טאָג האָבן זײ זיך געקריגט. איז געבליבן, דאָס קינד זאָל הײסן לאה־גיטל, נאָך בײדע מאַמעס. אַן עק. האָט זיך דער טאַטע אַרומגעקוקט. ער װיל ניט לאה־גיטל. „װאָס איז דער שׂכל?“ „אַזױ. פֿאַרװאָס קומט איר, אַז איר מאַמעס נאָמען זאָל גײן פֿריִער?“ קומט צו גײן מײַן ברודער מאָטל פֿון שול און זאָגט, אַז ער האָט איר גאָר געגעבן אַ נאָמען אסתּר. זאָגט אים דער טאַטע: „פּרא־אָדם“! פֿון װאַנען האָט זיך צו דיר גענומען אַ נאָמען אסתּר?“ ענטפֿערט אים מאָטל: „האָסט פֿאַרגעסן, אַז מיר האָבן באַלד פּורים?“… נו, װאָס װעט איר אים, אַ שטײגער, איצטער זאָגן? אַן עק. מע הערט שױן מער נישט קײן „פּרא־אָדם“ פֿונעם טאַטן. נאָר בײדע, אי דער טאַטע, אי די מאַמע, קוקן עפּעס מאָדנע אײנס אױף דאָס אַנדערע און מע כאַפּט אַ שװײַג.
װאָס האָבן געהײסן דער דאָזיקער קוק מיט דעם דאָזיקן שװײַג ― װײס איך נישט. אפֿשר װײסט איר?…
― דאַנקען השם־יתברך, געפּטרט דעם פּורים געזונטערהײט און מע קאָן שױן אָנהײבן אין זינען האָבן אַרײַנברענגען דעם פּסח אין אַ גוטער שעה!
אַזױ האָט זיך אָנגערופֿן די מאַמע צו זיך אַלײן אױף מאָרגן נאָך שושן־פּורים און אױסגעקוקט מיט די אױגן אַלע װינקעלעך אין זאַל, אַרומגעגאַנגען און געזוכט אַן אָרט, װי אַ הון בשעת זי דערפֿילט, אַז זי באַדאַרף זיך לײגן. אין עטלעכע טעג אַרום איז באַשאַפֿן געװאָרן אַביסל הײ מיט צװײ קלעצלעך, און אױף די קלעצלעך ― אַ שפּאָגל־נײַ דײזשקעלע, איבערגעדעקט מיט אַ גראָבן נאָר אַ װײַסן ציכטיקן לײַװנט, און מיך האָט מען צוגערופֿן אינאײנעם מיטן טאַטן און אָנגעזאָגט אַ מאָל דרײַסיק, איך זאָל זיך גאָרניט דערװעגן ניט צוגײן פֿון דער נאָענט, ניט אַ קוק טאָן פֿון דער װײַטן, ניט אַ שמעק טאָן אַפֿילו „אין יענעם װינקל אַרײַן“. און טאַקע באַלד נאָכדעם איז צוגעמאַכט געװאָרן די טיר פֿון זאַל, און אונדז בײדן, מיך מיטן טאַטן, האָט מען געבעטן מחילה, מיר זאָלן זיך אָפּטראָגן פֿון דאַנען אין אַ גוטער שעה אין אַ מזלדיקער און מער נישט אַרײַנטרעטן אין זאַל אַרײַן ביז פּסח.
פֿון דער מינוט אָן האָט דער זאַל באַקומען בײַ מיר אין די אױגן דװקא גאָר אַ באַזונדער חן, און עס האָט מיך אַהינצו געצױגן, װי אַ מאַגנעט, און איך האָב באַקומען אַ שטאַרקן חשק אַ קוק טאָן אַהינצו, אין „יענעם װינקל אַרײַן“, כאָטש פֿון דער װײַטן. אַװעקשטעלן זיך פֿון יענער זײַט טיר, בשעת־מעשׂה געקײַט דעם אָנבײַסן, ברױט מיט שמאַלץ, האָב איך אַרײַנגעקוקט און געשפּיגלט זיך אין אונדזער שײנעם ליכטיקן זאַל מיט דער רױטער קאַנאַפּע פֿון פֿידל־האָלץ, מיטן האַלב־קײַלעכיקן טיש אױף דרײַ לאַפּעס, מיטן האַלב־קײַלעכיקן שײן־געשניצטן שפּיגל און מיטן גרױסאַרטיקן מזרח, װאָס דער טאַטע אַלײן האָט אים אױסגעמאָלט בשעת ער איז נאָך, זאָגט ער, געװען אַ חתן. װײ־װײ, װאָס איז נישט געװען אױפֿן דאָזיקן מזרח! בערן, און לײבן, און װילדע קעץ, און אָדלערס, און פֿױגלען, און שופֿרות, און מנורות, און אתרוגים, און שיסעלעך מיט מגן־דודלעך, און בלעטלעך, און קנעפּלעך, און רעדלעך, און פּאַסיקלעך, און פּינטעלעך אָן אַן עק, אָן אַ שיעור! ס'איז געװען נישט צו גלײבן, אַז אַ מענטשלעכע האַנט זאָל דאָס אַלצדינג קאָנען אױסמאָלן, קױם־קױם װאָס דאָס אױג קאָן כאַפּן! „אַ מושלם דער טאַטע מײַנער! ― טראַכט איך מיר. ― אַ בריה! אַ מזיק !”
― פֿאַרכאַפּט זאָלסטו נישט װערן! מיטן גאַנצן חמץ בײַ דער טיר, ברענען זאָלסטו נישט אױפֿן פֿײַער?!
אַזױ זאָגט די מאַמע, נעמט מיך אָן מיט צװײ דינע שאַרפֿע פֿינגערלעך פֿון איר רעכטער האַנט בײַ מײַן לינקן אױער און פֿירט מיך צום טאַטן:
― נאַ, זע, קוק כאָטש אָן דעם קדיש דײַנעם! מיטן ברױט האָט ער זיך אַװעקגעשטעלט קוקן אַהין, װוּ דער פּסחיקער באָרשטש!
דער טאַטע מאַכט כּלומרשט אַן ערנסט פּנים, שאָקלט מיטן קאָפּ, שטעלט־אױף די ליפּן און קנאַקט מיט דער צונג:
― טץ־טץ־טץ! אַװעק, דו ימח־שמוניק אײנער!
און די מאַמע קערט זיך אָפּ אין אַ זײַט, דערזע איך אױפֿן טאַטנס ליפּן אַ גרינג באַהאַלטן שמײכעלע; און קערט זיך אום צוריק די מאַמע, מאַכט ער װידער אַן ערנסט פּנים. ער נעמט מיך פֿאַר אַ האַנט, זעצט מיך אַנידער נעבן זיך אױף אַ בענקל און זאָגט מיר אָן, איך זאָל אַהינצו נישט קוקן ― מע טאָר נישט!
― פֿון דער װײַטן אױך נישט?
נאָר דער טאַטע הערט מיך שױן נישט. ער זיצט פֿאַרטיפֿט אין אַ ספֿר און לערנט שטילערהײט, און איך פֿאַרגנבֿע מיך פּאַװאָלינקע צו דער טיר און קוק־אַרײַן דורך אַ שפּעלטל אַהין, אין זאַל אַרײַן, און זע דאָרטן פֿון כּל־טובֿ אַ גן־עדן: נײַע טעפּ אַ סך מיט מאַקערטעס אױף דער ערד, און אַ האַקמעסער, אַ זאַלצברעטל, ציבעלעס צװײ קרענצלעך הענגען אױף דער װאַנט און באַשײַנען די זאַל, ― שױן פּסחיק די זאַל, פּסחיק, פּסחיק, פּסחיק!…
― טאָמער װאָלט איר זיך מטריח געװען פֿון דאַנען מיט די ספֿרים אַהין, אין גרױסן אַלקער אַרײַן?
אַזױ רופֿט זיך אָן צו אונדז די מאַמע, אָנגעטאָן אין װײַסן, מיט אַ װײַס סערװעטל אױפֿן קאָפּ און מיט אַ לאַנגן שטעקן אין אײן האַנט און מיט אַ נײַעם פֿלעדערװיש אין דער אַנדערער האַנט, פֿאַררײַסט דעם קאָפּ אַרױף און קוקט אױף דער סטעליע.
― סאָסל! װוּ ביסטו ערגעץ מיט דער באַרשט? נו, ריר זיך שױן, מױד! באַװײַז זיך!
און סאָסל די מױד, אױך אַ פֿאַרבונדענע מיט אַ װײַסער שמאַטע, באַװײַזט זיך מיט אַ נאַסער באַרשט און מיט אַ שעפֿל װײַס לײם, און בײדע זעען־אױס, װי לעבעדיקע מתים אין װײַסע תּכריכים. און סאָסל מיטן נאַסן בערשטל פֿליאַסקעט איבער דער סטעליע הין און צוריק: פֿליאַק ― פֿליאַק! און בײדע זײַנען זײ אין כּעס, בײז, װי די בינען.
לאַנג אָבער שטײן און קוקן אױף דער דאָזיקער זעלטענער קאָמעדיע לאָזט מען מיך נישט. פֿריִער הײבט מען מיר אָן געבן אָנצוהערעניש, אַז אַ ייִנגעלע באַדאַרף נישט שטײן בשעת מע שמירט די שטוב אױף פּסח. נאָכדעם הײבן זײ בײדע שױן אָן אַביסל האַרבער:
― הער נאָר, טאָמער װאָלסטו געגאַנגען אַהין, אין אַלקער אַרײַן?
און בשעת־מעשׂה נעמט מיך אָן די מאַמע פֿאַר אַ האַנט און באַװײַזט מיר, װוּהין איך זאָל גײן. איך בין אָבער קײן בעלן ניט אַװעקגײן, טרעט איך אָפּ אַביסל אױף אַ זײַט און באַגעגן זיך מיט סאָסלען; טוט מיך סאָסל אַ שטױס־אָפּ פֿון זיך: „אומעטום אָבער פּלאָנטערט ער זיך אונטער די פֿיס!“
― גײ שױן גײ צו אַלדע גוטע יאָר אַהין, צום טאַטן! ― זאָגט מיר די מאַמע און טוט מיך אַ װאָרף צו סאָסלען, און סאָסל כאַפּט מיך אונטער און טוט מיך אַ שלײַדער צוריק צו דער מאַמען: „אױף מײַן לעבן האָב איך אַזאַ מין אײַנגעגעסן ייִנגל ניט געזען!“
― סע נעמט אים גאָר קײן קױל נישט! ― זאָגט די מאַמע און דערלאַנגט מיר אַ סטוסאַק פֿון הינטן, און סאָסל כאַפּט מיך אונטער און פֿאַרליאַפּעט מיך מיט װײַסן לײם, און איך פֿאַל־אַרײַן, װי אַ קיטשקע, צום טאַטן אין אַלקער אַרײַן און פֿאַרגײ זיך פֿון געװײן.
דער טאַטע רײַסט זיך אָפּ פֿון די ספֿרים, נעמט מיך אײַן מיט װאָס ער קאָן, זעצט מיך אַנידער אױף די קניִעס און פֿאַרטיפֿט זיך צוריק אין די ספֿרים.
― זײַט־זשע מוחל, בעל־הבית! די בעל־הביתטע האָט געזאָגט, איר זאָלט מוחל זײַן אַריבערטראָגן זיך פֿון דאַנען אינעם קלײנעם אַלקערל אַרײַן.
אַזױ זאָגט צום טאַטן סאָסל די מױד און קומט־אַרײַן מיטן גאַנצן קלאַפּער־געצײַג, אױסגעשמירט, װי אַ רוח, און מיר טראָגן זיך מחילה אַריבער מיט די ספֿרים פֿונעם גרױסן אַלקער אינעם קלײנעם אַלקערל אַרײַן. דאָס קלײנע אַלקערל איז גרױס, װי אַ פֿײַג; דאָרטן שטײט מער נישט װי אײן בעטל, שלאָף איך און, נישט אױסגערעדט זאָל זײַן, סאָסל די מױד. סאָסל איז, פֿאַרשטײט איר, טאַקע אונדזערע אַן אײגענע און בײַ אונדז איז זי שױן כּמה־וכּמה יאָרן; איך בין נאָך דעמאָלט, זאָגט זי, אױף רער װעלט נישט געװען. איך בין בײַ איר, זאָגט זי, אױף די הענט אױסגעװאַקסן. װען ניט זי, װאָלט איך שױן לאַנג, זאָגט זי, אָנגעשפּאַרט מי־יודע װוּ. װאָרעם װוּ ערגעץ אַן אָנשיקעניש, אַ משולחת, אַ שלאַק־פּורעניות, איז דאָס בײַ מיר, זאָגט זי, געװען, און פֿון אַלע צרות האָט זי מיך, זאָגט זי, אַרױסגעשלעפּט; און הײַנט דאַנקט ער מיך, זאָגט זי, אָפּ מיט שטײנער, ― נו? איז ער נישט װערט קײן פּעטש?
אַזױ לאָזט אױס סאָסל און שענקט מיר אַ פּאָר סטוסאַקעס מיט אַ רײַס בײַ די האָר פֿאַר אַ צוגאָב. און ― מערקװירדיק! ― קײנער זאָגט איר נישט קײן װאָרט. נישט די מאַמע , נישט דער טאַטע נעמען זיך אָן פֿאַר מיר. װאָס סאָסל װיל, דאָס טוט זי מיט מיר, גלײַך װי איך בין סאָסלס, ניט זײערער.
אין קלײנעם אַלקערל פֿאַרקלײַב איך מיך אין אַ װינקעלע, באַזעץ מיך אױף דער ערד און קוק אױפֿן טאַטן, װי ער רײַבט דעם שטערן, קײַט די באָרד און שאָקלט זיך און ציט־אױס יענעם שײנעם לאַנגן „און יאָ ― ― ― ―“. נאָר אָט קומט אַרײַן סאָסל מיטן קלאַפּער־געצײַג און לאָזט אונדז בעטן, מיר זאָלן זיך אױספּעקלען פֿון דאַנען װײַטער אַ ביסעלע.
― װוּהין נאָך? ― פֿרעגט זי דער טאַטע, אַן איבערגעשראָקענער.
― איך װײס װוּהין? ― זאָגט סאָסל און שטעלט זיך אַװעק מיטן בערשטל אין מיטן אַלקערל.
― אין קעמערל אַרײַן! אין דער שפּיזאַרניע אַרײַן! ― זאָגט די מאַמע און קומט־אַרײַן מיטן לאַנגן שטעקן און מיט דעם נײַעם פֿלעדערװיש, זעט־אױס װי אַן אָנגעװאָפֿנטער שׂונא, װאָס פֿאַלט־אָן אױפֿן לאַנד מיט געװער אין די הענט.
― אין שפּיזאַרניע איז איצטער קאַלט, װי אין אַ פּוסטקע. ― פּרוּװט זיך דער טאַטע אָפּבעטן מיט גוטע װערטער.
― אַ װילדע קעלט אױף אים! ― זאָגט די מאַמע.
― מע געפֿינט געפֿרױרענע אין דרױסן! ― כאַפּט אונטער סאָסל און הײבט־אָן פֿליאַסקען מיט דער נאַסער באַרשט איבער די טרוקענע װענט. און מיר מוזן זיך, במחילת־כּבֿודנו, אַריבערפּעקלען פֿונעם קלײנעם אַלקערל אין קלײנעם קעמערל אַרײַן, און בײדע כאַפּן מיר דאָרט אַ רעכטן ציטער. מען קאָן נישט זאָגן, אַז פֿאַרן טאַטן זאָל דאָ זײַן גוט צו זיצן און אַרײַנקוקן אין אַ ספֿר: די שפּיזאַרניע איז אַ קלײן ענג קעמערל און אַ פֿינצטערס, קױם װאָס צװײ מענטשן קאָנען זיך דאָרט אױסדרײען. דערפֿאַר אָבער איז דאָס פֿאַר מיר אַ גאַנצער גן־עדן. סטײַטש, עס איז דאָ פּאָליצעס, און מע קאָן אױף זײ קלעטערן. ― אמת, דער טאַטע לאָזט מיר נישט קלעטערן. ער זאָגט, איך קאָן חלילה זיך הרגענען. נאָר װער הערט אים? ער האָט זיך נאָר פֿאַרטיפֿט אין זײַנע ספֿרים, בין איך שױן ― אַהאַ! ― געװען אױף דער ערשטער פּאָליצע, פֿון דער ערשטער ― אױף דער צװײטער, און פֿון דער צװײטער ― אױף דער דריטער.
― קוקעריקו! ― האָב איך אױסגעשריִען אױף אַ קול, געװאָלט באַװײַזן דעם טאַטן מײַן גרױס בריהשאַפֿט, און האָב אױפֿגעהױבן דעם קאָפּ און זיך דערלאַנגט אַ זעץ אין דער סטעליע, אַז די צײן זײַנען מיר שיִער נישט אַרױסגעפֿאַלן פֿונעם מױל. האָט זיך דער טאַטע איבערגעשראָקן און געמאַכט אַ גװאַלד. איז געקומען צו לױפֿן פֿריִער סאָסל און נאָכדעם די מאַמע, און בײדע האָבן זײ מיר אַרײַנגעלײגט װיפֿל ס'איז אין מיר אַרײַן.
― אַ קינד זאָל האָבן אין זיך אַזעלכע קינדערשע תּנועות! ― טענהט די מאַמע.
― אַ קינד איז דאָס? אַ שד, נישט קײן קינד! ― העלפֿט איר אונטער סאָסל, און איז מודיע, אַז מע װעט אונדז באַלד לאָזן בעטן, מיר זאָלן זיך אַריבערטראָגן פֿון דאַנען, מחילה, אין קיך אַרײַן, װאָרעם אין שטוב איז שױן כּמעט העכער האַלב פּסחיק.
דאָרטן טרעף איך משה־בערן מיט די גרױסע ברעמען זיצן מיטן טאַטן אױף דער מילכיקער באַנק. איצט לערנען זײ נישט; זײ רײדן זיך אױס אײנס פֿאַר דאָס אַנדערע זײערע ביטערע הערצער. דער טאַטע קלאָגט זיך פֿאַר אים אױפֿן גלות פֿונעם ערבֿ פּסח, װאָס מע טרײַבט אים אַרום שױן פֿון עטלעכע טעג. „אַ מין נע־ונד, אַ גלות, אַ מין עמיגראַציע פֿון אײן אָרט אױפֿן אַנדערן!“ און משה־בער זאָגט, אַז דאָס איז נאָך בלאָטע; אים איז, זאָגט ער, נאָך אַ סך ערגער.
― מיך ― זאָגט ער ― האָט מײַנע גאָר דורכגעטריבן פֿון שטוב.
איך קוק אױף משה־בערן מיט די גרױסע ברעמען און קאָן מיך בשום־אופֿן נישט פֿאָרשטעלן, װאָס הײסט, מע האָט אים, משה־בערן, אַזאַ גרױסן ייִדן מיט אַזעלכע גרױסע ברעמען, גענומען און דורכגעטריבן? ביסלעכװײַז גײען זײ אַריבער אױף זײערע שטענדיקע ענינים, מאָדנע דיבורים! „רמב″ם“, „כּוזרי“, „פֿילאָסאָפֿיע“, „שפּינאָזאַ“ וכּדומה, װאָס קריכן מיר נישט אין דער לינקער פּאה.
אַ סך מער אינטערעסאַנט איז די גרױע קאַץ, װאָס זיצט אױפֿן פּריפּעטשיק און װאַשט זיך. סאָסל זאָגט, אַז די קאַץ װאַשט זיך, איז אַ
סימן אױף געסט. פֿאַרשטײ איך נישט, פֿון װאַנען װײס די קאַץ, אַז ס'װעט זײַן אַ גאַסט? איך גײ־צו צו דער קאַץ און הײב זיך אָן מיט איר אונטערשפּילן. פֿריִער פּרוּװ איך איר אָנטרעטן מיטן פֿינגער אױף דער לאַפּקע ― װיל זי נישט. נאָכדעם לערן איך זי, זי זאָל „דינען“, שטײן אױף די צװײ הינטערשטע פֿיסלעך ― װיל זי אױך נישט. „סטױ! סלוזשע!“ ― זאָג איך צו איר און שענק איר אַלע מאָל אַ שנעל אין נעזל אַרײַן. פֿאַרמאַכט זי די אױגן און דרײט־אױס דאָס קעפּל, שטעלט אַרױס דאָס צינגל און מאַכט אַ מאָדנע פּנימל, װי אײנער רעדט: „װאָס האָט זיך צוגעטשעפּעט צו מיר דאָס דאָזיקע בחורל? װאָס װיל ער האָבן פֿון מײַן לעבן “, מיך פֿאַרדריסט די מעשׂה: „אַ קאַץ זאָל זײַן אַזאַ מין עקשנטע!“ און איך מוטשע זיך מיט איר אַזױ לאַנג, ביז זי דערלאַנגט מיר אַ קרעל מיט אירע שאַרפֿע נעגל איבער דער האַנט, און איך לאָז־אַרױס אַ מוראדיקן קװיטש: „אױ, מאַ־אַ־מע!“ קומט צו לױפֿן די מאַמע מיט סאָסלען מיט אַ געפּילדער, און איך באַקום אַ רעכטן פּסק פֿון זײ בײדע, איך זאָל דאָס אַנדערע מאָל װיסן, װי אַזױ צו שפּילן זיך מיט קעץ! )סך־הכּל אײן קאַץ ― הײסט בײַ זײ „קעץ“!(
― גײ נאָר װאַש זיך„.― רופֿט זיך אָן די מאַמע צום טאַטן ― װעלן מיר אַראָפּגײן אין קעלער אַרײַן „אָפּעסן“…
סאָסל כאַפּט די קאָטשערע און נעמט זיך צום אױװן מיט די טעפּלעך, לײגט נישט קײן כּבֿוד נישט אױף מיר, נישט אױפֿן טאַטן און נישט אױף משה־בערן. אַדרבה, משה־בערן גיט זי אָנצוהערעניש, אַז זי פֿאַרשטײט נישט, װאָס ער דרײט זיך דאָ אַרום ערבֿ־פּסח? דאַכט זיך, ס'איז גלײַכער, זאָגט זי, זיצן בײַ זיך אין דער הײם, און נישט אַרומדרײען זיך אין אַזאַ צײַט אין פֿרעמדע הײַזער! משה־בער שטױסט זיך, װעמען זי מײנט, געזעגנט ער זיך אָפּ, און מיר לאָזן זיך אַראָפּ אין קעלער אַרײַן „אָפּעסן“…
איך פֿאַרשטײ נישט, װאָס קרימט זיך אַזױ דער טאַטע און װאָס קנײטשט ער מיט די פּלײצעס און בורטשעט אונטער דער נאָז: „נאַ דיר אַן עמיגראַציע!“. . . אַ שטײגער, װאָס פֿאַר אַן אומגליק איז דאָס, אַז מען עסט אײן מאָל אין קעלער? װאָס קאָן שאָדן דער ריח פֿון געזױערטע אוגערקעס, פֿאַרשטונקענע קרױט, מילכיקע קריגלעך? װאָס איז אַזױ ביטער, אַז מע נעמט צװײ איבערגעקערטע פֿעסלעך און מע לײגט־איבער אַ לאָקשנברעט, און אַלײן זעצט מען זיך אױך אױף איבערגעקערטע פֿעסלעך און מען עסט? אַדרבה, מיר דאַכט, אַז אַזױ איז נאָך פֿיל בעסער און אַ סך פֿרײלעכער. מע קאָן זיך בשעת־מעשׂה קאַטשען מיטן פֿעסל איבערן גאַנצן קעלער. אַי, מע פֿאַלט? שטײט מען אױף און מע קאַטשעט זיך נאָך אַ מאָל. דער גאַנצער חסרון איז, װאָס סאָסל גיט אַכטונג, מע זאָל זיך נישט קאַטשען.
― ער האָט זיך שױן געפֿונען ― זאָגט זי ― אַ נײַ שפּילעכל; ער װיל זיך אַ האַנט אָדער אַ פֿוס אױסברעכן…
מײַנע שׂונאים זאָלן אַזױ לעבן, װי איך װיל זיך אױסברעכן אַ האַנט אָדער אַ פֿוס! איך װײס נישט, װאָס די סאָסל װיל האָבן פֿון מײַנע יאָרן און טעג! שטענדיק רודפֿט זי מיך, און אַלצדינג לײגט זי אױס צום ערגסטן. לױף איך ― זאָגט זי, אַז איך װעל בלײַבן אָן אַ קאָפּ. ריר איך זיך צו צו עפּעס אַ זאַך ― זאָגט זי, אַז איך װיל דאָס צעברעכן. האַלט איך אַ קנעפּל אין מױל ― מאַכט זי אַ גװאַלד: „דער שלימזל װיל זיך װערגן!“ דערפֿאַר רעכן איך זיך מיט איר אָפּ דעמאָלט, װען איך בין שלאַף. װער איך עפּעס נישט מיט אַלעמען, אַזױ לײגט זי אײַן די װעלט, מאַכט אַ געפּילדער.
― אַצינד נעם דאָס קינד און גײ מיט אים אַרױף. מע דאַרף אױסרײניקן דעם לעצטן חמץ פֿונעם קעלער אױך.
אַזױ זאָגט די מאַמע נאָכן בענטשן, און אײדער דער טאַטע פֿרעגט זי, װוּהין מיר זאָלן גײן, פֿאַרכאַפּט זי אַלײן און טוט אַ זאָג:
― אױף אַ פּאָר שעה אױפֿן בױדעם.
― װאָרעם אין שטוב האָט מען נאָר־װאָס אָפּגעװאַשן די בריקן. ― כאַפּט אונטער סאָסל. ― נאָר זעט, דער שלימזל זאָל דאָרט נישט אַראָפּקאַטשען זיך פֿונעם בױדעם און נישט ברעכן זיך רוק און לענד.
― בײַס זיך אָפּ די צונג! ― זאָגט איר די מאַמע, און סאָסל שטופּט מיך אונטער, איך זאָל גײן אַביסל גיכער.
― נו, קריך שױן, קריך, שלימזל!
דער טאַטע גײט הינטער מיר, און איך הער, װי ער בורטשעט אונטער דער נאָז: „אױפֿן בױדעם גאָר! אַזאַ מין עמיגראַציע! נ־נ־אַ!“
אַ מאָדנער מענטש רער טאַטע מײַנער! מע זאָגט אים: אױפֿן בױדעם ― איז ער אױך נישט צופֿרידן! איך װײס? מיר דאַכט, איך װאָלט אַ בעלן געװען, ס'זאָל זײַן אַלע װאָך ערבֿ־פּסח און מע זאָל אַלע װאָך דאַרפֿן קריכן אױפֿן בױדעם. ערשטנס, איז דאָס קריכן אַלײן עפּעס אױך אַ שטיקל עסק. אַ שטײגער, אין מיטן װאָך איך זאָל זיך אױסציִען, װעט מען מיך דען לאָזן קריכן אױפֿן בױדעם? און איצט שפּאַן איך אױף די טרעפּ, װי אַ מזיק. הינטן שפּאַנט מיר נאָך רער טאַטע און זאָגט מיר: „פּאַװאָלינקע! פּאַמעלעכן!“ װאָס מיר פּאַװאָלינקע? װער מיך פּאַמעלעכן? איך פֿיל, אַז בײַ מיר זײַנען אױסגעװאַקסן פֿליגל, איך פֿלי, איך פֿלי!
װאָס װײסט איר, װאָס בײַ אונדז אױפֿן בױדעם טוט זיך? ― אוצרות! גאַנצע אוצרות!
צעבראָכענע גלעזלעך פֿון לאָמפּן, שאַרבנס פֿון טעפּ, אַלטע מלבושים, װאָס ס'איז שװער צו דערקענען, צי איז דאָס װײַבערשע, צי מאַנצבילשע תּחתּונים. און פֿוטער אַ שטיקל װאַלגערט זיך, װאָס אַז מע רירט זיך צו צו דעם, װערט דאָס צעקראָכן, אַזױ װי שנײ, און בלעטער פֿון ספֿרים, צעריסענע שמות, און אַ דורכגעברענטער קױמען פֿון אַ סאַמאָװאַר, און פֿעדערן, און אַ צעריסענע זיפּ, און אַן אַלטער לולבֿ ליגט אױסגעצױגן, װי אַ בעל־הבית. הײַנט די לעזשנעס! הײַנט די קראָקװעס! הײַנט רער דאַך! דער דאַך איז פֿון גאָלע שינדלען, און איך קאָן אים דערלאַנגען מיט די הענט! אַ קלײניקײט ― האַלטן דעם דאַך מיט די הענט!
דער טאַטע זעצט זיך אַװעק אױף אַ באַלקע, נעמט־צונױף די שמות־בלעטלעך, לײגט־צונױף אַ בלעטל מיט אַ בלעטל, קוקט אַרײַן איז זײ און פֿאַרטיפֿט זיך דערװײַל אין די שמות־בלעטלעך. און איך שטעל מיך אַװעק בײַם קלײנעם פֿענצטערל װאָס אין דאַך און דערזע פֿאַר זיך די גאַנצע שטאָט, גאַנץ כּתרילעװקע, װי אױף אַ טעלער! אַלע הײַזער מיט אַלע דעכער ― שװאַרצע, גרױע, רױטע און גרינע דעכער. און
די מענטשן, װאָס גײען, זעען אױס קלײנע מענטשעלעך, און מיר דאַכט זיך אױס, אַז קײן שענערס און קײן בעסערס פֿון אונדזער שטאָט קאָן שױן, דאַכט זיך, גאָר נישט זײַן אױף דער װעלט. אױך צו אונדז אין הױף אַרײַן כאַפּ איך אַ קוק, און דערזע, װי בײַ אונדז און בײַ אַלע איבעריקע שכנים װאַשט מען און מע רײַבט און מע שאָבט און מע רײניקט און מע כּשרט טיש און בענק, און מע טראָגט גרױסע טעפּ מיט הײס זודיק װאַסער, מיט ברענענדיקע פּרעסלעך, מיט גליִענדיקע שטײנער, און אַ פּאַרע זעצט אַרױף, אַ װײַסע פּאַרע; די פּאַרע קײַקלט זיך, קײַקלט זיך, און װערט צעגאַנגען, אַזױ װי רױך. און אין דרױסן שמעקט מיט װעסנע. ריטשקעס לױפֿן, ציגן מעקען, און עפּעס אַ ייִדל מיט גרױסע אונטערגעבונדענע שטיװל און מיט אַ װײַס פֿערדל שלעפּט זיך אין דער בלאָטע. דאָס איז נעבעך עזריאל דער בעל־עגלה, עזריאל שמײַסט דאָס װײַסע פֿערדל, דאָס פֿערדל קױם װאָס עס שלעפּט די פֿיס פֿון דער בלאָטע. דאָס פֿירט מען עמעצן אַ װעגעלע מיט מצות. און איך דערמאָן מיך, אַז מיר האָבן שױן לאַנג מצות, שױן לאַנג פֿאַרשלאָסן אין שאַפֿע און פֿאַרהאָנגען מיט אַ װײַסן לײַלעך. און אײער אין שאַפֿע איז אָנגעגרײט אַ פֿולע מאַקערטע, און שמאַלץ פּסחיקע אַ גאַנצער סלױ, און ציבעלעס צװײ קרענץ הענגען אױף דער װאַנט, און נאָך אַ סך גוטע זאַכן פֿונעם ליבן זיסן יום־טובֿ. און איך דערמאָן מיך אָן די נײַע מלבושימלעך, װאָס מע האָט מיר צוגעזאָגט ברענגען אױף יום־טובֿ, און דאָס האַרץ װאַקסט מיר, װאַקסט, װי אױף הײװן.
― בעל־הבית! ― לאָזט זיך הערן אַן אױסגעצױגן קול פֿון אונטן. ― זײַט זיך מטריח אַראָפּ אין הױף אַרײַן איבערלופֿטערן די ספֿרים!
דער טאַטע שטײט־אױף, שפּײַט־אױס מיט כּעס: „טפֿו זאָל דאָס װערן! נאַ דיר אַן עמיגראַציע!“
איך הײב נישט אָן צו פֿאַרשטײן דעם טאַטן, פֿאַר װאָס ער איז נישט צופֿרידן? װאָס קאָן דען זײַן נאָך בעסער און ליבער, װי שטײן אין דרױסן און לופֿטערן ספֿרים? און איך רײַס מיך אָפּ פֿון פֿענצטערל און טו מיך אַ לאָז צו דער טיר פֿונעם בױדעם און… טראַך־טאַרעראַך מיטן קאָפּ אַראָפּ, מיט די פֿיס אַרױף, איבער אַלע טרעפּ!…………………..
װאָס װײַטער איז געװען ― געדענק איך נישט. איך װײס נאָר, אַז פֿונעם פֿאַל האָב איך צוגעקרענקט נאָכדעם אַ היפּש שטיקל צײַט. איך בין, זאָגט מען, געװען גאָר פֿאַרבײַ. און, װי איר זעט, בין איך געבליבן געזונט און שטאַרק, הלװאַי װײַטער נישט ערגער, בילתּי־נאָר דער אײנער שראַם, װאָס בײַ מיר אױפֿן פּנים, און װאָס דער אָטעם איז מיר געװאָרן פֿון דעמאָלט אָן קורצלעך, און װאָס אַז איך רײד, פּינטל איך מיט די אױגן ער היום הזה.