אַרױסגעגאַנגען פֿון טעאַטער, האָבן אונדזערע יונגעלײַט דערזען פֿאַר זיך אַ נאַכט אַ שײנע, אַן אױסגעצײכנטע. אײנע פֿון יענע שײנע, קאַלטע, נאָר װײכע, װײַסע, װינטערדיקע נעכט, װען דער שנײ ליגט אױסגעשפּרײט, װי אַ פֿריש אױסגעפּרעסט לײַלעך, דער פֿראָסט שטשיפּלט בײַ דער נאָז, די שטערן זענען רױטלעך־בלױ, שעמערירן װי בריליאַנטן, און אומעטום, װוּ דאָס אױג קאָן גרײכן, איז װײס, װײס און װײס.
― טאָמער װאָלטן מיר בעסער געגאַנגען צופֿוס? ― האָט ראַבינאָװיטש אַ זאָג געגעבן צו בעטין.
― בײַ מיר האָט איר געפּועלט, ― האָט אים בעטי געענטפֿערט, באַגאָסן מיט אַ קוק פֿון אירע אױגן, װאָס האָבן אים געשײַנט אין דער נאַכט װי גלאַנצנדיקע שטערן. זי האָט אים געגעבן איר האַנט, און בײדע האָבן זײ זיך געלאָזט באַרג אַראָפּ, מער געגליטשט זיך װי געגאַנגען. און כאָטש דער הימל איז געװען לױטער, האָבן אײנציקע שנײעלעך זיך אָפּגעריסן ערגעץ פֿון דער הײך, געטראָגן זיך װי פֿעדערלעך אױפֿן שײַן פֿון די גאַס־לאָמפּן, זיך געדרײט און געקאַטשעט זיך און פּאַװאָלינקע געפֿאַלן אַראָפּ אױפֿן פֿריִער אָנגעשאָטענעם, גוט־אײַנגעריבענעם און אײַנגעטראָטענעם שנײ.
עס איז געװען כּמעט װאַרעם. װײניקסטנס, אַזױ האָבן עס געפֿילט אונדזערע יונגעלײַט, װאָס זענען געגאַנגען באַרג־אַראָפּ, זיך געהאַלטן בײַ די הענט און געגליטשט זיך, און געגליטשט זיך, און געלאַכט, אַ סך געלאַכט, װאָרעם זײ זענען עטלעכע מאָל שיִער־שיִער ניט געפֿאַלן. און בײַ יעדן מאָל, װאָס זײ האָבן זיך אױסגעגליטשט אױף צו פֿאַלן, האָט זיך בעטי צוגעטוליעט צו איר קאַװאַליער אַלץ נעענטער און נעענטער, און ער איז געװען שטאַרקער פֿון אײַזן, אַז ער האָט זיך געקענט באַהערשן ניט אַרומנעמען זי מיט בײדע הענט, צודריקן איר פּנים צו זײַן פּנים און אױסקושן איר בײדע בעקלעך, פֿאַררױטלטע פֿון פֿראָסט.
אין דער מינוט האָט ראַבינאָװיטש שױן גאָר פֿאַרגעסן, װאָס ער האָט אָט דאָ ניט לאַנג געהערט פֿון איר אין טעאַטער. עס איז געװען גענוג, ער זאָל בלײַבן מיט איר אױג אױף אױג אײן מינוט, זײַן נאָענט נעבן איר, פֿילן איר נאָענטקײט נעבן זיך, אַז ער זאָל פֿאַרגעסן אַלצדינג אױף דער װעלט! װאָס גײט אים אָן אַצינד ייִד, קריסט, גלױבן און נאָך אַזעלכע זאַכן, אַז איר האַנט איז בײַ אים, אַז ער פֿילט, װי זי אָטעמט, אַז ער הערט, װי עס קלאַפּט איר האַרץ?… אַװעק, אַװעק אַלע מחשבֿות און געדאַנקען! ער װײסט נאָר אײנס: ער האָט ליב זי, און זי האָט ליב אים ― דאָס איז קלאָר, װי אָט דער דאָזיקער קלאָרער הימל, װאָס איבער זײ, װי אָט דער דאָזיקער קלאָרער שנײ, װאָס סקריפּעט אונטער די פֿיס. נײן! מע דאַרף זײַן שטאַרקער פֿון אײַזן, מע זאָל זיך קאָנען באַהערשן ― ניט אַרומנעמען אָט דאָס שײנע מײדל מיט בײדע הענט, צודריקן איר פּנים צו זײַן פּנים און אױסקושן איר בײדע בעקלעך, פֿאַררױטלטע פֿונעם פּראָסט…
און עס קאָן זײַן, אַז ער װאָלט זיך טאַקע ניט באַהערשט און װאָלט זי אפֿשר טאַקע אַרומגעכאַפּט קושן אין דער דאָזיקער נאַכט, װען בעטי זאָל זיך ניט געװען פּלוצעם צעלאַכן אױף אַ קול, פֿאַרװאַרפֿן דעם קאָפּ צוריק:
― אָט אַ קאָמיק!
― װער?
― אָט דער לאַפּידוס אײַערער.
ער האָט זיך אָפּגעשטעלט, אַ קוק געגעבן אױף איר.
― מיט װאָס, אײגנטלעך?
― מיט אַלעם. ער און די געשיכטע זײַנע, װאָס ער האָט דערצײלט. כאַ־כאַ־כאַ!
ער איז מיט אַמאָל װי פֿונעם הימל אַראָפּגעפֿאַלן. איר הילכיק געלעכטער האָט אים אַ ביסל פֿאַרדראָסן: „שױן־זשע האָט די דאָזיקע טרױעריקע געשיכטע געקאָנט אַרױסרופֿן בײַ איר נאָר אַ געלעכטער?“… און ניט װילנדיק קומען אים זײַנע שטענדיקע מחשבֿות װעגן ייִדן, און ער טראַכט זיך: „אַ מאָדנע פֿאָלק דאָס איז!… װינציק רחמנות בײַ זײ אײנס אױף דאָס אַנדערע… אַ פּנים, געװױנט געװאָרן צו צרות, אַזױ אַז עס רירט זײ שױן ניט קײן זאַך?… אַ מאָדנע פֿאָלק!“
דער פּראַכט פֿון דער דאָזיקער זעלטענער נאַכט איז מיט אַמאָל פֿאַרשװוּנדן געװאָרן. אַ שװאַרצע קאַץ איז צװישן זײ דורכגעלאָפֿן. ער קאָן זיך שױן מער ניט אײַנהאַלטן. ער מוז, ער מוז איר אַרױסזאָגן דאָס, װאָס ער טראַכט װעגן איר. ער זוכט װערטער אױף אַרױסצוזאָגן איר װאָס װײכער, זי זאָל זיך ניט געפֿינען באַלײדיקט. מיט איר באַדאַרף מען זײַן פֿאָרזיכטיק: זי איז אַ קאַפּריזנע מײדל…
― ניט שױן־זשע װעט זיך ניט געפֿינען בײַ אײַך קײן קאַפּ רחמנות? קײן טראָפּן מיטגעפֿיל?…
בעטי קוקט אים ניט אין די אױגן אַרײַן. זי קוקט אַרױף אינעם אױסגעשטערנטן װינטערדיקן הימל אַרײַן.
― רחמנות? מיטגעפֿיל? מיט װעמען? מיט אָט דעם געלן, נידעריקן, מיאוסן, קלײנעם מענטשעלע, װאָס האָט אונדז פֿאַרראָטן, װאָס איז אַנטלאָפֿן פֿון אונדז, װאָס האָט פֿאַרקױפֿט זײַן גאָט און זײַן פֿאָלק פֿאַר אַ בלױען מונדיר מיט אַ בראָנדזן שװערדל? ―― כאַ־כאַ־כאַ!
נײן. בעטיס קלינגענדיקער בײזער געלעכטער אין דער דאָזיקער אױסגעצײכנטער װינטער־נאַכט האָט װינציק האַרמאָנירט מיט דער שטימונג פֿון אונדזער העלד, װאָס איז געװען גרײט אַ מינוט פֿריִער צוצופֿאַלן איר צו די פֿיס און בעטן זי, אַז זי זאָל זײַן זײַנע, זײַנע אױף אײביק. ניט שױן־זשע איז אַלצדינג פֿאַרפֿאַלן? פֿאַרלױרן? ע! ס'איז נאָך דאָ צײַט… און איצט איז די צײַט… ער מוז איר אַרױסזאָגן דאָס, װאָס ער טראָגט אױפֿן האַרץ שױן אַזױ לאַנג… עס מוז דאָך אַמאָל האָבן אַ סוף… ניט הײַנט, איז מאָרגן ― דער אמת װעט דאָך מוזן אַמאָל אַרױפֿשװימען!…
און ער פֿאַרקוקט איר אין די אױגן אַרײַן און רופֿט זיך אָן צו איר װײך און שטיל:
― בעטי… איך װיל אײַך עפּעס פֿרעגן… איר זאָגט: ער האָט
פֿאַרקױפֿט זײַן גאָט צוליב אַ בלױען מונדיר. װי װאָלט זײַן, אַ שטײגער, װען ער טוט דאָס צוליב אַן אַנדער זאַך?…
בעטי דרײט זיך אױס צו אים מיטן פּנים:
― צום בײַשפּיל?
ראַבינאָװיטש האָט זיך אָפּגעשטעלט, אָנגענומען בעטין פֿאַר בײדע הענט און אַרײַנגעקוקט איר טיף אין די אױגן אַרײַן:
― צום בײַשפּיל, װי װאָלט געװען, װען איך האָב אײַך ליב, און איר האָט ליב מיך, און איר װערט געװױרע, אַז איך…
בעטי האָט אים אַ קוק געגעבן אין די אױגן אַרײַן און, װי עס האָט זיך אים אױסגעװיזן, איז אַ בײז שמײכעלע דורכגעלאָפֿן אױף אירע ליפּן.
― װאָס קװענקלט איר זיך? איר װילט זאָגן, װאָס װאָלט געװען, װען איך װער געװױרע, אַז איר װילט טאָן דאָס, װאָס אײַער חבֿר לאַפּידוס?…
― נײן, נישט דאָס! נישט דאָס! נאָך ערגער! ― האָט ער געװאָלט אַרױסשרײַען, און האָט אָנגענומען זי בײַ די הענט נאָך שטאַרקער. האָט זי זיך פּלוצעם אַרױסגעריסן פֿון אים און געלאָזט זיך לױפֿן פֿײַל אױסן בױנען. ער נאָך איר.
― בעטי! פֿרײַלין שאַפּיראָ! בערטאַ דאַװידאָװנאַ!
נאָר װיפֿל ער האָט זי ניט גערופֿן, װיפֿל ער האָט זי ניט געבעטן, זי זאָל זיך אָפּשטעלן אױף אַ מינוט, אױף אײן מינוט ער דאַרף איר עפּעס זאָגן, אַ װאָרט, נאָר אײן װאָרט, מער נישט! ― עס האָט נישט געהאָלפֿן קײן זאַך. זי האָט זיך ניט אָפּגעשטעלט און נישט געװאָלט הערן, װאָס ער װעט איר זאָגן, פֿאַרשטעלט אַזש מיט בײדע הענט די אױערן, און אָט אַזױ זענען זײ געקומען צו לױפֿן אַהײם בײדע רױט, אױפֿגערעגט און פֿאַרסאַפּעט.
― ששש… גאָט איז מיט אײַך! ― האָט זײ שׂרה שאַפּיראָ באַגעגנט, באַװיזן מיט דער האַנט אױפֿן מױל, ס'זאָל זײַן שטיל, װאָרעם מע שלאָפֿט שױן. ― װאָס זענט איר עס אַזױ געפֿלױגן פֿײַל אױסן בױנען, גלײַך װי עמיצער יאָגט זיך נאָך אײַך?… און װאָס עפּעס צופֿוס?
בעטי האָט זיך אױסגעטאָן דאָס היטעלע, אַראָפּגעצױגן די הענטשקעלעך, כּלומרשט געלאַכט, נאָר דאָס פּנים איז איר געװען בלאַס און די אױגן האָבן געגלאַנצט מיט אַ מאָדנע פֿײַערל.
― װער האָט דיר געזאָגט, אַז מיר זענען געפֿלױגן פֿײַל אױסן בױנען, מאַמע? און פֿון װאַנען װײסט דו, אַז צופֿוס?
אַ שײנע מעשׂה פֿון װאַנען שׂרה װײס! װאָס איז? זי האָט דען אַזאַ האַרטן שלאָף? זי האָט דען ניט געהערט, װי זײ לױפֿן איבערן שנײ? זי איז דאָך ניט דער טאַטע, װאָס אַז ער קומט פֿון געשעפֿט, עסט ער װעטשערע און פֿאַלט אַנידער װי אַ סנאָפּ און װערט אַנטשלאָפֿן װי אַ געהרגעטער…
― אַ ביסל איז דאָ געװען ניט אמת: שׂרה האָט אַפֿילו נישט געקלערט לײגן זיך שלאָפֿן. זי איז געזעסן בײַם פֿענצטער האַלב־אױסגעטאָן און לאַנג אַרױסגעקוקט אױף די קינדער, קױם דערװאַרט זיך, זײ זאָלן שױן קומען. און אַז זײ זענען געקומען און זי האָט אַ קוק געגעבן דער טאָכטער אין די אױגן אַרײַן, האָט זי שױן דערזען, אַז צװישן איר און צװישן דעם קװאַרטיראַנט איז עפּעס פֿאָרגעקומען… די גליקלעכע מוטער האָט גערעכנט ניט אַנדערש, אַז אין טעאַטער, אָדער גײענדיק פֿון טעאַטער, האָט ער זיך שױן דערקלערט פֿאַר איר טאָכטער…
― בעטי! װאָס איז געשען? ― האָט זי אַ פֿרעג געגעבן בײַ דער טאָכטער, נאָכדעם װי דער קװאַרטיראַנט האָט זיך שטילערהײט אָפּגעזעגנט מיט זײ און אױף די שפּיץ פֿינגער אָפּגעגאַנגען צו זיך אין זײַן חדרל אַרײַן.
― װאָס זאָל געשען? ― האָט איר די טאָכטער אָפּגעענטפֿערט קאַפּריזנע, װי אַלעמאָל. ― גאָרניט איז געשען… אַ גוטע נאַכט.
― אַ גוטע נאַכט. שלאָף געזונט.
שׂרה האָט געװוּסט, אַז ס'איז אַרױסגעװאָרפֿן: װאָס מער זי װעט זיך נאָכפֿרעגן, אַלץ װינציקער װעט זי בײַ איר אַרױסבאַקומען. האָט זי אױסגעקנאַקט אַלע פֿינגער און מיט אַ האַרץ פֿול האָפֿענונג געגאַנגען שלאָפֿן, ניט אױפֿגעהערט צו טראַכטן װעגן דעם, װי אַזױ אַז גאָט װיל, קומט דאָס אין שטוב אַרײַן…
אַז די שאַפּיראָס האָט גאָט צוגעשיקט אַ גליק אין שטוב אַרײַן, עפּעס זײער אַ רײַכן קװאַרטיראַנט, אַ סטודענט, װאָס שדכנט זיך צו דער טאָכטער, ― דאָס האָט געװוּסט כּמעט די גאַנצע ייִדישע גאַס פֿון אײן עק ביזן אָנרעדן. פֿון דעם האָבן גערעדט אַלע נאָענטע שכנים און באַקאַנטע, פֿרײַנד און גוטע פֿרײַנד.
שׂרה אַלײן האָט דאָס תּחילת געהאַט אױסגעפּױקט איבער דער שטאָט, אױפֿגעריסן די אױגן פֿון די דאָזיקע „גוטע פֿרײַנד“, װאָס האָבן איר מקנא געװען אָן אַ שיעור. דאָס הײסט, זי האָט זײ נישט געזאָגט, אַז עס האַנדלט זיך װעגן אַ שידוך. חלילה. זי איז נאָך ניט אַזאַ נאַר. נישמער, זי האָט נאָר דערצײלט, װאָס פֿאָר אַ קװאַרטיראַנט גאָט האָט איר באַשערט, אַ קװאַרטיראַנט, און אַ קעסטניק, און אַ רעפּעטיטאָר, „אַ טאַטנס אַ קינד“, װאַקסט פֿון גבֿירים…
דאָ האָט זי זיך אָנגעבױגן אױפֿן אױער און אײַנגערױמט שטילערהײט אַ סוד איטלעכן באַזונדער מיט האַלבע װערטער:
― אַ רײַכע מומע… שיקט אים איבער מאַסן גאָלד!… װאָס, מישטײנס געזאָגט? אַ ייִדענע אַן אַלמנה, אַ מיליאָנערשע, אָן קינדער… אײנער… אײן־און־אײנציקער!…
די לעצטע װערטער זאָגט זי אַרױס הױך אױף אַ קול, באַװײַזט מיט אַ פֿינגער, װאָס פֿאַר אַן אײנציקער ער איז, און די אױגן לױכטן, און דאָס פּנים שײַנט איר, װי די זון אום תּמוז.
און די „גוטע פֿרײַנד“ הערן זי אױס מיט אַ פֿרײַנדלעך שמײכעלע, און אַז זי קערעװעט אַװעק, זאָגן זײ אײנס צום אַנדערן:
― נו? דאַרף מען זײַן קלוג? מע דאָרף נאָר האָבן מזל,