מנחטס"מענדל פֿון װין צו זײין װוײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע ־
28
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי,
ר ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוך'השם בקו החײם והשלום.
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ױשועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן,
וה שנית זײַ װױסן, זוגתי היקרה, אַז איך בין אין ארץ־ישׂראל. דאָס הײסט
סע רעדט זיך נאָר אַזױ ארץ־ישׂראל. הײסן הײסט עס, אַז איך בין דערװײַל אין
װין, נאָר גוט איז מיר ױ אין ארץײשראל. אַ קלײניקײט, ײַדן גײען דאָ אַרום
פֿראַנק און פֿרײַ מיט די מגן"דודס אין די לאַצן, מען רעדט לשװיקודש אױף
אַלע גאָסן און מען קושט זיך און איך אױך בתוכם. געקומען צו פֿאָרן קײן װין,
זענען מיר באַלד אַװעק אין שטאָט אַרײַן אױף די סטאַנציעס, װאָס די ציוניסטן
האָבן אָנגעגרײט פֿון אונדזערט װעגן שױן פֿון לאַנג און פֿאַרשריבן פֿריִער יעדע
סטאַנציע אױף פּאַפּיר. אַ סבֿרה, אַז זײ האָבן אונדז מיט עטלעכע װאָכן פֿריִער
נאָך באַװאָרנט מיט קװאַרטירן, גענוג אָנגעטױטשעט זיך ביז זײ האָבן דאָס
אַלצַדינג אײַנגעסטאַלעװעט, אױסגערעכנט אַז די דעלעגאַטן פֿון דער שטאָט באַדאַרפֿן
שטײן דאָ, און די דעלעגאַטן פֿון יענער שטאָט באַדאַרפֿן שטײן דאָרטן, אַלצדינג
פֿאַרשריבן נאָך די נומערן און עליפּי א"ב, פֿײַנטשיק, אין אַ לאַנגן ספּיסעק,
אױפֿן דײַטשן שטײגער. נאָר אַ פּנים מחמת גרױס אימפּעט און טומל ― אַ
װערטעלע, אַזױ פֿיל ייִדן קײן עין'הרע קומען אָן מיט אַ מאָל? ― האָט זיך
אױסגעלאָזט, אַז ס'איז אַרױס אַ שטיקל מישמאַש, מען האָט זיך פֿאַרביטן מיט די
יוצרות, מיט די דעלעגאַטן הײסט עס און מיט די האָטעלן! האָבן מיר דאָס
געהאַט אַ ביסל דאָס לױפֿעניש, װאָס זאָלסטו קלערן? אַ שײן ביסל געשױצט,
אַרומגעטראָגן זיך מיט די קלומקעס פֿון אײן האָטעל צום אַנדערן, װאָרעם אַלע
האָטעלן זענען שױן פֿאַרנומען, ביז מיר האָבן, מיט גאָטס הילף, אַרום פֿאַר
נאַכטלעך שױן, קױם קּױם געפֿונען אַ מקום־מנוחה ערגעץ בײַ אַ דײַטש, װאָס
ניט מיר פֿאַרשטײען זײן לשזן, ניט ער פֿאַרשטײט אונדזער לשון, כאָטש אונדזער
לשון איז כּמעט העכער האַלב דײַטש כּידוע. נאָר דאָס אַלײן װאָלט נאָך געוען
244
|
|
mnHts"mendl fun vin tsu zeyin vuayb sheyne-sheyndl
in fTrilevke -
28
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi,
r reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin borekh'hashem bku hakhayem uhshlum.
hshiT"b zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit
bsures toyves oyshueuT unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn,
uh sheynes zay voysn, zugosi hikrh, az ikh bin in #rts-yisroel. dos heyst
se redt zikh nor azoy #rts-yisroel. heysn heyst es, az ikh bin dervayl in
vin, nor gut iz mir oy in #rCeyshr#l. a kleynikayt, yi�Dan geyen do arum
frank un fray mit di mgn"duds in di latsn, men redt lshvikudsh oyf
ale gosn un men kusht zikh un ikh oykh besoykhem. gekumen tsu forn keyn vin,
zenen mir bald avek in shtot arayn oyf di stantsyes, vos di tsyunistn
hobn ongegreyt fun undzert vegn shoyn fun lang un farshribn frier yede
stantsye oyf papir. a svore, az zey hobn undz mit etlekhe vokhn frier
nokh bavornt mit kvartirn, genug ongetoytshet zikh biz zey hobn dos
alts�ding ayngestalevet, oysgerekhnt az di delegatn fun der shtot badarfn
shteyn do, un di delegatn fun yener shtot badarfn shteyn dortn, altsding
farshribn nokh di numern un elipi #"b, fayntshik, in a langn spisek,
oyfn daytshn shteyger. nor a ponem makhmes groys impet un tuml ― a
vertele, azoy fil yidn keyn eyn'hore kumen on mit a mol? ― hot zikh
oysgelozt, az s'iz aroys a shtikl mishmash, men hot zikh farbitn mit di
yoytsres, mit di delegatn heyst es un mit di hoteln! hobn mir dos
gehat a bisl dos loyfenish, vos zolstu klern? a sheyn bisl geshoytst,
arumgetrogn zikh mit di klumkes fun eyn hotel tsum andern, vorem ale
hoteln zenen shoyn farnumen, biz mir hobn, mit gots hilf, arum far
nakhtlekh shoyn, koym k�oym gefunen a mkum-menukhe ergets bay a daytsh, vos
nit mir farshteyen zayen lshzn, nit er farshteyt undzer loshn, khotsh undzer
loshn iz kemat hekher halb daytsh Kidue. nor dos aleyn volt nokh geuen
244
|
מנחטס"מענדלMendel פֿוןfrom; of װיןVienna (Austria) צו זײין װוײַב שײנעpretty1שײנדל
איןin פֿתרילעװקע ־
28
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרתMrs. (usually with first name) שײנעpretty1שײנדל שתחי,
ר ראשיתbeginning ביןbee (insect, Anthophila); be איךI דירyou מודיעinform (with "zayn"), אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect, Anthophila); be ברוךBorukh'השםירחם may God show mercy בקו החײםthe life והשלום.
השית"ב זאָלshould העלפֿןhelp מ'זאָלshould תּמידalways האָרכןnotice; listen; obey אײנסone; single; several (in plural) פֿוןfrom; of דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַנדערעother; next נאָרbut, only גוטסgood; thoroughly מיטexert; with; middle
בשׂורותnews, tidings טובֿותgoodness, favor; favors ױשועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמןamen: expression of pious agreement,
וה שניתagain זײַbe װױסן, זוגתיmy wife היקרה, אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect, Anthophila); be איןin ארץ־ישׂראלland of Israel. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named
סע רעדטspeak זיךself נאָרbut, only אַזױsuch; so; thus; yes ארץ־ישׂראלland of Israel. הײסןorder, tell; be called, be named; hot; passionate הײסטorder, tell; be called, be named עס, אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect, Anthophila); be דערװײַלmeanwhile איןin
װיןVienna (Austria), נאָרbut, only גוטgood; thoroughly; property; possession; estate איזbe; so מירme; we ױ איןin ארץײשראל. אַ קלײניקײטtriviality, ײַדן גײעןgo; plan to (with infinitive) דאָhere אַרוםaround
פֿראַנקsimple אוןand פֿרײַfree; happy מיטexert; with; middle די מגן"דודסDavid איןin די לאַצןlapel, מעןone (indefinite subject) רעדטspeak לשװיקודש אױףon
אַלעall גאָסןdrop אוןand מעןone (indefinite subject) קושטkiss; kiss each other (with "zikh") זיךself אוןand איךI אױךalso בתוכםincluded. געקומעןcome צו פֿאָרןtravel (by vehicle) קײןto; not any װיןVienna (Austria),
זענעןbe מירme; we באַלדsoon; immediately אַװעקaway איןin שטאָטreserved seat or place in synagogue; town אַרײַןinto אױףon די סטאַנציעסstation; stop (bus, metro); living quarters, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) די ציוניסטןZionist
האָבןhave; give birth אָנגעגרײטprepare פֿוןfrom; of אונדזערטfor our sake (in "far undzert vegn") װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh שױןlook after; care for; already; right away פֿוןfrom; of לאַנגlong; for (duration); long; for (duration) אוןand פֿאַרשריבןprescribe; include in a list; register פֿריִערearly יעדעeach, every
סטאַנציעstation; stop (bus, metro); living quarters אױףon פּאַפּירpaper (material). אַ סבֿרהopinion; obvious conclusion, אַזthat; when; if זײ האָבןhave; give birth אונדזus מיטexert; with; middle עטלעכעseveral װאָכןweek פֿריִערearly
נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) באַװאָרנטsafeguard (with "zikh"); safeguard (with "zikh") מיטexert; with; middle קװאַרטירןdistrict, board, lodgings; lodge, board, גענוגenough אָנwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); seeגעטױטשעטbuzz around; cook זיךself ביזuntil, at the time (in future) when זײ האָבןhave; give birth דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
אַלצַדינג אײַנגעסטאַלעװעט, אױסגערעכנטcalculate, plan אַזthat; when; if די דעלעגאַטןdelegate פֿוןfrom; of דערthe, this שטאָטreserved seat or place in synagogue; town באַדאַרפֿןneed, require
שטײןstand; stone דאָhere, אוןand די דעלעגאַטןdelegate פֿוןfrom; of יענערthat שטאָטreserved seat or place in synagogue; town באַדאַרפֿןneed, require שטײןstand; stone דאָרטןthere, אַלצדינגeverything
פֿאַרשריבןprescribe; include in a list; register נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) די נומערןnumber; issue (journal) אוןand עליפּי א"ב, פֿײַנטשיקfine, איןin אַ לאַנגןlong; for (duration) ספּיסעק,
אױפֿןon; on the דײַטשןGerman person; German Jew; Germany שטײגערcustom; after all (with "a"). נאָרbut, only אַ פּניםface מחמתbecause גרױסgray; large; size אימפּעטimpetus, speed אוןand טומלmake a commotion ― אַ
װערטעלעwitty saying, אַזױsuch; so; thus; yes פֿילfeel; fill; stuff; many (German) ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger קײןto; not any עין'הרעthe evil קומעןcome אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see מיטexert; with; middle אַ מאָלmoth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time? ― האָטhave; give birth זיךself
אױסגעלאָזטlet, אַזthat; when; if ס'איזbe; so אַרױסout אַ שטיקלpiece (of substance); small amount of; piece (in a performance); gimmick; foreskin discarded after circumcision מישמאַשmish-mash, מעןone (indefinite subject) האָטhave; give birth זיךself פֿאַרביטןexchange; replace מיטexert; with; middle די
יוצרותadditional liturgical poetry, מיטexert; with; middle די דעלעגאַטןdelegate הײסטorder, tell; be called, be named עס אוןand מיטexert; with; middle די האָטעלןhotel! האָבןhave; give birth מירme; we דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
געהאַטhave; give birth אַ ביסלbit דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) לױפֿענישdiarrhea; running, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זאָלסטוshould קלערןconsider, think, muse; belief; thought? אַ שײןpretty ביסלbit געשױצט,
אַרומגעטראָגןcarry; be pregnant זיךself מיטexert; with; middle די קלומקעסcloth sack carried over the shoulders פֿוןfrom; of אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) האָטעלhotel צוםtowards אַנדערןother; next, װאָרעםbecause; worm אַלעall
האָטעלןhotel זענעןbe שױןlook after; care for; already; right away פֿאַרנומעןbe busy; occupy; busy; occupied, ביזuntil, at the time (in future) when מירme; we האָבןhave; give birth, מיטexert; with; middle גאָטסGod, deity הילףhelp; assistant, אַרוםaround פֿאַרfor; before; in the time of
נאַכטלעך שױןlook after; care for; already; right away, קױםbarely, hardly (often with "vos") קּױם געפֿונעןfind אַ מקוםplace1מנוחהrest, quiet, calm ערגעץsomewhere בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of; alongside אַ דײַטשGerman person; German Jew; Germany, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)
ניטnot מירme; we פֿאַרשטײעןunderstand זײןfilter; sift; Hebrew letter zayin לשזן, ניטnot ער פֿאַרשטײטunderstand אונדזערour לשוןlanguage, כאָטשalthough; at least; you might as well (with imperative); Chodecz (Polish) (Congress Poland) אונדזערour
לשוןlanguage איזbe; so כּמעטalmost העכערhigh; tall; loud; raise (price, wages); promote; rise (with "zikh") האַלבhalf דײַטשGerman person; German Jew; Germany כּידועas is well known. נאָרbut, only דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַלײןoneself (with a personal pronoun); only װאָלטvolt (electrical); would נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) געוען
244
|