אין אַ װאָלקן־װיגעלע
מיכאל פֿעלזענבאַום
... און דער גײַסט פֿון גאָט האָט געשװעבט אױפֿן געזיכט פֿון די װאַסערן. ־־־ ספֿר בראשית, א'ב
גאָט האָט געזאָגט צו די װאַסערן: װערט צעטײלט אין צװײ העלפֿטן, אײן העלפֿט זאָל זײַן אױבן און די אַנדערע העלפֿט זאָל זײַן אונטן. די װאַסערן האָבן ניט געפֿאָלגט און בײדע העלפֿטן זײַנען חוצפּהדיק אַרױף אין דער הײך. דעמאָלט האָט גאָט צו זײ געזאָגט: איך האָב דאָך געהײסן אײן העלפֿט אַראָפּנידערן אונטן, פֿאַר װאָס זענט איר אַלע אַרױפֿגעשטיגן אין דער הײך? אָבער די װאַסערן האָבן זיך אײַנגעשפּאַרט: מיר װעלן ניט אַראָפּגײן, און שױן. װאָס האָט גאָט, ברוך הוא, געטאָן? ער האָט אױסגעשטרעקט זײַן פֿינגער און צעריסן די װאַסערן אין צװײ העלפֿטן, איז אײן העלפֿט ניט װילנדיק אַראָפּגעפֿאַלן אונטן. גאָט האָט געװאָלט אין גאַנצן פֿאַרברענען די װאַסערן פֿון אונטן. האָבן זײ זיך געבעטן בײַ אים, אַז ער זאָל זײ לאָזן. און גאָט האָט צו זײ געזאָגט: איר זאָלט װיסן זײַן, װאַסערן, איך לאָז אײַך איבער בלױז מיט דעם תּנאי, אַז װען מײַנע קינדער װעלן אַרױסגײן פֿון מצרים זאָלן זײ דורכגײן דורך אײַך צופֿוס, ־־־ אַז איך װעל הײסן, אַז איר זאָלט זײַן ים, זאָלט איר זײַן ים, און אױב איך װעל װעלן איר זאָלט זײַן יבשה, זאָלט איר זײַן יבשה. ־־־מדרשים, בראשית רבה
בײַ אַלע טעג שטײט "כּי טובֿ" און בײַ דעם אַנדערן טאָג שטײט ניט "כּי טובֿ", דאָס איז װײַל אין דעם דאָזיקן טאָג איז באַשאַפֿן געװאָרן דער גיהנום. עס זײַנען דאָ זיבן אָפּטײלונגען אין גיהנום ־־־ שבֿעה מדורי גיהנום. די ברײט און די לענג פֿון יעדער אָפּטײלונג איז אַ מהלך פֿון דרײַ הונדערט יאָר. דאַרף מען בכן אײן און צװאַנציק הונדערט יאָר דורכצוגײן די לענג פֿון גאַנצן גיהנום. ־־־ מדרשים, בראשית רבה
װײסטו פֿאַר װאָס גאָט האָט באַשאַפֿן װאַסערן, טײַכן און קװאַלן? כּדי די שײנע שטערן־כּלות אין די װײַסע װאָלקן־שאַלן זאָלן זיך שפּיגלען אין זײ, די אײגענע שײנקײט דערזען. װאָרעם װײ איז צו דער שײנקײט װאָס דערקענט נישט איר אײגענעם חן. ־־־ יעקבֿ פֿרידמאַן, די לעגענדע נח גרין, ח'
Finita la amore
. . . װאָס קען מען טאָן?
מײַנס האָב איך אָפּגעװײנט.
איצט װײנט דער הימל.
די טראָפּנס רעגן קאַפּען
אױף די שטעכל־בלעטער
פֿון אונדזער טאַנעבױם
בײַ דער טעראַסע.
און אַלץ איז פּונקט װי מיט אַ יאָר צוריק
נאָר שױן אַ ביסעלע פֿאַריתומט.
ס'איז דען אַ נפֿקא־מינה
צי דאָס איז א מין פּאָסט־סקריפּטום־געװײן
צי פּשוט
דער הימל פּישט זיך אױס אױף אונדזערע געפֿילן.
גײ װײס װאָס האָט אין זינען
דער נודנער פֿרילינגס־רעגן,
װען דיר איז קלאָר ־־־
Finita la amore
. . .
***
פֿאַרריגל נישט די טיר אױף אײביק
עס קען דאָך זײַן
אַז ס'װעט זיך אומקערן
אַ מאָל
דער טאָג פֿון שׂימחה
און די ליבע װעט טריפֿן
פֿון אונטערן דעם הימל־באַלדאַכין
אָבער װוּהין?
גײ װײס...
מע קען דען עפּעס װיסן פֿון פֿאָרױס?...
איז בעסער ־־־
פֿאַרריגל נישט די טיר
אױף אײביק.
***
דער װײַן
װאָס איז געשטאָרבן נאָך אײדער
ער איז רײַף געװאָרן
טױג נישט פֿאַר קײן ברכה
װײַל ער איז טױט.
עס שטײט געשריבן דאָך,
אַז די תּורה געגליכן איז צום װײַן.
אַ קשיא אױף אַ מעשׂה...
צי קען דען זײַן אַזױנס, אַז אונדזער תּורה
זאָל װערן
כ'בעט איבער אײַער כּבֿוד,
טױט?...
***
מיר װעלן מער נישט אָנצינדן
די ליכט
און װעלן מער נישט פֿרישטיקן
צוזאַמען
אױף דער טעראַסע
װעלן פֿײגלען מער נישט זינגען
װי יענעם פֿרילינג
אין אַ שטילן רעגן.
די ליכט האָט אױסגעברענט,
קײן סימן נישט געבליבן,
דער װײַן איז ביטער װי די גאַל
דער ברױט ־־־ פֿאַרשימלט.
אױף דער טעראַסע
שטײען צװײ בענקלעך, װי פֿאַריתומט.
עס האָט דעם פֿרילינג דאָך
בכלל נאָך ניט גערעגנט.
***
די ליבע איז פֿאַרבײַ.
נאָר ס'לעבן איז געבליבן לעבן...
און איך דערקען עס נישט, ־־־
ס'גײט עפּעס אָנגעטאָן אין די פֿאַרװעלקטע בלעטער
פֿון אונדזער ליבע.
דאָס זעלבע פּנים און די זעלבע הענט
אָבער ס'איז פֿרעמד
און קאַלט,
ניט פֿרײלעך,
צוגעביסן,
אָבער דאָך לעבן
און ניט קײן
טױט
*
און
אונדזער ליבע איז געװאָרן גרױס בײַ זיך
װי יענע בראשית־װאַסערן
פֿון יום־השני
װאָס האָבן זיך עקשנותדיק געשטעלט
קעגן גאָטס רצון.
דאַן האָט דער אײבערשטער צעריסן אונדזער ליבע
אױף צװײ פֿאַרװײנטע העלפֿטן ־־־
מײַן ליבע איז געבליבן שװעבן אין די װאָלקנס,
און װי פֿאַרחלומט
קוקט זי אַראָפּ פֿון אױבן
און האַלט אין אײן זוכן דעם אינדזל רו.
דײַן ליבע האָט זיך אױסגעגאָסן
מיט קאַלטע טראָפּנס רעגן
און די ערד
האָט אײַנגעזאַפּט,
װי קײן מאָל נישט געװען,
דאָס הימלישע געװײן
פֿון אַ צעריסענער נשמה,
דאַן האָט דער חוצפּהדיקער טורעמגלאָק גענומען
זיך צלמען און צײלן
די רעשטלעך פּערל
פֿונעם מאָרגנטױ, ־־־
דאָס אײנציקע װאָס איז געבליבן
פֿון אונדזער ליבע.
*