מנחט־מענדל פֿון װואַרשע צו זײן װוײַיב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
21
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. השם"
יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן נאָר גוטס מיט בשׂורות טובֿות, ישועות
ונחמות בתּוך כּלל ישׂראל ― אָמן,
והשנית זײַ װיסן זוגתי היקרה, אַז איך האָב שױן אַן אױסלענדערשן אַ
גובערנאַטאָרסקי פּאַס ― אַזױ גרינג קומט אָן אַ ייִדן אַ גובערנאַטאָרסקי פּאַס?
― און אסײרצה־השם גאָר אָן אַ שום תּירוץ לא יִוחר ױ מאָרגן פֿאַר נאַכט
אָדער אױפֿן ערגסטן פֿאַל איבער מאָרגן אין דער פֿרי ― אױב ס'װעט ניט זײַן
חלילה עפּעס אַן איבערשלאָג, פֿאָר איך אַרױס גלײַך קײן װין אױפֿן קאָנגרעס,
איך שטעל מיר פֿאָר, װאָס װעט זיך דאָרט טאָן, אַז די ציוניסטן װעלן געװױר
װערן פֿון מײַן פּלאַן אױף נעמען ארץײשראל אין דער אַרענדע. ביז אַהער האָט
יעדער ציוניסט געמײנט, אַז דערמיט װאָס ער איז אַ ציוניסט מאַכט ער
גליקלעך דאָס ייִדישע פֿאָלק, און אַז ער האָט אײַנגעצאָלט אַ שקל אָדער געקױפֿט
אַן אַקציע, איז ער שױן יוצא. און װער שמועסט, אַז אײנער זאָגט צו פֿאָרן קײן
ארץײשראל און קױפֿן דאָרט אַ שטיקל ערד ― קאָן מען זיך שױן פֿון אַזעלכע
גאָרניט אױסצאָלן! װיפֿל דו זאָלסט ניט שרײַבן פֿון אים אױף די גאַזעטן איז
אים ױנציק. ער װאָלט װעלן, אַז אַלע ייִדן פֿון דער גאַנצער װעלט זאָלן אים
אונטערטראָגן אַ גאָלדענעם מענדאַל פֿון אַ פּוד אײַזן. װאָרעם אַ קלײניקײט, אַ
ײַד איז זיך מפֿקיר, װאַרפֿט אַװעק אַ לאַנד, װוּ מען האָט אים אַזױ ליב, מען
קײנלט אים און מען יאַכלט אים און מען גיט אים אַלע פּראַװעס, אים און זײַנע
קינדער און זײַנע קינדסקינדער ― קומט אים ניט קײן קניפ אין בעקל! ―
נײן, זוגתי היקרה, לאָז נאָר דורכגײן מיַן פּלאַן װועגן נעמען ארץײשראל אין
דער אַרענדע, װעסטו זען אַז אַלע ייִדן װעלן װערן ציוניסטן און אַלע װעלן
פֿאָרן קײן ארץ־ישׂראל, סײַדן שױן טאַקע אַן אמתער שׂונאײשראל, אָדער אַ
קאַליקע װאָס קאָן זיך ניט רירן פֿונעם אָרט, אָדער גאָר אַ משומד. װאָרעם
באַרעכן זיך אַלײן, ער װעט זיך דאָס אָפּזאָגן, אַ שטײגער, פֿון אַזאַ זאַך? מען
230
|
|
mnHt-mendl fun vuarshe tsu zayen vuayib sheyne-sheyndl
in KTrilevke
21
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum. hashem"
yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn nor guts mit bsures toyves, yeshues
unHmuT btokh klal yisroel ― omeyn,
vehasheynes zay visn zugosi hikrh, az ikh hob shoyn an oyslendershn a
gubernatorski pas ― azoy gring kumt on a yidn a gubernatorski pas?
― un #seyrtsh-hshm gor on a shum teyrets loy iuHr oy morgn far nakht
oder oyfn ergstn fal iber morgn in der fri ― oyb s'vet nit zayn
kholile epes an ibershlog, for ikh aroys glaykh keyn vin oyfn kongres,
ikh shtel mir for, vos vet zikh dort ton, az di tsyunistn veln gevoyr
vern fun mayn plan oyf nemen #rCeyshr#l in der arende. biz aher hot
yeder tsyunist gemeynt, az dermit vos er iz a tsyunist makht er
gliklekh dos yidishe folk, un az er hot ayngetsolt a shekel oder gekoyft
an aktsye, iz er shoyn yoytsi. un ver shmuest, az eyner zogt tsu forn keyn
#rCeyshr#l un koyfn dort a shtikl erd ― kon men zikh shoyn fun azelkhe
gornit oystsoln! vifl du zolst nit shraybn fun im oyf di gazetn iz
im oyntsik. er volt veln, az ale yidn fun der gantser velt zoln im
untertrogn a goldenem mendal fun a pud ayzn. vorem a kleynikayt, a
yi�d iz zikh mafker, varft avek a land, vu men hot im azoy lib, men
keynlt im un men yakhlt im un men git im ale praves, im un zayne
kinder un zayne kindskinder ― kumt im nit keyn knip in bekl! ―
neyn, zugosi hikrh, loz nor durkhgeyn mi�n plan vuegn nemen #rCeyshr#l in
der arende, vestu zen az ale yidn veln vern tsyunistn un ale veln
forn keyn #rts-yisroel, saydn shoyn take an emeser soyneeyshr#l, oder a
kalike vos kon zikh nit rirn funem ort, oder gor a meshumed. vorem
barekhn zikh aleyn, er vet zikh dos opzogn, a shteyger, fun aza zakh? men
230
|
מנחט1מענדלMendel פֿוןfrom; of װואַרשע צו זײןfilter; sift; Hebrew letter zayin װוײַיב שײנעpretty1שײנדל
איןin כּתרילעװקעKasrilevke: from Sholem Aleykhem stories
21
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרתMrs. (usually with first name) שײנעpretty1שײנדל שתחי'!
ראשיתbeginning ביןbee (insect); be איךI דירyou מודיעinform (with "zayn"), אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect); be ב"ה בקו החײםthe life והשלום. השםGod"
יתברךmay he be blessed זאָלshould העלפֿןhelp מ'זאָלshould תּמידalways האָרכןnotice; listen; obey נאָרbut, only גוטסgood; thoroughly מיטexert; with; middle בשׂורותnews, tidings טובֿותgoodness, favor; favors, ישועותsalvation
ונחמות בתּוך כּללrule; community; ordinary ישׂראלIsrael ― אָמןamen: expression of pious agreement,
והשניתand secondly זײַbe װיסןknow; knowledge זוגתיmy wife היקרה, אַזthat; when; if איךI האָבhave; give birth שױןlook after; care for; already; right away אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אױסלענדערשןforeigner אַ
גובערנאַטאָרgovernorסקיski פּאַסpass, passport; permit; belt; track (electronics); measuring tape; be appropriate; fit; void (with "pust un -") ― אַזױsuch; so; thus; yes גרינגeasy; light; frivolous קומטcome אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see אַ ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger אַ גובערנאַטאָרgovernorסקיski פּאַסpass, passport; permit; belt; track (electronics); measuring tape; be appropriate; fit; void (with "pust un -")?
― אוןand אסײרצה1השםGod גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see אַ שוםin no way תּירוץauthoritative response; answer; solution; excuse; pretext לא יִוחר ױ מאָרגןmorning, tomorrow פֿאַרfor; before; in the time of נאַכטnight
אָדערvein; or אױפֿןon; on the ערגסטןbad פֿאַלfall; occur; occasion איבערover; recycle מאָרגןmorning, tomorrow איןin דערthe, this פֿריearly ― אױבif ס'װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager ניטnot זײַןbe; his; its
חלילהGod forfend, God forbid עפּעסsomething; somehow; somewhat; very אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware איבערשלאָגinterruption, פֿאָרtravel (by vehicle) איךI אַרױסout גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) קײןto; not any װיןVienna (Austria) אױפֿןon; on the קאָנגרעסcongress,
איךI שטעלplace; become bankrupt (with "zikh"); position; disposition; location in a text מירme; we פֿאָרtravel (by vehicle), װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זיךself דאָרטthere טאָןtone; ton (weight); do, אַזthat; when; if די ציוניסטןZionist װעלןwave; will (future); boil milk; want געװױרbecome aware of, learn, discover (with "vern fun")
װערןbecome; defend; forbid פֿוןfrom; of מײַןmy פּלאַןplan; map אױףon; awake נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name ארץײשראל איןin דערthe, this אַרענדעleasehold. ביזuntil, at the time (in future) when אַהערhither האָטhave; give birth
יעדערeach, every ציוניסטZionist געמײנטintend, אַזthat; when; if דערמיטwith; herewith; thereby װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ער איזbe; so אַ ציוניסטZionist מאַכטmake; defecate (with "mit"); power; regime ער
גליקלעךlucky, happy דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) ייִדישעYiddish language; Jewish פֿאָלקnation, אוןand אַזthat; when; if ער האָטhave; give birth אײַנגעצאָלטpay אַ שקלcoin (Biblical currency) אָדערvein; or געקױפֿטbuy
אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אַקציעaction, stock (financial security), איזbe; so ער שױןlook after; care for; already; right away יוצאfulfill an obligation (with "zayn"). אוןand װערbecome; defend; forbid; who שמועסטconverse, אַזthat; when; if אײנערsingle; several (in plural); one זאָגטsay; recite (prayer or religious text) צו פֿאָרןtravel (by vehicle) קײןto; not any
ארץײשראל אוןand קױפֿןbuy דאָרטthere אַ שטיקלpiece (of substance); small amount of; piece (in a performance); gimmick; foreskin discarded after circumcision ערדearth ― קאָןbe able; dance figure; round of a card game מעןone (indefinite subject) זיךself שױןlook after; care for; already; right away פֿוןfrom; of אַזעלכעsuch; such; so; thus; yes
גאָרניטnothing אױסצאָלןrepay; installment payment! װיפֿלhow many דו זאָלסטshould ניטnot שרײַבןwrite פֿוןfrom; of איםhim; it אױףon; awake די גאַזעטןjournal; newspaper איזbe; so
איםhim; it ױנציק. ער װאָלטvolt (electrical); would װעלןwave; will (future); boil milk; want, אַזthat; when; if אַלעall ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger פֿוןfrom; of דערthe, this גאַנצערwhole, full, complete װעלטboil milk; world זאָלןshould איםhim; it
אונטערטראָגןanger אַ גאָלדענעםgolden מענדאַלmedal (honorary) פֿוןfrom; of אַ פּודabout 36 pounds (Russian) אײַזןiron (Fe). װאָרעםbecause; worm אַ קלײניקײטtriviality, אַ
ײַד איזbe; so זיךself מפֿקירdeclare ownerless; act altruistically (with "zikh") (with "zayn"), װאַרפֿטthrow, pitch, cast; toss about (with "zikh") אַװעקaway אַ לאַנדcountry; land, come to land, װוּwhere מעןone (indefinite subject) האָטhave; give birth איםhim; it אַזױsuch; so; thus; yes ליבlove; dear, מעןone (indefinite subject)
קײנלט איםhim; it אוןand מעןone (indefinite subject) יאַכלט איםhim; it אוןand מעןone (indefinite subject) גיטgive איםhim; it אַלעall פּראַװעסright, permission (Russian прав), איםhim; it אוןand זײַנעhis
קינדערchild אוןand זײַנעhis קינדסקינדערdescendents ― קומטcome איםhim; it ניטnot קײןto; not any קניפ איןin בעקלcheek; buttocks! ―
נײןno, זוגתיmy wife היקרה, לאָזlet נאָרbut, only דורכגײןgo; plan to (with infinitive); go through; undergo מיַן פּלאַןplan; map װועגן נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name ארץײשראל איןin
דערthe, this אַרענדעleasehold, װעסטוwill (future) זעןsee אַזthat; when; if אַלעall ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger װעלןwave; will (future); boil milk; want װערןbecome; defend; forbid ציוניסטןZionist אוןand אַלעall װעלןwave; will (future); boil milk; want
פֿאָרןtravel (by vehicle) קײןto; not any ארץ־ישׂראלland of Israel, סײַדןunless שױןlook after; care for; already; right away טאַקעindeed, truly, really אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אמתערtrue שׂונאײשראל, אָדערvein; or אַ
קאַליקעill; paralized person; cripple װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) קאָןbe able; dance figure; round of a card game זיךself ניטnot רירןmove (physical or emotional) (with "zikh") פֿונעםfrom; of אָרטplace; position, אָדערvein; or גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַ משומדconvert from Judaism. װאָרעםbecause; worm
באַרעכןcalculate, consider; change ones mind (with "zikh") זיךself אַלײןoneself (with a personal pronoun); only, ער װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זיךself דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אָפּזאָגןfinish saying; refuse; decline; fire from job; refusal, dismissal, אַ שטײגערcustom; after all (with "a"), פֿוןfrom; of אַזאַsuch זאַךthing; vagina (anatomy)? מעןone (indefinite subject)
230
|