fun der redaktsye: tsu vos a yidisher vebzhurnal?

fun sholem berger

a vanderndik folk darf a portative literatur. yeder literatur iz avade portativ -- fundestvegn iz a folk, vos zayn gants farmegn iz oysgezetst un ayngebundn, bazundersh mekhuyev tsu farzikhern az zayn ongeshribn ashires zol alts arumnemen, doyres un lender. dertsu: a folk vos hot doyres lang gehaltn zayn literatur far der eyn un eyntsiker ken zikh on dem beshum oyfn nisht bageyn, afile baym antloyfn. deriber der mishkn, der sh"s vos vert keseyder ibergedrukt, di sidurem|lekh un tilem|lekh baflekt mit vegsshtoyb, di shtendike bikher-tsirkulatsye vos ir harts iz der moykher-sforem.

demolt hobn mir ayngezen, az oykh di nisht-yidishe velt hot an eygene beletristik, an eygene poezye, vos afile in yidishe beyner tsegeyen zey zikh. in ale tfutses -- hot zikh aroysgevizn -- iz shoyn do a shriftlekher tsugang tsu der breyter velt; unter vegns durkhn finstern vald hobn oykh goyishe hent oysgehakt a hipsh shtikl shteg. zikh tsu makhn nisht visndik fun goyisher khokhme iz -- khelemer khokhme. yidn literatn iber der gorer velt hobn zikh arayngeton in di ortike literaturn: af english, frantseyzish, rusish, shpanish hobn zikh oysgetseykhnt yidishe mekhabrem. zey hobn zikh posmakevet mit a geviser ironye: dor-ayn dor-oys hobn zeyere mishpokhes farlangt fun di goyem nor khesed un gnod, un farshtand gezukht in di kadmoyn|ishe sforem kedoyshem. s'hot zikh ober oysgelozt, az a sakh vegn dergeyen sof-kl-sof tsum literarishn emes, un nisht ale zaynen yidish. anshtot tsu lernen b|khipozen tsvishn redifes, ken men shafn ortike literatur afn smakh fun lang-meshekh|dikn farvortslen zikh in a gevisn land. nisht andersh: oykh af medines-yisroyl zaynen die bamerkungen khal. di ershte literarishe ewlym hobn oykh azoyns geton, zikh opgezogt fun vaytertsien di goldene keyt un gezeyt zoymen, zey zoln bagosn vern mit milkh un honik fun a nayer ivrit|isher, keile semitisher kunst.

baym helfn hodeven stabile ortike literaturn hobn yidn ober fargesn in a historishn iker fun y i d i sh e r literatur: ir same nisht-ayngefundevetkayt. say mitn shteyger lebn say mitn shafn haltn undzere klasiker tomed baym vander-shtekn. in fal fun firshtotisher bakvemkayt vert opgeleygt dos goles|dike zukhn un benken biz moshiyekh|s tsaytn glustn zikh undz iber, vi an aristokratishe mishpokhe vos tsulib ir shtendiker frayer tsayt veyst shoyn nisht vos iz taytsh "vakatsye".

bekheyn darf undzer literatur zayn ale mol portativ: ontsentrish, tsutritlekh tsu yidn iber der gantser velt, ongetsilt af yeder yidisher gas.

mitn internet shaft men zikh gor laykht ayn aza portativkayt. a vebzhurnal hot nisht keyn fizishn adres, nor iz gikher glaykh tsu a ruml mayse-bikhlekh baym moykher-sforem|nik, vos zayn vogn firt arayn in yedn shtetl.

un fort -- a gute mayse iz tomed a gute mayse, a prekhtike lid tomed a prekhtike lid, af velkhn-nisht-iz medyum. iz hot hanoe, un kumt tsurik!