fun redaktsye

letstns hot di db"y-redaktsye bakumen a briv mit bamerkungen fun undzern a gutn-fraynd. ot vos er shraybt:

ikh bin nor vos gevorn a khosn, un di zikherkaytn fun di gezelshaftlekhe roles fun man un froy zaynen zikh soyser mit di sfeykes fun tog teglekhn lebn, un mit di khmares vos vayzn zikh af yedn bloyen himl. efsher iz dos iberanaliz un efsher iz dos zelbst-rakhmones, nor di naivkayt iz a mol a shpigl vos vayzt aroys dos vos di mer ayngelebte un ayngefundevete zeen nisht.

ot ze ikh in a vizye vi ikh ze aleyn oys in tsvantsik yor arum, un ikh hob moyre tomer gey ikh aroysvayzn di felern vos ikh hob zey aleyn nisht bamerkt. me zogt az a mentsh geyt adurkh etlekhe stadyes in lebn. di Levi|im hobn dokh gedint a sakh farsheydene funktsyes in beyt-h|mikdesh --- tsu finf un tsvantsik yor hobn zey geton eyn arbet, tsu draysik yor a tsveyte, un tsu finf un draysik yor vider a drite. nor vos iz geven, tomer der finf un tsvantsik-yoriker Levi hot zikh farvandlt in emetsn vos iz geven gor umpasik, afile umkompetent, tsu zayne draysik yor? tsi hot der koyen-godel gehaltn an oyg af dem, tsi zaynen zayne felern farshvundn gegangen in der makhne Levi|im? me hot geton a shodn di kedushe vos in beyt-h|mikdesh?

dos zelbe fregt zikh haynt in di vokhn farn man-un-vayb-lebn. di yunge felern hobn efsher getoygt ven me iz "aleynenyu", vayl zey darf fardayen nor der yokhed, un in klal vern zey say vi farfleytst fun di felern un di farsheydnkaytn fun yedn eynem. derfar hobn khazal goyzer geven di brokhe "khokhem h|razim" afn zen an oylem fun a geviser greys --- nor in a groysn oylem zaynen di yokhed|ishe eygnshaftn tselozn, un di mayles fun folk nemen dem oybn-on.

ven m'iz shoyn groys zaynen di felern an eygene akhrayes. mit "groys" meyn ikh nisht "nokh der bar-mitsve", nor gikher "nokh der khasene", oder nokh voser nisht iz tsunoyfporung vos bayt dem reshus fun yokhed af rabim. in rabim, in der efntlekhkayt, vi me veyst, iz alts andersh. a moshl ken men nemen bay der geshikhte fun medines-yisroyl. ven di yidishe kehiles, afile di greste, zaynen farfleytst gevorn oder far|khurve|t gevorn fun di umes-h|oylem iz nishto geven mit vos aroystsuvayzn di ekht yidishe khesroynes. haynt hot men shoyn a medine, me ken zi afile onrufn a kale, a zivug tsum folk yisroyl. ele vos --- azoy arum vayzt es aroys dos folk zayn umperfektkayt, zayn K|kol-h|goyem|dikayt.

ven m'iz eyner aleyn ken men hobn a tsinishn Kmu kotskerdikn kuk af der velt, vayl s'iz gringer azoy tsu kukn fun oybn arop. vi der dubner maged hot ge|musr|t dem vilner goen --- az me lernt yomom ve|laylo in hisboydedes hot men nisht vemen tsu baleydikn oder zikh tsu krign. aleyn iz di neshome reyn, un mit --- past di neshome nit.

un der teyrets iz vos? vi azoy gefint men a tikn af aza problem? gornisht. dos iz dokh der tsil fun lebn --- tsu (pruvn) bilantsirn di kegnzaytike, efsher zikh-soyser|dike baderfenishn fun yokhed un klal, fun reb yisroyl un klal yisroyl, un, in enlekhn analiz, fun khosn un kale. derfar iz di khupe an ofene. der oylem kukt mit likhtike oygn, un dos porl kukt zikh iber eyns afn tsveytn. un di shkhine kukt fun der vaytns, un vundert zikh vos in aza sheyner velt iz der yid nokh alts in goles.