אײַזנבאַן־געשיכטעס: 3: סטאַנציע באַראַנאָװיטש

שלום עליכם (אַלע װערק)

סטאַנציע באַראַנאָװיטש

דאָס מאָל זײַנען מיר געװען נישט מער װי אַ פּאָר מנינים ייִדן
און מיר זײַנען געזעסן אין װאַגאָן דריטער קלאַס, מע קאָן זאָגן, בהרחבֿה. דאָס הײסט, געזעסן זײַנען, אײגנטלעך, נאָר די, װעלכע האָבן באַצײַטנס פֿאַרכאַפּט ערטער. די איבעריקע זײַנען געשטאַנען אָנגעלענט אַף די צװי־שנװענטלעך און האָבן גענומען, פֿונדעסטװעגן, אַן אָנטײל אינעם שמועס גלײַך מיט די, װאָס זײַנען געזעסן. און דער שמועס איז געװען זײער אַ לעבעדיקער שמועס. אַלע האָבן גערעדט, אַלע אינאײנעם, װי געוױינלעך. ס'איז געװען אינדערפֿרי. דער עולם האָט זיך אױסגעשלאָפֿן, אָפּגעדאַװנט, װי עס איז איבערגעביסן, גוט אָנגערײכערט זיך מיט פּאַפּיראָסן און מען איז געװען אױפֿגעלײגט, זײער אױפֿגעלײגט, אַף צו רײדן. פֿון װאָס? פֿון װאָס איר װילט. איטלעכן האָט זיך געװאָלט דערצײלן עפּעס אַ פֿרישס, אַ צאַפּלדיקס, אַזעלכעס, װאָס זאָל צוציִען, אַלע זאָלן האָרכן. עס האָט זיך אָבער נישט אײַנגעגעבן קײנעם אױפֿצוהאַלטן דעם עולם אַף אײן זאַך. אַלע מינוט איז מען אַריבערגעלאָפֿן פֿון אײן ענין אַפֿן אַנדערן. אָט רעדט מען, דאַכט זיך, פֿונעם „אוראָזשאַי“, אַ גערעט אַף װײץ און אַף האָבער, און אָט איז מען אַריבער (אַ סמיכות הפּרשה!) אַף מילחמה. נישט געהאַלטן זיך באַ דער מילחמה קײן פֿינף מינוט, טוט מען אַ שפּרונג־אַריבער גלײַך צו דער רעװאָלוציע. פֿון דער רעװאָלוציע גיט מען זיך אַ װאָרף אין דער קאָנסטיטוציע, און פֿון קאָנסטיטוציע פֿאַלט מען שױן במילא אַרײַן אין די פּאָגראָמען, מיט די רציחות, רדיפֿות און נײַע גזירות אַף ייִדן, מיטן טרײַבעניש פֿון די דערפֿער, מיטן לױפֿעניש קײן אַמעריקע, מיט די איבעריקע צרות און שלעק־פּורעניות, װאָס מע הערט זיך אָן אין הײַנטיקע שײנע צײַטן: אָנזעצן, עקספּראָפּריאַציעס, װאָיענע פּאָלאָזשעניע, תּליות, הונגער, חלירע, פּורישקעװיטש, אַזעװ…

„אַ־ז־ע־װ!“

אײנער האָט אַרױסגעלאָזט דאָס דאָזיקע װאָרט, אײנער האָט דערמאָנט דעם דאָזיקן נאָמען ― און דער גאַנצער װאַגאָן איז געװאָרן אױפֿגעקאָכט: אַזעװ, און נאָך אַ מאָל אַזעװ, און אָבער אַ מאָל אַזעװ, און טאַקע װידער אַ מאָל אַזעװ.

― האָט קײן פֿאַראיבל נישט, איר זײַט, װאָס אַרט אײַך, אַלע בהמות. סע טוט זיך אַביסל ― אַזשעװ! פּכע! אַ גאַנצער טאַרעראַם ― אַזשעװ! װאָס איז אַזעלכעס אַזשעװ? אַ ניקס, אַ יונגאַטש, אַ פּאַרך, אַ מסור, אַ נול, אַ גאָרנישט שבגאָרנישט. איר זאָלט מיך בעטן, װאָלט איך אײַך דערצײלט אַ מעשׂה פֿון אַ מסור, טאַקע פֿון אונדזערן אַ קאַמינקער, װאָלט איר, װאָס אַרט אײַך, אַלײן געזאָגט, אַז אַזשעװ איז אַ הונט אַקעגן אים!

אָט מיט אַזאַ שפּראַך איז אַרױס אײנער פֿון די פּאַסאַזשירן, װאָס האָבן נישט געהאַט קײן אָרט אין װאַגאָן און געהאַנגען איבער אונדז אַף די צװישנװענטלעך. איך דרײ־אױס דעם קאָפּ און הײב־אױף די אױגן, דערזע איך אַ געפּאַקטן פּאַרשױן אין אַ זײַדענעם שבתדיקן קאַשקעט, מיט אַ רױטן קלײַענדיקן פּנים, מיט שמײכלענדיקע אױגן און אָן צײן פֿון פֿאָרנט. דאָס הײסט, סאַמע די פֿעדערשטע צײן פֿעלן אים, און מחמת דעריבער, אַפּנים, רעדט ער אַרױס אַ זײ"ן און אַ סמ″ך און אַ צד″י אַביסל פֿײַפֿנדיק, און טאַקע דערפֿאַר קומט־אױס באַ אים נישט „אַזעװ“, נאָר „אַזשעװ“.

מיר איז אָט דער פּאַרשױן באַלד געפֿעלן געװאָרן. מיר איז געפֿעלן זײַן ברײטקײט, מיט זײַן שפּראַך, מיט זײַן האַלטן אונדז אַלעמען פֿאַר בהמות. איך האָב ליב, איך בין מקנא אַזאַ ייִדן.

באַקומען אומגעריכט פֿון אַ קאַמינקער ייִדן אַן אַטעסטאַט פֿון בהמות, איז דער גאַנצער עולם געבליבן די ערשטע מינוט װי געפּלעפֿט, גלײַך װי עמעצער װאָלט זײ אָפּגעגאָסן מיט אַ שעפֿל קאַלט װאַסער. מען איז אָבער גיך געקומען צו זיך, אַביסל זיך איבערגעקוקט אײנס מיט דאָס אַנדערע און אַ זאָג געטאָן צום קאַמינקער ייִדן:

― איר װילט, מיר זאָלן אײַך בעטן, בעטן מיר אײַך, מהכתּיתי; דערצײלט אונדז, װעלן מיר האָרכן, װאָס האָט זיך אַזעלכעס געטראָפֿן באַ אײַך אין קאַמינקע? נאָר למאַי שטײט איר? פֿאַרװאָס זיצט איר נישט? נישטאָ, זאָגט איר, װוּ? ייִדן! טוט זיך אַביסל אַ רוק־צונױף! מאַכט אַן אָרט! זײַט זשע מוחל!

און דער עולם, װאָס איז אַזױ אױך געזעסן גענוג צונױפֿגערוקט, טוט זיך נאָך אַביסל אַ רוק־צונױף און מאַכט אַן אָרט פֿאַרן קאַמינקער ייִדן. און דער קאַמינקער ייִד זעצט זיך אַװעק גאַנץ ברײטלעך (װי אַ סנדקא אַף אַ ברית, בשעת דער שמשׂ טוט אַ געשרײ: „קװאַטער“ און מע טראָגט אַרײַן דאָס קינד) ― און ער פֿאַררוקט דעם קאַשקעט אַרױף, פֿאַרקאַטשעט די אַרבל און הײבט אָן מיט זײַן ברײטער שפּראַך בזה הלשון:

— הערט־זשע צו, מײַנע ליבע ייִדן. אָט דאָס, װאָס איך װיל אײַך דערצײלן, איז, זאָלט איר װיסן, נישט קײן פּזמון, װאָס מע לײענט אין אַ ביכל פֿון די ביכלעך, און נישט קײן בבֿא־מעשׂה פֿון טױזנט און אײן נאַכט. דאָס איז אַ געשיכטע, פֿאַרשטײט איר מיך, װאָס האָט זיך פֿאַרלאָפֿן, װאָס אַרט אײַך, טאַקע באַ אונדז אין קאַמינקע. מײַן טאַטע, עליו השלום, האָט דאָס מיר אַלײן דערצײלט, אַז ער האָט דאָס געהאָרכט פֿון זײַן טאַטן דערצײלן װיפֿל מאָל. ס'איז אַ סבֿרה, אַז די גאַנצע מעשׂה איז געװען פֿאַרשריבן באַ אונדז ערגעץ אין אַן אַלטן פּנקס, װאָס איז שױן לאַנג פֿאַרברענט געװאָרן. איר מעגט אײַך לאַכן, נאָר איך זאָג אײַך, אַז ס'איז אַן עבֿירה, װאָס דער פּנקס איז פֿאַרברענט געװאָרן. דאָרטן איז געװען, זאָגט מען, באַשריבן זײער שײנע מעשׂיות, אַ סך שענערע פֿון די װאָס דרוקן זיך אין די הײַנטיקע מעשׂה־ביכלעך און גאַזעטן.

בקיצור המעשׂה ― דאָס איז געװען בימי ניקאָלאַי הראשון, אין די צײַטן פֿון גנאָט. װאָס שמײכלט איר? איר װײסט דען, װאָס גנאָט הײסט? גנאָט הײסט ― מע פֿלעגט גנאָטעװען, טרײַבן „קאָליסטראָי“. װאָס איז אַזעלכעס „קאָליסטראָי“? װײסט איר װידער נישט? דאַרף מען אײַך, הײסט עס, קלאָר מאַכן. שטעלט אײַך פֿאָר ― פֿון בײדע זײַטן שטײען אױסגעשטעלט סאָלדאַטן מיט אײַזערנע ריטער, און איר שפּאַצירט זיך דורך, װאָס אַרט אײַך, אַ מאָל עטלעכע און צװאַנציק הין און צוריק, איך בעט איבער אײַער כּבֿוד, אַ נאַקעטער, װי די מאַמע האָט אײַך געהאַט און מע טוט אײַך דאָס, װאָס דער רבי האָט אײַך געטאָן אין חדר דערפֿאַר, װאָס איר האָט נישט געװאָלט לערנען… װײסט איר שױן דעם טעם פֿון „טרײַבן קאָליסטראָי“? אַצינד קאָנט איר האָרכן װײַטער.

ױהי היום ― טרעפֿט זיך אַ מעשׂה. עס קומט אָן פֿונעם גובערנאַטאָר, — װאַסילטשיקאָװ איז דעמאָלט געװען גובערנאַטאָר, ― מע זאָל גנאָטעװען אײנעם אַ ייִדן מיטן נאָמען קיװקע. װער איז געװען אָט דער קיװקע, און װאָס האָט ער אַזעלכעס פֿאַרזינדיקט ― קאָן איך אײַך אַקוראַט נישט זאָגן. אַ סבֿרה, אַז בטבֿע איז ער געװען אַ ייִד אַ שענקער, עפּעס גאָרנישט אַזאַ־נ־אָנזיכטיק מענטשל, און נאָך אַן אַלטער בחור, אַ פֿאַרזעסענער דערצו. באַדאַרף אים גאָט אַרײַנגעבן אַ זין, און ער צערעדט זיך אײנמאָל מיט די גױים אין שענק, זונטיק איז דאָס געװעזן, װעגן גאָט־זאַכן. „נאַש באָג, װאַש באָג“ ― אַ װאָרט פֿאַר אַ װאָרט, מע האָט אַראָפּגעבראַכט דעם סטאַראָסטע מיטן פּריסטאַװ און מע האָט געמאַכט, װאָס אַרט אײַך, אַ פּראָטאָקאָל. נעם־זשע, דו שענקער אײנער, שטעל־אַװעק אַן עמער בראָנפֿן, װעט װערן אױס פּראָטאָקאָל! זאָגט ער: „נײן! קיװקע נעמט נישט זײַן װאָרט צוריק“. ער איז נאָך אַן עקשן אױך צו די צרות. װאָס האָט ער געמײנט? ער האָט געמײנט, מע װעט אים מן הסתּם אָפּשטראָפֿן מיט אַ דרײַערל, און אַ גוטן טאָג. װער װעט זיך גײן ריכטן אַף אַזאַ משפּט, אַז פֿאַר אַזאַ נאַריש װאָרט זאָל מען טרײַבן אַ מענטשן „קאָליסטראָי“? בקיצור המעשׂה, מע האָט אױפֿגעכאַפּט דעם בחור און מע האָט אים, װאָס אַרט אײַך, אײַנגעזעצט אין חד־גדיא אַרײַן, ביז מע װעט אים אָפּצײלן מחילה פֿינף־און־צװאַנציק שמיץ מיטן גאַנצן פּאַראַד, אַזױ װי גאָט האָט געבאָטן.

מילא, פֿאַרשטײט איר דאָך מסתּמא, װאָס ס'האָט זיך אָפּגעטאָן באַ אונדז אין קאַמינקע, אַז מע האָט דערהערט אַזאַ מעשׂה. און װען דאַרף זיך טרעפֿן אַזאַ־נ־אומגליק? דװקא באַנאַכט, און דװקא אַקעגן שבת. אַזױ, אַז מען איז אױפֿגעשטאַנען אינדערפֿרי און געקומען אין שול ― אַ ױצעקו: „מע האָט אײַנגעזעצט קיװקען!“… „מע האָט אים געמשפּט גנאָט!“… „גנאָט?“… „פֿאַר װאָס? פֿאַר װען?“… „פֿאַר אַ נאַרישקײט, פֿאַר אַ װאָרט“… „אַ בילבול“… „װאָסער בלבול? אַ ייִד האָט אַ לאַנגע צונג!“.. אַכצן מאָל אַ לאַנגע צונג, אָבער גנאָט? סטײַטש גנאָט!… װאָס הײסט, מע װעט גנאָטעװען אַ ייִדן? אונדזערן, אַ קאַמינקער?!“…

אָט אַזױ האָט דאָס געקאָכט, װי אין אַ קעסל, דעם גאַנצן שבת, ביז שבת־צו־נאַכטס. שבת־צו־נאַכטס, נאָך הבֿדלה, איז מען אַרײַנגעפֿאַלן מיט אַ גװאַלד צו מײַן זײדן (רב ניסל שאַפּיראָ האָט מען אים גע־רופֿן): „ס'טײַטש, רב ניסל, װאָס שװײַגט איר? װי קאָנט איר דאָס דערלאָזן אַזאַ זאַך, מע זאָל שמײַסן אַ ייִדן, אונדזערן, אַ קאַמינקער?!“…

װעט איר דאָך מסתּמא פֿרעגן, װאָס איז מען דאָס געלאָפֿן גראָד צו מײַן זײדן? באַדאַרף איך אײַך זאָגן, אַז מײַן זײדע (זאָל האָבן אַ ליכטיקן גן־עדן) איז געװען — נישט װײַל איך װיל מיך דאָ פֿאַר אײַך באַרימען — דער גרעסטער, דער שענסטער, דער רײַכסטער, דער פֿאָרנעמסטער בעל־הבית אין שטאָט, און חשובֿ באַ נאַטשאַלסטװע, און טאַקע אַ גרױסער קאָפּמענטש דערצו. אױסגעהערט דעם גװאַלד, האָט ער זיך פּאַװאָלינקע דורכגעשפּאַצירט עטלעכע מאָל הין און צוריק איבערן שטוב (אַזאַ טבֿע האָט ער געהאַט: אַז ער פֿלעגט עפּעס טראַכטן ― דערצײלט דער טאַטע, עליו השלום, ― האָט ער ליב געהאַט אַרומצושפּאַצירן עטלעכע מאָל הין און צוריק). נאָכדעם האָט ער זיך אָפּגעשטעלט און אַ זאָג געטאָן: „קינדער! גײטס אַהײם. איר זאָלט גאָר קײן יסורים נישט האָבן. עס װעט, אם ירצה השם, זײַן רעכט; אין קאַמינקע האָבן מיר נאָך, דאַנקען גאָט, ביז אַהער נישט געהאַט קײן געשמיסענעם, און מיר װעלן, מיט גאָטס הילף, װײַטער אױך נישט האָבן“…

אָט מיט די װערטער האָט זײ מײַן זײדע, עליו השלום, געזאָגט. און אין שטאָט האָט מען געװוּסט, אַז רב ניסל שאַפּיראָ זאָגט, איז געזאָגט. איבערפֿרעגן באַ אים: װי אַזױ און װאָס און װען? — דאָס האָט ער פֿײַנט געהאַט. אַ ייִד אַ נגיד, פֿאַרשטײט איר מיך, און אַ תּקיף באַ נאַטשאַלסטװע, און אַ קאָפּמענטש דערצו ― פֿאַר אַזאַ מענטשן האָט מען דרך־ארץ. און װאָס זאָלט איר קלערן? ― אַזױ װי דער זײדע האָט געזאָגט, אַזױ איז געװען. װאָס־זשע איז געװען? װעט איר האָרכן װײַטער.

דערזען, אַז דער עולם אין װאַגאָן איז שױן גענוג געשפּאַנט און מע װיל האָרכן, װאָס װעט זײַן װײַטער, האָט זיך דער קאַמינקער ייִד אָפּגעשטעלט, אַרױסגענומען פֿון קעשענע אַ גרױסן פּאָרטאַבאַק און פּאַװאָלינקע צונױפֿגעדרײט אַ פּאַפּיראָס. עטלעכע מיטאַמאָל האָבן זיך אַ װאָרף געטאָן אים געבן פֿײַער. אַזאַ חשובֿ איז געװאָרן אָט דער ייִד אין װאַגאָן. נאָכדעם, װי ער האָט פֿאַררױכערט און פֿאַרצױגן זיך מיטן פּאַפּיראָס, האָט ער זיך גענומען צו דער געשיכטע מיט מער פֿרישקײט.

― אַצינד װעט איר האָרכן, װאָס אַ ייִד אַ חכם טוט אױף. איך מײן טאַקע דעם זײדן מײַנעם, זכר צדיק לבֿרכה. ער איז זיך מײשבֿ און טוט־אָפּ אַ קלײניקײט. דהײַנו: ער רעדט־אָפּ מיט נאַטשאַלסטװע, אַז דער פֿאַרמשפּטער, קיװקע הײסט עס, זאָל אַף אַ מינוטקעלע נעמען, װאָס אַרט אײַך, און געבן אַ שטאַרב־אַװעק, טאַקע אין טורמע זיצנדיק… װאָס קוקט איר מיך אָן? איר פֿאַרשטײט נישט? צי איר האָט מורא, מע האָט אים חלילה געסמט? שרעקט אײַך נישט. באַ אונדז סמט מען נישט. װאָס־זשע דען? מע האָט דאָס אָפּגעאַרבעט אַ סך שענער. מע האָט אָפּגעמאַכט אַזױ, אַז דער פֿאַרמשפּטער זאָל זיך לײגן שלאָפֿן געזונט און שטאַרק, און אַז ער װעט אױפֿשטײן אינדערפֿרי, זאָל ער אױפֿשטײן אַ געשטאָרבענער… האָט איר שױן צעקײַט? צי מע דאַרף אײַך טאַקע אַרײַנלײגן אַ פֿינגער אין מױל אַרײַן, איר זאָלט אים אָפּבײַסן?…

כּך הװה. אײנמאָל אינדערפֿרי קומט צו גײן אַ שליח פֿון דער טורמע מיט אַ פּאַפּיר צו מײַן זײדן: באשר בכן, אַזױ װי ס'איז געשטאָרבן הײַנטיקע נאַכט אין טורמע אַ ייִד מיטן נאָמען קיװקע, און אַזױ װי מײַן זײדע איז ראָש וראשון און גבאי אין חבֿרה קדישא, על כּן זאָל מען זען, הײסט עס, מע זאָל דעם געשטאָרבענעם צונעמען, ברענגען אים, הײסט עס, צו קבֿר־ישׂראל… װאָס זאָגט איר אַף דעם שטיקל אַרבעט? אַיאָ גוט? האָט־זשע צײַט. פֿרײט זיך נישט. נישט אַזױ גיך טוט זיך עס, װי סע רעדט זיך. פֿאַרגעסט נאָר נישט, אַז דאָס איז נישט עפּעס גלאַט אַזױ אַ ייִד איז געשטאָרבן. דאָ איז דאָך אַרײַנגעמישט עפּעס סאָלדאַטסקע קנעפּ… גובערנאַטאָר… גנאָט… אַ װערטעלע?!… ראשית חכמה, האָט מען באַדאַרפֿט זען, מע זאָל אים נישט פּאַלמעסן. דערצו האָט מען באַדאַרפֿט אָנקומען, געװײנלעך, צום דאָקטער, אַז דער דאָקטער זאָל, הײסט עס, אַרױסגעבן אַ פּאַפּיר כּתובֿ וחתום, אַז ער האָט בודק געװען דעם נפֿטר תּיכּף ומיד נאָכן טױט און ער געפֿינט, אַז דער נפֿטר איז נפֿטר געװאָרן פֿון האַרצקלאַפּעניש, אַזאַ מין אַפּאָפּלעקציע, נישט דאָ געדאַכט… אױך מיט דער איבעריקער נאַטשאַלסטװע האָט מען אָפּגעשמועסט, אַלע זאָלן זיך געבן אַ שרײַב־אונטער אַפֿן דאָזיקן פּאַפּיר און פֿאַרטיק. אױס קיװקע. געשטאָרבן קיװקע.

מילא, װאָס דאָס האָט אָפּגעקאָסט דער שטאָט ― מעגט איר זיך אַלע דאָ אין װאַגאָן װינטשן פֿאַרדינען יעדן חודש. טאָמער האָט איר מורא, שטײ איך צו צו אײַך פֿאַר אַ שותּף. און אַלץ װער? דער זײדע, עליו השלום. אַף מײַן זײדן האָט מען זיך געקאָנט פֿאַרלאָזן. ער האָט דאָס אָפּגעאַרבעט, פֿאַרשטײט איר מיך, שׂכלדיק און קונציק און קײַלעכיק און גלאַט, אַרום און אַרום. און טאַקע באותו היום, אַרום פֿאַרנאַכט, זײַנען געקומען די שמשׂים פֿון חבֿרה קדישא מיט דער מטה און מע האָט אים אַװעקגעטראָגן פֿון דער טורמע מחילה אַפֿן הײליקן אָרט מיט גרױס כּבֿוד, דאָס הײסט, אַ פּאָר סאָלדאַטן זײַנען נאָכגעגאַנגען נאָך דער מטה, און הינטן ― די גאַנצע שטאָט. װאָס טױג אײַך, אָט דער קיװקע האָט זיך אַף אַזאַ לװיה אַװדאי קײנמאָל נישט געריכט. און אַז מען איז געקומען צום טױער פֿון הײליקן אָרט, האָט מען די סאָלדאַטן געגעבן, װאָס אַרט אײַך, צו שײנע טרונק בראָנפֿן, און דעם בר־מינן האָט מען אַרײַנגעטראָגן אין הױף אַרײַן, און דאָרט איז שױן געשטאַנען צוגעגרײט שמעון דער בעל־עגלה (איך רוף אײַך אים אָן באַם נאָמען, װי מײַן טאַטע, עליו השלום, האָט מיר דערצײלט) מיט פֿיר גוטע ברענענדיקע סוסים, און נאָך אײדער דער האָן האָט אַ קרײ געטאָן, איז שױן אונדזער בר־מינן געװען, װאָס אַרט אײַך, העט־װײַט, אַף יענער זײַט ראָגאַטקע, און איז אַװעק אין אַ גוטער שעה אַ מזלדיקער גלײַך קײן ראַדיוױל, און פֿון דאָרטן ― איבער דער גרענעץ, טיו־טיו, קײן בראָד.

דאָס פֿאַרשטײט איר שױן אַלײן מסתּמא, אַז ביז שמעון דער בעל־עגלה איז נישט געקומען צוריק פֿון ראַדיװיל, איז די שטאָט נישט געשלאָפֿן. אָן קעפּ איז מען אַרומגעגאַנגען. און ועל כּולם ― דער זײדע, עליו השלום. װאָרעם אַ קשיא אַף אַ מעשׂה, טאָמער כאַפּט מען אים באַ דער גרענעץ, דעם שײנעם בר־מינן, קיװקען הײסט עס, און מע ברענגט אים צו פֿירן אַ לעבעדיקן, אַ געזונטן, דעמאָלט גײט דאָך אַװעק אַ גאַנצע שטאָט סך־הכּל סיביר… דערפֿאַר אָבער, אַז גאָט האָט געהאָלפֿן, שמעון דער בעל־עגלה איז געקומען בשלום צוריק פֿון ראַדיװיל מיט זײַנע ברענענדיקע סוסים און האָט געבראַכט צו פֿירן פֿון קיװקען אַ בריװל, געשריבן מיט זײַן אײגענער האַנט: „ב ק ש תּ י ל ה ו ד י ע אַ ז א י ך ב י ן א י ן ב ר אָ ד“, – איז געװאָרן אין שטעטל שׂשׂון ושׂמחה! מע האָט געמאַכט אַ סעודה, טאַקע באַ מײַן זײדן אין שטוב, און מע האָט געשיקט רופֿן דעם סמאָטריטעל פֿון דער טורמע, מיטן פּריסטאַװ, מיטן דאָקטער, מיט דער איבעריקער נאַטשאַלסטװע, און מע האָט געהוליעט, כּלי־זמר האָבן געשפּילט, און מע האָט זיך אַזױ אָנגעשכּורט, אַז דער סמאָטריטעל פֿון דער טורמע האָט זיך, װאָס אַרט אײַך, שטאַרק געקושט מיט מײַן זײדן און מיט דער גאַנצער משפּחה אפֿשר צען מאָל, און דער פּריסטאַװ האָט געטאַנצט, אַרום פֿאַרטאָג שױן, מחילה, אָן תּחתּונים, באַם זײדן אַפֿן דאַך. אַ קלײניקײט ― פּדיון שבֿױים! אױסגעלײזט אַ ייִדן פֿון שמיץ! איז דאָך גוט? אַיאָ? האָט־זשע צײַט, מײַנע ליבע ייִדן, ― אָט דאָ הײבט זיך ערשט אָן די רעכטע חתונה. אױב איר װילט האָרכן װײַטער, װעל איך אײַך בעטן אײן װײַלע מיר צוּװאַרטן. אָט דאָ אַף דער סטאַנציע מוז איך אַראָפּקריכן אַף אַ מינוטקעלע, אַ שמועס טאָן מיטן נאַטשאַלניק סטאַנציע, ער זאָל מיר זאָגן אַקוראַט, װיפֿל האָבן מיר נאָך קײן באַראַנאָװיטש. דאָס הײסט, פֿאָרן פֿאָר איך װײַטער, נאָר אין באַראַנאָװיטש מוז איך אָפּשטײַגן און כאַפּן אַן אַנדער פּאָיעזד…

העלפֿט נישט. מע מוז װאַרטן. דער קאַמינקער פּאַרשױן גײט רײדן מיטן „נאַטשאַלניק סטאַנציע“ מכּח באַראַנאָװיטש, און דער עולם דערװײַל טוט זיך אַ שמועס־איבער װעגן דעם קאַמינקער ייִדן מיט דער קאַ־מינקער געשיכטע:

— געפֿעלט אײַך דאָס ייִדל?

― אַ װױל ייִדל.

— אַ יאָדערדיקס.

— האָט אין זיך רײד.

― די צונג נישט פּיקן.

― און די מעשׂה?

― אַ שײנע מעשׂה.

― נאָר אַ קורצע.

אַגבֿ, געפֿינען זיך אַזעלכע, װאָס זאָגן, אַז באַ זײ האָט זיך אױך געטראָפֿן אַזאַ געשיכטע. דאָס הײסט, נישט דװקא פּונקט אַזאַ געשיכטע, נאָר כּמו עפּעס װי אַף דעם אופֿן. און מחמת איטלעכן װילט זיך זײער דערצײלן זײַן געשיכטע, װערט אין װאַגאָן אַ שטיקל יריד. ביז עס קומט־אַרײַן דער קאַמינקער ייִד. און אַז עס קומט־אַרײַן דער קאַמינקער ייִד, װערט שטיל, און אַלע שפּאַרן זיך צונױף, װי אַ װאַנט, און מע האָרכט די קאַמינקער געשיכטע מיט קאָפּ און מיט מח.

― װוּ־זשע האַלטן מיר? האָבן מיר שױן געפּטרט, ברוך השם, אַ ייִדן, װאָס הײסט קיװקע. אַיאָ? אַזױ מײנט איר? האָט איר אַ טעות, מײַנע ליבע ייִדן. עס גײט־אַװעק אַ האַלב יאָר אָדער אַ יאָר, איך װעל אײַך נישט זאָגן אַקוראַט, איז זיך מײשבֿ אַ ייִד, װאָס הײסט קיװקע, און שיקט־אַרײַן, װאָס אַרט אײַך, אַ בריװל, טאַקע אַף מײַן זײדנס נאָמען: „ראשית, שרײַבט ער, בקשתּי להודיע, אַז איך בין, ברוך השם, געזונט, גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון אײַך צו הערן. והשנית, שרײַבט ער, בין איך געבליבן אָן אַ גראָשן באַ דער נשמה און אָן שום טועכץ אין אַ פֿרעמד אָרט, צװישן דײַטשן. זײ פֿאַרשטײען נישט מ ײַ ן שפּראַך, און איך פֿאַרשטײ נישט ז ײ ע ר לשון. און װוּ צו פֿאַרדינען איז נישטאָ, כאָטש לײג זיך און שטאַרב. על כּן, שרײַבט ער, בקשתּי לשלוח…“ איר פֿאַרשטײט אַ חכם? מע זאָל אים שיקן, הײסט עס, געלט! האָט מען זיך מן הסתּם גוט אױסגעלאַכט, צעריסן, װאָס אַרט אײַך, דאָס בריװל, אַף צען חלקים און פֿאַרגעסן די מעשׂה. גײט נישט אַװעק קײן דרײַ װאָכן, קומט־אָן װידער אַ בריװל, װידער פֿונעם בר־מינן, פֿון קיװקען הײסט עס, און װידער אַפֿן זײדנס נאָמען, און װידער „בקשתּי להודיע“, און װידער אַ מאָל „בקשתּי לשלוח“, נאָר דער דאָזיקער „בקשתּי לשלוח“ — מיט גאַנצע טענות: „סטײַטש, שרײַבט ער, װאָס האָט מען געהאַט צו אים? נעכײַ־בי װאָלט מען אים, זאָגט ער, שױן בעסער אָפּגעשמיסן. די שמיץ װאָלטן זיך, זאָגט ער, שױן לאַנג פֿאַרהײלט, און ער װאָלט זיך געבליבן באַ זײַן פּרנסה, װי פֿריִער, נישט אַרומגײן, זאָגט ער, צװישן די דײַטשן שלינג־און־שלאַנג און געשװאָלן װערן פֿאַר הונגער“…

באַקומען אַזאַ מין בריװל, האָט דער זײדע, עליו השלום, געשיקט רופֿן צו זיך די שטאָט: „װאָס טוט מען? אַ ייִד שטאַרבט פֿון הונגער. מע מוז אים עפּעס שיקן“… און אַז רב ניסל שאַפּיראָ זאָגט, קאָן מען קײן חזיר נישט זײַן… האָט מען זיך גאַנץ פֿײַן צונױפֿגעלײגט (מער פֿון אַלעמען האָט געגעבן דער זײדע אַלײן, װאָס פֿאַרשטײט איר דאָ נישט?) און מע האָט אים, װאָס אַרט אײַך, אַרױסגעשיקט אַביסל געלט — און װידער פֿאַרגעסן, אַז ס'איז געװען אַמאָל אַ ייִד, װאָס האָט געהײסן קיװקע.

קיװקע אָבער האָט נ י ש ט פֿאַרגעסן, פֿאַרשטײט איר מיך, אַז ס'איז דאָ אַ שטאָט, װאָס הײסט קאַמינקע. עס גײט אַװעק װידער אַ האַלב יאָר, אָדער אַ יאָר, איך װעל אײַך נישט זאָגן אַקוראַט, קומט נישט אָן, מײנט איר, פֿון אים װידער אַ בריװל? און װידער אַפֿן זײדנס נאָמען, און װידער „בקשתּי להודיע“, און װידער אַ מאָל „בקשתּי לשלוח“, שױן דאַנקען גאָט מיט אַ מזל־טובֿ. „באשר בכן, ― שרײַבט ער אין בריװל, ― אַזױ װי ער איז נישט לאַנג אַ חתן געװאָרן, נעמט זײער אַ װױלע כּלה, אַ טאַטנס אַ קינד און פֿון אַ שײנער משפּחה, על כּן, „בקשתּי לשלוח“, זאָל מען אים, הײסט עס, צושיקן צװײ הונדערט רײַניש, װאָס ער האָט צוגעזאָגט אײַנלײגן נדן. אַנישט, זאָגט ער, איז דער שידוך קײן שידוך נישט“… װאָס זאָגט איר אַף דעם אומגליק? קיװקע װעט חלילה בלײַבן אָן אַ כּלה! װאָס טױג אײַך, מע האָט זיך מיטן בריװל אַרומגעטראָגן איבער קאַמינקע, װי מיט עפּעס רעכטס, און דער עולם האָט געלאַכט, זיך ממש געהאַלטן באַ די זײַטן. חוכא וטלולא איז געװען אין שטאָט: „מזל־טובֿ אונדז“… „קיװקע איז אַ חתן געװאָרן“… „געהערט? צװײ הונדערט רײַניש נדן“… „אַ טאַטנס אַ קינד“… „כאַ־כאַ־כאַ“…

דער כאַ־כאַ־כאַ האָט אָבער לאַנג נישט געדױערט, װאָרעם אין אַ פּאָר װאָכן אַרום קומט־אָן, װאָס אַרט אײַך, אַ בריװל, װידער פֿון אים, און װידער צום זײדן, שױן אָן אַ „בקשתּי להודיע“, נאָר מיט אַ „בקשתּי לשלוח“ אַלײן. „עס װוּנדערט אים, שרײַבט ער, װאָס מע האָט אים נאָך נישט אַרױסגעשיקט די צװײ הונדערט רײַניש, װאָס ער האָט צוגעזאָגט אײַנלײגן. טאָמער שיקט מען אים נישט אַרױס, זאָגט ער, באַלד צװײ הונדערט רײַניש, װערט ער אױס חתן, און פֿאַר בזיון בלײַבט אים איבער, זאָגט ער, נאָר אײן זאַך: אָדער דערטרינקען זיך אין טײַך, אָדער קומען צו פֿאָרן מיטן בײַטשל אַהײם, קײן קאַמינקע“…

די דאָזיקע לעצטע װערטער זײַנען אַרײַן דעם עולם, װאָס אַרט אײַך, אין נאָז אַרײַן, און מע האָט אױפֿגעהערט צו לאַכן, און דעם זעלבן אױפֿדערנאַכט איז געװען באַם זײדן אַן אַסיפֿה פֿון די פֿאָרנעמסטע בעלי־בתּים אין שטאָט, און ס'איז געבליבן, אַז עטלעכע שײנע ייִדן, און דער זײדע בתוכם, זאָלן נעמען די פֿאַטשײלעס און מחילה לאָזן זיך איבער דער שטאָט און צונױפֿמאַכן פֿון קיװקעס װעגן נדן. אַ ברירה האָט מען געהאַט? האָט קײן יסורים נישט. מע האָט אים נאָך געמוזט אָנשרײַבן אַ מזל־טובֿ אױך און צוּװינטשעװען דעם חתן, ס'זאָל זײַן אין אַ מזלדיקער שעה, ער זאָל זיך מיט איר עלטערן אין עושר און אין כּבֿוד און דערלעבן קינדס־קינדער, װי געװײנטלעך. װאָס האָט מען גערעכנט? ער װעט חתונה האָבן, װעט דאָס אים פֿאַרדרײען דעם קאָפּ, װעט ער במילא פֿאַרגעסן, אַז ס'איז דאָ אַ קאַמינקע אַף דער װעלט. צום סוף ― װער? װאָס? אַדרבה. ס'איז נישט אַװעקגעגאַנגען קײן האַלב יאָר, אָדער אַ יאָר ― איך װעל אײַך נישט זאָגן אַקוראַט, ― קומט נישט אָן, מײנט איר, פֿון אים װידער אַ מאָל אַ בריװל? װאָס איז װײַטער? „באשר בכן, אַזױ װי ער האָט חתונה געהאַט, שרײַבט ער, און האָט דװקא געטראָפֿן, גאָט האָט אים צוגעשיקט, זאָגט ער, אַ װײַבל אַף אַלע ייִדישע קינדער געזאָגט געװאָרן. נאָר װאָס דען? מיט אַלע מעלות, זאָגט ער, קאָן נישט זײַן. האָט זי אַ טאַטן ― מעג ער זײַן די כּפּרה. אַ ליגנער, אַ דרײער, אַ שװינדלער, אַן אמתער באַנדיט. ער האָט אױסגענאַרט, שרײַבט ער, באַ אים די צװײ הונדערט רײַניש און האָט אים אַרױסגעטריבן מיטן װײַב אַף דער גאַס. על כּן, שרײַבט ער, „בקשתּי לשלוח“ ― זאָל מען אים, הײסט עס, אַרױסשיקן תּיכּף ומיד אַנדערע צװײ הונדערט רײַניש. אַנישט, זאָגט ער, קומט אים אױס אָדער נעמען אַרײַנװאַרפֿן זיך אַ לעבעדיקער אין טײַך־אַרײַן, אָדער קומען צו פֿאָרן צוריק אַהײם מיטן בײַטשל“…

דאָס האָט שױן דער שטאָט פֿאַרדראָסן טאַקע נישט אַף קאַטאָװעס. צװײ מאָל נדן? ― דאָס איז דאָך שױן עפּעס טאַקע מעשׂה פּאַרך! און ס'איז געבליבן, מע זאָל אים אַף זײַן בריװ נישט ענטפֿערן גאָרנישט. איז זיך מײשבֿ קיװקע און װאַרט־אָפּ אַ װאָך צװײ אָדער דרײַ און שיקט־אַרײַן, װאָס אַרט אײַך, װידער אַ בריװ, און אַלץ אַף מײַן זײדנס נאָמען: „אַזױ און אַזױ, װאָס טראַכט מען זיך? פֿאַר װאָס שיקט מען אים נישט אַרױס די צװײ הונדערט רײַניש? ער װעט אָפּװאַרטן, שרײַבט ער, נישט מער װי אָנדערטהאַלבן װאָכן, און אַז מע שיקט אים נישט אַרױס, זאָגט ער, דאָס געלט, האָט אים קאַמינקע פֿאַר אַ גאַסט, אם ירצה השם, גאָר אין גיכן“. און לאָזט נאָך אױס דעם בריװ מיט אַ „ונאמר אָמן“. אַ שײגעץ קאָן!

װי, פֿאַרשטײט איר, האָט דאָס געברענט און געבראָטן איטלעכן באַזונדער? נאָר װאָס האָט מען געקאָנט טאָן? װידער אַ מאָל אַן אַסיפֿה באַם זײדן אין שטוב, און װידער אַ מאָל שײנע בעלי־בתּים מיט אַ פֿאַטשײלע איבער דער שטאָט. דער עולם האָט זיך אַפֿילו, װאָס אַרט אײַך, שטאַרק געקנײטשט, קײן חשק געהאַט צו געבן געלט צוליב אַזאַ כּל־בוניק. נאָר ס'איז עפּעס אַ תּירוץ ― אַז רב ניסל שאַפּיראָ זאָגט געבן, קאָן מען קײן חזיר נישט זײַן. נאָר אַ תּנאַי האָט יעדער אױסגענומען, אַז דאָס גיט ער צום לעצטן מאָל. דער זײדע אַלײן האָט אױך גאָר אַנדערש נישט גערעכנט, אַז דאָס איז שױן דאָס לעצטע מאָל. און אַזױ האָט מען אים טאַקע אָנגעשריבן, קיװקען הײסט דאָס, בפֿירוש מיטן האַרבן װאָרט, אַז דאָס שיקט מען אים ד אָ ס ל ע צ ט ע מ אָ ל, און אַז מער זאָל ער פֿון קײן געלט גאָר נישט דערװעגן מזכּיר זײַן אַפֿילו. אַװדאי האָט ער זיך שטאַרק איבערגעשראָקן, דער גנבֿ, װי מײנט איר? אײנמאָל אונטער אַ יום־טובֿ קומט נישט אָן פֿונעם תּנא (צום זײדן, געװײנטלעך) װידער אַ מאָל אַ בריװל? װאָס איז הײַנט? „באשר בכן, ― שרײַבט ער, ― אַזױ װי ער איז זיך צונױפֿגעקומען אין בראָד מיט אײנעם אַ דײַטש, זײער אַ לײַטישן מענטשן און אַן ערלעכן, און האָט געשלאָסן, זאָגט ער, מיט אים שותּפֿות, אַ פֿאַיאַנס־געשעפֿט, און דאָס געשעפֿט איז, זאָגט ער, זײער אַ גוט געשעפֿט און אַ ראַיעל געשעפֿט, מע קאָן, זאָגט ער, דערפֿון האָבן זײער שײן פּרנסה, ― על כּן בקשתּי לשלוח, זאָל מען אים, הײסט עס, צושיקן, למען השם, פֿיר הונדערט מיט פֿופֿציק רײַניש. און טאַקע באַלד, מע זאָל נישט „מעדליװען“, זאָגט ער, מיטן געלט. װאָרעם דער שותּף, שרײַבט ער, װיל נישט װאַרטן, ער האָט, זאָגט ער, אַנדערע שותּפֿים, צען פֿאַר אײנעם, און טאָמער חלילה נעמט ער נישט דאָס געשעפֿט, בלײַבט ער אָן אַ געשעפֿט, און װיבאַלד ער בלײַבט אָן אַ געשעפֿט, קומט אים אױס, זאָגט ער, נאָר אַרײַנװאַרפֿן זיך אין טײַך אַרײַן, אָדער קומען צוריק אַהײם מיטן בײַטשל“ ― דער אַלטער נוסח! אין לאָזן לאָזט ער אױס מיט אַן אָנצוהערעניש, אַז באם מע שיקט אים נישט אַרױס ביז אין צװײ װאָכן צײַט די פֿיר הונדערט מיט פֿופֿציק רײַניש, װעט זײ קאָסטן טײַערער, װאָרעם זײ װעלן אים דאַרפֿן אומקערן פֿאַר הוצאָות פֿון בראָד קײן קאַמינקע און צוריק פֿון קאַמינקע קײן בראָד ― אַ כּל־בוניק קאָן!

באַדאַרף מען אײַך נאָך דערצײלן, װאָס פֿאַר אַ פֿאַרשטערטן יום־טובֿ די שטאָט האָט געהאַט? און איבערהױפּט ― דער זײדע מײַנער! ער, עליו השלום, האָט נעבעך געהאַט, װאָס אַרט אײַך, דעם גרעסטן חלק! װאָרעם אַז ס'איז געקומען נאָך יום־טובֿ צו דער אַסיפֿה, האָט דער עולם אָנגעהױבן אונטערמורמלען און טענהן: „גענוג! ביז װאַנעט איז דער שיִער צו צאַפּן געלט? אַלצדינג דאַרף דאָך זײַן מיט אַ מאָס. קרעפּלעך עסן קאָן אױך נמאס װערן. אײַער קיװקע װעט אונדז מאַכן פֿאַר קבצנים!“… אַזױ טענהט די שטאָט. ענטפֿערט דער זײדע: „װאָס עפּעס מ ײַ ן קיװקע?“ זאָגן זײ: „װעמענס דען? װעמענס אױפֿטו איז דאָס געװען, אַז דער ממזר זאָל פּלוצעם באַקומען אַפּאָפּלעקציע אין טורמע?“…

פֿון די װערטער האָט מײַן זײדע אַרױסגעזען (געװען אַ ייִד אַ חכם), אַז ס'איז דבֿרים בטלים, קײן געלט װעט מער די שטאָט נישט געבן. האָט ער זיך אַ װאָרף געטאָן צו נאַטשאַלסטװע ― נאַטשאַלסטװע ליגט דאָך אױך אין קװאַס גלײַך מיט אַלע, ― טאָמער װעלן זײ געבן כאָטש עפּעס צושטײַער? ― װער? װאָס? אַ נעכטיקער טאָג! אַ גױ איז נישט קײן ייִד. אַ גױ נעמט זיך נישט צום האַרצן. און, װאָס אַרט אײַך, ער האָט נעבעך געמוזט, במחילה כּבֿודו, דער זײדע הײסט עס, צעגאַרטלען זיך און אַװעקשיקן זײַנע אײגענע עטלעכע גילדן צום דאָזיקן רוצח, ימח שמו. און אַ בריװ האָט ער אים אַװעקגעשריבן, אַ רעכטן בריװ (מײַן זײדע, עליו־השלום, אַז ער האָט געװאָלט, האָט ער געקאָנט!). אינעם דאָזיקן בריװ האָט ער אים, װאָס אַרט אײַך, גוט אױסגעשײגעצט, װיפֿל ס'איז אין אים אַרײַן. ער האָט אים אָנגערופֿן כּל־בוניק, און הולטײַ, און עם־האָרץ, און פּושע־ישׂראל, און בלוטצאַפּער, און פּיאַװקע, און רשע מרושע, און מומר להכעיס, און װאָס איר װילט. און אָנגעזאָגט האָט ער אים אײן מאָל פֿאַר אַלע מאָל, אַז מער זאָל ער זיך גאָר נישט דערװעגן שרײַבן קײן בריװלעך און נישט מזכּיר זײַן אַפֿילו פֿון קײן געלט. און האָט אים דערמאָנט, אַז ס'איז דאָ אַ גאָט אַף דער װעלט, װאָס זעט אַלצדינג און װײס אַלצדינג און צאָלט בכּפֿל־כּפֿלים. און אױסגעלאָזט האָט ער דעם בריװ (פֿאָרט אַ ייִדיש האַרץ!) מיט תּחנונים, מיט אַ געבעט הײסט עס, ער זאָל רחמנות האָבן אַף זײַנע אַלטע יאָרן און זאָל נישט אומגליקלעך מאַכן אַ שטאָט מיט ייִדן, ובֿזכות זה װעט אים

דער אײבערשטער העלפֿן, ער װעט דאָרט מצליח זײַן װוּ ער װעט זיך קערן און װענדן. אָט אַזאַ מין בריװ האָט אים דער זײדע, עליו השלום, אַװעקגעשריבן און אונטערגעחתמעט האָט ער זיך מיטן גאַנצן נאָמען בפֿירוש: „ניסל שאַפּיראָ“ ― און דאָס איז געװען פֿון אים, ער זאָל מיר מוחל זײַן, די גרעסטע נאַרישקײט, װי איר װעט באַלד האָרכן, װאָס אַרט אײַך, פֿון דער געשיכטע װײַטער.

דאָ האָט דער קאַמינקער ייִד װידער אַ מאָל זיך אָפּגעשטעלט, אַרױסגענומען דעם פּאָרטאַבאַק, פּאַװאָלינקע פֿאַרדרײט אַ פּאַפּיראָס, פֿאַררײכערט און שטאַרק פֿאַרצױגן זיך, אײן מאָל און צװײ מאָל און דרײַ מאָל, גאָר נישט געקוקט דערױף, װאָס דער עולם איז נײַגעריק, גײט־אױס מיט אַלע כּחות, מע װיל שױן װיסן דעם שפּיץ. נאָכדעם װי ער האָט זיך אַביסל אָנגערײכערט און אױסגעהוסט, האָט ער גוט אױסגעשנײַצט די נאָז, פֿאַרקאַטשעט איבעראַנײַס די אַרבל און אָנגעהױבן מיטן זעלבן טאָן, װאָס פֿריִער:

― איר קערט אַװדאי מײנען, מײַנע ליבע ייִדן, אַז דער כּלבֿ שבכּלבֿים האָט זיך שטאַרק איבערגעשראָקן פֿאַר מײַן זײדנס בריװ? עס הײבט זיך גאָר נישט אָן. עס גײט נישט אַװעק קײן האַלב יאָר, אָדער אַ יאָר ― קומט אָן, װאָס אַרט אײַך, פֿון דעם משומד אַזאַ מין מכתּבֿ: „ראשית בקשתּי להודיע, אַז מײַן שותּף דער דײַטש, קומען זאָל אַף אים אַ בײזער חלום, האָט מיך באַשװינדלט, באַנומען פֿון קאָפּ ביז די פֿיס און אַרױסגעװאָרפֿן פֿון געשעפֿט. האָב איך אַפֿילו געװאָלט אײַנגעבן אַף אים, פֿאַרפֿירן אַ פּראָצעס, האָב איך אָבער געזען, אַז ס'איז אַ נעכטיקער טאָג. אָנהײבן זיך לאָדן מיט אַ דײַטש — דאַרף מען זיך געזעגענען מיטן לעבן. זײ זײַנען אַזעלכע ממזרים, אַז מע טאָר נישט שטײן אין זײערע דליתּ אַמות! בין איך געגאַנגען און האָב בעסער אָפּגעדונגען אַ געװעלב, טאַקע נעבן זײַן געװעלב, אַ טיר נעבן אַ טיר, און איך עפֿן אַ נײַ געשעפֿט, אױך פֿון פֿאַיאַנס, און מיט גאָטס הילף, איך װעל דעם דײַטש באַגראָבן, ער װעט באַ מיר עסן די ערד! נישטמער ― אײן זאַך, װאָס מע דאַרף האָבן דערצו פֿאָדעם, צום װײניקסטן ― טױזנט רײַניש. על כּן בקשתּי לשלוח“… אַזױ שרײַבט ער, קיװקע הײסט עס, און לאָזט־אױס דעם בריװ מיט די װערטער: „און באם איר שיקט מיר נישט אַרױס אין אַכט טאָג אַרום די טױזנט רײַניש, שיק איך אָפּ, זאָגט ער, אײַער לעצטן בריװ, װאָס איז געחתמעט מיט אײַער אײגענער האַנט: „ניסל שאַפּיראָ“, גלײַך אין דער גובערניע אַרײַן, און דערצײל זײ אױס די גאַנצע מעשׂה פֿון אַל"ף ביז תּי"ו: װי אַזױ איך האָב באַקומען אין טורמע די אַפּאָפּלעקציע, װי אַזױ איך בין נאָכדעם אַפֿן הײליקן אָרט אױפֿגעשטאַנען תּחית־המתים, װי אַזױ שמעון דער בעל־עגלה האָט מיך געבראַכט בשלום קײן בראָד, און װי אַזױ איר האָט מיר אַרױסגעשיקט עטלעכע מאָל לא־יחרץ־געלט. אַלצדינג װעל איך זײ, זאָגט ער, אױסדערצײלן, לאָזן זײ װיסן, אַז מיר האָבן אַ גרױסן גאָט און קיװקע איז נישט געשטאָרבן“…

געפֿעלט אײַך, אַשטײגער, אַזאַ מין ברוך־הבא?! װי נאָר דער זײדע, עליו השלום, האָט איבערגעלײענט דעם דאָזיקן זיסן בריװ, אַזױ איז אים באַלד געװאָרן שלעכט, װאָס אַרט אײַך, אַף צו חלשן. עס האָט אים אָפּגענומען, נישט פֿאַר מיר געדאַכט… ייִדן, מיר שטײען? װוּ זײַנען מיר?

— סטאַנציע באַראַנאָװיטש… סטאַנציע באַראַנאָװיטש…

אַזױ רופֿן־אױס די קאָנדוקטאָרן, לױפֿנדיק אײנס נאָך דאָס אַנדערע פֿאַרבײַ די פֿענצטער פֿון אונדזער װאַגאָן.

דערהערט דעם נאָמען „באַראַנאָװיטש“, שפּרינגט־אױף אונדזער קאַמינקער ייִד פֿון אָרט, טוט זיך אַ כאַפּ צו זײַן פּעקל, עפּעס אַ מין זאַק, אָנגעשטופּט גאָט װײס מיט װאָס, שלעפּט אים מיט אַלע כּחות און לאָזט זיך צו דער טיר. אײן מינוט ― און ער איז שױן מיט בײדע פֿיס אַף דער פּלאַטפֿאָרמע, שװיצט און שטופּט זיך מיטן זאַק צװישן עולם, טוט אַ קוק אַרײַן יעדן אײנציקן אין פּנים אַרײַן:

― באַראַנאָװיטש?

― באַראַנאָװיטש.

עס כאַפּט דעם אָנבליק, װי באַ קידוש־לבֿנה:

— שלום עליכם?

— עליכם שלום!

אַ סך פֿון אונדזער װאַגאָן (און איך אױך בתוכם) לױפֿן אים נאָך פֿון הינטן און כאַפּן אים באַ די פּאָלעס:

― פֿעטער! ס'איז בלאָטע! מיר װעלן אײַך נישט אָפּלאָזן. איר מוזט אונדז זאָגן ― װאָס איז געװען דער סוף פֿון דער געשיכטע?

— װאָסער סוף? ס'איז ערשט אַן אָנהײב! לאָזט מיך אָפּ! װאָס װילט איר? איך זאָל פֿאַרשפּעטיקן איבער אײַך דעם פּאָיעזד? מאָדנע ייִדן! איר הערט דאָך: באַראַנאָװיטש! סטאַנציע באַראַנאָװיטש!

און אײדער מיר קוקן זיך אַרום, איז שױן נישטאָ קײן זכר אַפֿילו פֿון דעם קאַמינקער ייִדן.

פֿאַרברענט זאָל װערן די סטאַנציע באַראַנאָװיטש!

ענדע געשיכטע נומער דרײַ.

געשריבן אין יאָר 1909 געשיכטע נומער פֿיר צ ו ג ע נ ו מ ע ן

― איר זאָגט דאָס? איך װעל אײַך דערצײלן אַ שענערע זאַך. פֿאַראַן באַ אונדז אײנער פֿינקלשטײן. אַ ייִד אַ גבֿיר. אַן אַדיר. האָט ער צװײ בנים. דאַכט זיך מיר, װען איך האָב זײַן געלט, װאָלט איך אַ שפּײַ געטאָן אַפֿן גאַנצן טאַרעראַם. װיפֿל, מײנט איר, האָט אים אָפּגעקאָסט? לאָמיר דאָס פֿאַרמאָגן בײדע כאָטש האַלב!…

― אַלדי שװאַרצע יאָר! איך האָב עס נאָך געזאָגט פֿאַראַיאָרן. אָט װעט איר זען, האָב איך געזאָגט, אַז העכער האַלב װעלן זיך אױסשמדן.

― דאָס אײגענע, װאָס איך. באַ אונדז איז געװען אײנער מאַרשאַק, איז ער אױסגעװען װוּ די װעלט האָט אַן עק. אין ערגעץ ניט צוגעלאָזט. איז ער געגאַנגען און האָט זיך אַװעקגעסמט…

― הלװאַי איך זאָל ליגן זאָגן, האָב איך געזאָגט, אָט װעט איר זען, זאָג איך, אַז מע װעט זיך געבן אַ נעם באַ אונדז צום שמדן, װעט ניט בלײַבן אײן ייִד, צו אַלדי שװאַרצע יאָר! װאָס דען? ס'איז, אַפּנים, אַן אופֿן גאָר איבערצוטראָגן די צרות מיט די פּראָצענטן מיט די צירקולאַרן? אַלע טאָג, אַלע טאָג אַ נײַער צירקולאַר. װיפֿל ייִדישע קינדער, אַזױ פֿיל צירקולאַרן. אָט װעט איר זען, האָב איך געזאָגט, װי מע װעט זיך דערשפּילן, אַז מע װעט גאָר אױפֿהערן צונעמען. אַ סימן האָט איר, נעמט, למשל, שפּאָלע. שפּאָלע — אַ ייִדישע שטאָט? אַיאָ?

— למאַי נעמיראָװ? אָט האָב איך אַ בריװ פֿון נעמיראָװ, שרײַבט מען מיר פֿון דאָרטן זײער מיאוסע זאַכן!…

― און אין לובען, מײנט איר, איז בעסער?