a bamerkung tsu a shturem in a gloz vaser

tomas soksberger

in februar hot zikh ongehoybn in "forvert|s" a serye artiklen "tsu der diskusye vegn yidish in yisroyl un di tfutses".

dakht zikh, an interesante un a vikhtike teme.

bakumt zikh ober, az der|iker|sht geyt dort di reyd vegn a krigeray tsvishn dem "yidishn shrayber-fareyn in yisroyl" un dem "veltrat far yidish un yidisher kultur".

der doziker vikuekh tsit zikh shoyn lang un men volt gekent meynen, az do geyt in a frage fun lebn un toyt --- nit bloyz farn "veltrat", mor far der yidish-kultur bekhlal.

eyn kleynikeyt --- "veltrat far yidish"! zol yidish efsher blaybn on a dakh-organizatsiye?

ober es iz dokh a sod oyf gants brod, az der "veltrat" eksistirt bloyz demolt, ven men kumt zikh tsunoyf af a "velt-konferents far yidisher kultur", azoy vi es iz geven in yuni 1998. ikh bin dortn geven. hob ikh farshtanen, az es iz a veltkonferents mit dem, vos yidish-delegatn kumen zikh tsunoyf fun gor der velt.

ver mir delegatn? vos mir delegatn? ver hot delegirt?

elehey me hot gehat aza aynfal:

"ot hobn mir dem adres fun eynem vos shraybt amol in "forvert|s". voynt af an indzl in patsifik. lomir im farbetn af der konferents, zol er redn vegn yidish in mikronezye, un beshas mayse oykh melanezie, un papua-nyugini..."

avade trayb ikh iber.

zol men mikh nit farshteyn falsh: ikh vil nit onrirn dem koved fun keynem, vos iz zikh matriekh geven keyn yisroyl af der doziker konferents. far vos iz mir gekumen afn gedank dafke mikronezye?

efsher derfar, vayl azoy zet haynt oys di yidish-kultur: a sakh indzelekh, farshpreyt iber a hipsh bisl shetekh fun erd-kaylekh.

teylmol zeyer kleyne indzelekh: af eynike fun zey zitst nit mer vi a robinson, vos benkt nokh a bagegenish mit a "man fraytik" (tsi "shabes") kedey er zol im kenen oyslernen mame-loshn. nit di delegatn vil ikh kritikirn, ober dos vos men redt nit keyn klore diburim. oykh in ludens artiklen in "forvert|s" un in di "lebnsfragn" darf men kenen leyenen tsvishn di shures, kedey tsu farshteyn, az er kritikirt.

un far dem, vos iz af der konferents nit geven, shaft es an ayndruk, az do hot men gefirt an oystoysh vegn di lebns-fragn fun der yidish kultur.

ober lomir nemen a bayshpil: ot leyen ikh, az "tsvishn di delegatn hobn zikh oykh bavizn yingere penemer [...] yunge mentshn (zaynen gekumen) afile fun shvedn, fun der shveyts, fun estraykh..."

lemoshl bin ikh geven, tsum bayshpil, der "yunger mentsh fun estraykh". dakht zikh, der yingster fun ale, khotsh oykh shoyn mer vi 30 yor alt (un amol hot men gehaltn, az tsu azelkhe zol di yugnt keyn tsutroy nit hobn --- nu, meyle). un nit keyn delegat, khotsh funem kontekst inem artikl volt men gekent meynen azoy. un gekumen tsufelik, un geven mer a baobakhter af der zayt. neyn, ikh ken zikh nit baklogen vegn der konferents. men hot mikh ufgenumen frayntlekh, oysgehert mayn kurtsn referat mit interes, batsolt dem hotel-tsimer (do hob ikh tsu dankn di sponzorn, farshteyt zikh. der "veltrat" aleyn hot nit keyn budzhet...)

ikh ken un vil nit kritikirn di motivn fun di, vos hobn zikh beteylikt in der konferents. ober ikh vil zikh derloybn tsu kritikirn di onfirung fun "veltrat", vos hot nit genitst di gelegenheyt tsu derlozn an ofene diskusye vegn frages, vos hob, vi ikh bin zikher, farinteresirt mer vi eynem fun di bateylikte:

--- vos iz der veltrat?

--- vosere organizatsyes geyen arayn in im?

--- vos iz zeyer bayshtayer tsu der arbet fun veltrat?

--- tsi iz der "veltrat far yidish" bekhlal a yesh --- oder bloyz a yisroyl|diker fareyn mit a groysartikn nomen?

--- oyb azoy --- af vos badarf men im?

--- farvos zaynen do shverikaytn far zayn arbet? un zol men nit entfern mit "di sonem fun yidish ... der yisroyl|diker establishment ... dos veter-onshikenish in patsifik el ninyo ..."

azelkhe frages zaynen geshtelt gevorn nor nit-ofitsyel. di togordnung hot nit gelozt keyn tsayt far azelkhe diskusyes --- zi iz geven ongepropt un iberful mit referatn. dakht zikh, az in dem hot geshtekt a gevise kavone oykh: es zol nit blaybn tsufil tsayt tsu trakhtn vegn dem, vos do tut zikh.

es blaybn frages, frages. efsher vet zikh nokh onheybn di emes|e diskusye...