַד איז דאָ אײנע אַ װאַרשעװערין, יאַמײַטשיכע רופֿט מען זי. האָט זי דרײַ טעכטער, שױן אַ ביסל איבערגעװאַקסענע, האָבן זײ פֿאַרריסענע נעזלעך און זוכן חתנים. און אַזױ װי בײַ מיר אױף דער נאָז שטײט נישט אױפֿגעשריבן, אַז איך בין אַ באַװײַבטער, האָבן זײ מיך אָנגענומען פֿאַר אַ חתן, און די מאַמע מיט די דרײַ טעכטער קעכלען מיך, װי אַ בן־יחיד. און דער שדכן דולט מיר אַ ספּאָדיק, און אַלע באַקאַנטע האַלטן מיך פֿאַר אַ חתן און גיבן מיר אונטער קוראַזש. מער פֿון אַלע רעדט מיך צו אײנע, אױך פֿון די װאַרשעװער װײַבלעך, אַ רעכטע אַװאַנטוריסטקע, רױכערט פּאַפּיראָסלעך און שפּילט מיט מאַנצבילן אין פּרעפֿעראַנס, מאַדאַם טשאַפּניק רופֿט מען זי. די דאָזיקע טשאַפּניק דערגײט מיר די יאָרן. זי זאָגט, אַז די יאַמײַטשיכע איז רײַך, אַזױ װי קורח, האָט אײגענע מױערן אין װאַרשע מיט קלײטן מיט מאַיאָנטקעס, אי טאַק דאַלי. קורץ, מע רעדט מיר אַ שידוך. מאַך איך מיך געפּגרט. אַ שידוך איז אַ שידוך. װאָס אַרט עס מיך? טרעפֿט זיך אַ מעשׂה, אַז אָט דער אַדעסיט, װאָס איך שרײַב דיר, איז זיך מישבֿ און לאָזט אַרױס אױף די יאַמײַטשיכעס טעכטער אַ לידל אױף זשאַרגאָן, אַ פֿרעמדס, און גיט עס אַרױס פֿאַר זײַנס. איך האָב זיך אײַנגעשטעלט פֿאַר זײ און ס'איז געקומען צו אַ דועל. זײַן גליק, װאָס ער האָט מיר איבערגעבעטן און מודה געװען פֿאַר אַלעמען, אַז דאָס ליד איז נישט זײַנס, אַז ער האָט דאָס געלקחנט, איבערגעניצעװעט, אי טאַק דאַלי. קורץ, איך לעב דאָ אַ גוטן טאָג און האָב געװיס קײן חרטה נישט, װאָס איך בין אין מאַריענבאַד, נישט אין עמס. פֿאָלג מיך און קום צו פֿאָרן. און זאָג סעריאָזשען, ער זאָל אױך קומען אַהער קײן מאַריענבאַד. װאָס װעט איר אױסזיצן אין דעם שטױביקן קעשענעװ? מע שרײַבט מיר, אַז איר פֿאַרנעמט זיך דאָרטן מיט פּוסטע זאַכן. איר פֿאָרט, זאָגט מען, קײן פּעטערבורג מיט אַ דעפּוטאַציע װעגן די „פּאָטיעשנע“. צו װאָס? עס װאָלט אַװדאי געװען אַ יושר, מע זאָל דערלאָזן ייִדישע קינדער אין די „פּאָטיעשנע פּאָלקןПетровский полк: שפּיל־אַרמײ פֿונעם צאַר Пётр I Алексеевич 1682“. עס איז אָבער אַרױסגעװאָרפֿן. אונדזער װאָלאָדקע (פּורישקעװיטש)Владимир Митрофанович Пуришкевич 1870-1920 װעט נישט שלאָפֿן. שרײַב מיר, װאָס הערט זיך אין קלוב? װעמען גײט דאָס בלאַט און װער װערט באַגראָבן? איך שפּיל דאָ זעלטן אין קאָרטן. דאָ שפּיל איך מער אין פֿלירט, און עס גײט מיר ― הלװאַי װײַטער. שרײַב מיר אָפֿטע בריװלעך. נאָר בעסער װאָלט געװען, זאָלסט אַלײן קומען צו פֿאָרן. און נישט אַלײן, נאָר מיט סעריאָזשען.

איך קוש דיך.

לבעלי היקר מוהר″ר נ″י.

איך קום דיר צו מעלדן, אַז עס גײט מיר דאָ זײער נישט גוט. הײַנו, איך פֿיל מיך נאָך מער נערװעז, װי איך בין געװען אין װאַרשע. איך האָב מורא, אַז עס איז אַרױסגעװאָרפֿן מײַן גאַנצע קוראַציע מיטן גאַנצן מאַריענבאַד. און װער אין שולדיק, אַז נישט דו? װאָרעם װיבאַלד איך בין אין מאַריענבאַד אַרומגערינגלט מיט שפּיאָנען, בין איך דאָך ניט זיכער מיטן לעבן. איך האָב גאָרנישט געװוּסט, שלמה, אַז אײדער איך בין נאָך געקומען קין מאַריענבאַד, האָסטו דיך שױן באַװאָרנט מיט שומרים, װאָס זאָלן מיר היטן די טריט, װוּ איך שטײ און װוּ איך גײ, װאָס איך עס, װען איך טרינק און מיט װעמען איך רײד. ס'איז טאַקע זײער שײן פֿון דײַן זײַט, כלעבן, אַז דו באַקלאָגסט זיך פֿאַר דײַן גוטן פֿרײַנד אױף דײַן װײַב, װאָס זי איז אַן אױסברענגערין, און בעטסט אים, אַז ער זאָל מיך אױפֿקלערן, אַן דײַנע געשעפֿטן גײען דיר נישט גוט… און ער, דײַן „גוטער פֿרײַנד“, איז טאַקע אַזױ שײן און פֿײַן און אײדל און נעמט דײַנע קלוגע בריװלעך, װאָס דו שרײַבסט צו אים בסוד־סודות, און שיקט זײ איבער צו זײַן אסתּרן, און זײַן אסתּר נעמט און גיט זײ איבער צו איר שװעסטער חנצע, און חנצע נעמט און שיקט זײ איבער אַהער קײן מאַריענבאַד צו איר מאַן מאירל מאַריאַמטשיק, אָדער, װי דו רופֿסט אים אָן, דער „אַדעסער שאַרלאַטאַן“. און דער „אַדעסער שאַרלאַטאַן“ איז, אױב דו װילסט װיסן, אַ סך פֿײַנער פֿון דײַן „גוטן פֿרײַנד“, כאָטש ער איז אַ שאַרלאַטאַן. װאָרעם װען נישט ער, װאָלט איך נישט געװוּסט, אַז דו האָסט דאָ שפּיאָנען אין מאַריענבאַד מיט „גוטע פֿרײַנד“, װאָס היטן מיר די טריט. אַ גליק, װאָס דײַנע בריװלעך זײַנען כאָטש נישט אַרײַנגעפֿאַלן צו דער יאַמײַטשיכע אין די הענט אַרײַן. די גאַנצע װאַרשעװער נאַלעװקיס װאָלטן שױן געװוּסט דײַנע סודות, װאָס דו פֿאַרטרױסט צו דײַנע „גוטע פֿרײַנד“, װאָס זײַנען גרײט דיך צו קױפֿן און צו פֿאַרקױפֿן, און דו ביסט אין זײ פֿאַרגלײבט, װי אין גאָט. אַז ס'איז יאָ אַזױ, באַדאַרף איך דיר עפֿענען די אױגן, שלמה, זאָלסט װיסן, װעמען מע מעג פֿאַרטרױען און װעמען נישט. איך שיק דיר דאָ אַ פּאָר בריװלעך פֿון דײַן „גוטן פֿרײַנד“, װאָס זײַנען געװען געשריבן צו מיר באַלד נאָך מײַן אָנקומען אַהער קײן מאַריענבאַד. לײען אַקאָרשט איבער אָט די צעטעלעך ― װעסטו הנאה האָבן. איך פֿאַרהאָף, אַז נאָך אַזאַ מעשׂה װעסטו צו אים מער קײן בריװלעך נישט שרײַבן, קײן סודות נישט פֿאַרטרױען, און מיך װעסטו אױפֿהערן עסן, למאַי איך קען זיך מיט אַדעסער שאַרלאַטאַנעס, מיט קעשענעװער שלימזלען, מיט לאָדזשער פֿאַצעטלעך און נאָך אַזעלכע זאַכן. װאָרעם דײַן בעל־סוד, חײם סאָראָקער, איז, אױב דו װילסט װיסן, טױזנט מאָל ערגער פֿון זײַן שװאָגער מאַריאַמטשיק, כאָטש ער איז אַ שאַרלאַטאַן און האָט זיך מיר צוגעגעסן מיט זײַנע בריװלעך אַזױ װײַט, אַז איך האָב אים געמוזט בעטן, ער זאָל זיך נישט דערװעגן מער מיר שרײַבן אַזעלכע בריװלעך, װאָרעם איך װעל זײ אַריבערשיקן צו זײַן חנצען. איך שיק זײ דאָ דיר אינאײנעם מיט חײם סאָראָקערס בריװלעך כּדי זאָלסט זען, אַז דער רוח האָט זײ בײדע נישט גענומען, אַז דו באַדאַרפֿסט נישט האָבן דאָ קײן אַפּיטרופּסים, קײן שפּיאָנען און קײן שיצערס. איך קאָן מיט גאָטס הילף מײַן שטעטל אַלײן באַשטײן. למשל, נעם אָט די צװײ שלימזלען, װאָס זײַנען געפֿאָרן מיט מיר פֿון בערלין און אָפּגעזעגנט זיך אין מאַריענבאַד אױפֿן באַנהױף. דו מײנסט אפֿשר, אַז איך האָב מיך נישט באַגעגנט מיט זײ נאָכדעם דאָ אין מאַריענבאַד? אַזאַ מכּה זײ. איצטער זײַנען זײ שױן נישטאָ. נאָר די ערשטע צײַט האָבן זײ זיך מיר געפּלאָנטעט פֿאַר די אױגן. פֿאַרשטײט זיך, אַז איך האָב מיך אָפּגעקערט פֿון זײ, געמאַכט װי איך האָב זײ נישט דערקענט… מײנסטו דאָך, אַז זײ זײַנען בדלות? האָב קײן יסורים נישט, זײ האָבן זיך נישט אַרומגעדרײט דאָ אַלײן. פֿאַראַן דאָ גענוג דאַמען מיט גענוג װײַבלעך. ס'איז פֿאַראַן אַ בראָניע לױפֿערמאַן מיט אַ לאהצע ברױכשטול, מיט אַ שערענציס מיט אַ פּעקעליס, און נאָך אַזעלכע צנועות, װאָס קלײַבן נישט איבער, אַבי אַ יונגערמאַן, װאָס טראָגט אַ קאַפּעליוש, איז שױן בײַ זײ אַ קאַװאַליער. ובפֿרט אַזעלכע קאַװאַליערן, װי אָט די צװײ שלימזלען, פֿאַרשלעפּטע קרענק, װאָס מע קריגט זײ נישט. אײנער פֿון זײ, דער, װאָס האָט מיך אַ קוש געגעבן און געכאַפּט פֿון מיר אַ פּאַטש, דערצײלט אַנעקדאָטן, אַז מע קאָן שטאַרבן אונטער זײַנע הענט, און דער אַנדערער זינגט לידלעך ― אַ כּפּרה אונדזער עליזעאום טעאַטער! קאָנסט פֿאַרשטײן, אַז אַפֿילו יאַמײַטשיכע האָט זיך נישט געקאָנט אײַנהאַלטן און האָט זײ געמאַכט חנדלעך בײַם ברונען און האָט זײ דאָרט באַקענט געמאַכט מיט אירע טעכטער. ערשט שפּעטער איז זי געװאָר געװאָרן פֿונעם שדכן, אַז די שלימזלען האָבן װײַבער, האָט זי זײ געגעבן דעם װעג. אַי, װעסטו פֿרעגן, פֿאַר װאָס האָבן זײ באַלד נישט געזאָגט, אַז זײ זײַנען באַװײַבטע? למאַי מאַריאַמטשיק? און למאַי דײַן בעל־סוד חײם סאָראָקער? ער איז דאָך שױן אַװדאי אַ באַװײַבטער, און האָט שױן גאָר קינדער כּמעט אַזעלכע, װי איך, ― װי קומט דאָס צו אים, ער זאָל שרײַבן אַזעלכע ליבע צעטעלעך, און צו װעמען? צו זײַן גוטן פֿרײַנדס װײַב, װאָס איז אים אָנגעטרױט געװאָרן, ער זאָל אױף איר אַכטונג געבן?!… גלײב מיר, שלמה, װאָס איך האָב אױסגעװײנט נעכטיקן טאָג, מעגן די טרערן פֿאַלן אין ים אַרײַן. אַז איך דערמאָן מיך, צו װאָס האָב איך באַדאַרפֿט נעמען אַ מאַן אַ גבֿיר? װאָלט דען נישט גלײַכער געװען, איך זאָל געװען נעמען מײַן גלײַכן? אַי, איך װאָלט אַצינד נישט געװען אפֿשר אין מאַריענבאַד? אַ שײנע רײנע כּפּרה! בסך־הכּל האָט מיר דאָס מאַריענבאַד, אױב דו װילסט װיסן, ניט געגעבן גאָרנישט. אַדרבא, זינט איך בין דאָ, האָב איך נאָך פֿאַרלױרן העכער צװײ פֿונט. איך האָב געפֿרעגט דעם דאָקטער, װאָס טוט מען דערצו, זאָגט ער: „מער עסן, װינציקער שפּאַצירן, און דער עיקר ― ניט אָפּעסן זיך דאָס האַרץ, נישט האָבן קײן יסורים“. אַ חכם אַ דאָקטער! דאָס װײס מען דאָך אָן אים. איך פֿרעג אים: אפֿשר װאָלט פֿאַר מיר גלײַכער געװען, איך זאָל פֿאָרן קײן פֿראַנצענסבאַד? זאָגט ער, אַז ער האָט קעגן דעם גאָרנישט. װיבאַלד אַזױ, פֿאַר װאָס זאָל איך מיך נישט דורכפֿאָרן קײן פֿראַנצענסבאַד? מע זאָגט, אַז פֿראַנצענסבאַד איז פֿון דאַנען אַ געלעכטער. פֿראַנצענסבאַד איז אַ באָד פֿון סאַמע פֿרױענצימער. און עס קאָסט דאָרט, זאָגט מען, אַלצדינג װאָלװל, בזיל־הזול. בראָניע לױפֿערמאַן קלײַבט זיך שױן לאַנג קײן פֿראַנצענסבאַד, און לאהצע ברױכשטול ― אױך אַהין. און די שערענציס מיט דער פּעקעליס װעלן, מסתּמא, אױך נאָכשלעפּן זיך. זײ טוען מיר נאָך. װוּהין איך גײ, גײען זײ אױך, און װאָס איך טו אָן, געפֿעלט זײ. זײערע מאַנען, די איטשע־מאירס, זאָלן זען, װי זײערע װײַבלעך פֿירן זיך אױף דאָ אין מאַריענבאַד, װאָלטן זײ זיך מחיה געװען. נאָר איך װיל מיך נישט מישן אין פֿרעמדע געשעפֿטן. איך האָב מײַנע אײגענע צרות מיט מײַנע אײגענע שלעק. איך זאָל געװען װיסן, אַז איך װעל האָבן אַזאַ קור אין מאַריענבאַד, װאָלט איך אַהער נישט געפֿאָרן פֿאַר קײן געלט. איך װאָלט נישט צוגעהערט זיך צו מײַן קרובֿה און װאָלט בעסער געפֿאָרן קײן װיסבאַדען אָדער קײן אָסטענדע. דאָרט איז כאָטש פֿאַראַן אַ ים און מע קאָן זיך באָדן. און דאָ װאָס? מע װערט פֿאַרברענט פֿון די היצן און באַרעדט פֿון נאַלעװקער װײַבער, און איבער װעמען? איבער דיר מיט דײַנע „גוטע פֿרײַנד“, װאָס דו ביסט אין זײ פֿאַרגלײבט, װי אין אַ רבין. נאָכדעם װי דו װעסט האָבן דורכגעלײענט זײַנע „ליבע צעטעלעך“ צו מיר, װעסטו, האָפֿנטלעך, אַרױסזען, װער חײם סאָראָקער איז, און װעסט אים אױפֿהערן שרײַבן בריװלעך און האַלטן אים פֿאַר אַ בעל־סוד. און אַז דו װעסט מיר װעלן שיקן געלט, איז דאָ אַ פּאָסט. און װאָס דו שרײַבסט מיר װעגן מײַנע פֿעטערס, זאָל דיך גאָט היטן זײ געבן שטעלעס, װאָרעם טאָמער מאַכט זיך נאָכדעם עפּעס נישט אַזױ, װעסטו האָבן װאָס מיר אױפֿצוּװאַרפֿן, אַז איך און מײַן משפּחה צעטראָגן דיר די בײנער. גיב זײ בעסער צושטײַער אױף דער הוצאה, לאָזן זײ אַװעקפֿאָרן קײן אַמעריקע, װעסטו װיסן, אַז דו ביסט פּטור געװאָרן אײן מאָל פֿאַר אַלע מאָל ― און אַן עק. און איך בעט דיך, זאָלסט מיר נישט שיקן מער קײן אָנװײַזונגען צו דײַנע „גוטע פֿרײַנד“ און „בעלי־סודות“. און, למען־השם, גיב אַכטונג אין שטוב און זאָג שבֿע־רחלען, זי זאָל זיך נישט כאַפּן שטעלן אוגערקעס אױפֿן װינטער אַצינד אין די היצן, װען אוגערקעס זײַנען מיט גאָלד גלײַך. און שרײַב מיר, אױב ס'איז אין װאַרשע אױך אַזױ הײס, װי דאָ, װאָס מע קאָן זיך אַפֿילו נישט אָנטאָן אַרױסצוגײן, װי עס געהער צו זײַן. איך זאָל שױן דערלעבן אַװעקצופֿאָרן פֿון דאַנען געזונטערהײט ערגעץ אין אַן אַנדער קוראָרט. דאָס מאַריענבאַד מיט די נאַלעװקער קאַװאַליערן מיט זײערע ליבע צעטעלעך האָבן זיך מיר שױן אַזױ צוגעגעסן, גאָט זאָל מיך נישט שטראָפֿן פֿאַר די רײד, אַז איך קאָן שױן אױף זײ נישט קוקן.

זײער געערטע מאַדאַם!

איך בין נישט גאָטס סטראַפּטשע, איך זאָל אַכטונג געבן אױף פֿרעמדע װײַבלעך און אױסזעצן יענעמס פֿעלערן. דאָך קאָן איך מיך נישט אײַנהאַלטן, נאָך אײַער נעכטיקן קאַלטן אױפֿנעמען מיך, און מוז אײַך אױפֿקלערן, װער דער פּאַרשױן איז, מיט װעלכן איך האָב אײַך נעכטן געטראָפֿן. אפֿשר װײסט איר נישט, װער ער איז, עס איז מיר אַפֿילו זײער נישט אַנגענעם צו באַרײדן אַן אײגענעם ― ער איז מײַנער אַ שװאָגער, נאָר װײַל ער איז מיר אַ שװאָגער, דעריבער קען איך אים אַזױ גוט. עס איז אײנפֿאַך אַ שאַנדע מיט אים זיך צו באַגעגענען, און װער שמועסט נאָך שפּאַצירן אױף דער גאַס. אַ חוץ, װאָס ער האָט אַ מיאוסן נאָמען נאָך פֿון אַדעס, איז ער דערצו נאָך אַ װילדער באַרימער און אַ מסוכּענער סקאַנדאַליסט. איך שרײַב אײַך די דאָזיקע װערטער נאָר אום צו באַהיטן אײַער ערע און דעם כּבֿוד פֿון אײַער מאַן, װאָס איז מיר נאָענט, װי מײַן אײגענער כּבֿוד. איך האָב געטאָן מײַן חובֿ נאָר אױס פּערזענלעכע סימפּאַטיע צו אײַך. איר קומט פֿון בערלין, קערט איר אַװדאי דאַרפֿן געלט? איך און מײַן קאַסע זײַנען תּמיד אָנגעברײט פֿאַר אײַך.

מײַן ליבע מאַדאַם קורלענדער!

איך זע, אַז איר איזבעגאַיעטизбегает: אױסמײַדן מיך, דעריבער מוז איך מיך אָבראַשטשאַיעןобращает: דערנענטערן צו אײַך דורך דער פּאָסט. איך פֿאַרשטײ נישט, װאָס סטעסניאַיעטстесняет: פֿאַרשעמט איר זיך אַזױ? אױב עס איז אײַך נישט לאָװקע צו װסטרעטשאַיען זיך מיט מיר אינעם ייִדישן רעסטאָראַן, אָדער אין קאַפֿע „עגערלענדער“, קומט בעסער אין „קאַפֿע פֿראַנסע“, דאָרט, װוּ איר זײַט געװען נאַ דניאַךна днях: אין יענעם טאָג מיט אײַער ראָדסטװעניצע מאַדאַם טשאַפּניק. בעסער װאָלט געװען, איר זאָלט הײַנט קומען אַהין אַלײן. איך האָב אײַך צו סאָאָבשטשאַיעןсообщает: מעלדן אַ פֿײַנע זאַך פֿון מײַן שװאָגער חײם סאָראָקער… קסטאַטיкстати: דרך־אַגבֿ, װאָס פֿאַר אַ סעקרעט האָט ער דאָס מיט אײַך הײַנט גערעדט בײַם ברונען? ניעאוזשעליнеужели: זיכער װעט איר דאָפּוסקאַיעןдопускает: מודה זײַן, אַז אַזאַ ראָסטאָװשטשיקростовщик: װאָכניק, װי מײַן שװאָגער, זאָל נאָך אײַך אוכאַזשעװעןухаживает: פֿירן אַ ליבע? פֿון װאָס װעט ער מיט אײַך רײדן? פֿון דער „אָקע“, װאָס ער שפּילט דאָ גאַנצע טעג און גאַנצע נעכט? אָדער פֿון די װעקסעלעך מיט די געשעפֿטלעך אױף די נאַלעװקיס?… איך אָזשידאַיעожідає: דערװאַרט אײַך צװישן פֿיר און פֿינף.

דאָ פּריאַטנאַװאָ סװידאַניאַдо приятново свидание : אַ שײנעם זײַ־געזונט.

געערטע מאַדאַם!

איך פֿאַרשטײ נישט, װאָס האָט איר געדאַרפֿט שיקן צו מיר אַ שליח? אַז איר באַדאַרפֿט געלט, האָט איר דאָך געקאָנט זאָגן מיר אַלײן נעכטן אין רעסטאָראַן. איך האָב אײַך געזאָגט, נאָך באַלד װי איר זײַט אָנגעקומען קײן מאַריענבאַד, אַז מײַן קאַסע איז פֿאַר אײַך אָפֿן שטענדיק און צו יעדער צײַט. נאָר אױב ס'איז אײַך נישט אײַנגענעמען קומען צו מיר, קאָן איך קומען צו אײַך. איך װעל פֿון אײַערט װעגן מײַן טירחה נישט זשאַלעװען, ערשטנס, צוליב אײַער מאַן, און צװײטנס, טאַקע צוליב אײַך אַלײן… איך װאָלט אײַך געשיקט טאַקע באַלד דורך אײַער שליח. איז, ערשטנס, דאַרף איך זײַן אין באַנק װעקסלען רוסישע קערבלעך. און, צװײטנס, װילט זיך מיר אײַך געבן אין האַנט אַרײַן, איך װיל אײַך דינען מיט װאָס נאָר מעגלעך… װאָס קומט מיר דערפֿאַר?… פּונקט עלף אַ זײגער װעל איך זײַן בײַם ברונען, און אַז נישט, איז האַלב צװעלף אין „מיראַמאָנט“. בעסער װאָלט געװען אין „מיראַמאָנט“. דאָרט װאָלטן מיר געקענט רײדן אונטער פֿיר אױגן. איך האָב אײַך איבערצוגעבן װעגן אײַער מאַן זײער אַן אינטערעסאַנטע זאַך… און איך װיל אײַך פֿאָרלײגן אַן אַנדער סטאַנציע, טאַקע פֿון אײַער טובֿה װעגן… מיר געפֿעלט נישט אײַער סטאַנציע. איך זאָל האָבן די ברכות, װאָס אין מײַן האָטעל װעט אײַך זײַן בעסער און קאָסטן ביליקער, און פֿרײלעכער אױך. מיר זײַנען דאָ אַ קאָמפּאַניע פֿון אײגענע מענטשן. מיר פֿאַרברענגען די צײַט זײער געמיטלעך, און אַז ס'איז נישטאָ װאָס צו טאָן, מאַכן מיר אַ קערטל. צום מײנסטן, אַן „אָקע“. אײַער מאַן האָט דאָס אױך נישט פֿײַנט. נו, און איר?

אַלזאָ, פֿון עלף ביז האַלב צװעלף.

מיט פֿרײַנטלעכן גרוס

קאַק װאַם נע סטידנאָкак вам не стыдно: זאָלסט זיך פֿאַרשעמען? איך בין אָפּגעזעסן צװײ שעה אין „קאַפֿע פֿראַנסע“ און אַרױסגעקוקט אױף אײַך, טאָמער קומט איר. צום סוף ― נאַפּראַסנאָнапрасне: אומזיסט! װי איז מען דאָס אַזױ זשעסטאָקעжестоке: אַכזריש? איר האָט פֿאַרגעסן, אַז נאָך דער װסטרעטשאַ, װאָס איך האָב אײַך װסטרעטשאַיעט אױפֿן װאָקזאַל, האָט איר מיר אַלײן געזאָגט, אַז איר װײסט נישט, מיט װאָס איר קאָנט מיר אָטבלאַגאָדאַרעןотблагодарить: באַדאַנקען? איצט, אַז איך בעט פֿון אײַך אַזאַ פּוסטיאַק, אָטקאַזעװעטотказавить: אָפּזאָגן איר מיר! איך גיב אײַך טשעסטנאָיע סלאָװאָчестное слово: ערנװאָרט, אַז איך װעל אײַך זען גײן מיט מײַן שװאָגער סאָראָקער, װעל איך זיך מאַכן, אַז איך זע ניט. כאָטש ס'איז מיר זײער באָלנעбольна: קראַנק. ער איז דאָך מײַנער אַ בליזקי ראָדסטװעניקблизки родственник: נאָענטער קרובֿ. נאָר איר װאָלט װיסן דאָס, װאָס איך װײס ― װאָלט איר זיך מיט אים מער נישט װסטרעטשאַיעט און אַפֿילו נישט געענטפֿערט אױף זײַן פּאָקלאָןпоклон: גרוס. איר מײנט, איך רײד אױף אים מחמת רעװנאָסטревность: קינאה? אוּװעראַיו װאַסуверяю вас: גלײב מיר, אַז נײן. נאָר איסקליוטשיטעלנאָисключительно: אױסשליסלעך, װײַל איך האָב בײַ זיך אין האַנט דאָקאַזאַטעלסטװעסдоказательство: ראַיות, אַז ער האָט אײַך אָביזשאַיעטобижает: אָנגערירט דעם האָנאָר און אָקליעװעטאַיעטоклеветать: באַרעדט אײַך און אײַער מאַן, ביז דער לעצטער סטעפּעניстепень: מדרגה… איך זאַטיעװאַיעзатеваеть: הײב אָן נאָך שבתדיקע װאָך אַ פּראָגולקעпрогулке: שפּאַציר קײן עגער. דאָרט איז פֿאַראַן װאָס צו זען. אױב איר װעט זיך פּריסאָיעדיניאַעןприсоединять: צובינדן צו אונדזער אָבשטשעסטװע, װעל איך אײַך איבערגעבן די דאָקאַזאַטעלסטװעס, װאָס איך זאָג אײַך. אַ פּאָקאַа пока: דערװײַל, פֿאַרבלײַב איך אײַער בעסטער פֿרײַנד.

אַן אומגליק מיט די נאַלעװקער װײַבלעך. אין דער הײם זעט מען זײ מער נישט אַז שבת בײַטאָג אין זאַקסישן גאָרטן. און קומען זײ אַהער קײן אױסלאַנד, װײסן זײ אַלײן נישט, װוּהין זײ זאָלן זיך װאַרפֿן. איך זאָג אײַך נישט קײן מוסר און האַלט אײַך נישט פֿאָר. עס װוּנדערט מיך נאָר, פֿאַר װאָס, אַז איך האָב אײַך געבעטן זײַן אין „מיראַמאָנט“, ― איך האָב אײַך געװאָלט זאָגן אַ נײטיקע זאַך ― זײַנט איר נישט געקומען, און מיט דער קאָמפּאַניע זשוליקעס קײן עגער זײַנט איר יאָ געפֿאָרן. מסתּמא איז אײַך מיט זײ מער אַנגענעם די צײַט צו פֿאַרברענגען ― זאָל אײַך גאָט העלפֿן… אפֿשר באַדאַרפֿט איר נאָך געלט? הײַנט פֿאַרנאַכט האָף איך אײַך צו באַגעגענען אױף דער פּראָמענאַדע.

טײַערע בעלצע!

איזװיניטיע, װאָס איך פּאַזװאָליעпозволить: דערלאָז מיר אַזאַ פֿאַמיליאַרנאָסטфамильярность: פֿרײַנדלעכקײט, כאָטיאַхотя: כאָטש מיר זײַנען נאָך נישט אַזױ בליזקעблизке: נאָענט. בײַ מיר איז אַזאַ פּריװיטשקע: דעם, װאָס איך אוּװאַזשאַיעуважае: האַלט מיט דרך־ארץ, מוז איך אָנרופֿן בײַם נאָמען, ובפֿרט אײַך, װאָס איר האָט מיך אַזױ אָטשאַראָװעטочарове: פֿאַרכּישופֿט פֿון דער ערשטער װסטרעטשעвстрече: באַגעגעניש!! זאָגט מיר, דושינקע, ניעאוזשעליнеужели: טאַקע איז דאָס אמת, װאָס אײַער ראָדסטװעניצע טשאַפּניק האָט מיר דערצײלט אױף אײַך, אַז איר בענטשט בודטאָ־בי ליכט אַלע פֿרײַטיק אױף דער נאַכט? אױף דער מאַדאַם שערענציס און אױף דער מאַדאַם פּעקעליס װאָלט איך עס געגלױבט, װאָרעם זײ זײַנען זײער נישט אָבראַזאָװעט און טאַקע גלופּאָװאַטעглуповате: נאַרישעװאַטע אױך. כאָטיאַ איך װײס אַ פֿאַקט, און נישט אײן פֿאַקט, נאָר עטלעכע פֿאַקטן, אַז די שערענציס מיט דער פּעקעליס זײַנען אױך נישט אַזױ רעליגיאָזנע, װי זײ זײַנען אין װאַרשע אױף די נאַלעװקיס. דאָרט פֿאַר די איטשע־מאירס פּאַסט זײ בענטשן ליכט פֿרײַטיק פֿאַר נאַכט. און דאָ װעל איך אײַך װײַזן אַ דאָקאַזאַטעלסטװעдоказательство: באַװײַז, אַז איך װעל זיך מיט זײ קאַטאַיעןкатать: אַרומפֿאָרן אום שבת אױף אַ לאָדקע ― אַנישט, זאָל מײַן נאָמען נישט הײסן מאַרק דאַװידאָװיטש! זאָגט מיר, דושינקע, אָטקראָװענע: נאָך די בריװ, װאָס איך האָב באַװיזן, האָט איר אײַך שױן אובעזשאַיעטубежа: אײַנגערעדט, װער מײַן שװאָגער איז? עס איז זײער פּריסקאָרבנעприскорбно: צום באַדױערן, װאָס איך מוז מיך פּערעפּיסעװעןпереписьеветь: איבערשרײַבן מיט אײַך דורך צעטעלעך, נאָר װאָס זאָל מען טאָן, אַז מע לאָזט אונדז נישט נאַיעדיניעнаедине: אַלײן אַפֿילו אױף אײן סעקונדע! װי געפֿעלט אײַך מײַן באַסניע װאָס איך האָב סאָטשיניאַיעט אױף די יאַמײַטשיכעס טעכטער? שרײַבט מיר אַ פּאָר װערטער כאָטש נאַ־פּאַמיאַטна память: װי אַן אָנדענקונג. ניעאוזשעלי האָט איר מורא, אָדער איר דאָװעריאַיעטдоверяет: גלײבט מיר נישט איצט אױך, פּאָסלע טאַװאָпосле тово: נאָכדעם װי װאָס איך האָב אײַך געגעבן אַזעלכע דאָקאַזאַטעלסטװעס?

איר פֿאָדערט פֿון מיר דורכױס, אַז איך זאָל אײַך זאָגן דאָס װאָרט, זאָג איך עס אײַך: עס איז מיר אַנגענעם מיט אײַך זיך צו באַגעגענען אַ סך מער, װי מיט אַלע אונדזערע נאַלעװקער װײַבלעך צוזאַמען גענומען. זײַט איר שױן צופֿרידן? צי איר װילט, איך זאָל אײַך נאָך זאָגן דאָס, װאָס איך האָב אײַך שױן כּמעט װי געזאָגט און אױפֿן איבעריקן האָט איר אײַך אַלײן געשטױסן?… אַצינד פֿאַרשטײ איך שױן, װאָס אײַער מאַן ציטערט אַזױ איבער אײַך. אַז מע האָט אַזאַ שאַץ, קאָן מען רויִק נישט שלאָפֿן… איר װײסט, אַז איך בין נישט קײן מענטש פֿון קאָמפּלימענטן. נאָר פֿון דעם אמת קאָן מען נישט אַװעקגײן. צו אײַער פּנים װען איר האָט נאָך אַ ביסל אַ װײכער האַרץ, נעמט איר דאָך אײַן די גאַנצע װעלט… װען זעען מיר אונדז? װיפֿל דאַרפֿט איר נאָך האָבן געלט? איך װעל אײַך אָפּװאַרטן אין ייִדישן רעסטאָראַן בײַם טישל, װוּ איך זיץ תּמיד.

דושינקע! ליובעניו!

ספּאַסיבאָспасибо: אַ דאַנק, װאָס איר האָט אַזױ ריעזקאָспасибо: שאַרף אָפּגעהאַקט די פֿליגלען מײַן שװאָגער חײם. ער װעט שױן װיסן דאָס אַנדערע מאָל, װי אַזױ צו פּרעסליעדעװעןпреследэвэ: נאָכיאָגן אײַך. װאָס זאָגט איר אױף דעם אומגליק? קאַרג אוכאַזשאָרןухажор: פֿאַרערערס בײַ אײַך, האָט דער רוח אָנגעטראָגן אַ דאַנטיסט פֿון קעשענעװ. איך פֿאַרשטײ נישט, װי אַזױ מע פּרעזיראַיעטпрезирает: האָט פֿײַנט נישט אַזאַ ניטשטאָזשעסטװעнисхожество: פֿונױבנאַראָפּ! מע פּרעדלאַגאַיעטпредлагает: אָנבאָטן אים אײנע פֿון די דרײַ יאַמײַטשיכעס טעכטער ― טודאַ יעמו אי דאַראָגאַтуда ему и дорога: דאָרט איז זײַן געהעריק אָרט! װאָס האָט ער צו אוכאַזשעװעןухажеве: חתנען זיך צו נאָך אונדזערע װאַרשעװער װײַבלעך? מע האָט מיר פּערעדאַיעטпередае: איבערגעגעבן, אַז ער איז שטאַרק װאָזמוזשטשאָן? פֿון מײַן באַסניע װאָס אַלע טראָגן זיך איצט מיט איר אַרום. ער גײט אַרום איבער מאַריענבאַד און ראַספּראָסטראַניאַעטвозможхон: רכילהװעט לאָזשנעложные: פֿאַלשע סלוכן, אַז די באַסניע איז נישט מײַנע, און װיל מיך אַרױסרופֿן פֿונדעסטװעגן אױף אַ דועל. אָט אַ טשודאַק! ממה־נפֿשך, איז זי נישט מײַנע, פּריטשאָםпричем: דערצו איז דאָ אַ דועל? װאָאָבשטשע, עס װילט זיך מיר נישט מאַראַיען?, װײַטער װאָלט איך אױף אים אַלײן סאָטשיניאַיעט אַ באַסניע. װאָלט זי דאָסטיגאַיעןдостигае: דערגרײכן פֿון דאַנען ביז קעשענעװ. בײַ מיר סאָטשיניאַען אַ באַסניע איז גרינגער, װי אױסרױכערן אַ פּאַפּיראָס. אַז איך בין געװען נאָך אין אַדעס, פֿלעג איך סאָטשיניאַיען אַלע טאָג ניע מעניעיעне менее: נישט װינציקער פֿון צװײ טוץ באַסניעס. און נישט נאָר באַסניעס אַלײן, ― איך פֿלעג שרײַבן פֿעליעטאָנען, ראָמאַנען, קאָמעדיעס. „קאָמעדיע בראַקאַ“ האָט איר געזען אַמאָל? איז דאָס מײַן סאָטשיניעניע. פֿאַראַן בײַ יושקעװיטשןСемён Соломонович Юшкевич 1868-1927 אױך אַ „קאָמעדיע בראַנקאַ“, טױג זי אױף טישטשע חלשות! װאָאָבשטשע, איך װיל זיך פֿאַר אײַך נישט ריסעװען?, נאָר איר קאָנט מיך נאָך גאָר װינציק. איך נאַדעיעнадее: האָף זיך אַז איר װעט מיך אוזנאַיעןузнае: דערקענען נענטער, װעט איר איזמעניאַיעןизменяе: בײַטן אינגאַנצן אײַער װזגליאַדвзгляд: אױג מיט אײַערע אָטנאָשעניעסотношение: מזג צו מיר.

לזוגתי היקרה מרת בעלצע שתּחי'.

איך האָב דײַן בריװ מקבל געװען און דאָס שײנע פּעקל מיט די זיסע ליבע צעטעלעך פֿון בײדע שװאָגערס האָב איך דורכגעלײענט. מה נאמר ומה נדבר ― װאָס זאָל איך דיר זאָגן, בעלצע היקרה? ס'איז עק װעלט! װיבאַלד, אַז באַװײַבטע ייִדן, טאַטעס פֿון קינדער, קאָנען הײַנטיקע צײַטן אין זינען האָבן אַזעלכע פּוסטע זאַכן, נאָכלױפֿן נאָך פֿרעמדע װײַבלעך, ― איז מען טאַקע, װי דו זאָגסט, נישט זיכער מיטן לעבן. גװאַלד, װײ געשריִען! װער איז געװען דער ערשטער, װאָס האָט אױסגעטראַכט אָט דאָס אױסלאַנד? װאָלט נישט גלײַכער געװען, עס זאָל געװען אײַנגעזונקען װערן, אַזױ װי קורח, אָדער פֿאַרברענט װערן, װי סדום, נאָך אײדער איך האָב גאָר געהערט דעם נאָמען אױסלאַנד אַפֿילו? איך זע אַרױס, בעלצע היקרה, אַז דאָס מאַריענבאַד האָט זיך אױף מיר גענומען נישט אױף קאַטאָװעסן און װיל מאַכן פֿון מיר אַ תּל. איך זאָל נישט שטײן איצט אין רעכטן בױען, ― מע האַלט שױן בײַם דעקן ― װאָלט איך נישט געקוקט אױף קײן זאַך, איך װאָלט מפֿקיר געװען אַלצדינג, לאָז דאָס גײן אין דער ערד אַרײַן, און װאָלט מיך דורכגעפֿאָרן צו דיר קײן מאַריענבאַד, זען, װאָס איז דאָרטן פֿאַר אַן אומגליק אױף מיר, װאָס װוּ ערגעץ אַ שלאַק, װוּ ערגעץ אַ צרה ― דיך אױסמײַדן קאָן עס נישט. װאָס איז עפּעס געפֿאַלן דער גורל אױף דיר? פֿאַר װאָס טרעפֿן זיך מיט מיר נישט אַזעלכע נסים? פֿאַר װאָס שרײַבט מען נישט צו מיר אַזעלכע חניפֿה בריװעלעך, װי צו דיר? און פֿאַר װאָס האָסטו אים באַלד נישט אָפּגעענטפֿערט אָפֿן אָרט, איך מײן טאַקע אָט דעם גראָבן פּעמפּיק, חײם סאָראָקער? װאָס האָסטו באַדאַרפֿט װאַרטן ביז דער בעסאַראַביער הינער־פֿרעסער װעט מיר שרײַבן נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל? און װאָס איז דאָס גלאַט פֿאַר אַ השׂגה בײַ אײַך דאָרטן געבן צו לײזן דער פּאָסט, שרײַבן בריװלעך, אַז מע זיצט אין אײן שטאָט? ממה־נפֿשך, זעסטו אים אין גאַס, קאָנסטו דאָך אים אָפּשטעלן און אַ זאָג טאָן: „רב חײם! אָדער פּאַניעпане: הער סאָראָקער! זאָגט, װאָס װילט איר? איר לערנט זיך שרײַבן בריװלעך אױף דער עלטער, אָדער איר האָט נישט װאָס צו טאָן? איז דאָ אַן עצה ― מע שלאָגט זיך קאָפּ אָן װאַנט“… מאָל דיר, בעלצע היקרה, די דאָזיקע חניפֿה בריװעלעך װעלן אים אױספֿאַלן באָקאָם. כאָטש ער זאָגט, אַז די קורלענדער זײַנען נישט דערזאַלצן און כאָטש דו שרײַבסט מיר, אַז איך בין אױסגעװעבט, װעל איך דיר װײַזן, אַז די בעסאַראַביער פֿאַרמאָגן נישט אין קאָפּ, װאָס אַ קורלענדער האָט אין דער פּיאַטע. איך בין געפֿאַלן אױף אַן אױבער־סבֿרה און אָפּגעאַרבעט אַ שטיקל מלאָכה, זאָג איך דיר, אַז ס'איז װערט אַ דרײַערל. די גאַנצע נאַלעװקיס מיט גאַנץ װאַרשע װעלן לעקן די פֿינגער! מילא, אָט דעם שאָלטיק מאַריאַמטשיקס בריװלעך ― די האָב איך גלײַך אַװעקגעטראָגן צו זײַן חנצען ― לאָז זי זיך קװיקן. האָט זי געחלשט דרײַ מאָל. מע האָט זי קױם אָפּגעמינטערט. אַראָפּגעבראַכט דעם דאָקטער… און מיט חײם סאָראָקערס בריװלעך האָב איך אָפּגעטאָן אַזאַ מין שפּיצל. אָט װעסטו הערן אַ שײנס: אַזױ װי אױף זײַנע בריװלעך צו דיר איז נישט דערמאָנט נישט דײַן נאָמען, נישט מײַן נאָמען, און אָרט איז אױף זײ פֿאַראַן גענוג, בין איך געגאַנגען און האָב אױסגעשטעלט די ערשטע צװײ בריװלעך אױף די נעמען פֿון בראָניע לױפֿערמאַן און לאהצע ברױכשטול, און די אַנדערע צװײ אױף דער שערענציס מיט דער פּעקעליס, און איבערגעגעבן די בריװלעך צו זײערע מאַנען, איטלעכן באַזונדער זײַנס און לאָזן זײ זיך קראַצן. װאָרעם װוּ שטײט עס, אַז נאָר איך באַדאַרף האָבן צרות? לאָזן זײ אױך נישט שלאָפֿן קײן נעכט, אַזױ װי איך. לאָזן זײ אױך אָפּקומען חיבוט־הקבֿר, אַזױ װי איך, און פֿילן דעם טעם־גיהנום, װאָס הײסט מאַריענבאַד… און פֿאַר דעם סאָראָקער פּעמפּיק װעט דאָס זײַן אָפּגעגעבן ברױט, עין תּחת עין ― אַ פּאַטש פֿאַר אַ פּאַטש, אָדער, װי זאָגט אַ גױ אַ שפּריכװאָרט: כטאָ יאַמע קאָפּאַיע, טאָ סאַם אופּאַדאַיעхто яме копает, то сам упадет: דער װאָס גראָבט אױף אַ לאָך װעט אַלײן אַרײַנפֿאַלן“… װי געפֿעלט דאָס דיר? אַיאָ, אַן אײַנפֿאַל? און דװקא אַ קורלענדער!

אַצינד, בעלצע היקרה, װעלן מיר אַװעקלײגן די דאָזיקע כּלבֿים מיט זײערע ליבע־צעטעלעך און מיר װעלן אַ ביסל שמועסן פֿון דיר, פֿון דײַן קור און פֿון דײַנע נײַע באַקאַנטע אין מאַריענבאַד. טאָמער איז װינציק חײם סאָראָקער מיט מאירל שאַרלאַטאַן, האָט זיך פּרילענטשיט? צו דיר אַ נײַער שלימזל. איך מײן טאַקע װידער אַ מאָל דעם קעשענעװער דאַנטיסט. גלײב מיר, איך פֿאַרשטײ גאַנץ גוט, אַז ס'איז בלאָטע שבבלאָטע. ער װעט דיר נישט אָפּבײַסן, װי דו זאָגסט. ער װעט האָבן פֿון דיר דאָס אײגענע, װאָס חײם סאָראָקער און װאָס מאירל שאַרלאַטאַן האָבן פֿון דיר געהאַט. דאָס הײסט, ער װעט דיר מסתּמא אַרײַנשרײַבן אַ פּאָר ליבע בריװלעך מיט חניפֿה־צעטעלעך ― און דערמיט װעט זיך אױסלאָזן. נאָר װאָס דען? איך פֿרעג דיך, צו װאָס דאַרף איך דאָס? צו װאָס נוצט עס מיך, אַז גאַנץ מאַריענבאַד און גאַנץ װאַרשע זאָלן װיסן, אַז ס'איז דאָ אין קעשענעװ אַ דאַנטיסט, װאָס רײַסט זיך מיט מאירל מאַריאַמטשיק פֿאַר די נעז איבער שלמה קורלענדערס װײַבל? קײן סודות, זאָג איך דיר, איז נישטאָ. זאָלסט װיסן אײן מאָל פֿאַר אַלע מאָל, אַז אַלצדינג, װאָס מע רעדט אין מאַריענבאַד, הערט מען אין װאַרשע, און לאָז עמעצער געבן בײַ אײַך אין מאַריענבאַד אַ ניס, װעט מען אים פֿון די נאַלעװקיס ענטפֿערן: „צו געזונט“. די װעלט זאָגט אַ שפּריכװאָרט: „װאָס דער מענטש זוכט ― דאָס געפֿינט ער, און װאָס פֿאַר אַ גוט־שבת ― אַזאַ גוט־יאָר“… פֿאָרט מען אין אױסלאַנד זיך קורירן, דאַרף מען אין זינען האָבן די קור. דיר געפֿעלט נישט, זאָגסטו, מאַריענבאַד און װילסט משנה־מקום זײַן? ― הערסטו, מיר איז דאָס מאַריענבאַד פֿון אָנהײב אָן נישט געפֿעלן, און איך װאָלט זײער צופֿרידן געװען, װען דו פֿאָרסט אַריבער אױף אַן אַנדער קוראָרט. נאָר װאָס דען? איך פֿאַרשטײ דיך נישט, בעלצע היקרה. דו אַלײן שרײַבסט מיר, אַז פֿון מאַריענבאַד קײן פֿראַנצענסבאַד איז אַ שפּרונג, נעמט מען און מע שפּרינגט אַריבער. צו װאָס באַדאַרף מען קלאָגן און װײנען? איך שיק דיר דאָ געלט און איך בעט דיך: טו מיר נישט אָן קײן בזיונות, און פֿאָר אַריבער באַלד קײן פֿראַנצענסבאַד, נאָר אָן באַגלײטערס, אָן שטיגוטערעס און אָן אונטערפֿירערס… איך װעל דיר געבן אַן עצה, װאָס דו זאָלסט טאָן: הײב דיך אױף גאַנץ פֿרי, װען גאָט אַלײן שלאָפֿט נאָך, זעץ דיך אױף און פֿאָר אַריבער, און נעם דיך צו דער קור צוריק פֿונעם אלף־בית. און פֿאַרגעס, אַז ס'איז פֿאַראַן אַ מאַריענבאַד אױף דער װעלט מיט קאַװאַליערן, אַדעסיטן, דאַנטיסטן און נאָך אַזעלכע שאַרלאַטאַנעס. טו מיר צוליב כאָטש אײן מאָל, װעסטו אַלײן זען, אַז איך בין דיר מער גוטער פֿרײַנד פֿון זײ אַלע. איך זאָג עס דיר נישט, חלילה, װײַל איך טראַכט איבער אױף דיר, אָדער װײַל איך האָב עס צו זײ, װאָרעם װאָס האָבן זײ מיר געטאָן און װאָס אַרט עס מיך, אַז זײ דרײען זיך דאָרט אַרום דיר? לאָזן זײ זיך דרײען אַרום דעם מלאך־המװת. נישט מער, איך װיל דיך פֿאַרהיטן פֿון ייִדישע מײַלער. איך װיל נישט, אַז יאַמײַטשיכע זאָל האָבן װאָס צו רײדן, און מאירל שאַרלאַטאַן זאָל האָבן װאָס צו פּאַטשקען מיט דער פּען, און אַפֿילו אַזאַ בעסאַראַביער מאַמעליגע, װי חײם סאָראָקער, זאָל זיך נישט דערװעגן מער שרײַבן ליבע צעטעלעך צו פֿרעמדע װײַבער… אױף אים װאָלט איך מיך געריכט גיכער אַ פּגירה, אײדער אַזאַ זאַך. הײַנט גײ טרעף, װער ס'איז אַ גוטער פֿרײַנד און װער ס'איז אַ שׂונא. בערל טשאַפּניק איז דאָך עפּעס גאָר אַ גאָלד אַקעגן אים. און איך בין געװען אַזאַ שוטה און בין געגאַנגען און האָב זיך אים פֿאַרטרױט און אָנגערעדט אױף טשאַפּניקן, װאָס אין דער קאָרט, איז ער ניט פֿױל געװען אױף דער פּען און האָט, אַ פּנים, אַלצדינג באַװיזן דער טשאַפּניטשקע ― איצט איז אױף מיר אַ פֿײַער, זאָל גאָט היטן! בערל טשאַפּניק איז געקומען צו מיר צו לױפֿן מיט אַ צעיושעטן קאָפּ און האָט אױסגעמאַנטאַטשעט בײַ מיר אַ גמילות־חסד אױף צו פֿאַרפֿאַלן. מאָל דיר, דער סאָראָקער חזיר האָט זיך פֿון מיר אױך נישט גענאַרט. איך האָב אים אַרײַנגעהאַקט אַ בריװ די טעג און אָנגעריבן אַ מאָרדע, אַז ער װעט שױן פֿאַרזאָגן קינדס־קינדער! און האָב קײן מורא נישט ― װעגן זײַנע בריװלעך צו דיר האָב איך אים אַפֿילו נישט מזכּיר געװען. און איך בעט דיר, בעלצע היקרה, זאָלסט מיר שרײַבן, װיפֿל האָסטו אָנגענומען בײַ אים דורך דער צײַט אױף מײַן חשבון, און צי האָסטו אים געחתמעט קװיטלעך, צי ער האָט דיר געגעבן נאָר אַזױ, אױפֿן װאָרט? עס װאָלט געװען אַ מיצװה גדולה אָנצולערנען אַזאַ כּלבֿ־שבכלבֿים, ער זאָל נישט בילן. און פֿאָלג מיך, בעלצע היקרה, פֿאָר אַװעק פֿון דעם פֿאַרשאָלטענעם מאַריענבאַד, פֿאַרשאָלטן זאָל דאָס װערן. נאָר פֿאָר נישט מיט קײנעם, פֿאָר אַלײן, און שרײַב מיר, װיפֿל רעכנסטו נאָך צו פֿאַרברענגען אין אױסלאַנד און װען רעכנסטו צו קומען, אם־ירצה־השם, אַהײם געזונטערהײט? און װוּהין רעכנסטו צו פֿאָרן? ― דו שרײַבסט מיר, אַז קײן פֿראַנצענסבאַד, און װעדליק איך האָב געהערט (נישטאָ קײן פֿאַרבאָרגענע זאַך אױף דער װעלט), קלײַבסטו דיך גאָר קײן אָסטענדע! שרײַב מיר, װוּ ליגט עס ערגעץ, דאָס אָסטענדע? און שרײַב מיר, מיט װעמען פֿאָרסטו קײן אָסטענדע? אַװדאי מיט אַ באַקאַנטער מאַדאַם? און זײַ מיר געזונט, און גאָט זאָל מיר העלפֿן, איך זאָל שױן דערלעבן דיך זען געזונטערהײט צוריק פֿון דער קור. בין איך מנדר דײַנע בײדע פֿעטערס צושטײַער אױף הוצאָות, זײ זאָלן אַריבערפֿאָרן אין אַמעריקע, װאָרעם עס איז ניט אױסצושטײן פֿון זײ, מע רײַסט פֿון אַלע זײַטן. די היצן זײַנען גרױס, און דער יקרות איז נאָך גרעסער, און קבצנים זײַנען דאָ אַזױ פֿיל, אַז ס'איז גאָרנישט אױסצובאַהאַלטן זיך פֿון זײ… שרײַב מיר באַלד אַ קבלה אױפֿן געלט און, למען־השם, װינציקער געשפּאַצירט און מער געקורירט, װאָרעם דײַן געזונט ― דאָס איז בײַ מיר דער עיקר.

להנגיד המפֿורסם מוהר″ר נ″י.

עס װעט אײַך אַװדאי זאַן אַ חידוש־ניפֿלא, װי קים עך פּליצום צינאַך מיט אַ בריעף, אַז אינדז האָבן מיר קײן מאָל נישט געהאַט קײן שום געשעפֿטן צװישן זעך, און אױב איר װילט, זענען מיר אַפֿילו גאָרניט אַזױ נאָענט בעקענט, אױסערדעם װאָס אינדז דאַװנען מיר ימים־נוראָים אין אײן שטיבל. נאָר אױב ס'איז אַך אַ װינדער, איז מיר אַ סך מער װינדערליך, װי קימט אַ איד, אַ בעל־הבית, אַ סאָלידער סוחר און אַ טאַטע פֿין קינדער, זעך דערלױבן אַזױ צי האַנדלען מיט יענעמס װאַב, איר שראַבן ליבע צעטעלעך גאָר און אַפֿירלעגן געלט? װער דאַרף אַך מיט אײַער געלט? נישט שױן־זשע װײסט איר נישט, אַז ערשטנס בין עך אפֿשר אַזױ ראַך אין מזומן געלט, װי איר? און אױב איר װילט, בין עך, האָט קאַן פֿאַראיבל נישט, אפֿשר נאָך ראַכער פֿין אַך. װאָרעם אַז אינדז זאָלן מיר זעך װעלן גיט אױסרעכענען, ליגט איר צעשטעקט מיט אײַער פֿאַרמעגן בײַ לאַטען און װער װײסט, װאָס קאָן זאַן אין אַ יאָר אַרים, חלילה, בײַ אַ קריזיס? עך בין מיט גאָטס הילף אַ מזומנער עושר, װאָרום די גאַנצע װעלט װײסט, אַז עך האָב גאָט זײַ דאַנק אױסגענימען אין דער װאַרשעװער לאָטעריע מזומנע קערבלעך, אין עך קאָן מיר, ברוך־השם, דערלױבן אױסהאַלטן מאַן װאַב נישט נאָר אין מאַריענבאַד, נאָר אַפֿילו אין פּאַריז. אין צװײטנס, איז מאַן װאַב, חלילה, נישט גלאַך צי אַנדערע װאַבער, װי, למשל, די מאַדאַם טשאַפּניק, אָדער װי קורלענדערס װאַבעלע, װאָס אײַער שװאָגער, דער אַדעסער פֿאַצעטל מאַריאַמטשיק, מאַכט דאָרטן מיט איר, װי עס לאָזט זיך הערן, שײנע משׂא־ומתּנס… איר דערלױבט אַך צי שראַבן צי מאַן װאַב, האָט מיר קאַן פֿאַראיבל נישט, אַזעלכע נאַרישקײטן אין אַזעלכע נידערטרעכטיקע אָנציהערענישן, װאָס אַ לאַטישן מענטשן װעט עס קײנמאָל גאָר אױף די געדאַנקען נישט קימען. דערבײַ זענט איר זעך פֿאַר איר מודה, אַז איר זענט נישט גאָטס סטראַפּטשע, אין דאָך האַלט איר זי פֿיר, למאַי זי באַגעגנט זיך מיט אַזעלכע נישט װירדיגע פּאַרשױנדלעך, װי אײַער שװאָגערל. אין נאָך דעם אַלעם פֿערגינט איר אַך צי זאָגן מאַן װאַב, אַז איר אין אײַער קאַסע זענט אָנגעברײט!… דאָס איז שױן פֿון אײַער זאַט, האָט מיר קאַן פֿאַראיבל נישט, אַזאַ שװײַנערײַ, װאָס דאָ אױפֿן אָרט קריגט מען פֿאַר אַזאַ זאַך געבראָכן די בײנער… אין איר האָט נאָך אַזעלכע פֿערשטאָכענע אױגן בערימען זעך פֿאַר מאַן װאַב, אַז מיר זענען מיט אַך נאָהינטע שמעלקעס אין איר האָט אַ העזה זעך אינטערצישראַבן „אײַער מאַנס פֿראַנד“. כ'בײט אַך, זאָלט איר מיר געזינד זאַן, פֿון װען אָן זענט איר עס מאַנער אַ פֿראַנד געװאָרן? װי זענט איר געװען אין יענע צאַטן, װען עך בין, נישט פֿאַר איצט געדאַכט, געלעגן אין דער ערד און געבאַקן בײגל? מיר שאַנט, אַז עך האָב געהאַט אַ זכיה, אַז איר האָט מיר געענטפֿערט אױף מאַן גיט־שבת מיט מאַן גיט יום־טובֿ. און עך בײט אַך, װער בעדאַרף עס אַזױ נױטיג אײַער גוט־פֿראַנדשאַפֿט? קאַן קרעדיט האָב עך בײַ אַך קאַנמאָל נישט געהאַט אין נישט געזיכט, אין איצט, מיט דער הילף פֿון קודשא־בריך־הוא, דאַרף עך אײַער קרעדיט אַװדאי נישט. װײסט איר, װאָס עך װעל אַך זאָגן? אַזעלכע בריװלעך, װי איר שראַבט, זענען, האָט מיר קאַן פֿאַראיבל נישט, אָנגעמאָסטן נאָר פֿאַר אַזעלכע פֿאַנע בריהס, װי די מאַדאַם טשאַפּניק אין נאָך אַזעלכע הפֿקר־װאַבלאַך, אָבער נישט פֿאַר אָנשטענדיגע פֿרױען פֿין אָנשטענדיגע לאַט.

דאָס איז אַלעס, װאָס עך האָב געפֿינען פֿאַר נױטיג אַך צי זאָגן אױף דער הײסער שעה. דאָס איבעריגע װעל עך אַך אױסלומרן, אם־ירצה־השם, אַז איר װעט קימען געזינטערהײט אַהײם אין אינדז װעלן מיר זעך זען פּנים־אל־פּנים. דערװאַל זאַטס מיר אין האָטס מיר.

בראָנישע!

װאָס איז די מעשׂה, װאָס די שראַבסט מיר די גאַנצע צאַט, עך זאָל דיר שיקן געלד און געלד, און אַז דו האָסט דאָרט אין מאַריענבאַד בעקימען, קײן בײז אױג, אַזאַ קרעדיט ― פֿין דעם שראַבסט די מיר גאָרנישט. אַ גליק, װאָס עך האָב בעקימען זאַן בריװעלע צי דיר, אַנישט װאָלט עך גאָרנישט געװיסט, װי אַזױ די פֿאַרברענגסט דאָרט די צאַט, אין װאָס פֿאַר אַ גיטע פֿראַנד די האָסט דאָרט געפֿינען, װאָס זײ אַלײן אין זײער קאַסע זענען אָנגעברײט פֿאַר דיר! מילא, אַז ער איז דיר אַ גיטער פֿראַנד ― דאָס זעט מען פֿין זאַן בריװעלע צי דיר. אָבער פֿין װען אָן בין עך געװאָרן זאַנער אַ גיטער פֿראַנד, װאָס ער װיל פֿערהיטן מאַן כּבֿוד? פֿאַר װאָס האָב עך נישט געהערט פֿין זאַן גיטפֿראַנדשאַפֿט דעמאָלט, װען עך בין, נישט פֿאַר איצט געזאָגט, אױסגעריסן געװאָרן אין אַרימגעלאָפֿן איבער װאַרשאָ מיט אײן אַרױסגעשטעלטער צינג זיכען אַ דראַערל? איצט זענען זײ שױן אַלע געװאָרן מאַנע גיטע פֿראַנד. פֿין בערל טשאַפּניק שמועסט מען נישט. דער איז באַלד נאָכן געװינס געקימן צי לױפֿן מיט אַ גדולה אין אױפֿגעדעקט מיר אַ סוד, אַז ער האָט מעך תּמיד געהאַלטן פֿאַר אַ פֿעיִקן מענטשן, אין אױסגעלאָזט האָט זעך עס מיט אַ גמילות־חסדל. נאָר אַפֿילו אַזאַ איד, װי רב װעלװל יאַמײַקער מיטן שײנעם באָרד, טראָגט מיר האַנט דעם „גיט־מאָרגן“ אַקעגן. עך בין מיט אַ מאָל אױסגעװאַקסן, געװאָרן אַ גאַנצער יש, אַ העלד אין מיטן דרינען; דאַכט זעך, דער אײגענער הירש לױפֿערמאַן װאָס פֿריִער, אין דאָך נישט דער. אַפֿילו די צאַטינגען האָבן געהאַט צי טין די ערשטע צאַט מיטן נײַעם גבֿיר פֿין די נאַלעװקיס. נאָר לאָמיר דאָס אַװעקלײגן אױף אַ זאַט. זאָג מיר, בראָנישע, װי דערלאָזט די עס גאָר, מע זאָל צי דיר שראַבן אַזעלכע בריװעלעך? למאַי האָסט די אַלײן נישט אָפּגעשיקט צי מיר זאַן בריװעלע? אין װאָס האָסט די אים אָפּגעענטפֿערט אױף זאַן בריװעלע? אין שראַב מיר, אױב ס'איז אמת, אַז די קענסט זיך דאָרטן מיט זאַן שװאָגער דעם שאַרלאַטאַן? אין אױב ס'איז אמת, אַז די גײסט מיט אים שפּאַצירן אױף דער גאַס? אין װי קימט עס, װאָס פֿאַדליגװעדליק ער שראַבט, האָסט די אים געגעבן אַ קאַלטן אױפֿנאַם, לסוף לײגט ער דיר פֿאָר, אַזױ װי די פֿאָרסט פֿין בערלין, קערסט די דאַרפֿן געלט, על־כּן, שרײַבט ער דיר, אַז ער אין זאַן קאַסע זענען תּמיד אָנגעברײט פֿאַר דיר!? אַזאַ חוצפּה איז נאָך נישט געהערט געװאָרן אין דער װעלט. אױסער דעם, װאָס עך שראַב צי אים אַלײן אַ רעכט בריװל, װאָס עס װעט אים פֿינצטער װערן אין די אױגן, װעל עך נאָך זאַן מיט זאַן בריװעלע צי דיר בײַ זאַן װאַב ― לאָז זי זען אין לאָז זי אױך װיסן, װי אַזױ איר מאַן האַלט די „קור“ אין מאַריענבאַד!

עך בײט דעך, בראָנישע, זאָלסט מיר באַלד שראַבן װעגן אים װאָס אין װען, װאָרום עך װעל אַזאַ זאַך נישט פֿאַרשװאַגן! אין פֿין דאַן געזינד זאָלסט די מיר שראַבן אין פֿין אַלצדינג זאָלסט די מיר שראַבן.

לכּבֿוד הגבֿיר המפֿורסם מוהר″ר חײם סאָראָקער נ″י.

דער צװעק פֿון דיזן בריװ איז אָנצופֿרעגן זיך בײַ אײַך, איר זאָלט זײַן אַזױ גוט מיר ענטפֿערן גאַנץ אױפֿריכטיק און קלאָר, נישט געדרײט זיך און אָן קונצן: װאָס פֿאַר געשעפֿטן האָט איר דאָס מיט מײַן פֿרױ, װאָס איר שרײַבט צו איר שלום־לאַהובֿי בריװלעך? איר רופֿט זי אַרױס צום ברונען און אין „מיראַמאָנט“ אַרײַן צו שמועסן מיט איר אונטער פֿיר אױגן?! איר לײגט איר פֿאָר געלט, און איר פֿאָדערט פֿון איר, זי זאָל אַריבערפֿאָרן צו אײַך אין אײַער האָטעל פֿון איר טובֿה װעגן?!… און דער עיקר, װאָס פֿאַר אַ סודות האָט איר עס צו דערצײלן אױף מיר???!… אין אײַער בריװעלע צו מײַן פֿרױ װינקט איר אָן, אַז איך האָב נישט פֿײַנט קײן קערטל און אַז איך שפּיל אין „אָקע“. אױב דאָס איז אײַער סוד, װאָס איר האָט אױסצוזעצן אױף מיר, האָט איר נישט געטראָפֿן די סטאַנציע. גאַנץ װאַרשע װײס, אַז איך אין „אָקע“ שפּיל נישט. איך שפּיל אַ מאָל אַ באַנטשאָק אָדער אַן אַנדער שפּיל, און לעב נישט פֿון קײן קאָרטן. איך בין נישט בערל טשאַפּניק, איך האָב אַנדערע געשעפֿטן. אַלזאָ, װאָס קאָנט איר אױף מיר דערצײלן פֿאַר מײַן פֿרױ? און װאָס פֿאַר אַ אינטערעס קאָנט איר האָבן דערבײַ? אַ מאַן, װאָס שרײַבט אַזעלכע בריװעלעך צו אַ פֿרעמדער פֿרױ, מוז האָבן װיכטיקע אורזאַכן און אַן ערנסטן צװעק. אַז איר זײַנט איצט נישט שװה־בשװה מיט אײַער פֿרױ ― דאָס װײס איך שױן לאַנג, מע רעדט בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס דערפֿון גאַנץ געשמאַק. װעלװל יאַמײַקער האָט מיר דערצײלט אױף אײַך גאַנץ שײנע זאַכן, אױף אײַך און אױף אײַער שװאָגער מאַריאַמטשיק. מע שמועסט, אַז איר בײדע האַלט בײַ גטן זיך מיט אײַערע װײַבער. אױב אַזױ, װינטש איך אײַך, ס'זאָל זײַן אין אַ גוטער שעה. איצט בלײַבט איבער נאָר אײן זאַך: װאָס האָט איר קײן צײַט נישט געהאַט שױן אַזױ גיך זיך באַװאָרענען מיט אַ צװײטער פֿרױ, װערנד יענע האָט נאָך אַ מאַן ביז הונדערט צװאַנציק יאָר? אָדער אפֿשר װײסט איר פֿון דעם סוד, אַז עס האָט בײַ אונדז אױך געהאַלטן אַמאָל אױף אַ גט? איז, ערשטנס, געהער זיך עס אָן נאָר מיט מיר און מיט מײַן פֿרױ, און צװײטנס, האָט איר באַדאַרפֿט װײניקסטנס אָנפֿרעגן זיך בײַ מיר דורך אַ בריװ, נישט גײן מיט אַזעלכע װעגן, װי איר גײט… אַגבֿ, אַז עס האַלט שױן דערבײַ, באַדאַרף איך אײַך זאָגן גאַנץ אױפֿריכטיק, אַז אױב איך װעל מיך אַנטשליסן צו שײדן זיך מיט מײַן פֿרױ, װעל איך עס אַנדערש נישט טאָן, נאָר מיט אַ תּנאַי, װאָס באַשטײט אין צװײ פּונקטן: 1) איך װעל איר די קינדער נישט אַװעקגעבן פֿאַר כּל־הון־דעלמא. 2) די קינדער מוזן מיר זײַן באַװאָרנט מיט אַ געװיסער סומע אױף זײער נאָמען, אַרײַנגעטראָגן אין גאָסודאַרסטװענעгосударствене: רעגירונגס־ באַנק. איר זײַט אַ ייִד אַ סוחר און אַ בר־דעת, און איר האָט, אַ פּנים, דאָס זעלבע פּעקל, װאָס איך ― אַ װײַב אַ צרה, ― באַדאַרפֿט איר אָבער פֿאַרשטײן, אַז צװישן אײַך און מיר איז אַ גרױסער אונטערשײד. איר זײַט אַ ייִד אַ קאַפּיטאַליסט, און אײַערע קינדער זײַנען געזיכערט, און איך בין נישט איר. איך גיב אײַך מײַן ערן־װאָרט, אַז איך װעל דאָס צװײטע מאָל נישט הײַראַטן. אײן מאָל אָפּגעבריט זיך ― גענוג.

אַלזאָ, ידידי, אױב איר האָט אַן ערנסטן קוק, זאָלט איר מיר תּיכּף־ומיד ענטפֿערן, װאָס און װען און װי אַזױ. און אױב עס איז בײַ אײַך מער נישט װי אַזאַ מין ספּאָרט, װי בײַ אײַער שװאָגער דעם שאַרלאַטאַן, װאָס װעדליק מע שרײַבט אונדז פֿון מאַריענבאַד, האַלט ער אין אײן נאָכלױפֿן נאָך פֿרעמדע װײַבלעך און שרײַבן זײ ליבע בריװלעך, פֿאַרשטײ איך נישט, װי דערלױבט זיך עס אַזאַ זאַך אַ ייִד אַ סוחר, אַ טאַטע פֿון קינדער, ער מעג זיך זײַן אַפֿילו אַ גבֿיר און אַפֿילו אַ מיליאָנער? זעלבסטפֿאַרשטענדלעך, אַז איך װעל אַזאַ זאַך נישט פֿאַרשװײַגן, און עס קאָן אַרױס דערפֿון אַ גרױסער סקאַנדאַל. איך דערװאַרט פֿון אײַך יעדן פֿאַלס אַן ענטפֿער, אָבער קלאָר און דײַטלעך, אָן המצאָות און אײבערקעפּלעך… איך האָב נאָר װאָס אַװעקגעשריבן אַ בריװל אױך צו מײַן פֿרױ קײן מאַריענבאַד, זי זאָל מיר שרײַבן, אױב ס'איז אמת, אַז זי האָט געשיקט צו אײַך אַ שליח נאָך געלט? און פֿאַרװאָס האָט זי זיך נישט אָנגעפֿרעגט פֿריִער בײַ מיר? און װאָס איז דאָס פֿאַר אַ מיראַמאָנט, װאָס איר רופֿט זי אַהין אַרױס? און װאָס פֿאַר אַ סודות האָט איר אַנטדעקט אױף מיר? און ערשט דעמאָלט, װען איך װעל האָבן באַקומען איר ענטפֿער, װעל איך װיסן, װאָס איך האָב צו טאָן. דערװײַל זעט מיר אױס דער גאַנצער חלום אַ רעטעניש.

איך פֿאַרהאָף, אַז אױב איר האָט אין זיך כאָטש אַ ברעקל אָנשטענדיקײט, באַדאַרפֿט איר באַלד און שױן געבן אַ קלאָרע תּשובֿה אױף דעם אַלעם און זאָגן מיר דײַטלעך און אױסדריקלעך, װאָס האָט איר געמײנט מיט אײַער פֿאַרשטעלטן בריװ צו מײַן פֿרױ? װאָס איז אײַער כּװנה און אײַער מײן? און דער עיקר, װאָס פֿאַר אַ סודות האָט איר אױסצוזעצן אױף מיר, אױף אײַער אומבאַקאַנטן

צו מײַן ליבער פֿרױ לאהצע לעב װאָלleb wohl: זאָלסט זײַן געזונט!

עס איז נישט גלײַך, לאהצע, װאָס איך האָב באַדאַרפֿט געװאָר װערן פֿון אַזאַ װיכטיקער זאַך און פֿון אַזאַ ערנסטן שריט דורך דער דריטער האַנט. מיר שײַנט, ס'װאָלט געװען פֿיל געזינטער פֿאַר אונדז בײדן, װען איך דערפֿאַר עס דירעקט פֿון דיר. איך האָב אַפֿילו באַמערקט שױן לאַנג, אַז דו האָסט עפּעס אױף דער נשמה, נאָר דו פֿאַרבאָרגסט עס פֿון מיר אַזױ װײַט װי מעגלעך. דײַן פּלוצעמדיק אָפּרײַזן קײן אױסלאַנד, דײַן אױסװײלן מאַריענבאַד ― װאָס עפּעס גראָד מאַריענבאַד? פֿאַר װאָס נישט אַן אַנדער באָד? ― און דײַנע זעלטענע און קורצע בריװלעך צו מיר די לעצטע צײַט ― דאָס אַלץ האָט באַדאַרפֿט זײַן אױפֿפֿאַלנדauffallend: בולט אין מײַנע אױגן. נאָר װי זאָגט דאָס שפּריכװאָרט: „דער מאַן װערט געװאָר אַלע מאָל צום לעצטן“… איך װאָלט דאָס קײנמאָל אױף דיר נישט געגלױבט, ― און גלײב אױך איצט נישט ― אַז דו זאָלסט אַזױ נידעריק פֿאַלן און דערלױבן זיך צו שיקן לײַען געלט אָן מײַן װיסן בײַ אַזאַ מאַן, װאָס גראָבט זיך אונטער מיר און זוכט אױף מיר בילבולים, אום צו דערגרײכן זײַנע נידעריקע צװעקן. לאָז שױן זײַן אַפֿילו, װי דו האָסט מיר נישט אײן מאָל געזאָגט, אַז איך האָב דיר פֿאַרפֿינצטערט דײַן װעלט (אָבװאָלobwohl: כאָטש ס'איז נישט אַזױ די מעשׂה: מײַן װעלט איז פֿאַרפֿינצטערט געװאָרן דורך דיר), נאָר יעדן פֿאַלס װאָלט געװען אַ סך ערלעכער פֿון דיר, װען דו זאָלסט מיר שרײַבן: „אַזױ און אַזױ, קלמן־לעב, איך װיל זײַן פֿרײַ, װײַל ס'איז מיר נימאס געװאָרן צו לעבן אין שטענדיקן געלט־מאַנגל און דאָס גלײַכן“… װאָלט איך דיר אָפּגעענטפֿערט דאָס זעלבע, װאָס איך האָב דיר געזאָגט שױן לאַנג, נאָך בײַ אונדזער ערשטן צעפֿאָרן זיך, ― געדענקסטו? ― אַז ס'איז פֿאַראַן אַ רוסיש װאָרט: „נאַסילו מיל ניע בודעשнасилу был не будешь: ניט מיט כּוח װעט איר“… אױך איצט זאָג איך דיר, לאהצע, װי אַן אמתער גוטער פֿרײַנד און װי אַ פֿאָטער צו זײַנע קינדער, אַז אַלע װעגן זײַנען פֿאַר דיר אָפֿן. איך װעל דיר געבן פֿולע פֿרײַהײט, נאָר מיט אײן תּנאַי: אַזױ װי דו װײסט, װי טײַער עס זײַנען בײַ מיר די קינדער, אַז איך װעל זיך מיט זײ נישט שײדן פֿאַר קײן געלט אין דער װעלט, און אַזױ װי ער איז אַ ייִד אַן עושר, חוץ זײַן שאָדן אױף מיר געזאָגט געװאָרן כאָטש האַלב, על־כּן זאָל ער באַװאָרענען פֿריִער דיך, דערנאָך אונדזערע קינדער. פֿון זיך רײד איך נישט. מיך װעט גאָט אױספֿירן אָן אים. דו װײסט, אַז קײן גרױסער איבערקלײַבער בין איך קײנמאָל נישט געװען, און איצט אַװדאי נישט. אַבי איך זאָל װיסן, אַז דיר װעט זײַן גוט, און אַז אונדזערע קינדער װעלן, חלילה, נישט דאַרפֿן אָנקומען צו אַ שטיפֿטאַטן. דאָס איז אַלץ, װאָס איך האָב דיר צו זאָגן. אַן אַנדער מאַן אױף מײַן אָרט װאָלט דיר געמאַכט אַן אַװאַנטורע מיט אַ סקאַנדאַל. איך בין נישט קײן מענטש פֿון קײן אַװאַנטורעס און פֿון קײן סקאַנדאַלן. דעריבער שרײַב איך דיר געלאַסן און אױפֿריכטיק. און אױך צו אים האָב איך הײַנט אַװעקגעשריבן אַ בריװ, און איך פֿאַרלאָז מיך אױף זײַן אָנשטענדיקײט, אַז ער װעט מיר געבן אַ קלאָרע תּשובֿה, און די זאַך װעט רעגולירט װערן אױפֿן אָנשטענדיקן אַרט, און עס װעט נישט קומען, חלילה, צו לײַטיש געלעכטער און צו סקאַנדאַלן, װי עס װינטשט דיר

דײַן באמת געטרײַער מאַן, װאָס איז יעדן פֿאַלס דײַן בעסטער פֿרײַנד,

פֿריד צום פֿיל געלערנטן געהױבענעם און געאַכפּערטן הער, דעם געלערנטן און אױפֿגעקלערטן רב חײם סאָראָקער ― פֿריד אָן אַן עק.

נאָכדעם, װי מיר באַגריסן דעם געערטן הער, װי דער מינהג איז, טוען מיר זיך נעמען צום אַלעם ערשטן דערלױבונג צו װינטשן אים אַ גיכע הײלונג און אַ רפֿואה־שלמה, הן אין זײַן קערפּער והן אין זײַן געלט, און דער אַלמעכטיקער זאָל אים ברענגען אין פֿרידן אַהײם צו דער רוּונג און צו דער ערבֿשאַפֿט אין גיכע צײַטן, און ער זאָל נישט װיסן מער פֿון קײן שום קרענק און פֿון קײן שום שמערצן מיטן כּלל־ישׂראל פֿון הײַנט און ביז אײביק ― אָמן.

אַצינד טוען מיר מאַכן פֿאַלן אונדזער געבעט פֿאַר די הױכקײט פֿון אונדזער הער, ער זאָל אַראָפּנײגן זײַן אױער און צוהערן צו אונדזער קול, צום קול פֿונעם בלוט פֿון דײַן ברודער, װאָס טוט שרײַען פֿון אַ װײַט לאַנד אױף דעם אומרעכט, װאָס װערט אונדז געטאָן אָן אַ שום עװלה אין אונדזערע הענט. מיר האָבן געזאָגט, לאָמיר דערצײלן כאָטש אַ טױזנט־חלק פֿון אונדזערע יסורים און האַרצװײטיק ― איז אָבער מיד יעדע צונג צו רײדן, יעדע פֿעדער צו שרײַבן, און ס'איז קורץ די דעק אױף צו פֿאַרשפּרײטן. און נאָר אין קורצע װערטער װעלן מיר זיך פּרוּװן געבן אַ װידער־קול פֿון אונדזער אױסגעשרײ, װאָס רײַסט זיך אַרױס מיט אַ גװאַלד פֿון די װענט פֿון אונדזער האַרץ. הערט אונדז אױס, װעט אײַך אױסהערן גאָט.

מיר, די אונטערגעשריבענע אױף דעם דאָזיקן בריװ, זײַנען װאַרשעװער יונגע־לײַט, װאָס זײַנען נישט לאַנג אַראָפּ פֿונעם טיש פֿון זײער פֿאָטער און האָבן געשיקט אין האַנדל זײערע הענט, און גאָט האָט געבענטשט דאָס טועכץ, װאָס זײ האָבן געטאָן, און זײער אַרבעט האָט געמאַכט װאַקסן פּירות, און זײער נאָמען האָט זיך געשטאַרקט אױף דער װעלט, און װי דער מינהג איז פֿון אונדזערע ברידער, די קינדער פֿון ישׂראל: װי באַלד נאָר די זון פֿון הצלחה טוט אַ לײַכט צו זײ מיט איר פּנים, אַזױ הײבן זײ אָן צו פֿאַרשװענדן דאָס, װאָס זײ האָבן אָנגעזאַמלט מיט די מידקײט פֿון זײערע הענט, און געלט איז װי גאָרנישט בײַ זײ אין די אױגן, און מער פֿון אַלץ ברענגען זײ זיך אױס אױף די װײַבער פֿון זײער יוגנט, און זײערע װײַבער הײבן אָן פֿילן מיט אַ מאָל אַלערלײ װײטיקן אין זײערע אַלע אבֿרים און זײ הײבן אָן פֿאָרשטײן צו די אָפּגעטער פֿון דער מעדיצין, װעלכע צעשיקן די דאָזיקע קראַנקע אין אַלע עקן פֿון דער װעלט צו זוכן אַ תּרופֿה צו זײער װוּנד, און מער װי אומעטום װערן זײ געשיקט אין יענעם מאָדנעם קוראָרט, װאָס איז באַװוּסט מיטן נאָמען מאַריענבאַד.

עס פֿאַרשטײט זיך פֿון זיך זעלבסט, אַז מיר האָבן מקײם געװען דעם דין פֿון מאַריענבאַד מיט אַלע פּונקטן און פּישטשעװקעס און מיט אַלע זעקס הונדערט און דרײַצן מיצװות, װאָס הענגען אָפּ אין דעם. נישט געשױנט האָט אונדזער אױג אױף קײן געלט, און אַלץ װאָס דער דאָקטער האָט געזאָגט: טו ― דאָס האָבן מיר געטאָן. און מיר האָבן אַרױסבאַגלײט אונדזערע געליבטע װײַבער קײן מאַריענבאַד, און געלט האָבן מיר געטאָן אין זײערע כּלים, און מיר האָבן צו זײ געזאָגט: „גײט אױף אין אַ גוטער שעה און אין אַ גליקלעכער אין יענעם פֿרוכטבאַרן לאַנד, װאָס טוט רינען מילך און האָניק, און געפֿינט דאָרט אײַער הײלונג, נײַערט איר זאָלט אונדז נישט פֿאַרגעסן און זאָלט פֿון צײַט צו צײַט מאַכן פֿליִען צו אונדז אײַערע צײכנס און אײַערע נאַכריכטן פֿון אײַער פֿרידן און פֿון אײַער װױל־זײַן, ביז עס װעט קומען דער גליקלעכער טאָג פֿון אײַער צוריקקערן אין אײַער נעסט אַרײַן צו אײַערע מאַנען, די הערן פֿון אײַער יוגנט“.

אַזױ האָבן מיר געזאָגט צו אונדזערע געליבטע װײַבער און זיך אָפּגעזעגנט מיט זײ, און זײ האָבן פֿאַרלאָזט מיט פֿרידן דאָס לאַנד פֿון זײער געבורט און זײַנען געקומען אין דעם לאַנד, װאָס זײ האָבן אױסדערװײלט, דאָס הײסט קײן מאַריענבאַד, און האָבן אונדז צוגעזאָגט צו שיקן נאַכריכטן פֿון צײַט צו צײַט, און האָבן געהאַלטן װאָרט, געשריבן אונדז בריװ פֿון דעם שטאַנד פֿון זײער געזונט, און פֿון די װאַסערן, װאָס זײ טוען דאָרט שעפּן פֿון די קװאַלן פֿון הילף. נאָר פּלוצעם איז פֿאַרשטאָפּט געװאָרן יעדע זעונג פֿון זײ. די פּאָסט האָט פֿאַרמיטן צו ברענגען אונדז זײערע נאַכריכטן. פֿאַראָרעמט און אױסגעטריקנט זײַנען געװאָרן אַלע קװאַלן פֿון זײערע שרײַבעכצן, װאָס זײ פֿלעגן צו אונדז שרײַבן, ביז מיר האָבן פֿאַרלױרן אונדזער קאָפּ און מיר זײַנען געװאָרן אין אונדזערע אױגן גלײַך, װי מיר חלומען. און פּלוצעם האָט מען אונדז אױפֿגעעפֿנט אונדזערע אױגן און ס'איז אונדז פֿאַרענטפֿערט געװאָרן אַלע קשיות. מע האָט אונדז באַװיזן שװאַרץ אױף װײַס, װער ס'איז דאָ דער שולדיקער און װער ס'איז דאָ דער בײזער שליח. אין לעבן װאָלטן מיר נישט געגלױבט, װען מיר זאָלן נישט זען מיט אונדזערע אױגן און נישט דערקענען אײַער האַנטשריפֿט און די האַנטשריפֿט פֿון אײַער געערטן שװאָגער, געקריצט אױף פּאַפּיר. זײער געערטער און געהױבענער הער! מיט די גלאַטקײט פֿון אײַערע צינגער און מיט די זיסקײט פֿון אײַערע רײד האָט איר בײדע זײ געטאָן פֿאַנגען אין אײַער נעץ. פֿולע הױפֿנס ליבשאַפֿט האָט איר געטאָן אױסגיסן אין זײער שױס אַרײַן און איר האָט געמײנט, װײַזט אױס, אַז קײן מענטש װעט נישט װיסן, קײן באַשעפֿעניש װעט נישט זען. אױ־װײ געשריִען! װער װאָלט דאָס געגלױבט, אַז דאָרט אין דעם װײַטן מאַריענבאַד װעט זײַן אָנגעגרײט נאָך פֿון נעכטן דער גיהנום? װער װאָלט דאָס געגלױבט, אַז אונדזערע רײנע פֿרומע װײַבער, װאָס אין דער הײם אין װאַרשע װאָלטן זײ אױסגעלעבט זײערע יאָרן און װאָלטן נישט געװוּסט פֿון קײן זינד, זאָלן אַזױ געשטרױכלט װערן? װער װאָלט דאָס געגלױבט, אַז אין אַזאַ צײַט, װאָס איז אַ צרה פֿאַר יעקבֿן, און ישׂראל איז אַװעקגעגעבן געװאָרן צו רױבער, אין אַזאַ צײַט, װען ייִדיש בלוט גיסט זיך, װי װאַסער, אין הױפּט פֿון אַלע גאַסן, װען שׂונאים פֿרײען זיך און טאַנצן אױף אונדזער חרפּה, װען די פֿײַלן װערן געשאַרפֿט אױף אונדז פֿון אַלע זײַטן און שװערע װאָלקנס רוקן זיך אָן אױף אונדזער הימל ― אין אַזאַ צײַט זאָלן ייִדן, באַװײַבטע ייִדן, טאַטעס פֿון קינדער, אין זינען האָבן טאָן אַזעלכע אומװירדיקײטן, פֿאַרנאַרן פֿרעמדע װײַבלעך ערגעץ אין אױסלאַנד, און אונטערן דעקטוך פֿון הײלונג און לעבעדיקע װאַסער טרינקען זיך נעמען אַראָפּפֿירן זײ פֿונעם גלײַכן װעג און פֿאַרפֿירן זײ אין אַן אָרט, װאָס פֿון דאָרטן װעלן זײ זיך שױן נישט אומקערן ― אָ! שטױנט איר הימלען! מיר האָבן געמײנט, אַז נאָר אײַער געערטער שװאָגער, דער מאַן פֿון אײַער װײַבס שװעסטער, װאָס האָט אַ שם אין דער װעלט פֿאַר אַן אױסגעלאַסענעם מענטשן, װאָס האָט אַראָפּגעװאָרפֿן פֿון זיך דעם יאָך פֿון דרך־ארץ און אָנשטענדיקײט, איז פֿעיִק צו טאָן אַזעלכע מיאוסע זאַכן ― שרײַבן בריװלעך צו פֿרעמדע װײַבלעך. זײַנע בריװלעך, װאָס ער האָט געטאָן לױפֿן צו אונדזערע װײַבער, איז אונדז געראָטן אָפּצוהאַנדלען פֿאַר רעכט געלט בײַ אײנעם אַ פּאַרשױן, װאָס מיר זײַנען נישט מחויבֿ צו פֿאַרעפֿנטלעכן זײַן נאָמען. מיר האָבן געמײנט, אַז דערמיט האָט זיך געענדיקט די דאָזיקע הימלשרײַענדיקע טראַגעדיע. צום סוף האָבן מיר דערזען, אַז מיר זײַנען געװען בלאָנדזשענדיקע אין אַ מידבר, אַז דער אמתער פֿײַנט לאָקערט נאָך פֿון זײַן באַהעלטעניש ― און דער דאָזיקער פֿײַנט דאָס זײַנט איר, געערטער און געאַכפּערטער הער, איר און נישט קײן אַנדערער. װאָרעם אױב אײַער געערטער שװאָגער, דער מאַן פֿון אײַער װײַבס שװעסטער, האָט געטאָן שרײַבן צו אונדזערע װײַבער פֿיל נאַרישקײטן און פּוסטע רײד פֿון חנופֿה מיט אַ גרינגן קאָפּ, האָט איר, זײער געערטער הער, געהאַט אַן עזות צו זאָגן אונדזערע װײַבער, אַז איר װעט טאָן מאַכן רינען געלט פֿון אײַער בײַטל פֿון זײער טובֿה װעגן. אָ! פֿאַרשאָלטן װאָלט געמעגט װערן די האַנט, װאָס האָט אַזעלכעס געקאָנט צײכענען! פֿאַרשאָלטן װאָלט געמעגט װערן די צונג, װאָס אירע גלאַטע רײד זײַנען גיפֿט און די זיסקײט פֿון אירע װערטער איז דער גיהנום.

דאָס אַלץ האָבן מיר, די אונטערגעשריבענע, געפֿונען פֿאַר נײטיק, זײער געערטער הער, אױסצוגיסן אין אײַער שױס און צו בעטן פֿון אײַך מיט אַלע מינים געבעט ― איר זאָלט רחמנות האָבן הן אױף אונדזער כּבֿוד, הן אָפֿן כּבֿוד פֿון אונדזערע װײַבער, והן אױף אײַער אײגענעם כּבֿוד, און איר זאָלט אױפֿהערן צו טאָן אײַערע אומװירדיקע זאַכן. מיר זײַנען אײַך מוסר־מודעה, זײער געערטער הער, אַז באם איר װעט נישט צוהערן צו אונדזער קול און װעט נישט פֿאַרמײַדן װײַטער צו טאָן אײַערע אומװירדיקײטן אין דער פֿאַרבאָרגעניש, דאַן װעט ביטער זײַן אײַער סוף און איר װעט באַקומען אײַער לױן און אײַער צאָלעכץ בכּפֿל־כּפֿלים, װאָרעם ס'איז דאָ אַ גאָט אױף דער װעלט און ס'איז נאָך פֿאַראַן אַ געזעץ און אַ ריכטער אין ישׂראל!

מיר בעטן בײַ אײַך, איר זאָלט קײן פֿאַראיבל נישט האָבן, װאָס מיר פֿאַרלענגערן נישט אונדזערע רײד, װײַל מיר האָבן זײער קײן צײַט נישט! און האָפֿנדיק, אַז איר װעט טאָן אַ געהעריק אױער צו אונדזערע װערטער, װאָס טריפֿן פֿון אַ ריכטיקן קװאַל און פֿון אַ האַרץ פֿול בלוט, און איר װעט נישט דערלאָזן צו גרעסערע בזיונות, פֿאַרקירצן מיר אונדזערע רײד און צײכענען מיט פֿיל כּבֿוד און מיט אַ בענטשונג פֿון גוטע פֿרײַנד, װאָס װינטשן אײַך פֿיל גליק און רײַכקײט ביז אָן אַ שיעור.

גנעדיקע פֿרױ!

איך האַבע די עהרע איהנען מיטצוטײלען, דאַסס איך אין באַזעל אױף דען צעהנטען ציוניסטען־קאָנגרעס גליקליך אַנגעקאָמען בין, און װי מיר די זאַכע בעאַברעדעטbeabredet: אָפּגעמאַכט האַבען, האַבע איך מיך צו מײַנע געשעפֿטען מיט פֿלײַס גענאָמען, די פּאַסיגע פּאַרטיען פֿאַר איהרע װערטהע טעכטער נאַכצוזעהן, און מוז בעהױפּטען, דאַסס צו מײַנען גרעסטען בעדױערען האַבע איך דאַס געװאונשטע פֿיר זיעfür sie: פֿאַר אײַך לײַדער ניכט געפֿונדען, װײַל דער גרעסטער טײל געסטע צום צעהנטען ציוניסטען־קאָנגרעס בעשטײט פֿון מענער, װעלכע לײַדער שױן לאַנג פֿערהײַראַטעט זינד. דען אונפֿערהײַראַטעטע גיעבט עס לײַדער ניכט אונטער דען ציוניסטען. די אורזאַכע װאַהרשײַנליך די, דאַסס די ציוניסטען לײַדער פֿריה הײראַטען, אונד פֿיעלײַכטvielleicht: אפֿשר זינד דאָ נאָך אורזאַכען, אַבער דער טאַהט איזט פֿעסטגעשטעלט, דאַסס מײַן רײַזע נאַך באַזעל װאַר גאַנץ אומזאָנסטumsonst: אומזיסט, אונד עס טהוט מיר װירקליך לײַד די שפּעיזען, װאַס זי מיר געגעבען האַבען. אַבער איך קאָן מיך רעכטפֿערטיגען, דאַסס איהרע שפּעיזען זענען דאָך ניכט גאַנץ אומזאָנסט הערױסגעשמיסען, דען איך האַבע מיך היער אין באַזעל אינפֿאָרמירט װעגען איהר קישיניעװער פּאַרטיע, אונד איך האַבע צו מײַן גרעסטער ערשטױנונג ערפֿאַהרעןerfahren: דערװוּסט, דאַסס דער הערר זײַדענער איזט װירקליך אײַן זעהר טיכטיגער דאַנטיסט, װעלכער אין קישיניעװ די גרעסטע פּראַקטיס האַט, אַבער ער איזט לײַדער שױן לאַנג פֿערהײראַטעט אונד האָט צו הױזע אײנע זעהר נעטטעnette: שײנע פֿרױ אונד קינדער, אונד עס װאונדערט מיך װאַהרהאַפֿטיג, װי האַבען װירwir: מיר דאַס געקאָנט זיך זאָ ביטערליך ענטױשען, דאַסס די זאַכע זאָ װײַט געגאַנגען איזט, דאַסס ער אין איהרע אַלע דרײַ װערטהע טעכטער זיך פֿערליעבט האַט, אונד אױך איהרע װערטהע טעכטער איהם זאָ װײַט סימפּאַטיזירען, דאַסס גאַנץ מאַריענבאַר שױן אַלס ריכטיגע פּאַרטיע זי בעטראַכט האַט! אונד װאַס מיר בעזאָנדערס פֿערדרוס מאַכט איזט דער פֿאַקט, דאַסס דיעזער הערר זײַדענער שײַנט מיר אײן געמײנער בעטריגער צו זײן, דען דיעזער שורקע האַט בײַ מיר אײניגע טױזענד קראָנען אױף אײנע קורצע צײַט אַלס גמילות־חסד גענאָמען, אונד אַלס איך אים צװײַ מאַל טעלעגראַפֿיש געמעלדעט האַבע, דאַסס ער מיר דיעזע פּאַאַר טױזענד קראָנען זאָפֿאָרטsofort: תּיכּף טעלעגראַפֿיש נאַך באַזעל איבערװײַזען זאָל, בלײַבע איך גאַנץ אָהנע אַנטװאָרטantwort: ענטפֿער, אונד האַבע איך הײַטעheute: הײַנט צו מײַנע גרעסטע ערשטױנונג אײַנע נאַכריכט בעקאָמען, דאַסס דער הערר זײַדענער נאַך אָסטענדע צוזאַמען מיט פֿרױ קורלענדער אַבגערײַזט האַט, אונד דאַסס דער הערר מאַריאַמטשיק איזט צוזאַמען מיט פֿרױ שערענציס אונד פֿרױ פּעקעליס אױך נאַך אָסטענדע אַבגערײַזט, אונד אױך דיעזער לײַכטזיניגער הערר מאַריאַמטשיק איזט מיר אײַן פּאַאַר הונדערט קראָנען שולדיג געבליבען נאַכדעם, װי װיר צוזאַמען אײניגע מאַל אין אָקע געשפּילט האַבען. אַבער דיעזע פּאַאַר הונדערט קראָנען פֿאָן העררן מאַריאַמטשיק זינד מיר ניכט זאָ פּײַנלעך װיע יענע דרײ טױזענד קראָנען פֿאָן העררן זײַדענער, דען דאַס איזט בלױז קאַרטענשולד, אונד דאַס איזט לײַדער באַרעםbarem: מזומן געלד, מיט בלוט אונד שװײַס פֿערהאָרעװעט, ― אױסקרענקען זאָל ער דאַס, אַזאַ אײַן אױסװוּרף! אַ ממזר! אַזעלכע בלוטיגע קראָנען, װי שדכנות־געלד בײַ אַ שדכן, אײדער מע זעצט דורך בײַ אידען אַ שידוך קומט אָן מיט גרינע װערעם, קומט צו געהן אַ דאַנטיסט, אַ שװאַרץ יאָהר פֿון קעשענעװ, װעלכער אײנע פֿרױ אונד צװײ קינדער האַט, אונד זיך אַלס אונפֿערהײַראַטעטער קאַװאַליער מעלדעט ― איזט דאַס טהאַטזעכליךtatsächlich: באמת צו שטױנען אונד צו בעדױערן, דאַסס אין אַזאַ צײַט זאָל זאָ עטװאַס פֿאָרקומען קענען אין צװאַנציגסטען יאַרהונדערט בײַ אַלגעמײַנער ציװיליזאַציאָן פֿון באַהנען, טעלעגראַף, טעלעפֿאָן, עלעקטריע, פֿאָנאָגראַף עט צעטעראַet cetera: און אַזױ װײַטער, עט צעטעראַ! אונד דאַ איך פֿאָן היער דירעקט נאַך אָסטענדע אַברײזע, אום דיעזען ניעדערטרעכטיגן בעטריגער צו פּאַקען אונד גלײַכצײַטיק פֿיר איהרע װערטהע טעכטער אַנשטענדיגע פּאַרטיען נאַכצוזוכען, פֿערבלײַבע איך מיט פֿאָרציגליכערvorzüglicher: אױסגעצײכנטער האָכאַכטונגHochachtung: דרך־ארץ אונד מיט די בעסטע גרוסען צו איהרע װערטהע טעכטער.

לבעלי מוהר″ר הערש נ″י.

װאָס ס'האָט זיך מיר געחלומט די נאַכט און יענע נאַכט און אַ גאַנץ יאָר זאָל אױסגײן צו מײַנע שׂונאימס קעפּ און צו זײערע הענט און פֿיס און לײַב און לעבן! די יאַמײַטשיכע זאָל אַזױ װיסן פֿון איר חיות און די טשאַפּניטשקע פֿון איר געזונט, װי איך הײב אָן צו פֿאַרשטײן אַפֿילו, װאָס דו שרײַבסט און פֿון װעמען דו שרײַבסט און צו װעמען דו שרײַבסט?! דאָס האָט אַװדאי די יאַמײַטשיכע דורך איר װעלװל יאַמײַקער אָנגעפֿירט אַ רכילותל? אָדער די טשאַפּניטשקע דורך איר בערל טשאַפּניק, װאָס װיל בײַ דיר אױסנאַרן אַ גמילות־חסד? ער באַדאַרף טאַקע נעבעך זײער נײטיק האָבן, װאָרעם זײַן מאַדאַם האָט זיך דאָ פֿאַרשפּילט אין „אָקע“, געפּטרט װיפֿל זי האָט געהאַט, און איצט לױפֿט זי אַרום צװישן אונדזערע װאַרשעװער זוכן אַ נאַר, װאָס זאָל איר אױסלײַען אױף אַ קורצע צײַט. איז אָבער נישטאָ קײן נאַראָנים אין מאַריענבאַד. אַ סך זײַנען צעפֿאָרן, װער קײן פֿראַנצענסבאַד, און װער קײן אָסטענדע. שלמה קורלענדערס װײַבל איז שױן אין אָסטענדע נישט אַלײן; דער קעשענעװער, װאָס איך האָב דיר געהאַט געשריבן, איז אױך דאָרטן. װוּ זי, דאָרט איז ער. אַ פּנים, אַ כּישוף?… נאָר איך קער מיר אום צוריק צו דײַן בריװ. איך לײען אים און לײען און װער שיִער נישט משוגע! װאָרעם איך הײב דען אָן צו פֿאַרשטײן, װאָס דו מײנסט? װער איז דער „ער“, װאָס דו שרײַבסט מיר, אַז ער איז מיר אַ גוטער פֿרײַנד און אַז איך האָב בײַ אים קרעדיט? װאָסער קרעדיט? איך האָב דאָ נישט קײן קרעדיט אין ערגעץ אױף קײן צען העלערHäller: קלײנע מטבע אַפֿילו! גײט אַװעק די װאָך, אַזױ װערט צוגעשטעלט אַ רעכענונג, און מע מוז צאָלן. דאָס איז מיט דער סטאַנציע. און פֿאַרן עסן אין כּשרן רעסטאָראַן װערט געצאָלט בײַ יעדן מאָלצײַט. הײַנט װאָס װאַרפֿסטו מיר אױס קרעדיט? און װאָס דערצײלסטו מיר, אַז דו האָסט געזען זײַנע בריװלעך צו מיר? װעמענס בריװלעך? אַ חוץ דײַנע קלוגע בריװלעך און אַ חוץ די בריװלעך פֿון מײַן מאַמע, האָב איך פֿון קײנעם קײן װאָרט נישט דערהאַלטן. און װעמען האָב איך דאָ געגעבן אַ קאַלטע אױפֿנאַם? און װעמענס קאַסע, זאָגסטו, איז פֿאַר מיר אָפֿן? כלעבן, הערש, דו רעדסט, װי אַ דולער, אָדער װי אַ שיכּורער. דו מישסט צונױף קאַשע מיט באָרשטש און דערמאָנסט זיך מעשׂיות פֿון אַמאָל, נישט הײַנט געדאַכט, און פֿרעגסט מיך, אױב ס'איז אמת, אַז איך גײ מיט אים שפּאַצירן אױף דער גאַס? אױב דו מײנסט דאָס דעם אַדעסער שאַרלאַטאַן, מאירל מאַריאַמטשיק, איז װען נישט לאהצע ברױכשטול, װאָלט איך אים שױן לאַנג אָנגעשפּיגן אַ פֿולן פּנים. זי שטעלט זיך אײַן פֿאַר אים. זי זאָגט, ס'איז אַזױ אױך אױף אים אַ גאָטס רחמנות. ער האָט זיך פֿאַרליאַפּעט אין שלמה קורלענדערס װײַבל, שױן געװען מיט איר אױף אַ דרך, איז אונטערגעשפּרונגען אָט דער קעשענעװער דאַנטיסט, װאָס איז אַנטלאָפֿן מיט איר קײן אָסטענדע, אַ פּנים, זיך באַהאַלטן פֿאַר אונדז, װאָרעם מיר זײַנען פֿאַר זײ אַ שעטנז… מיר רעכענען אָבער, איך און לאהצע ברױכשטול, אַז גאָט װעט שענקען דאָס לעבן, נאָך שבתדיקע װאָך אױך אַ פֿאָר טאָן קײן אָסטענדע, װאָרעם דאָ איז שױן באַלד אױס סעזאָן, און דאָרטן הײבט זיך ערשט אָן סעזאָן. איך װאַרט נאָר אױפֿן געלט, װאָס דו האָסט מיר אַרױסגעשיקט. און איך בעט דיך, הערש, זאָלסט מיר באַלד אַרױסשרײַבן דײַטלעך און קלאָר, נישט װי אַ משוגענער, װאָס און װעמען דו האָסט געמײנט טרעפֿן מיט דײַן בריװ, װאָרעם ס'זאָל נישט שטײן אױף אים מײַן נאָמען, װאָלט איך געמײנט: אָדער ער איז נישט צו מיר געשריבן, אָדער דו ביסט חלילה, אַראָפּ פֿון זינען? און איך מוז דיר זאָגן דעם אמת, אַז זינט עס האָט דיר באַגליקט און ס'איז אַרױס דאָס געװינס, ביסטו טאַקע געװאָרן אַן אַנדער מענטש… גײסט אַרום טאָג װי נאַכט און רעדסט פֿון דײַן געװינס, און עס דאַכט זיך דיר אױס, אַז די גאַנצע װעלט איז דיר מקנא, און אַלע זײַנען דיר שׂונאים, און קײנער פֿאַרגינט דיר נישט, און אַפֿילו דײַן אײגן װײַב גלײבסטו שױן אױך ניט און שרײַבסט אַזעלכע זאַכן, װאָס מע קאָן משוגע װערן! אַז איך װעל דערהאַלטן דאָס געלט און אַריבערפֿאָרן קײן אָסטענדע, װעל איך דיר געבן צו װיסן מײַן אַדרעס דורך אַ דעפּעש. דערװײַל פֿאַרבלײַב געזונט און גליקלעך און זײַ נאָר נישט אַזױ צעטראָגן, װי עס װינטשט דיר דײַן פֿרױ

געערטער הער ברױכשטול!

פֿאַרצײַעverzeihe: זײַ מוחל, ― נאָך אַזאַ בריװ, װי דו האָסט מיר געשריבן, קאָן איך דיך מיט קײן אַנדער נאָמען נישט אָנרופֿן, נאָר „געערטער הער“. איך בין נישט גלײַך צו דיר. דאָס קאָנסטו נאָר, שרײַבנדיק מיר אַזאַ בריװ, אָנרופֿן מיך „מײַן ליבע פֿרױ לאהצע“. װי קאָן איך דיר זײַן אַ „ליבע פֿרױ“, אַז איך טו אָפּ אַזעלכע זאַכן, װי דו שרײַבסט מיר? איך װאָלט נאָר װעלן װיסן, װער איז דער מאַן, װאָס זוכט אױף דיר בילבולים און װאָס איך שיק צו אים לײַען געלט? אױב דו מײנסט דאָס מײַן פֿעטער יונה פֿון פּעטריקאָװ, איז, ערשטנס, מעג איך, דאַכט זיך, צו מײַנעם אַ פֿעטער שרײַבן, װאָס איך װיל, און, צװײטנס, האָב איך אים פֿון קײן געלט אַפֿילו נישט דערמאָנט, װאָרעם איך װײס, ס'איז אומזיסט. אַרױסגעװאָרפֿן אַ מאַרקע. דער פֿעטער יונה האָט שױן גענוג יוצא געװען, גענוג געגעבן, דו אַלײן קאָנסט דאָס אױך נישט אָפּלײקענען. עס װעט זײַן גענוג, אַז ער װעט מיך אין זינען האָבן פֿאַרן טױט בײַ דער צװאה; גלײב איך אױך נישט: די קינדער װעלן אים מסתּמא נישט דערלאָזן… פֿאַרשטײ איך נישט אַלזאָ, װער איז דער מאַן, װאָס דו מײנסט? נאָר אפֿשר מײנסטו דאָס שלמה קורלענדער? האָב איך צו אים קײנמאָל ניט געשריבן װעגן געלט לײַען און װעל נישט שרײַבן. איך געדענק דען ניט, אַז דו ביסט בײַ אים געװען פֿאַר מײַן אָפּפֿאָרן קײן אױסלאַנד, און ער האָט דיר אָפּגעזאָגט? זעסטו, זײַן בעלצען האָב איך דאָ יאָ אײנמאָל אָנגעמוט מיט אַ גמילות־חסד, האָב איך אױך חרטה. דאָס איז אַ סחורה! ― זי מעג שױן זײַן די כּפּרה פֿאַר איר מאַן אױך. ער איז טאַקע אַ קורלענדער חכם, אָבער אַן ערלעכער, און זי פֿירט דאָ אױף אַזעלכע שטיק, אַז ס'איז פּשוט אַ בזיון פֿאַר לײַטן! נאָר כאַפּט זי דער װאַטן־מאַכער, כאָטש איך װײס, איך שטױס מיך אָן, אַז דאָס װאַקסט פֿון איר. דאָס האָט זי מסתּמא אָנגעפֿירט בײַ דיר אַ רכילות, אָדער אַלײן, אָדער דורך איר מאַן דעם חכם, און דו האָסט זיך אָנגעכאַפּט אָן דעם, װי אָן עפּעס רעכטס, אַבי אַן אױסרײד אױף גטן זיך… פֿאַרשטײ איך נישט, װאָס עפּעס איצטער אין מיטן דרינען? און װאָס ביסטו אַזעלכעס געװאָר געװאָרן אױף מיר, װאָס דו זאָגסט, אַז „דער מאַן דערװיסט זיך אַלע מאָל צום לעצט“?… דו שרײַבסט מיר, אַז דו באַפֿרײַסט מיך מיט דײַן גוטן װילן, דאַנק איך דיר זײער פֿאַר דײַן גוטסקײט. הײַנט שרײַבסטו מיר, אַז דו װילסט, מע זאָל באַװאָרענען פֿריִער מיך, דערנאָך די קינדער. איז דאָס אַװדאי זײער שײן פֿון דײַן זײַט. די פֿראַגע איז נאָר: װער זאָל עס באַװאָרענען? און װער איז דער „ער“, װאָס דו שרײַבסט, אַז ער איז אַן עושר? אַלץ דער פֿעטער יונה? װאָס געהער זיך עס אָן מיט דיר? װעט ער װעלן, װעט ער באַװאָרענען, װעט ער נישט װעלן, װעט ער נישט באַװאָרענען ― װאָס פֿאַר אַ שײַכות האָט דאָס צו גטן זיך?… דו שרײַבסט, אַז אַן אַנדערער װאָלט מיר געמאַכט אַן אַװאַנטורע מיט אַ סקאַנדאַל! מיר דאַכט, אַז קײן גרעסערער סקאַנדאַל פֿון דײַן איצטיקן בריװ קאָן שױן גאָר נישט זײַן, װאָרעם װיבאַלד, אַז איך האָב שױן קײן רעכט נישט צו שרײַבן אַ בריװ צו אַן אײגענעם פֿעטער, לאָזן זיך שױן אױס אַלע זאַכן!

װי באַלד אַזױ, האָב איך דאָ נישט װאָס צו טאָן און דאַרף מיך ניט קורירן מער. איך האָב געהאַט גערעכנט פֿאָרן פֿון דאַנען מיט בראָניע לױפֿערמאַן קײן אָסטענדע. איצט אָבער טו איך אַ שפּײַ אױף אַלץ און פֿאָר אַװעק צו מײַן פֿעטער יונה קײן פּעטריקאָװ, און װיל דיך מער נישט קענען! דו האָסט מיר אױפֿגעדעקט מײַן אַלטע װוּנד ― מסתּמא װילסטו דאָך עס… בײַ דיר איז עס נישט דאָס ערשטע מאָל… זײַ געזונט. אַז דו װעסט האַלטן בײַ שרײַבן מיר בריװ, קאָנסטו מיר שרײַבן קײן פּעטריקאָװ.

פֿון מיר דײַן געװעזענער פֿרײַנד, װאָס האָט נישט פֿאַרדינט אַזעלכע בריװ,

להגבֿיר החדש מוהר″ר צבֿי הירש לױפֿערמאַן!

אײַער בריװ האָב איך דערהאַלטן. עס טוט מיר זײער לײד, נאָר איך מוז אײַך זאָגן, איך באַדױער אײַך מיט אײַער געװינס, װאָרעם דאָס געװינס האָט אײַך, װי עס שײַנט, אַראָפּגעפֿירט פֿונעם דרך־הישר, דאָס הײסט, איר זײַנט נעבעך געװאָרן גערירט פֿונעם זינען. איר שרײַבט מיר, אַז איר זײַנט רײַכער פֿון מיר. עס קאָן זײער מעגלעך זײַן. איך האַלט גאָרנישט דערבײַ, איך זאָל מיך װעלן אױסרעכענען מיט אײַך אין פֿאַרמעגן, און איך גלײב אײַך, אַז איר קאָנט אױסהאַלטן אײַער װײַב, װי איר זאָגט, אַפֿילו אין פּאַריז. לאָז אײַך גאָט העלפֿן, װי איר װינטשט אײַך אַלײן. נאָר איך בעט אײַך, װאָס געהער זיך עס אָן מיט מיר? װען האָב איך געשריבן צו אײַער װײַב בריװלעך, אַז איך קען מיך גאָר אַפֿילו נישט מיט איר? נישט זי האָט בײַ מיר געלט פֿאַרלאַנגט, נישט איך האָב איר געלט פֿאָרגעלײגט, און איך האָב מיך קײנמאָל נישט באַרימט מיט אײַער באַקאַנטשאַפֿט, און פֿאַר אײַערן אַ פֿרײַנד האָב איך מיך קײנמאָל נישט אַרױסגעשטעלט. דאָ האָט געמוזט אַרױס אַ מיאוסער טעות. איר האָט נישט געטראָפֿן צו דער טיר. איר האָט אַװדאי געמוזט װעלן אױסזידלען מײַן שװאָגער מאַריאַמטשיק? ער איז יאָ אַ נאָענטער שמעלקע מיט אײַער װײַב. ער איז איצט מיט איר, װי איך האָב געהערט זאָגן, אין אָסטענדע. אַהינצו קאָנט איר צו זײ שרײַבן בריװלעך און זיך באַרימען מיט אײַער רײַכקײט, און מיך לאָזט צורו, װאָרעם אַזױ װי איך בין געװען, אַזױ בין איך געבליבן אײַער אומבאַקאַנטער פֿרײַנד, װאָס װינטשט אײַך, איר זאָלט װערן געזונט…

מײַן אומבאַקאַנטער פֿרײַנד.

איך װײס נישט, װאָס איך זאָל אײַך ענטפֿערן אױף אײַער בריװ. איך קאָן אײַך נאָר געבן אַ ראַט, איר זאָלט זיך מטריח זײַן צום דאָקטער, ער זאָל אױסהערן אײַער גײַסטיקן צושטאַנד, נאָר בכדי עס זאָל אײַך נישט זײַן לאַנגװײַליק, זאָלט איר זיך זען פֿריִער מיט הירש לױפֿערמאַן, דער, װאָס האָט געװוּנען דאָס גרױסע געװינס און איז דורך דעם קראַנק געװאָרן אױף דעם זעלבן חלאַת, װאָס איר… װאָרעם װאָס דען קאָן איך אױף אײַך אַנדערש איבערטראַכטן נאָך דעם, אַז איר שרײַבט מיר, אַז איך װיל אַריבערנאַרן אײַער װײַב אין מײַן האָטעל פֿון איר טובֿה װעגן, און אַז איך האָב איר דערצײלט אױף אײַך, אַז איר שפּילט אין „אָקע“?… אױב איר שפּילט אין „אָקע“, אָדער גאָר אין „באַנטשאָק“, װי איר זאָגט, ― דאָס װײס איך נישט, נאָר אַז איר זײַנט ניט בײַם גאַנצן פֿאַרשטאַנד ― דאָס זעט מען אַרױס פֿון אײַער בריװ. איר שרײַבט, אַז איר װײסט שױן לאַנג, אַז איך בין מיט מײַן װײַב נישט שװה־בשװה, און איר שטעלט מיר פֿאַר אַן עדות רב װעלװל יאַמײַקער. עס קאָן זײַן, אַז רב װעלװל יאַמײַקער װײס בעסער, װי אַזױ איך בין מיט מײַן װײַב אַלס איך אַלײן, נאָר דאָס, װאָס איר זאָגט, אַז איך װײס פֿון דעם, אַז איר האַלט בײַ גטן זיך מיט אײַער װײַב ― דאָס רעדט איר שױן, זײַט מיר מוחל, װי אַן אמתער משוגענער. נישט נאָר איך װײס נישט פֿון אַזעלכע סודות, װאָס צװישן אײַך און אײַער װײַב, איך קען אַפֿילו נישט אײַער װײַב און נישט אײַך, און איר בײדע אינטערעסירט מיך אַזױ װינציק, אַז איר האָט אײַך געמעגט גטן נאָך אײדער איר האָט אײַך דערקענט. אין אײנעם בין איך יאָ מיט אײַך אײַנפֿאַרשטאַנען: איר זאָלט דאָס צװײטע מאָל, װי איר שרײַבט, נישט הײַראַטן. אַזאַ מענטש, װי איר, האָט נישט געטאָרט הײראַטן דאָס ערשטע מאָל אױך, װאָרעם ס'אַ רחמנות אױף אײַער װײַב, כאָטש איך קען זי נישט…

איר בעט מיך, איך זאָל אײַך שרײַבן אױפֿריכטיק, װאָס איז מײַן קוק און צוליב װאָס רוף איך אַרױס אײַער װײַב אין „מיראַמאָנט“ ― שרײַב איך אײַך קלאָר און דײַטלעך און אָן „המצאָות“ און „אײבערקעפּלעך“, װי איר פֿאַרלאַנגט, אַז אָדער אײַער װײַב איז, זאָל מיר מוחל זײַן, אַ ספּלעטניצע און אַ ליגנערין, אָדער, װי איך האָב אײַך געזאָגט אין אָנהײב פֿון מײַן בריװ, איר זײַנט נישט בײַ אַלע געדאַנקען. דאָס צװײטע איז, רעכן איך, מער װאַרשײַנלעך…

װי איר זעט, האָב איך אײַך געגעבן אַ קלאָרע תּשובֿה אױף אַלץ. עס בלײַבט מיר איבער נאָר אײן זאַך ― װינטשן אײַך אַ רפֿואה־שלמה…

טײַערע עװאַ!

דו מוזט מיר פֿאַרצײַען, װאָס מיט די לעצטע געלט זענדונגעןsendung: שיקן קומט אָן אַ ביסל שװערלעך.

די לעצטע צײַט איז אין װאַרשע געװאָרן שװער צו באַקומען אַ הונדערטער אָדער אַ פֿופֿציקער אײַנפֿאַךeinfach: פּשוט כּקריעת־ים־סוף. איך האָב געמוזט זיך דורכפֿאָרן קײן לאָדזש און דאָרט איז מיר געראָטן דורכצוזעצןdurchsetzen: אָפּטאָן מאַנכעmanche: עטלעכע געשעפֿטלעך, אַפֿילו מיט גרױסער שװעריקײט, און דאַדורךdadurch: דערבײַ האָט עס זיך אַזױ פֿערצײגערטverzögert: אָפּגעהאַלטן, און דאָס איז אױך די אורזאַכעursache: סיבה, װאָס איך האָב דיר אַזױ שנעל נישט געאַנטװאָרטעטgeantwortet: געענטפֿערט. מיט די צװײ „איטשע־מאירס“, װאָס דו האָסט מיר צוגעשיקט די „ליבע־בריװלעך“ צו זײערע װײַבלעך, האָב איך לײַדער גאָרנישט געקאָנט מאַכן. אײנער פֿון זײ, שערענציס, דער װאָלט נאָך געװען נישקשה. ער פֿירכטעטfürchtet: האָט מורא פֿאַר אַ סקאַנדאַל; ער האָט מורא, עס זאָל אים נישט שאַדטען צו קרעדיט. דאַפֿירdafür: צו דעם איז אָבער דער ייִנגערער, אָט דער פּעקעליס, אײַנפֿאַך אַ פּרא־אָדם. ער אַלײן האָט דאָס בעשמירט איבער די נאַלעװקיס, דערצײלט איטלעכן באַזונדער אין געהײַםgeheim: בסוד, אַזױ, אַז ביז איך בין געקומען צו דער פֿרױ סאָראָקער מיט די בריװלעך, לאָזט זיך אױס, אַז זי און איר שװעסטער חנצע זײַנען שױן קלאָר אין מאַריאַמטשיק בריװלעך אױף אױסנװײניק. אײַנפֿאַך נישט כּדאַי געװען מיט זײ אָנצופֿאַנגעןanfangen: אָנהײבן. און דאַצוdazu: דערצו האָב איך נאָך אָנגעטראָפֿן אין אַ צײַט, װאָס בײַ פֿרױ סאָראָקער האָט זיך אָפּגעשפּילט אַ גאַנצע טראַגעדיע, אין װעלכער עס איז פֿאַרמישט איר חײם, און שלמה קורלענדער, און לױפֿערמאַן, און ברױכשטול ― די גאַנצע נאַלעװקיס. עס איז מיר אײײַפֿאַך אַ װוּנדער, אַז דו זאָלסט דאָס נישט װיסן. די געשיכטע איז אַן אײַנפֿאַכע געשיכטע. חײם סאָראָקער האָט זיך דאָרט אין מאַריענבאַד, נישט האָבנדיק װאָס צו טאָן, אײַנפֿאַך מתקנא געװען אין זײַן שװאָגער און האָט זיך אױך גענומען שרײַבן ליבע בריװלעך צו די נאַלעװקער װײַבלעך: צו בעלצע קורלענדער, צו בראָניע לױפֿערמאַן, צו לאהצע ברױכשטול און צו דער שערענציס מיט דער פּעקעליס, ― נישט דורכגעלאָזט קײנעם. מע װײסט ניט גענױ װי אַרום, נאָר די אַלע בריװלעך, װאָס איך האָב דיר אױסגערעכנט, זײַנען אַרײַנגעפֿאַלן צו די מאַנען אין די הענט אַרײַן, און ס'איז געװאָרן אַ חתונה, אײַנפֿאַך עס קאָכט װאַרשע! און דאָ איז אָנגעקומען אַ דעפּעש פֿון דער יאַמײַטשיכע פֿון מאַריענבאַד, אַז אונדזערע נאַלעװקער װײַבלעך זײַנען אַלע מיט אַ מאָל פֿאַרשװוּנדן געװאָרן, אָפּגערײַזט קײן אָסטענדע, און מיט זײ חײם סאָראָקער און מאירל מאַריאַמטשיק. אײַנפֿאַך אַ ראָמאַן! און װען קומט אָן אַזאַ דעפּעש? פּונקט אױף מאָרגן, נאָכדעם, װי די יאַמײַטשיכע האָט שױן גראַטולירט די פֿאַמיליע מיט אַ מזל־טובֿ און אױפֿגעפֿאָדערט דעם הער יאַמײַקער, ער זאָל קומען נאָך מאַריענבאַד. װעלװל יאַמײַקער איז שױן אױף דער רײַזע; דאָס איז אָבער נישט װיכטיק. די הױפּט זאַך איז, װאָס די פֿרױ סאָראָקער איז פֿאַר צרות קראַנק געװאָרן צו בעט, מע זאָגט, זאָגאַרsogar: אַפֿילו, געפֿערלעך. און לױפֿערמאַן לױפֿט אַרום, װי אַ משוגענער, שװערט, אַז לאָז נאָר חײם סאָראָקער קומען אַהײם, מוז ער אים אָנפּאַטשן אין מיטן די נאַלעװקיס, דאָס הײסט, נישט אין די נאַלעװקיס, נאָר אין די באַקן! און ברױכשטול האָט איצט אַן אױסרײד אױף צו שײדן זיך מיט זײַן מאַדאַם, אָדער שלעפּן געלט בײַ איר רײַכן אָנקל פֿון פּעטריקאָװ. קורץ און גוט, בײַ אונדז אױף די נאַלעװקיס איז לעבעדיק, פֿרײלעך, אײַנפֿאַך ליהודים! און שרײַב מיר, װען רעכנסטו צו קומען אַהײם, און אױב עס איז דיר געניגנדgenügend: גענוג דאָס געלט, װאָס איך שיק דיר? אַנישט, װעל איך זען דיר שיקן נאָך, אַז איך װעל נאָר האָבן. װאַרשײַנלעךwahrscheinlich: מסתּמא, װעט גאָט העלפֿן. זײַ געגריסט גאַנץ ליבלעך.

מײַנע ליבע פֿרײַנד שערענציס און פּעקעליס!

שאַדעSchade: אַ שאָד, װאָס איך באַזיץ נישט די לשון־קודשדיקע שפּראַך, אַזױ װי איר, און קאָן אײַך נישט אָפּענטפֿערן אױף אײַער מליצה־בריװ מיט אַזאַ שײנע מליצה, װי איר שרײַבט צו מיר. און װײַל איך בין געצװוּנגען צו רײדן מיט אײַך מאַמע־לשון, װעל איך מיר שױן דערלױבן צו רײדן מיט אײַך פּשוטע דיבורים און זאָגן אײַך, אַז איר זײַנט, איך בעט איבער אײַער כּבֿוד, אַ פּאָר „איטשע־מאירס“, נאַלעװקער פֿלאָכטן, און מע דאַרף אײַך בײדן געבן קײַען שטרױ. אַז גאָט האָט אײַך יאָ באַװיליקט מיט אַזאַ מתּנה, אַזעלכע שײנע װײַבלעך, און איר ציטערט איבער זײ, איז אָדער איר באַדאַרפֿט זײ נאָכפֿרעגן פֿון הינטן, אַזױ װי איר גײט זײ נאָך שבת בײַטאָג, בעת זײ לאָזן זיך אין זאַקסישן גאָרטן אױפֿן שפּאַציר, אָדער האַלטן זײ פֿאַרשפּאַרט בײַ זיך אױף די נאַלעװקיס, װי מע האַלט עופֿות פֿאַר אַ יום־טובֿ, געבן זײ עסן און טרינקען און אַזױ װײַטער. װעלכער גוטער יאָר האָט אײַך געהײסן, איר זאָלט זײ אַרױסלאָזן אױף גאָטס װעלט, אַזש אין מאַריענבאַד? אָדער איר מײנט, אַז ס'איז דאָ פֿאַראַן װינציק אָן זײ? צי איר מײנט טאַקע באמת, אַז איך האָב מער נישט װאָס צו טאָן, נאָר שרײַבן „ליבע־צעטעלעך מיט חניפֿה־בריװלעך“, װי איר זאָגט, צו אײַערע װײַבלעך? זײַט־זשע װיסן, מײַנע ליבע איטשע־מאירס, אַז בסך־הכּל האָב איך מיט אײַערע װײַבלעך קײן האַלב װאָרט נישט אױסגערעדט זינט איך בין דאָ און זינט איך לעב! בסך־הכּל האָב איך זײ געזען אפֿשר צװײ־דרײַ מאָל בײַם ברונען מיט נאָך אַ סך אַזעלכע װי זײ, װאָס דרײען זיך דאָ אַרום אַזױ פֿיל, אַז עס װערט נימאס, האָט קײן פֿאַראיבל נישט, צו קוקן אױף זײ. װאָרעם איך קען זײ. איך מײן נישט דװקא אײַערע װײַבלעך, איך מײן אַלע נאַלעװקער װײַבלעך, װאָס אַז זײ פֿאָרן אַװעק פֿון זײערע איטשע־מאירס פֿון װאַרשע קײן אױסלאַנד, װאָלטן זײ װעלן געניסן אַלע פֿאַרגעניגנס פֿון דער װעלט, נאָר בתּנאַי, אַז קײנער זאָל נישט זען און קײנער זאָל נישט װיסן, אַפֿילו זײ אַלײן אױך נישט… רײדן מיט אַ פֿרעמדן מאַנספּאַרשױן, אָדער כאָטש קוקן אױף אים, איז בײַ זײ שױן אַ גאַנצער עסק. בײַ אײַך אױף די נאַלעװקיס האָבן זײ דאָס אױך נישט. איך קאָן אײַך זאָגן בהן־שלי, אַז איך זע, װי װײַט מעגלעך, אױסצומײַדן אַזעלכע באַגעגענישן, װאָס ברענגען גאָרנישט אײַן, אױסער מיאוסע רײד און רכילות. איך אַנטלױף פֿון אַזעלכע װײַבלעך, װאָס אין דער הײם בענטשן זײ ליכט, און דאָ װאַרפֿן זײ אַראָפּ די פּאַרוקלעך. זײ זײַנען אַ סחורה פֿאַר מײַן שװאָגער מאַריאַמטשיק, נישט פֿאַר מיר, און איך װײס נישט, װער עס האָט געהאַט אַן עזות אײַך אָנצוּװײַזן אױף מיר, אַז דאָס בין איך, װאָס שרײַב צו זײ „חניפֿה־בריװלעך מיט ליבע־צעטעלעך“? איך פֿאַרנעם זיך ניט מיט אַזעלכע נאַרישקײטן. נאָך װינציקער קאָנט איר אױף מיר רעכענען, אַז איך זאָל האָבן צוגעזאָגט אײַערע װײַבלעך, װי איר דריקט זיך אױס, „מאַכן רינען גאָלד פֿון מײַן בײַטל פֿאַר זײער טובֿה װעגן“. איך בין נישט פֿון די צעװאָרפֿענע מענטשן, און האָב אין זינען אײַך מיט אײַערע װײַבלעך אין דער לינקער פּיאַטע. און אױב עמעצער האָט אײַך אָנגעװיזן אױף מײַן שװאָגער, „דער מאַן פֿון מײַן װײַבס שװעסטער“, האָט איר געקאָנט טרעפֿן צו אים, אָדער צו מײַן װײַבס שװעסטער, נישט צו מיר, װאָס געהער זיך מיט זײ גאָרנישט אָן. מע קאָן זיך טאַקע זײַן גאַנץ אָנשטענדיקע יונגע לײַט און אומשולדיקע איטשע־מאירס, װי איר זײַנט, נאָר קײן פּרא־אָדמס זײַנט איר דאָך נישט מחויבֿ צו זײַן, און דאַרפֿט נישט דראָען מיט קײן געזעץ און מיט קײן שטראָף, נישט אױף דער װעלט און נישט אױף יענער װעלט. אײַער אומבאַקאַנטער פֿרײַנד, װאָס ראַט אײַך זײַן פֿאָרזיכטיק מיט מליצות,

מײַן טײַערער בערנאַרד!

סע איז מיר צװאָר זײער נישט אָנגענעמען, נאָר איך מוז דיר נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל שרײַבן, זאָלסט מיר קריגן געלט אױף אַװעקפֿאָרן פֿון דאַנען, װאָרעם פֿון אַלע גליקן האָט זיך אױסגעלאָזט אַ טײַך, און נאָך מיט אַ גרױסן סקאַנדאַל, אַז דו װעסט הערן, װעסטו שטױנען! שטעל דיר פֿאָר אַ קאָמעדיע ― װאָס זאָג איך אַ קאָמעדיע? אַ טראַגעדיע, אַ בלוטיקע טראַגעדיע. נאָר לאָמיר דיר דערצײלן אַקוראַט פֿון אָנהײב ביזן סוף. ס'איז אַ מעשׂה פֿון טױזנט־אײן־נאַכט.

װי דו װײסט, האָט מיך די יאַמײַטשיכע געבעטן, איך זאָל איר מיטהעלפֿן מיטן קעשענעװער שידוך, און צוגעזאָגט דערבײַ, אױסער װאָס איך װעל פֿאַרדינען, עקסטרע אַ שײנע מתּנה פֿון איר אַלײן. האָב איך זי געפֿאָלגט, און האָב מיך אַרײַנגעלײגט אינעם דאָזיקן שידוך און געאַרבעט, װי װײַט איך האָב געקאָנט, און עס איז מיר געראָטן דער עסק איז געגאַנגען אױף אַ גאַנג, דאָס הײסט, נישט אַזױ גיך טוט זיך עס, װי עס רעדט זיך. איך בין גענוג אױסגעריסן געװאָרן איבער בעלצען, װי איך האָב דיר שױן געשריבן פֿריִער, װאָרעם דער חתן, מײַן קעשענעװער דאַנטיסט הײסט עס, האָט זיך נישט אױף קאַטאָװעסן פֿאַרקאָכט אין אונדזער שלמה קורלענדערס װײַבעלע, שיִער נישט געפּאַטשט זיך איבער איר מיט מאירל מאַריאַמטשיק אין מיטן מאַריענבאַד. קורץ, מיט צרות, מיט לײַד, מיט אינטריגעס ― איך האָב קױם געפּועלט בײַ מײַן קעשענעװער דאַנטיסט, ער זאָל זיך דערקלערן פֿאַר יאַמײַטשיכעס עלטערע טאָכטער, אַז ער ליבט זי, און די יאַמײַטשיכע האָט מיך אַזש אַרומגעכאַפּט קושן, און האָט שױן אַװעקגעקלאַפּט אַ דעפּעש צו װעלװל יאַמײַקער, ער זאָל קומען אַהער אױף קנס־מאָל, און מיר דאָס נאָך געראָטן אַרום און אַרום: דער װעלט־שדכן, סװירסקי, דער גאַנצער מאַכער פֿונעם שידוך, איז אָנגעפֿאָרן קײן באַזעל, בין איך דאָ געבליבן אײנע אָפֿן יריד… איז דאָך פֿאַראַן אַ בעלצע אױף דער װעלט. פֿאַרגלוסט זיך אונדזערס קורלענדערס װײַבעלע אַװעקפֿאָרן פּלוצעם פֿון דאַנען קײן אָסטענדע. אַפֿילו נישט געזעגנט זיך מיט קײנעם, פֿאַרגעסן דעם זײַ־געזונט, מילא, אַװעקגעפֿאָרן, איז אַװעק. געפֿאָרן. קײן ייִנגערער, װי זאָגט מען, זאָל נישט שטאַרבן. איז זיך אָבער מישבֿ מײַן חתן, דער קעשענעװער דאַנטיסט, און הײבט זיך אױף און פֿאָרט אַװעק אױך קײן אָסטענדע. פֿון װאַנען װײס איך דאָס? פֿון מאירל מאַריאַמטשיקן. איך קום אַרױס צום ברונען, באַגעגנט מיך מאַריאַמטשיק, אַ צעטראָגענער סכּנות, און געזעגנט זיך מיט מיר: „זײַט געזונט“. ― „פֿאָרט געזונט. װוּהין איז?“ ― „קײן אָסטענדע“. ― „װאָס עפּעס פּלוצעם קײן אָסטענדע?“ זאָגט ער: „אַלע פֿאָרן קײן אָסטענדע“. זאָג איך: „װער איז דאָס די אַלע?“ זאָגט ער: „ערשטנס, די מאַדאַם קורלענדער, צװײטנס, די מאַדאַם לױפֿערמאַן, דריטנס, אײַער חתן, דער קעשענעװער דאַנטיסט“… װי ער האָט דאָס מיר אַרױסגערעדט, האָב איך שױן גאָרנישט געװאָלט הערן, און בין אַװעק גלײַך צו דער יאַמײַטשיכע. לאָזט זיך אױס, אַז זי װײס נאָך נישט פֿון װאָס צו זאָגן! זײַנען מיר אַװעק בײדע מיט איר זיך נאָכפֿרעגן אין האָטעל אױפֿן קעשענעװער חתן, זאָגט מען אונדז, אַז אַװעקגעפֿאָרן איז ער, נאָר װוּהין װײס מען נישט. פֿאַלט מיר די יאַמײַטשיכע אױפֿן האַלדז: נשמהניו, האַרצעניו, ליובעניו! איך זאָל פֿאָרן גלײַך אַהינצו, קײן אָסטענדע, זי װעט מיר געבן צושטײַער אױף הוצאָות, זי װעט מיר אַזױ און אַזױ! און נעמט אַרױס הונדערט קרױן: „נאַט אײַך און פֿאָרט און קלאַפּט אַ דעפּעש, און אַז מע װעט דאַרפֿן נאָך, װעל איך אײַך שיקן נאָך“… װאָס טוט מען? אַ רחמנות אױף דער ייִדענע! איך האָב דאָס געלט גענומען, און ביז איך האָב מיך אַרומגעקוקט אַהין־אַהער, איז שױן פֿון דעם קײן סימן נישט געבליבן. אַז איך בין שולדיק ― די האָר זײַנען נישט מײַנע! װאָס װעט זײַן װײַטער? װאָלט נאָך דאָס אַלײן געװען אַ האַלבע צרה, ס'זאָל זיך ניט טרעפֿן אַ גרעסערער אומגליק. אָט װעסטו הערן אַ שײנס:

זיץ איך מיר אַזױ בײַ זיך אין האָטעל, האָב מורא באַװײַזן זיך פֿאַר דער יאַמײַטשיכע, און טראַכט מיר: װוּ נעמט מען געלט? פֿאַלט מיר אײַן אַ געדאַנק: חײם סאָראָקער! ער איז טאַקע, צװישן אונדז רײדנדיק, אַ ייִד אַ חזיר, נאָר איך האָב צו אים אַן עצה. איך װעל אים זאָגן, אַז איך פֿאָר אַהײם קײן װאַרשע און װעל זײַן בײַ זײַן אסתּרן אָפּגעבן איר אַ גרוס פֿון מאַריענבאַד , װעט ער זיך שטױסן, װאָס פֿאַר אַ מין „גרוס“ דאָס װעט זײַן. איך האָב אים שױן לאַנג געגעבן אָנצוהערעניש, אַז איך װײס, אַז ער איז די כּפּרה נאָך בעלצען און אַז ער לײַט איר כּלומרשט גמילות־חסדים אױף איר מאַנס רעכענונג, און נאָך אַזעלכע זאַכן ― איך שעם זיך נישט פֿאַר אים… קורץ, איך הײס אָנקלינגען אין טעלעפֿאָן און אַרױסרופֿן מיר דעם הער סאָראָקער, זאָגט מען מיר, אַז דער הער סאָראָקער איז „הײַטע מאָרגענס אַבגערײַזט נאַך אָסטענדעHeute morgens abgereist nach Ostende: הײַנט אין דער פֿרי אָפּגעפֿאָרן קײן אָסטענדע!“… רבונו של עולם! װאָס טוט זיך דאָ? איך כאַפּ אױף זיך די מאַנטיליע און װיל שױן לױפֿן, איך װײס אַלײן נישט װוּהין, זאָגט מען מיר: אַ דאַמע פֿרעגט זיך נאָך אױף מיר… װײ איז מיר, אַ דאַמע? מסתּמא יאַמײַטשיכע, פֿאַרפֿינצטערט בין איך געװאָרן! הײב איך מיך אָן צו פֿרעגן: װאָס פֿאַר אַ דאַמע? זאָגט מען מיר: אַ יונגע דאַמע… אַ יונגע דאַמע? רופֿט זי אַרײַן! און עס עפֿנט זיך די טיר און עס קומט אַרײַן אַ דאַמע ― אַ בילד! אַ יונגיטשקע ― בלוט און מילך! און אָנגעטאָן ― אַ קײסערינע! עס שעמערירט און סע פֿינקלט! „איר זײַנט, זאָגט זי, די מאַדאַם טשאַפּניק פֿון װאַרשע?“ „איך בין, זאָג איך, די מאַדאַם טשאַפּניק פֿון װאַרשע; און װער זײַנט איר?“ „איך בין, זאָגט זי, די מאַדאַם זײַדענער פֿון קעשענעװ“. „עס פֿרײט מיך זײער, זאָג איך. זיצט, זאָג איך, מאַדאַם זײַדענער פֿון קעשענעװ, װאָס װעט איר זאָגן גוטס?“ טוט זי אַ זיפֿץ און מאַכט צו מיר: „מע האָט מיר געזאָגט, אַז איר זײַנט באַקאַנט מיט מײַן מאַן“… „איך בין, זאָג איך, באַקאַנט, זאָג איך, מיט אײַער מאַן? װער איז אײַער מאַן?“ װערט זי רױט און מאַכט צו מיר: „מײַן מאַן איז זײַדענער פֿון קעשענעװ“… „אָט דער דאַנטיסט?!“… „יאָ, ער איז אַ דאַנטיסט“…

װאָס װײַטער איז געװען ― דאַרף איך דיר נישט דערצײלן, עס האָט מיך געװאָרפֿן, װי אין אַ פֿיבער. דאָס רחמנות, װאָס אױף דעם װײַבל, לאָזט זיך דען באַשרײַבן? מיר זײַנען געװאָרן אין אײן האַלבע שעה צוגעקלעפּט אײנע צו דער אַנדערער, װי שװעסטער, נענטער װי שװעסטער, און נישט לאַנג געטראַכט, האָב איך מיך צונױפֿגעפּאַקט ― אױף צעצאָלן זיך האָט מיר אױסגעליִען די מאַדאַם זײַדענער ― און מיר האָבן זיך אַװעקגעלאָזט בײדע קײן אָסטענדע. געקומען קײן אָסטענדע און אָפּגעשטעלט זיך אין אַ האָטעל, אײַנגעװאַשן זיך און אָנגעטאָן פֿײַן, שײן, נעמען מיר אַ פֿיאַקער און הײבן אָן אַרומפֿאָרן פֿון אײן האָטעל צום אַנדערן נאָכפֿרעגן זיך אױף אײנעם אַ הער מיטן נאָמען זײַדענער, און אױף אַ דאַמע מיטן נאָמען קורלענדער ― װער? װאָס? װעמען? נישטאָ אין ערגעץ, נישט זײַדענער, נישט קורלענדער. מיר טוען זיך אַ נעם צו דער קורליסטע ― נישט אַ סימן אַפֿילו פֿון אַ זײַדענער און פֿון אַ קורלענדער! װאָס טוט מען װײַטער? װי אַזױ איך האָב איבערגעלעבט די נאַכט ― בין איך שטאַרקער פֿון אײַזן. דאָס װײַבל איז נעבעך שיִער פֿון זינען אַראָפּ. איך האָב זי געראַטעװעט, אַראָפּגעבראַכט דעם דאָקטער ― זי איז פֿאַרבײַ, אָט־אָט עקט זי זיך. קױם געפֿאַלן אױף אַן עצה, זי זאָל געבן אַ דעפּעש אַהײם קײן קעשענעװ, געבן צו װיסן, אַז זי איז קראַנק, טאָמער װעט עמעצער קומען צו פֿאָרן פֿון דאָרטן. צו װאָס דאַרף איך האָבן אױף זיך אַזאַ פּעקל?… קומט נישט אָן פֿון דאָרטן אַ דעפּעש, און נאָך אַ סראָטשנע דערצו? און דװקא פֿון איר מאַן, פֿון זײַדענערן אַלײן, אַז ער איז אין קעשענעװ און בעט זי, אַז זי זאָל קומען אַהײם!… באַקומען אַזאַ מין דעפּעש, האָבן מיר בײדע נישט געװוּסט, װאָס מיר זאָלן טאָן: צי מיר זאָלן לאַכן, צי מיר זאָלן װײנען? און ס'איז געבליבן, אַז מיר זאָלן נאָכאַמאָל טעלעגראַפֿירן קײן קעשענעװ, אױב ס'איז אמת, אַז ער, דער דאַנטיסט זײַדענער, איז אין קעשענעװ? און װען איז ער געקומען? און צי איז ער געקומען אַלײן, צי נאָך מיט עמעצן?… ענטפֿערט ער אונדז, אַז ס'איז אמת, אַז ער איז אין קעשענעװ, אַז ער איז געקומען ערשט נעכטן פֿון מאַריענבאַד אײנער אַלײן און אַז ער פֿאַרשטײט נישט, מיט װעמען זאָל ער קומען און װוּ־אַרום קומט זײַן װײַב אין אָסטענדע?

ערשט דעמאָלט האָב איך פֿאַרשטאַנען, אַז דאָס האָט מיך דער אַדעסיט מאַריאַמטשיק, דער שאַרלאַטאַן, אַראָפּגעפֿירט פֿונעם װעג, אױסגעטראַכט אַזעלכעס, װאָס נישט געשטױגן, נישט געפֿלױגן. איצט בלײַבט אָבער נאָר אײן זאַך: װי באַלד, אַז די מעשׂה מיט אָסטענדע איז אַן אױסגעטראַכטע זאַך, און װי באַלד דער דאַנטיסט זײַדענער איז אין קעשענעװ, טאָ װאָס איז מיט בעלצען און װוּ איז זי אַהינגעקומען? אָט דעריבער האָב איך דיר טעלעגראַפֿירט: „װוּ איז בעלצע, און װוּ זײַנען די איבעריקע װאַרשעװער װײַבלעך?“ האָסטו מיך, אַ פּנים, נישט פֿאַרשטאַנען און האָסט מיר אָפּגעענטפֿערט: „צו װאָס דאַרף איך בעלצען? און װאָס טו איך אין אָסטענדע?“ האָב איך דיך דערױף געענטפֿערט נאָר געצײלטע װערטער: זאָלסט מיר אַרױסשיקן געלט. װײסטו פֿאַרװאָס? װאָרעם אױף אַ סך װערטער האָב איך קײן געלט נישט געהאַט און האָב איצט אױך ניט. מײַן מאַדאַם זײַדענער, אַז זי האָט נאָר באַקומען די גוטע ידיעה, אַז איר שאָדן האָט זיך אָפּגעזוכט, האָט זיך אױפֿגעהױבן און איז אַװעקגעפֿאָרן אַהײם, צוגעזאָגט מיר שרײַבן פֿונעם װעג און פֿון דער הײם ― און װער? װאָס? אַ נעכטיקער טאָג! דערװײַל בין איך געבליבן דאָ אײנע אַלײן אָן אַ קאָפּיקע געלט. אַ גליק, װאָס איך בין דאָ אין דעם האָטעל אױף פֿולן פּאַנסיאָן און מע מאָנט מיך נישט, נאָר מסתּמא װעט מען מיך באַלד מאָנען. און איך װײס גאָר נישט, װאָס איך װעל טאָן? איך האָב שױן געשריבן צו דער יאַמײַטשיכע קײן מאַריענבאַד, געטעלעגראַפֿירט אױך, ― ענטפֿערט די װאַנט? איך האָב שױן געפּרוּװט שרײַבן צו חײם סאָראָקער קײן מאַריענבאַד, איז מיר אָנגעקומען צוריק מײַן בריװ מיט אַ באַמערקונג פֿון דער פּאָסט, אַז דער אַדרעסאַט איז אָפּגעפֿאָרן קײן אָסטענדע. װידער אַ מאָל אָסטענדע? איך װער שיִער נישט משוגע. איך נעם זיך צו דער קורליסטע װידער אַמאָל, איך זוך דעם נאָמען סאָראָקער, איך טו אַ קוק ― אין אײן האָטעל שטײט פֿאַרשריבן „סאָלאָמאָן קורלענדער, קױפֿמאַן אױסaus: פֿון װאַרשע“, און אין צװײטן האָטעל „אַלעקסאַנדער סװירסקי אױס מאַריענבאַד“! װאָס איז דאָס פֿאַר אַ סורפּריז? איך לױף אַװעק אין אײן האָטעל, אינעם צװײטן האָטעל, ערשט איך װער געװאָר, אַז עס זײַנען דאָ געװען און אָפּגעזעסן אַ פּאָר טאָג שלמה קורלענדער און, אַ פּנים, דער לאַנד־שדכן, סװירסקי. װער דען זאָל דאָס זײַן? בין איך שױן גאָר צעדרײט און װײס נישט, װוּ איך בין אין דער װעלט.

האָב איך דיר באַשריבן, ליבער בערנאַרד, אַלצדינג, אַ גאַנצע מעשׂה פֿון טױזנט־אײן־נאַכט. אַצינד זײַ אַזױ גוט און שרײַב מיר, ערשטנס װאָס איז מיט בעלצען און מיט די איבעריקע נאַלעװקער װײַבלעך? און װאָס האָט דאָ געטאָן שלמה קורלענדער? און װאָס איז מיט חײם סאָראָקער און מיט מאַריאַמטשיקן? װוּ זײַנען זײ אַצינד און װוּ איז יאַמײַטשיכע מיט אירע טעכטער? און צי איז נישטאָ דאָרט אין װאַרשע מיט זײ דער לאַנד־שדכן סװירסקי? איך דאַרף עס װיסן, װאָרעם אָט דער סװירסקי האָט מיט מיר אָפּגערעדט און געגעבן זײַן ערנװאָרט, אַז װאָס פֿאַר אַ שידוך ס'זאָל זיך נישט מאַכן בײַ יאַמײַטשיכען, האָב איך אַ חלק. און דער עיקר זאָלסטו קריגן געלט און מיר למען־השם אַרױסשיקן װאָס גיכער, איך זאָל דאָ נישט פֿאַרבלײַבן, חלילה, אױף יום־טובֿ. עס גײט צו ימים־נוראָים, װעל איך קײן טרפֿות נישט עסן. איך װעל אָפּזוכן אַ כּשרן רעסטאָראַן, און אין אַ כּשרן רעסטאָראַן קאָן מען אױף קרעדיט נישט עסן. און אין אַ שול װעל איך אױך װעלן גײן, און פֿאַר אַן אָרט הײסן די דײַטשן זיך באַצאָלן פֿריִער. און אַ װײַסע הון אױף שלאָגן כּפּרות װעל איך מסתּמא אױך הײסן צוגרײטן ― און איך האָב נישט אַ גראָשן בײַ דער נשמה! װאָס איך האָב געקאָנט פֿאַרזעצן, האָב איך פֿאַרזעצט. איך האָב דיר נישט געװאָלט אָנטאָן קײן יסורים. איך װאָלט דיר איצט אױך נישט געשריבן, װען ס'זאָל זיך נישט געװען צונױפֿקומען עטלעכע אומגליקן מיט אַמאָל.

זײ געזונט, מײַן טײַערער בערנאַרד. גאָט זאָל אָנצײכענען אונדז אַ גוט קװיטל. און אַזאַ יאָר מיט אַזאַ אױסלאַנד, װי איך האָב געהאַט אַצינד, זאָל זיך גאָר נישט אומקערן, רבונו של עולם!

נעכטן אָנגעקומען מאַריענבאַד אָסטענדע. אַלפֿרעדן דאָ אױך נישט געטראָפֿן. קראַנק געװאָרן. דראַטעטשיקט אַ דראָט־טעלעגראַם בעלװיו. ― רעװעקאַ זײַדענער.

זײַדענער אָסטענדע נישט געטראָפֿן. דראַטעט. ― עװאַ טשאַפּניק.

גליקלעך געקומען קעשענעװ. איבערראַשט. נישט געטראָפֿן רעװעקאַן אין דער הײם. קום זאָפֿאָרטzofort: תּיכּף. דראַטע. ― אַלפֿרעד זײַדענער.

זײַדענער ― קעשענעװ. בריװ פֿאָלגט. ― טשאַפּניק.

לאַנג קײן בריװ. װוּהין שרײַבן: מאַריענבאַד? פֿראַנצענסבאַד? אָסטענדע? אומרויִק. דראַטע. ― סאָלאָמאָן.

דראַטעט אָסטענדע בעלװיו. װוּ בעלצע סאָראָקער מאַריאַמטשיק לױפֿערמאַן שערענציס פּעקעליס? אָסטענדע נישטאָ. ― עװאַ טשאַפּניק.

דראַטעט אױב אמת אַלפֿרעד קעשענעװ װען געקומען? אױב אַלײן געקומען אָדער מיט עמעצן? ― רעװעקאַ.

נעכטן געקומען אַלײן. פֿאַרשטײ נישט מיט װעמען? צו װאָס געפֿאָרן אָסטענדע? בעט באַלד אַרױספֿאָרן. װאַרט אומגעדולדיק. דראַטע דרינגלעך. ― אַלפֿרעד.

לאַנג קײן בריװ פֿון דיר. אומרויִק. דראַטע. ― אסתּר.

יאַמײַטשיכע דראַטעט ביסט אָסטענדע. דראַטע אַדרעס אױף געלט שיקן. אומרויִק. ― סאָלאָמאָן.

מאַריענבאַד דראַטעט, מאַרק אָפּגעפֿאָרן מיט נאַלעװקער װײַבלעך אָסטענדע. זאָפֿאָרט קומט צו פֿאָרן װאַרשע. דראַטעט. ― אַננאַ.

חנצע געפֿערלעך קראַנק. קומט זאָפֿאָרט װאַרשע. דראַטעט. ― אסתּר.

פֿאָר שנעלצוג קעשענעװ. איך קוש. ― רעװעקאַ.

דראַטע אָסטענדע בעלװיו. װוּ בעלצע סאָראָקער מאַריאַמטשיק איבעריקע נאַלעװקער װײַבלעך? ― עװאַ.

בריװ דערהאַלטן. ― שידוך קעשענעװ געפֿעלן. געדראַטעט מזל־טובֿ. איך פֿאָר קוריערצוג מאַריענבאַד. ― װאָלף.

כ'פֿאָר מיטן קוריער װאַרשע. דראַטע ברעסט געזונטהײט. ― דאַװיד.

געקומען אָסטענדע. זײַדענער קורלענדער נישט געטראָפֿן. פֿילײַכטvielleicht: מסתּמא מאַריענבאַד? דראַטעט פּאָסטרעסטאַנט. ― סװירסקי.

זײַדענער קעשענעװ. קורלענדער פֿאַרשװוּנדן. דראַטעט. ― פּערל יאַמײַקער.

צו װאָס בעלצע? נאַלעװקער װײַבלעך? װאָס טוסטו אָסטענדע? דראַטע. בערנאַרד.

זאָפֿאָרט שיקן געלט. בריװ פֿאָלגט. גרעסטע פֿאַרלעגנהײט. דראַטע. ― עװאַ.

שידוך בױדעם. קעשענעװ באַװײַבט. נישט קום מאַריענבאַד. בעלצע בראָניע סאָראָקער מאַריאַמטשיק פֿאַרשװוּנדן. רעכן פֿאָרן װאַרשע. דראַטע. ― פּערל.

קור געענדיקט. איך פֿאָר בערלין װאַרשע. דראַטע בערלין סאַװאָי. געזונט. איך קוש. ― חײם.

אַנטװאָרטantwort: ענטפֿער באַצאָלט. האָט רחמנות. דראַטעט װוּ בעלצע? מאַריענבאַד אָדער אָסטענדע? ― סאָלאָמאָן קורלענדער.

אַנטװאָרט באַצאָלט. דראַטעט אױב אמת בעלצע סאָראָקער מאַריאַמטשיק פֿאַרשװוּנדן? זײער אַדרעס? האָט רחמנות. גרײט פֿאָרן מאַריענבאַד אָסטענדע. ― סאָלאָמאָן קורלענדער.

געפֿאָרן פֿון מאַריענבאַד בערלין װאַרשע. געטראָפֿן אַן אומגליק. זאַכן פֿאַרהאַלטן גרענעץ. פֿאָר צו מיט געלט, אָדער שיק אַרױס אַלעקסאַנדראָװע דרײַ הונדערט. דראַטע ― בעלצע.

צו װאָס אײַלן װאַרשע? בעלצע בראָניע נאָך נישטאָ. שערענציס פּעקעליס אױך נישט. לאהצע ברױכשטול פּעטריקאָװ. מחותּן מאַריאַמטשיק געקומען גטן חנצען. קאָנסט דאָס זעלבע. גרױסער אױסװאַל. ― אסתּר.

נעכטן געדראַטעט קומען אַלעקסאַנדראָװע אָדער שיקן דרײַ הונדערט. פֿאַר װאָס קײן ענטפֿער? דראַטע. ― בעלצע.

נעכטן געדראַטעט נישט קומען מאַריענבאַד. שידוך בױדעם. בעלצע בראָניע סאָראָקער מאַריאַמטשיק אָסטענדע נישטאָ. איך קינדער פֿאָרן בערלין װאַרשע. דראַטע. ― פּערל.

אַנטװאָרט אײַנגעצאָלט. טשאַפּניק געדראַטעט װוּ שערענציס פּעקעליס. דראַטעט אױב שײנצע קרײנצע נישטאָ מאַריענבאַד. פֿאָרן אָסטענדע? אומרויִק! שערענציס פּעקעליס.

פֿאַר װאָס קומסט נישט אַלעקסאַנדראָװע? שיקסט נישט דרײַ הונדערט? פֿאַרפֿאַלן אַלע זאַכן. גרױסער היזק! אומרויִק. דראַטע. ― בעלצע.

פֿאָרן װאַרשע. אױסשטײַגן בערלין װערטהײם. גריסן. ― שײנצע קרײנצע.

געלט פֿאַרפֿאַלן. אומזאָנסטעumsonst: בחינם שפּײַזען. אַבער גראָסער שקאַנדאַל. פּראָפּאָניער בריעפֿליך דרײַ פּאַרטיען איהרע דרײַ טעכטער. דראַטעט קאָממען מאַריענבאַד אָדער ראַנדעװוּ װיען האָטעל נאַציאָנאַל? װאַרע ערשטער זאָרט. אײן אַרצטArzt: דאָקטער צװײ יוריסטען. בעסטע רעפֿערענצען. ― סװירסקי.

דערגאַנגען קורלענדער געפֿעלשט סאָראָקערס בריװ בעלצען. סאָראָקער קלאָגט קורלענדער געריכט. מיך עדות. קורלענדער אָסטענדע. זוכט בעלצען. בעט פֿאַרצײַונגverzeihung: מחילה. קום װאַרשע. איך קוש. ― קלמן.

טעלעגראַם מאַריענבאַד דערהאַלטן דאָ. דריטן טאָג בערלין. מאָרגן װאַרשע. זײַ אַלעקסאַנדראָװע. דראַטע למאַי לאהצע פּעטריקאָװ? װוּ בעלצע? איך קוש. ― בראָניע.

בריװ דערהאַלטן. אַלץ קלאָר. געלט אַרױסגעשיקט. בעלצע געקומען. דרײַ טעג אַלעקסאַנדראָװע גרענעץ סקאַנדאַל. קורלענדער אױסלאַנד. זוכט בעלצען. סאָראָקער געקומען געטראָפֿן אסתּר פֿאַרבײַ. װיל אײַנגעבן קורלענדער פֿעלשונג בריװ. לױפֿערמאַן ברױכשטול אױך אײַנגעגעבן קורלענדער. שערענציס פּעקעליס עדות. בעלצע אױסער זיך. געבעטן מאַכן שלום. איך פֿאַרלאַנג דרײַ טױזנט װעל צערײַבן. מאַריאַמטשיק גטן. לאהצע פּעטריקאָװ רײַכן פֿעטער. יאַמײַקער מאַריענבאַד קנס־מאָל. יאַמײַטשיכע טעכטער װאַרשע. מאַריאַמטשיק פּאַטשן יאַמײַטשיכע. סװירסקי נישטאָ. קום װאַרשע. דראַטע. איך קוש. ― בערנאַרד.

מאַריענבאַד נישט געטראָפֿן קײנעם. פֿאָר אָסטענדע. דראַטעט פּאָסטרעסטאַנט. ― קורלענדער.

איר דראַטעט פֿרױ פֿאַרשװוּנדן? פֿרױ דראַטעט בערלין קומט װאַרשע. שאַנטאַזש. קלאָגן געריכט. ― לױפֿערמאַן.

געקומען מאַריענבאַד קנס־מאָל. קײנעם געטראָפֿן. געזאָגט אָפּגעפֿאָרן װאַרשע. דראַטעט װוּ פּערל? קינדער? װוּ חתן קעשענעװ? אומרויִק. ― װאָלף.

למאַי געפֿאָרן מאַריענבאַד? געדראַטעט נישט פֿאָרן. חתן קעשענעװ װײַב צװײ קינדער. צוריק װאַרשע. דראַטע. ― פּערל.

אָסטענדע אױך נישטאָ קײנער. רעכן פֿאָרן צוריק מאַריענבאַד. פֿון דאָרטן קעשענעװ. דראַטעט. ― קורלענדער.

דעפּעש דערהאַלטן. נישט פֿאַרשטאַנען. למאַי חתן קעשענעװ? למאַי צװײ קינדער? װוּ דריטע? װער צוריק װאַרשע? דראַטע. ― װאָלף.

געדראַטעט אױס שידוך. חתן קעשענעװ באַװײַבט. נישט פֿאָרן מאַריענבאַד. געפֿאָרן מאַריענבאַד. נישט געדראַטעט. אומזיסטע שפּעזן?. געדראַטעט פֿאָרן צוריק װאַרשע. איך קינדער װאַרשע. דראַטע. ― פּערל.

דראַטעסט נישט געדראַטעט? צװײ מאָל געדראַטעט: געדראַטעט מזל־טובֿ. געדראַטעט אַרױספֿאָר. פֿאַרװאָס נישט געדראַטעט באַלד חתן קעשענעװ באַװײַבט? פֿאַרװאָס נישט געװאַרט מאַריענבאַד? װוּ שדכן? װוּ טשאַפּניק? װאָס בעלצע? דראַטע. ― װאָלף.

ביז װאַנען דראַטען? געדראַטעט בעלצע געקומען. קורלענדער מאַריענבאַד ― אָסטענדע, זוכט בעלצען. מאַריאַמטשיק אָפּגעגט. לױפֿערמאַן מיר סקאַנדאַל, װיל פּאַטשן קורלענדער. אסתּר פֿאַרבײַ. סאָראָקער געריכט קורלענדער פּאָדלאָגподлог: פֿעלשונג. ברױכשטול, שערענציס, פּעקעליס עדות. טשאַפּניק שלום. סװירסקי דראַטעט קעשענעװ דרײַ שידוכים. גענוג דראַטען. פֿאָר זאָפֿאָרט אַהײם. דראַטע. ― פּערל.

יאַמײַטשיכע געדראַטעט פּלוצעם פֿאַרשװוּנדן בעלצע. געװען מאַריענבאַד, געװען אָסטענדע. געקומען צוריק מאַריענבאַד. געזוכט בעלצע. אַלעמען געדראַטעט. קײנער דראַטעט נישט. װער אין שטוב? דראַטעט װוּ בעלצע? זאָל איך פֿאָרן קעשענעװ? דראַטעט דרינגלעך. ― סאָלאָמאָן קורלענדער.

יאַמײַטשיכע אױסגעטראַכט ליגן. געפֿאָרן מאַריענבאַד ― בערלין ― װאַרשע. געװען פֿאַרהאַלטן גרענעץ אַלעקסאַנדראָװע. דרײַ מאָל געדראַטעט שיקן געלט. אַלע זאַכן פֿאַרפֿאַלן. איצט געקומען. װאָס האָסטו געטאָן? איבער דיר ברױכשטול גטן. מאַריאַמטשיק שױן געגט. אסתּר געפֿערלעך קראַנק. סאָראָקער סטראַשעט קרימינאַל שאַנטאַזש פּאָדלאָג. לױפֿערמאַן, ברױכשטול, שערענציס, פּעקעליס עדות. טשאַפּניק גאַראַנטירט צערײַבן. װיל 3000. דראַטע. ― בעלצע.

טױזנט דאַנק. גוטע נאַכריכט! כ'האָרך סאָראָקער קאָטער. כ'גיב לױפֿערמאַן פֿײַג. טשאַפּניק 3000 מכּות. כ'פֿאָר שנעל־צוג בערלין ― װאַרשע. כ'קוש. ― סאָלאָמאָן.