אַ פֿאַר װערטער װעגן אונדזער בעל־מלאָכה
יהושע־העשל דער פּאָדריאַדטשיק. ― די געשיכטע פֿון אַ בידנעם, טרוקענעם קאָרזש. ―
איר קענט יהושע־העשל דעם פּאָדריאַדטשיק? ניט יענעם
יושע־העשל װאָס האָט אָנגענומען אַ פּאָדריאַד לײגן אַ שאָסײ פֿון אונדזער שטאָט ביז
כמעלניצק און האָט זיך נאָכדעם געהאַנגען פֿאַר צרות: חלילה! איך מײן
יענעם יהושע־העשל װאָס נעמט אָן אַלע יאָר דעם פּאָדריאַד פֿון מצות באַקן.
געװײנטלעך זענט איר געװען בײַ אים ערבֿ־פּסח בשעתן פּאָדריאַד און האָט זיך געװיס גוט
צוגעקוקט װי עס גײט פֿאָר בײַ אים דענסטמאָל די אַרבעט. יהושע־העשל
גײט בשעת־מעשׂה אַרום איבער דער שטאָט פֿון שטוב צו שטוב באַשטעלן אַרבעט,
אַראָפּפֿירן די זעקלעך מעל, זען עס זאָל זײַן האָלץ, װאַסער וכדומה. נאָר אָפֿט מאָל
כאַפּט ער זיך אַרײַן אין פּאָדריאַד, טוט אַ שמעק, װאָס טוט זיך דאָרטן ― און גײט
זיך װײַטער זײַן װעג; נישקשה, יהושע־העשל מעג זיך פֿאַרלאָזן אױף זײַנע
מענטשן, די אַרבעט גײט דאָרט גאַנץ געשמאַק און ער מאַכט אין דעם געשעפֿט
גאָר ניט שלעכט; אײן חסרון נאָר, װאָס דער ליבער פּסח איז בסך־הכּל אײן מאָל אין
יאָר; װען ניט דאָס, װאָלט אונדזער יהושע־העשל געגאַנגען אין גאָלד. נאָר לאָמיר
אַװעקװאַרפֿן דעם פּאָדריאַדטשיק און בעסער אַרײַנגײן אין פּאָדריאַד גופֹֿא, אין דער
דאָזיקער ייִדישער פֿאַבריקע, און באַטראַכטן װי גײַציק עס גײט דאָרט צו די
אַרבעט.
דאַכט זיך, װאָס איז אַ מצה? מישטײנס געזאָגט, אַ טרוקענער קאָרזש, אָן זאַלץ
און אָן שמאַלץ, אָן אײער און אָן הײװן: נאָר זעט נאָר װאָס דאָ טוט זיך, ביז מען
דערלעבט זען דעם דאָזיקן בידנעם קאָרזש! קודם־כּל שטײט דאָרטן אין אַ װינקעלע
אַ בחורל און שיט מעל; דאָס איז דער ערשטער טשינאָװניק פֿונעם פּאָדריאַד ―
דער „מעלשיטער“. נעבן אים שטײט נאָך אַ בחורל אָדער אַ מײדעלע און גיסט
װאַסער: דאָס איז אױך אַ טשין: אַ „װאַסער־גיסער“. און נעבן די צװײ שטײט אַ
ייִדענע אָנגעבױגן איבער אַ מעשענעם טאָז און קנעט דאָס טײג, ― דאָס איז די
„קנעטערין“. פֿון דער קנעטערינס האַנט גײט אַריבער דאָס טײג, אָדער װי מען רופֿט
דאָס ― די „מורא“, צום ממונה אױף דער „מורא“, װעלכער שטײט מיט אַ
קאַטשלקע און „מוראט“ זי, זי זאָל חלילה ניט כאַפּן קײן זױער, אַזױ לאַנג, ביז ער
צעטײלט זי שטיקלעכװײַז דעם גאַנצן עולם מײדלעך און װײַבער, װאָס שטײען
|
|
a far verter vegn undzer balmelokhe
ihushe-heshl der podryadtshik. ― di geshikhte fun a bidnem, trukenem
korzh. ―
ir kent ihushe-heshl dem podryadtshik? nit yenem
yushe-heshl vos hot ongenumen a podryad leygn a shosey fun undzer shtot biz
khmelnitsk un hot zikh nokhdem gehangen far tsores: kholile! ikh meyn
yenem ihushe-heshl vos nemt on ale yor dem podryad fun matses bakn.
geveyntlekh zent ir geven bay im erB-peysekh bshasn podryad un hot zikh gevis
gut
tsugekukt vi es geyt for bay im denstmol di arbet. ihushe-heshl
geyt bshas-meQh arum iber der shtot fun shtub tsu shtub bashteln arbet,
aropfirn di zeklekh mel, zen es zol zayn holts, vaser ukhdoyme. nor oft mol
khapt er zikh arayn in podryad, tut a shmek, vos tut zikh dortn ― un geyt
zikh vayter zayn veg; nishkshh, ihushe-heshl meg zikh farlozn oyf zayne
mentshn, di arbet geyt dort gants geshmak un er makht in dem gesheft
gor nit shlekht; eyn khesorn nor, vos der liber peysekh iz bskh-hakl eyn mol in
yor; ven nit dos, volt undzer ihushe-heshl gegangen in gold. nor lomir
avekvarfn dem podryadtshik un beser arayngeyn in podryad gup^oy#, in der
doziker yidisher fabrike, un batrakhtn vi gaytsik es geyt dort tsu di
arbet.
dakht zikh, vos iz a matse? mishteyns gezogt, a trukener korzh, on zalts
un on shmalts, on eyer un on heyvn: nor zet nor vos do tut zikh, biz men
derlebt zen dem dozikn bidnem korzh! kudm-Kl shteyt dortn in a vinkele
a bokherl un shit mel; dos iz der ershter tshinovnik funem podryad ―
der "melshiter''. nebn im shteyt nokh a bokherl oder a meydele un gist
vaser: dos iz oykh a tshin: a "vaser-giser''. un nebn di tsvey shteyt a
yidene ongeboygn iber a meshenem toz un knet dos teyg, ― dos iz di
"kneterin''. fun der kneterins hant geyt ariber dos teyg, oder vi men ruft
dos ― di "moyre'', tsum memune oyf der "moyre'', velkher shteyt mit a
katshlke un "mur#t'' zi, zi zol kholile nit khapn keyn zoyer, azoy lang, biz
er
tseteylt zi shtiklekhvayz dem gantsn oylem meydlekh un vayber, vos shteyen
|
אַ פֿאַר װערטער װעגן אונדזער בעל־מלאָכה
<<יהושע־העשל>> דער פּאָדריאַדטשיק. ― די געשיכטע פֿון אַ בידנעם, טרוקענעם קאָרזש. ―
איר קענט <<יהושע־העשל>> דעם פּאָדריאַדטשיק? ניט יענעם
<<יושע־העשל>> װאָס האָט אָנגענומען אַ פּאָדריאַד לײגן אַ שאָסײ פֿון אונדזער שטאָט ביז
<<כמעלניצק>> און האָט זיך נאָכדעם געהאַנגען פֿאַר צרות: חלילה! איך מײן
יענעם יהושע־העשל װאָס נעמט אָן אַלע יאָר דעם פּאָדריאַד פֿון מצות באַקן.
געװײנטלעך זענט איר געװען בײַ אים ערבֿ־פּסח בשעתן פּאָדריאַד און האָט זיך געװיס גוט
צוגעקוקט װי עס גײט פֿאָר בײַ אים דענסטמאָל די אַרבעט. <<יהושע־העשל>>
גײט בשעת־מעשׂה אַרום איבער דער שטאָט פֿון שטוב צו שטוב באַשטעלן אַרבעט,
אַראָפּפֿירן די זעקלעך מעל, זען עס זאָל זײַן האָלץ, װאַסער וכדומה. נאָר אָפֿט מאָל
כאַפּט ער זיך אַרײַן אין פּאָדריאַד, טוט אַ שמעק, װאָס טוט זיך דאָרטן ― און גײט
זיך װײַטער זײַן װעג; נישקשה, <<יהושע־העשל>> מעג זיך פֿאַרלאָזן אױף זײַנע
מענטשן, די אַרבעט גײט דאָרט גאַנץ געשמאַק און ער מאַכט אין דעם געשעפֿט
גאָר ניט שלעכט; אײן חסרון נאָר, װאָס דער ליבער פּסח איז בסך־הכּל אײן מאָל אין
יאָר; װען ניט דאָס, װאָלט אונדזער יהושע־העשל געגאַנגען אין גאָלד. נאָר לאָמיר
אַװעקװאַרפֿן דעם פּאָדריאַדטשיק און בעסער אַרײַנגײן אין פּאָדריאַד גופֹֿא, אין דער
דאָזיקער ייִדישער פֿאַבריקע, און באַטראַכטן װי גײַציק עס גײט דאָרט צו די
אַרבעט.
דאַכט זיך, װאָס איז אַ מצה? מישטײנס געזאָגט, אַ טרוקענער קאָרזש, אָן זאַלץ
און אָן שמאַלץ, אָן אײער און אָן הײװן: נאָר זעט נאָר װאָס דאָ טוט זיך, ביז מען
דערלעבט זען דעם דאָזיקן בידנעם קאָרזש! קודם־כּל שטײט דאָרטן אין אַ װינקעלע
אַ בחורל און שיט מעל; דאָס איז דער ערשטער טשינאָװניק פֿונעם פּאָדריאַד ―
דער „מעלשיטער“. נעבן אים שטײט נאָך אַ בחורל אָדער אַ מײדעלע און גיסט
װאַסער: דאָס איז אױך אַ טשין: אַ „<<װאַסער־גיסער>>“. און נעבן די צװײ שטײט אַ
ייִדענע אָנגעבױגן איבער אַ מעשענעם טאָז און קנעט דאָס טײג, ― דאָס איז די
„קנעטערין“. פֿון דער קנעטערינס האַנט גײט אַריבער דאָס טײג, אָדער װי מען רופֿט
דאָס ― די „מורא“, צום ממונה אױף דער „מורא“, װעלכער שטײט מיט אַ
קאַטשלקע און „מוראט“ זי, זי זאָל חלילה ניט כאַפּן קײן זױער, אַזױ לאַנג, ביז ער
צעטײלט זי שטיקלעכװײַז דעם גאַנצן עולם מײדלעך און װײַבער, װאָס שטײען
|