פֿינף אותיות
דער קירצסטער ראָמאַן אין דער װעלט, געשריבן אין דוײַ טײלן מיט
אַן עפּילאָג און מיט א רעטענישי אױפֿן אַמעריקאַנישן שניט, ס פֿע ־
ציעל פֿאַרן ,לאַדושער סטאַָגנבלאַ טס
עורשטער טײל
זי איז געװען ניט אַזױ שײן װױ רײצנד, און ניט אַזױ רײצנד װי גלענצנד,
גרױס און מעכטיק. מיט איר אומבאַגרײַפֿלעכן כּוח האָט זי באַצױבערט מענטשן,
אַרױפֿגעפֿירט אױף בײזע מחשבֿות, אַלץ איז פֿאַר איר נאָמען געפֿאַלן, געפֿאַלן
צװישן די פֿילע בעלנים, װאָס האָבן זי געזוכט, איז דזשעק דעװיסאָן געװען דער
גליקלעכסטער פּרעטענדענט... ער איז געװען נענטער צו איר ױ אַלע, װײַל
ער איז געװען אַן אײגענער. פֿילע, פֿילצ נעכט האָט ער געטרױמט פֿון איר..
עס איז אים שװער געװען צו װאַרטן אַן איבעריקן טאָג... ער איז אומגעגאַנגען
ױ אַ פֿאַרשיכּורטער, ױ אַ דולער... ער האָט זיך געזאָגט אײן מאָל פֿאַר אַלע
מאָל: זי מוז זײַן מײַנע!. און דזשעק דעװיסאָן האָט זיך אַװעקגעזעצט
און האָט אָנגעשריבן צו זײַן רײַכן, קאַרגן, אַלטן פֿעטער סעם דעװיסאָן אין
ניודיאָרק, אױף פֿיפֿט עװעניו, אַ בריװועלצ:
,ליבער אָנקל סעם!
איך האָב מיר גענומען װאַקײשאָן )אורלױב( אױף אַ קורצע צײַט און װיל
אײַך מאַכן אַ באַזוך. איך האָף איר זענט אָלרײַט,
דזשעק דעװױסאָן".
דערױף האָט דזשעק דעװיסאָן באַקומען פֿון זײַן אַלטן, קאַרגן, רײַכן פֿעטער
אַ קלאָרע תּשובֿה:
,ליבער נעפֿפֿע דזשעק!
אױב נאָר ניט װעגן געלט, איז אֶלרײַט,
סעם דעװיסאָן",
* דאָס רעטעניש באַשטײט אין דעם, אַז דער לעזער דאַרף אַלײן טרעפֿן דעם
נאָמען פֿון דער העלדין. די ערשטע זעקס פּערזאָנען װעלכע װעלן טרעפֿן באַקומען פֿון
דער רעדאַקציע , לאָדזשער טאָגבלאַט? אַ פֿאָטאָגראַפֿיע שלוסיעליכמס מיט זײַן אײגענער
אונטערשריפֿט; זײערע נעמען װעלן מיר פּאַרעפֿנטלעכן אין דער צײַטנג,
16
|
|
finf #oysyes
der kirtsster roman in der velt, geshribn in duay teyln mit
an epilog un mit # retenishi oyfn amerikanishn shnit, s fe -
tsyel farn ,ladusher sto�gnbla ts
eurshter teyl
zi iz geven nit azoy sheyn voy reytsnd, un nit azoy reytsnd vi glentsnd,
groys un mekhtik. mit ir umbagrayflekhn tsutsi-koyekh hot zi batsoybert mentshn,
aroyfgefirt oyf beyze makhshoves, alts iz far ir nomen gefaln, gefaln
tsvishn di file balonem, vos hobn zi gezukht, iz dzhek devison geven der
gliklekhster pretendent... er iz geven nenter tsu ir oy ale, vayl
er iz geven an eygener. file, filts nekht hot er getroymt fun ir..
es iz im shver geven tsu vartn an iberikn tog... er iz umgegangen
oya farshikerter, oya duler... er hot zikh gezogt eyn mol far ale
mol: zi muz zayn mayne!. un dzhek devison hot zikh avekgezetst
un hot ongeshribn tsu zayn raykhn, kargn, altn feter sem devison in
nyudyork, oyf fift evenyu, a brivuelts:
,liber onkl sem!
ikh hob mir genumen vakeyshon )urloyb( oyf a kurtse tsayt un vil
aykh makhn a bazukh. ikh hof ir zent olrayt,
dzhek devoyson".
deroyf hot dzhek devison bakumen fun zayn altn, kargn, raykhn feter
a klore tshuve:
,liber neffe dzhek!
oyb nor nit vegn gelt, iz #�lrayt,
sem devison",
* dos retenish bashteyt in dem, az der lezer darf aleyn trefn dem
nomen fun der heldin. di ershte zeks perzonen velkhe veln trefn bakumen fun
der redaktsye , lodzher togblat? a fotografye shlusyelikhms mit zayn eygener
untershrift; zeyere nemen veln mir parefntlekhn in der tsaytng,
16
|
פֿינף5 אותיותletter of alphabet
דערthe, this קירצסטער ראָמאַןnovel; romance איןin דערthe, this װעלטboil milk; world, געשריבןwrite איןin דוײַ טײלןapportion; divide; share (with "zikh mit ... "); part מיטexert; with; middle
אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware עפּילאָגepilogue אוןand מיטexert; with; middle א רעטענישי אױפֿןon; on the אַמעריקאַנישןAmerica שניטcut, slice; fashion; harvest, ס פֿעfooey! expression of disgust ־
ציעל פֿאַרןfor; before; in the time of ,לאַדושער סטאַָגנבלאַ טס
עורשטער טײלapportion; divide; share (with "zikh mit ... "); part
זי איזbe; so געװעןbe ניטnot אַזױsuch; so; thus; yes שײןpretty װױ רײצנד, אוןand ניטnot אַזױsuch; so; thus; yes רײצנד װי גלענצנדbright, splendid,
גרױסgray; large; size אוןand מעכטיקpowerful. מיטexert; with; middle אירher; you (pl) אומבאַגרײַפֿלעכןunbelievable, amazing כּוחsuper strength האָטhave; give birth זי באַצױבערטenchant, charm; captivate מענטשןperson, human, responsible or mature person,
אַרױפֿגעפֿירטcarry; act, behave (with "zikh") אױףon בײזעevil, bad; angry; indignant; fierce, severe; schadenfreude מחשבֿותdeep thought, אַלץeverything; all the more; still, yet; always (Khassidic Yiddish) איזbe; so פֿאַרfor; before; in the time of אירher; you (pl) נאָמעןname געפֿאַלןfall; occur; lack; be dead (with "zikh"), געפֿאַלןfall; occur; lack; be dead (with "zikh")
צװישןbetween די פֿילעfillet (piece of fish) בעלניםeager person, interested person, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָבןhave; give birth זי געזוכטseek, איזbe; so דזשעק דעװיסאָן געװעןbe דערthe, this
גליקלעכסטערlucky, happy פּרעטענדענטclaimant... ער איזbe; so געװעןbe נענטערapproach צו אירher; you (pl) ױ אַלעall, װײַלduring, as long as; because; stay; enjoy oneself (with "zikh")
ער איזbe; so געװעןbe אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אײגענערown; same. פֿילעfillet (piece of fish), פֿילצ נעכטnight האָטhave; give birth ער געטרױמטdream (as of an ideal) פֿוןfrom; of אירher; you (pl)..
עס איזbe; so איםhim; it שװערdifficult; heavy; swear; father-in-law געװעןbe צו װאַרטןwait אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware איבעריקןextra טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper... ער איזbe; so אומגעגאַנגעןgo; plan to (with infinitive); handle, manage (with "mit")
ױ אַ פֿאַרשיכּורטער, ױ אַ דולערinsane; confused; obfuscator, fool... ער האָטhave; give birth זיךself געזאָגטsay; recite (prayer or religious text) אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) מאָלmoth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time פֿאַרfor; before; in the time of אַלעall
מאָלmoth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time: זי מוזmust; necessity זײַןbe; his; its מײַנעmy!. אוןand דזשעק דעװיסאָן האָטhave; give birth זיךself אַװעקגעזעצטseat; place
אוןand האָטhave; give birth אָנגעשריבןregister, check in (with "zikh") צו זײַןbe; his; its רײַכןrich, wealthy, קאַרגןstingy, cheap; lacking; begrudge; be stingy with, אַלטןold, stale פֿעטערfat; off-color (jokes); uncle סעם דעװיסאָן איןin
ניודיאָרק, אױףon פֿיפֿט עװעניוavenue, אַ בריװועלצ:
,ליבערdear; rather; prefer (with "hobn") אָנקלUncle סעם!
איךI האָבhave; give birth מירme; we גענומעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") װאַקײשאָן )אורלױבleave, furlough( אױףon אַ קורצעshort צײַטtime; menstrual period (with "di") אוןand װילwant
אײַךyou (pl) מאַכןmake; defecate (with "mit") אַ באַזוךvisit, detect; visit, attendance, stay. איךI האָףhope אירher; you (pl) זענטbe אָלרײַטall right, OK,
דזשעק דעװױסאָן".
דערױףabove האָטhave; give birth דזשעק דעװיסאָן באַקומעןacquire, receive פֿוןfrom; of זײַןbe; his; its אַלטןold, stale, קאַרגןstingy, cheap; lacking; begrudge; be stingy with, רײַכןrich, wealthy פֿעטערfat; off-color (jokes); uncle
אַ קלאָרעclear; sane; well-versed (with "in"); clear; sane; well-versed (with "in") תּשובֿהanswer; repentance:
,ליבערdear; rather; prefer (with "hobn") נעפֿפֿע דזשעק!
אױבif נאָרbut, only ניטnot װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh געלטmoney, איזbe; so אֶלרײַט,
סעם דעװיסאָן",
* דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) רעטענישpuzzle, riddle באַשטײטconsist of; consent; speak for oneself (with "zayn shtetl" איןin דעםthe, this, אַזthat; when; if דערthe, this לעזערreader דאַרףneed, require אַלײןoneself (with a personal pronoun); only טרעפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh") דעםthe, this
נאָמעןname פֿוןfrom; of דערthe, this העלדיןhero. די ערשטעfirst זעקס6 פּערזאָנעןperson װעלכעwhich װעלןwave; will (future); boil milk; want טרעפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh") באַקומעןacquire, receive פֿוןfrom; of
דערthe, this רעדאַקציעeditorial staff , לאָדזשערLodz (Poland) טאָגבלאַטnewspaper? אַ פֿאָטאָגראַפֿיעphotograph שלוסיעליכמס מיטexert; with; middle זײַןbe; his; its אײגענערown; same
אונטערשריפֿטsignature; זײערעtheir נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name װעלןwave; will (future); boil milk; want מירme; we פּאַרעפֿנטלעכן איןin דערthe, this צײַטנג,
16
|