מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע ־
6
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי,
רא שי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקו החײם והשלום,
השם־יתברך זאָל העלפֿן, מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר
גוטס מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן.
וה שנית זײַ וױסן, זוגתי היקרה, אַז מײַן גרױסע קאָמבינאַציע, װאָס
איך האָב און װאָס דו פֿרעגסט זיך אַזױ נאָך אױף איר, איז מוראדיק פֿאַר"
פּלאָנטערט, נאָר איך קאָן זי דיר אַרױסגעבן אין צױי וװוערטער, צױי גע"
צײלטע װערטער מערניט, נאָר װאָס אױף זײ שטײט די גאַנצע װעלט. די צױי
װערטער זענען ― שלום און װואָגשאָל,
שלום ― דאָס איז אַ זאַך, װאָס אָן דעם װאָלט די װעלט קײן קיום ניט
געהאַט, אײנער דעם אַנדערן װאָלט אײיַנגעשלונגען לעבעדיקערהײט, עס װאָלט
ניט געװען ניט קײן מיסחר, ניט קײן באַנען, ניט קײן שיפֿן, ניט קײן שטעט,
ניט קײן געלט, ― תּהו־ובהו. דאָס איז אַזױ פּראָסט, ױ פֿאַר אַ גראָשן אַ בײגל,
און איך מײן אַז מען באַדאַרף עס דיר לאַנג ניט קײַען. דו פֿאַרשטײסט עס שױן
אַלײן, דו קענסט דיר נעמען אַ מוסר טאַקע פֿון דײַן כּתרילעװעקע. שטעל דיר
פֿאָר, אַז אין אַ שײנעם פֿרימאָרגן גײט אַרױס אין כּתרילעװקע אַ זאַקאָן, אַז ס'איז
אױס זאַקאָן, דאָס הײסט אַז יעדער קאָן זיך טאָן װאָס ער װיל און נעמען װאָס
זײַן האַרץ גלוסט! באַדאַרף איך דיר לאַנג באַשרײַבן, װי די שטאָט װאָלט
דעמאָלט אױסגעזען? און װאָס פֿאַר אַ פּנים עס װאָלט דעמאָלט באַקומען דער
מאַרק מיט די קלײטן, מיט די הײַזער, מיט די בעלײבתּים און דערהױפּט די
נגידים? אין אײנע דרײ־פֿיר טעג, נאַרעלע, װאָלט מען זיך אײנס דאָס אַנדערע
אױסגעקױלעט, צעראַבעװעט און פֿאַרברענט, און פֿון כּתרילעװקע װאָלט נאָר
געבליבן אַ זכר, אַז אױף דעם אָרט איז אַ מאָל געשטאַנען אַ שטעטל, װאָס האָט
געהײסן כּתרילעװקע... כּל־זמן אָבער דער זאַקאָן איז זאַקאָן און מענטשן לעבן
בשלום איז, װי די מעשׂה איז, צי גוט צי שלעכט, נאָר די שטאָט איז אַ שטאָט,
84
|
|
mnHm-mendl fun vuarshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in fTrilevke -
6
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi,
r# shi T bin ikh dir moydiye, az ikh bin bruXihshm bku hakhayem uhshlum,
hshm-yisborekh zol helfn, m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor
guts mit bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn.
uh sheynes zay uoysn, zugosi hikrh, az mayn groyse kombinatsye, vos
ikh hob un vos du fregst zikh azoy nokh oyf ir, iz mur#dik far"
plontert, nor ikh kon zi dir aroysgebn in tsoyi uvuerter, tsoyi ge"
tseylte verter mernit, nor vos oyf zey shteyt di gantse velt. di tsoyi
verter zenen ― sholem un vuogshol,
sholem ― dos iz a zakh, vos on dem volt di velt keyn kiyem nit
gehat, eyner dem andern volt eyi�ngeshlungen lebedikerhayt, es volt
nit geven nit keyn miskher, nit keyn banen, nit keyn shifn, nit keyn shtet,
nit keyn gelt, ― Whu-ubhu. dos iz azoy prost, oy far a groshn a beygl,
un ikh meyn az men badarf es dir lang nit kayen. du farshteyst es shoyn
aleyn, du kenst dir nemen a muser take fun dayn KTrileveke. shtel dir
for, az in a sheynem frimorgn geyt aroys in KTrilevke a zakon, az s'iz
oys zakon, dos heyst az yeder kon zikh ton vos er vil un nemen vos
zayn harts glust! badarf ikh dir lang bashraybn, vi di shtot volt
demolt oysgezen? un vos far a ponem es volt demolt bakumen der
mark mit di kleytn, mit di hayzer, mit di beleybatem un derhoypt di
negidem? in eyne drey-fir teg, narele, volt men zikh eyns dos andere
oysgekoylet, tserabevet un farbrent, un fun KTrilevke volt nor
geblibn a zokher, az oyf dem ort iz a mol geshtanen a shtetl, vos hot
geheysn KTrilevke... Kl-zman ober der zakon iz zakon un mentshn lebn
hasholem iz, vi di mayse iz, tsi gut tsi shlekht, nor di shtot iz a shtot,
84
|
מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע ־
6
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי,
רא שי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקו החײם והשלום,
השם־יתברך זאָל העלפֿן, מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר
גוטס מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן.
וה שנית זײַ וױסן, זוגתי היקרה, אַז מײַן גרױסע קאָמבינאַציע, װאָס
איך האָב און װאָס דו פֿרעגסט זיך אַזױ נאָך אױף איר, איז מוראדיק פֿאַר"
פּלאָנטערט, נאָר איך קאָן זי דיר אַרױסגעבן אין צױי וװוערטער, צױי גע"
צײלטע װערטער מערניט, נאָר װאָס אױף זײ שטײט די גאַנצע װעלט. די צױי
װערטער זענען ― שלום און װואָגשאָל,
שלום ― דאָס איז אַ זאַך, װאָס אָן דעם װאָלט די װעלט קײן קיום ניט
געהאַט, אײנער דעם אַנדערן װאָלט אײיַנגעשלונגען לעבעדיקערהײט, עס װאָלט
ניט געװען ניט קײן מיסחר, ניט קײן באַנען, ניט קײן שיפֿן, ניט קײן שטעט,
ניט קײן געלט, ― תּהו־ובהו. דאָס איז אַזױ פּראָסט, ױ פֿאַר אַ גראָשן אַ בײגל,
און איך מײן אַז מען באַדאַרף עס דיר לאַנג ניט קײַען. דו פֿאַרשטײסט עס שױן
אַלײן, דו קענסט דיר נעמען אַ מוסר טאַקע פֿון דײַן כּתרילעװעקע. שטעל דיר
פֿאָר, אַז אין אַ שײנעם פֿרימאָרגן גײט אַרױס אין כּתרילעװקע אַ זאַקאָן, אַז ס'איז
אױס זאַקאָן, דאָס הײסט אַז יעדער קאָן זיך טאָן װאָס ער װיל און נעמען װאָס
זײַן האַרץ גלוסט! באַדאַרף איך דיר לאַנג באַשרײַבן, װי די שטאָט װאָלט
דעמאָלט אױסגעזען? און װאָס פֿאַר אַ פּנים עס װאָלט דעמאָלט באַקומען דער
מאַרק מיט די קלײטן, מיט די הײַזער, מיט די בעלײבתּים און דערהױפּט די
נגידים? אין אײנע דרײ־פֿיר טעג, נאַרעלע, װאָלט מען זיך אײנס דאָס אַנדערע
אױסגעקױלעט, צעראַבעװעט און פֿאַרברענט, און פֿון כּתרילעװקע װאָלט נאָר
געבליבן אַ זכר, אַז אױף דעם אָרט איז אַ מאָל געשטאַנען אַ שטעטל, װאָס האָט
געהײסן כּתרילעװקע... כּל־זמן אָבער דער זאַקאָן איז זאַקאָן און מענטשן לעבן
בשלום איז, װי די מעשׂה איז, צי גוט צי שלעכט, נאָר די שטאָט איז אַ שטאָט,
84
|