fun der redaktsye

vu iz der internetisher goles?

lomir onnemen tsum alem ershtns az der internet iz an ort far zikh, a ponem-khadoshes af der velt. dos heyst avade nisht, az do regirn nisht di eygene visnshaftlekhe gezetsn un mentshishe teve. der internet iz oykh a teyl fun fizishn un metafizishn kosmos; oykh do ranglen zikh der yeytser-toyv mitn yeytser-hore un gufnies mit rukhnies. oykh di internet-velt shteyt af gelt. (dos barimte internet-folksvertl, az "informatsye vil zayn fray," dos heyst b|khinem, iz shtus. me farkoyft informatsye shoyn toyznter yorn---vos zhe iz rebe-gelt? skhar-limed?)

fun der anderer zayt iz der internet an ort vos gehert nisht on der geveyntlekher geografye. in der droysndiker, nisht-internetisher velt iz do goles (tfutses) un erets-yisroyl, vos afile in der hayntiker tekufe fun aeroplanen darf men tsum tsveytn oyle zayn, tsum ershtn zikh aropnidern. afn internet ober zaynen faran zeltene simonem fun der virklekhkayt, vos in droysn. alts vert kontsentrirt af eyn punkt---dem ort fun der vebsurferke, vu zi zol zikh nisht gefinen. zi ken in veyniker fun a herefayen zikh aribershpringen fun a yisroyl-vebsblat (lemoshl dem oysergeveyntlekhn sforem-kedoyshem-arkhiv baym hebreishn universitet) af eyner fun di milionen fun pornografishe vebzaytlekh.

se tsemisht aza nisht-opzunderung fun treyf-posl un toyre. me vert on di orientirung. der vebplats fun di satmerer khsidem (www.satmar.com) iz a komisher bayshpil: mit eyn hant shaft men a sheynem, inhaltraykhn vebplats, vos zol arayntsien khsidem un stam "farbaysurfers"; mit der tsveyter hant shlogt men zikh al-kheyt, bansher me farfirt erlekhe yidn. di satmerer vebmayster kenen fun zikh a ponem nisht aroysshlogn di makhshove, az der medium hot in zikh an apikursishe teve.

iz vos zhe iz geblibn? tsi darfn mir zikh aynshafn a goles mit an erets-yisroyl afn internet, kedey oyftsuhitn di erdishe gvul|n? oder darfn mir onheybn fun dos nay, mit der forbading vos der internet zol zayn an ander min velt?

s'iz do a pretsedents. loyt der kabole (vi oykh loyt etlekhe geyike teoryes fun der moderner fizik) lign in eyn univers a tsol andere dimensyes vos derzeen zikh nisht mit der hoyler oyg. s'leygt zikh ober afn seykhl, az di dortike toyshvem zoln yo dershpirn di dozike dimensyes---anisht voltn zey nisht b|emes ekzistirt. un bay di toyshvem vos bafelkern a gevise dimensye, iz zeyere punkt azoy emes|dik vi di geveyntlekhe. vos heyst? oyb me filt zikh az der internet iz an emes|dike svive, darf zi derfar nisht zayn keyn poshet|e opshpiglung fun der erdisher. me ken, me muz umbadingt tsuzen az do zoln afile divrey-khol arumnemen funken fun heslayves, un yidishkayt zol zikh baraykhern mit der khokhme fun di arumike umes-h|oylem.