שײנע־שײנדל פֿון כּתרילעװקע צו איר מאַן מנחם־מענדל
אין װאַרשע:
15
לכּבֿוד בעלי היקר החכם מופֿלג הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם־מענדל נ"י!
ערשטנס קום איך דיר צו מעלדן אַז מיר זענען דאָ אַלע גאָט צו דאַנקען
אין בעסטן געזונט, גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון דיר צו הערן אױף װײַטער ניט
ערגער. צװײטנס שרײַב איך דיר, בעלי היקר, אַז אױב דו װילסט מיר
שרײַבן זאָלסטו מיר ניט שרײַבן פֿון דײַנע שלימזלען די קלײנע מיט די גרױסע
מיט די גאָר גאָר גרױסע לידל־מאַכערס, לאָזן זײ דיר גײן כּף־הקלע מיט זײערע
גראַמען, זײ זאָלן האָבן מײַן מיגרען מיט מײן קאָפּװײטיק, װאָלט זיך זײ מער
ניט געגראַמט. זײ זאָלן אַזױ קענען עסן װי איך קען איצט שרײַבן דיר אַ בריו,
אַז סךיהכּל, אױב דו װױלסט װיסן, דרײט זיך מיר די גאַנצע שטוב און עס
פֿינטלט מיר אין די אױגן. נאָר װאָס דען? מ'האָט מיך געבעטן הײַנט אין
דער פֿרי עטלעכע מענטשן, אַז איך זאָל דיר למען־השם שרײַבן מכּוח אַ מעשׂה
װאָס בײַ אונדז האָט זיך געטראָפֿן, די גאַנצע שטאָט איז אַרײַנגעקראָכן אין אַ
בלאָטע, ניט אַהער ניט אַהין, װילן זײ טאָמער קענסטו זײ עפּעס העלפֿן מיט /
אַן עצה, כאָטש איך װײס ניט, װאָס ביסט דו עפּעס געװאָרן בײַ זײ מיט אַ מאָל
דער גרױסער חכם, מיטן גרױסן קאָפּמענטש, מיטן בעל־יועץ. נאָר ױ זאָגט די
מאַמע: גיב מיר גאָטעניו ניט קײן שׂכל, ניט קײן פֿאַרשטאַנד, נאָר אײן קלײן
שטיקעלע הצלחה... די מעשׂה איז אַזאַ מעשׂה:
ס'איז פֿאַראַן בײַ אונדז אַ חבֿרה, אַ שפּאָגל נײַע חבֿרה, הײסט זי מיט איר
הײיליקן נאָמען ,הכנסת־כּלה" און פֿאַרנעמט זיך דערמיט, װאָס זי פֿאַרזאָרגט
מיט נדן אַלע מײדלעך. װי באַלד נאָר אַז גאָט העלפֿט, אַ מײדל װערט אַ כּלה,
אַזױ באַקומט זי דרײַ הונדערט קערבלעך נדן פֿון דער חבֿרה! דער טאַטע מעג
זיך זײַן װער עס ױל, ― אַ סוחר אָדער אַ בעלימלאָכה, אַ קרעמער אָדער אַ
מלמד, אַ נגיד אָדער אַ קבצן אַבי ער איז אַ טשלען פֿון דער חבֿרה, איז שױן
גוט. און אַ טשלען קאָן זײַן יעדערער, מ'דאַרף דערצו ניט קײן חכמה, ניט קײן
בריהשאַפֿט, נאָר אײן פֿינפֿערל, דאָס הײסט װער עס האָט און קאָן און ױל
אײַנשטעלן אַ פֿינפֿערל, אַזױ װערט ער אַ טשלען פֿון דער חבֿרה, און זײַן טאָכטער,
16
|
|
sheyne-sheyndl fun KTrilevke tsu ir man mnHm-mendl
in varshe:
15
lekoved baley hikr hkhokhem mufleg hngid hmfursm muhr"r mnHm-mendl n"i!
ershtns kum ikh dir tsu meldn az mir zenen do ale got tsu danken
in bestn gezunt, gib got dos nemlekhe fun dir tsu hern oyf vayter nit
erger. tsveytns shrayb ikh dir, baley hikr, az oyb du vilst mir
shraybn zolstu mir nit shraybn fun dayne shlimzlen di kleyne mit di groyse
mit di gor gor groyse lidl-makhers, lozn zey dir geyn Kf-hkle mit zeyere
gramen, zey zoln hobn mayn migren mit meyn kopveytik, volt zikh zey mer
nit gegramt. zey zoln azoy kenen esn vi ikh ken itst shraybn dir a bryu,
az sXihakl, oyb du voylst visn, dreyt zikh mir di gantse shtub un es
fintlt mir in di oygn. nor vos den? m'hot mikh gebetn haynt in
der fri etlekhe mentshn, az ikh zol dir lmen-hshm shraybn mikoyekh a mayse
vos bay undz hot zikh getrofn, di gantse shtot iz arayngekrokhn in a
blote, nit aher nit ahin, viln zey tomer kenstu zey epes helfn mit /
an eytse, khotsh ikh veys nit, vos bist du epes gevorn bay zey mit a mol
der groyser khokhem, mitn groysn kopmentsh, mitn balyoyets. nor oy zogt di
mame: gib mir gotenyu nit keyn seykhl, nit keyn farshtand, nor eyn kleyn
shtikele hatslokhe... di mayse iz aza mayse:
s'iz faran bay undz a khevre, a shpogl naye khevre, heyst zi mit ir
heyilikn nomen ,hakhnosas-Klh" un farnemt zikh dermit, vos zi farzorgt
mit nadn ale meydlekh. vi bald nor az got helft, a meydl vert a kale,
azoy bakumt zi dray hundert kerblekh nadn fun der khevre! der tate meg
zikh zayn ver es oyl, ― a soykher oder a belimlokhh, a kremer oder a
melamed, a noged oder a kabtsn abi er iz a tshlen fun der khevre, iz shoyn
gut. un a tshlen kon zayn yederer, m'darf dertsu nit keyn khokhme, nit keyn
brihshaft, nor eyn finferl, dos heyst ver es hot un kon un oyl
aynshteln a finferl, azoy vert er a tshlen fun der khevre, un zayn tokhter,
16
|
שײנעpretty1שײנדל פֿוןfrom; of כּתרילעװקעKasrilevke: from Sholem Aleykhem stories צו אירher; you (pl) מאַןman; husband מנחם1מענדלMendel
איןin װאַרשעWarsaw (Poland); Warsaw (English) Warszawa (Polish):
15
לכּבֿודfor the sake of; in honor of בעליmasters of היקר החכם מופֿלגunusual; important; scholar הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם1מענדלMendel נ"י!
ערשטנסfirst קוםcome איךI דירyou צו מעלדןannounce אַזthat; when; if מירme; we זענעןbe דאָhere אַלעall גאָטGod, deity צו דאַנקעןthank; thanks; gratitude
איןin בעסטןgood; thoroughly געזונטhealthy; health, גיבgive גאָטGod, deity דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) נעמלעכעsimilar פֿוןfrom; of דירyou צו הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister אױףon; awake װײַטערfar; further, next (as "vayter"); separate ניטnot
ערגערbad; anger; annoy. צװײטנסsecondly; on second thought שרײַבwrite איךI דירyou, בעליmasters of היקר, אַזthat; when; if אױבif דו װילסטwant מירme; we
שרײַבןwrite זאָלסטוshould מירme; we ניטnot שרײַבןwrite פֿוןfrom; of דײַנעyour שלימזלען די קלײנעsmall מיטexert; with; middle די גרױסעlarge
מיטexert; with; middle די גאָרvery; entirely; surprisingly; whole גאָרvery; entirely; surprisingly; whole גרױסעlarge לידלsong; poem1מאַכערסbig shot; fixer, לאָזןlet זײ דירyou גײןgo; plan to (with infinitive); passable (path) כּף־הקלעpurgatory מיטexert; with; middle זײערעtheir
גראַמעןgram; rhyme, זײ זאָלןshould האָבןhave; give birth מײַןmy מיגרעןmigraine (illness) מיטexert; with; middle מײןmostly; intend; intention קאָפּװײטיקheadache, װאָלטvolt (electrical); would זיךself זײ מערproblem; increase; more; carrot
ניטnot געגראַמטrhyme. זײ זאָלןshould אַזױsuch; so; thus; yes קענעןbe able, know עסןthe letter S; eat; food װי איךI קעןbe able, know איצטnow שרײַבןwrite דירyou אַ בריו,
אַזthat; when; if סךיהכּל, אױבif דו װױלסט װיסןknow; knowledge, דרײטtwirl; turn; twist זיךself מירme; we די גאַנצעwhole, full, complete שטובhouse, home; room אוןand עס
פֿינטלט מירme; we איןin די אױגןeye (anatomy). נאָרbut, only װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) דעןin that case; else; (after question, expecting negative answer)? מ'האָטhave; give birth מיךme געבעטןmake into a bed; request; prayer; plea הײַנטtoday; now consider; so then? איןin
דערthe, this פֿריearly עטלעכעseveral מענטשןperson, human, responsible or mature person, אַזthat; when; if איךI זאָלshould דירyou למען־השםfor Gods sake שרײַבןwrite מכּוחin regard to, about, concerning אַ מעשׂהstory; genitalia (vulgar)
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of אונדזus האָטhave; give birth זיךself געטראָפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh"), די גאַנצעwhole, full, complete שטאָטreserved seat or place in synagogue; town איזbe; so אַרײַנגעקראָכןcreep, crawl איןin אַ
בלאָטעmud; dirt; nonsense, ניטnot אַהערhither ניטnot אַהיןthither; there, װילןwant; will, desire זײ טאָמערperhaps; lest; if perchance; in case קענסטוbe able, know זײ עפּעסsomething; somehow; somewhat; very העלפֿןhelp מיטexert; with; middle /
אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware עצהadvice; advise, כאָטשalthough; at least; you might as well (with imperative); Chodecz (Polish) (Congress Poland) איךI װײסknow ניטnot, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ביסטbe דו עפּעסsomething; somehow; somewhat; very געװאָרןbecome בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of זײ מיטexert; with; middle אַ מאָלmoth (insect); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time
דערthe, this גרױסערlarge חכםsage; fool (ironic), מיטןwith; middle גרױסןlarge קאָפּמענטשintellectual, מיטןwith; middle בעל־יועץadvisor. נאָרbut, only ױ זאָגטsay; recite (prayer or religious text) די
מאַמעmother; mare (balegole-loshn): גיבgive מירme; we גאָטעניוdear God ניטnot קײןto; not any שׂכלwisdom, common sense, prudence, ניטnot קײןto; not any פֿאַרשטאַנדunderstand, נאָרbut, only אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) קלײןsmall
שטיקעלעpiece (of substance); small amount of; piece (in a performance); gimmick; foreskin discarded after circumcision הצלחהsuccess... די מעשׂהstory; genitalia (vulgar) איזbe; so אַזאַsuch מעשׂהstory; genitalia (vulgar):
ס'איזbe; so פֿאַראַןexist (with "es iz") בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of אונדזus אַ חבֿרהgang, אַ שפּאָגלbrand new (with "nay") נײַעnew חבֿרהgang, הײסטorder, tell; be called, be named זי מיטexert; with; middle אירher; you (pl)
הײיליקן נאָמעןname ,הכנסתprovision for1כּלהbride; engaged woman; girlfriend; dress as if younger than one is (with "zikh")" אוןand פֿאַרנעמטbe busy; occupy זיךself דערמיטwith; herewith; thereby, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זי פֿאַרזאָרגטsupply, provide; worry
מיטexert; with; middle נדןdowry אַלעall מײדלעךgirl. װי באַלדsoon; immediately נאָרbut, only אַזthat; when; if גאָטGod, deity העלפֿטhalf; help, אַ מײדלgirl װערטbecome; defend; forbid; value; worth אַ כּלהbride; engaged woman; girlfriend; dress as if younger than one is (with "zikh"),
אַזױsuch; so; thus; yes באַקומטacquire, receive זי דרײַ3 הונדערטhundred קערבלעךruble (Ukrainian money: карбованець); basket נדןdowry פֿוןfrom; of דערthe, this חבֿרהgang! דערthe, this טאַטעfather מעגmay
זיךself זײַןbe; his; its װערbecome; defend; forbid; who עס ױל, ― אַ סוחרmerchant אָדערvein; or אַ בעליmasters ofמלאָכהhandcraft, אַ קרעמערstorekeeper אָדערvein; or אַ
מלמדteacher (kheder), אַ נגידwealthy person אָדערvein; or אַ קבצןpauper אַביif only ער איזbe; so אַ טשלען פֿוןfrom; of דערthe, this חבֿרהgang, איזbe; so שױןlook after; care for; already; right away
גוטgood; thoroughly; property; possession; estate. אוןand אַ טשלען קאָןbe able; dance figure; round of a card game זײַןbe; his; its יעדערערeach, מ'דאַרףneed, require דערצוtoo, in addition; thereto ניטnot קײןto; not any חכמהwit; wisdom; punchline; make a clever statement, ניטnot קײןto; not any
בריהשאַפֿטexpertise, נאָרbut, only אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) פֿינפֿערלfive-unit money (copper), דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named װערbecome; defend; forbid; who עס האָטhave; give birth אוןand קאָןbe able; dance figure; round of a card game אוןand ױל
אײַנשטעלןset in order; pickle (vegetables); defend (with "zikh far"); enter into danger (with "dos lebn"); order; situation אַ פֿינפֿערלfive-unit money (copper), אַזױsuch; so; thus; yes װערטbecome; defend; forbid; value; worth ער אַ טשלען פֿוןfrom; of דערthe, this חבֿרהgang, אוןand זײַןbe; his; its טאָכטערdaughter,
16
|