336 שלום עליכם
ניקן. קופּערניק, ער זאָל װעלן, קאָן ער טאָן אַ סך. זײער אַ סך! אַ קלײ־
ניקײט קופּערניק? מיט אַזאַ פּראָטעקציע קאָן מען דורכברעכן מױערן!
באַװעגן די גרעסטע לײַט! און נישט לאַנג געטראַכט, זעצט זיך אַװעק
דער „אוטשאָנע יעװרײ“ און שרײַבט אַ קאַרטל צו זײַן בעסטן פֿרײַנט
און קאָלעגע, צום באַרימטן אַדװאָקאַט לעװ אַבראַמאָװיטש קופּערניק.
76
קופּערניק
ער זוכט דעם באַרימטן אַדװאָקאַט אַפֿן „קרעשטשאַטיק“. ― „מעניאַלנאַיאַ קאָנטאָראַ
קופּערניקאַ“. ― אין אָקרוזשנע סוד. ― ער געפֿינט ענדלעך װעמען ער זוכט. און
די פּראָטעקציע װירקט. ― אַ קלײנער טעות: ניט קופּערניק, נאָר משה עפּעלבױם
פֿון ביעלאָצערקאָװ
דער נאָמען קופּערניק, אָדער װי מע האָט אים גערופֿן צװישן ייִדן
„ ק אָ פּ ע ר נ י ק אָ װ “, איז געװען כּמעט אַזױ באַרימט און פּאָ־
פּולער, װי אַלכּסנדר פֿאָן הומבאָלד אין אײראָפּע, אָדער װי קאָלומבוס אין
אַמעריקע. דער פּראָצעס פֿון קוטאַאיס, דער באַרימטער בלוט־בלבול, װאָס
קופּערניק האָט פֿאַרטײדיקט און רײנגעװאַשן, האָט אים געמאַכט אַזױ באַ־
רימט, װי אין אַ סך יאָרן אַרום האָט באַרימט געמאַכט אַן אַנדערן אַד־
װאָקאַט, אָ. אָ. גרוזענבערגן, דער פּראָצעס פֿון מענדל בײליס. און אַזױ
װי גרוזענבערגן, אַזױ האָט מען פֿון קופּערניקן אין זײַן צײַט דערצײלט
נסים ונפֿלאָות, אַרומגערינגלט אים מיט לעגענדעס.
האָבנדיק אַ פּראָטעקציע צו אַזאַ מאַן, װי קופּערניק, מעג מען זיך
שױן דערלױבן צו טרױמען, פֿאַנטאַזירן און חלומען די בעסטע חלומות.
כאַפּן זיך שטאַרק איז אױך ניטאָ װאָס. ובפֿרט, אַז ער װײס נאָך גאָרניט,
װוּ קופּערניקס אַדרעס איז. האָט ער זיך פּאַװאָליע אַרױפֿגעדראַפּעט אַפֿן
הױכן „קרעשטשאַטיק“, די שענסטע גאַס אין קיִעװ, און דאָרט איז
אונדזער העלד ניט שװער געװען צו דערפֿרעגן זיך, װוּ קופּערניק זיצט.
אַרײַן אין אַ הױף אַקעגן האָטעל „יעװראָפּאַ“, האָט ער איבערגעלײענט אַף
רוסיש: „מיעניאַלנאַיאַ קאָנטאָראַ קופּערניקאַ“. איז אים אַפֿילו געװען אַ
חידוש, װי קומט צו קופּערניק דעם אַדװאָקאַט אַ „מיעניאַלנע קאַנטאָר“?
נאָר עס איז אים באַלד פֿאַרענטפֿערט געװאָרן די קשיה.
אַרײַנגעקומען אינעװײניק אין קופּערניקס קאַנטאָר, האָט ער געטראָפֿן
אַ יונגנמאַן מיט בלױע ברילן און אַ ייִדענע אַ ליטװעטשקע אין אַ װײַסן
פּאַריק.
|
|
336 sholem aleykhem
nikn. kupernik, er zol veln, kon er ton a sakh. zeyer a sakh! a kley-
nikayt kupernik? mit aza protektsye kon men durkhbrekhn moyern!
bavegn di greste layt! un nisht lang getrakht, zetst zikh avek
der "utshone yevrey'' un shraybt a kartl tsu zayn bestn fraynt
un kolege, tsum barimtn advokat lev abramovitsh kupernik.
76
kupernik
er zukht dem barimtn advokat afn "kreshtshatik''. ― "menyalnaya kontora
kupernika''. ― in okruzhne sod. ― er gefint endlekh vemen er zukht.
un
di protektsye virkt. ― a kleyner toes: nit kupernik, nor Moyshe epelboym
fun byelotserkov
der nomen kupernik, oder vi me hot im gerufn tsvishn yidn
" kopernikov '', iz geven kemat azoy barimt un po-
puler, vi eyleksender fon humbold in eyrope, oder vi kolumbus in
amerike. der protses fun kuta#is, der barimter blut-blbul, vos
kupernik hot farteydikt un reyngevashn, hot im gemakht azoy ba-
rimt, vi in a sakh yorn arum hot barimt gemakht an andern ad-
vokat, o. o. gruzenbergn, der protses fun mendl beylis. un azoy
vi gruzenbergn, azoy hot men fun kupernikn in zayn tsayt dertseylt
nisem unflouT, arumgeringlt im mit legendes.
hobndik a protektsye tsu aza man, vi kupernik, meg men zikh
shoyn derloybn tsu troymen, fantazirn un kholemen di beste khaloymes.
khapn zikh shtark iz oykh nito vos. ubfrt, az er veys nokh gornit,
vu kuperniks adres iz. hot er zikh pavolye aroyfgedrapet afn
hoykhn "kreshtshatik'', di shenste gas in kiev, un dort iz
undzer held nit shver geven tsu derfregn zikh, vu kupernik zitst.
arayn in a hoyf akegn hotel "yevropa'', hot er ibergeleyent af
rusish: "myenyalnaya kontora kupernika''. iz im afile geven a
khidesh, vi kumt tsu kupernik dem advokat a "myenyalne kantor''?
nor es iz im bald farentfert gevorn di kshih.
arayngekumen ineveynik in kuperniks kantor, hot er getrofn
a yungnman mit bloye briln un a yidene a litvetshke in a vaysn
parik.
|
336 שלוםpeace עליכםto you
ניקןgrimaces. קופּערניק, ער זאָלshould װעלןwave; will (future); boil milk; want, קאָןbe able; dance figure; round of a card game ער טאָןtone; ton (weight); do אַ סך. זײערtheir; very אַ סך! אַ
קלײניקײטtriviality קופּערניק? מיטexert; with; middle אַזאַsuch פּראָטעקציעpatronage, pull, special influence; recommendation letter קאָןbe able; dance figure; round of a card game מעןone (indefinite subject) דורכברעכןbreak; wring the hands; twist; vomit מױערן(outside) wall; (brick or cement) building; build a wall!
באַװעגןmove די גרעסטעlarge לײַטborrow; people; respectable person! אוןand נישטnot לאַנגlong; for (duration); long; for (duration) געטראַכטthink; plan, זעצטseat; place זיךself אַװעקaway
דערthe, this „אוטשאָנע יעװרײ“ אוןand שרײַבטwrite אַ קאַרטלcard; (playing) card צו זײַןbe; his; its בעסטןgood; thoroughly פֿרײַנטrelative
אוןand קאָלעגעcolleague, צוםtowards באַרימטןboast, gloat (with "zikh"); be known, be famous אַדװאָקאַטlawyer לעװ אַבראַמאָװיטש קופּערניק.
76
קופּערניק
ער זוכטdisease; seek דעםthe, this באַרימטןboast, gloat (with "zikh"); be known, be famous אַדװאָקאַטlawyer אַפֿן „קרעשטשאַטיק“. ― „מעניאַלנאַיאַ קאָנטאָראַ
קופּערניקאַ“. ― איןin אָקרוזשנע סודsecret. ― ער געפֿינטfind ענדלעךat last; eventually װעמעןwhom ער זוכטdisease; seek. אוןand
די פּראָטעקציעpatronage, pull, special influence; recommendation letter װירקטhave an effect; cause. ― אַ קלײנערsmall; penis (anatomy) (slang) טעותerror, mistake: ניטnot קופּערניק, נאָרbut, only משה עפּעלבױם
פֿוןfrom; of ביעלאָצערקאָװ
דערthe, this נאָמעןname קופּערניק, אָדערvein; or װי מע האָטhave; give birth איםhim; it גערופֿןcall צװישןbetween ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger
„ ק אָ פּ ע ר נ י ק אָ װ “, איזbe; so געװעןbe כּמעטalmost אַזױsuch; so; thus; yes באַרימטboast, gloat (with "zikh"); be known, be famous אוןand
פּאָפּולערpopular, װי אַלכּסנדרAlexander פֿאָןflag הומבאָלד איןin אײראָפּעEurope, אָדערvein; or װי קאָלומבוסChristopher Columbus איןin
אַמעריקעAmerica. דערthe, this פּראָצעסcourt case; process פֿוןfrom; of קוטאַאיס, דערthe, this באַרימטערboast, gloat (with "zikh"); be known, be famous בלוטblood; bleed; bleed; become bloody (with "zikh"); make bloody1בלבול, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)
קופּערניק האָטhave; give birth פֿאַרטײדיקטdefend אוןand רײנגעװאַשןcleanse of impurity or sin, האָטhave; give birth איםhim; it געמאַכטmake; defecate (with "mit"); artificial אַזױsuch; so; thus; yes
באַרימטboast, gloat (with "zikh"); be known, be famous, װי איןin אַ סך יאָרןyear אַרוםaround האָטhave; give birth באַרימטboast, gloat (with "zikh"); be known, be famous געמאַכטmake; defecate (with "mit"); artificial אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אַנדערןother; next
אַדװאָקאַטlawyer, אָ. אָ. גרוזענבערגן, דערthe, this פּראָצעסcourt case; process פֿוןfrom; of מענדלMendel בײליס. אוןand אַזױsuch; so; thus; yes
װי גרוזענבערגן, אַזױsuch; so; thus; yes האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) פֿוןfrom; of קופּערcopper (Cu)ניקןgrimaces איןin זײַןbe; his; its צײַטtime; menstrual period (with "di") דערצײלטrecount, tell, narrate
נסיםmiracle ונפֿלאָות, אַרומגערינגלטsurround איםhim; it מיטexert; with; middle לעגענדעסlegend.
האָבנדיקhave; give birth אַ פּראָטעקציעpatronage, pull, special influence; recommendation letter צו אַזאַsuch מאַןman; husband, װי קופּערניק, מעגmay מעןone (indefinite subject) זיךself
שױןlook after; care for; already; right away דערלױבןallow צו טרױמעןdream; dream (as of an ideal), פֿאַנטאַזירןfantasize אוןand חלומעןdream (with "es ... zikh" +dative) די בעסטעgood; thoroughly חלומותdream.
כאַפּןcatch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") זיךself שטאַרקstrengthen; strong, powerful; very; overpower, vanquish איזbe; so אױךalso ניטאָnot present; not existing װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb). ובפֿרט, אַזthat; when; if ער װײסknow נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) גאָרניטnothing,
װוּwhere קופּערניקס אַדרעסaddress איזbe; so. האָטhave; give birth ער זיךself פּאַװאָליעslow (Ukrainian поволє); slow (Ukrainian поволє); slow (Ukrainian поволє) אַרױפֿגעדראַפּעטscratch; clamber (with "zikh") אַפֿן
הױכןhigh; tall; loud; raise; rise (with "zikh"); breathe; exhale; breath „קרעשטשאַטיק“, די שענסטעpretty גאַסstreet איןin קיִעװKiev (Ukraine), אוןand דאָרטthere איזbe; so
אונדזערour העלדhero ניטnot שװערdifficult; heavy; swear; father-in-law געװעןbe צו דערפֿרעגןdiscover by asking זיךself, װוּwhere קופּערניק זיצטsit.
אַרײַןinto איןin אַ הױףyard; court; heap up אַקעגןacross from, opposite, vis-à-vis; near (in time) האָטעלhotel „יעװראָפּאַ“, האָטhave; give birth ער איבערגעלײענטread אַף
רוסישRussia: „מיעניאַלנאַיאַ קאָנטאָראַ קופּערניקאַ“. איזbe; so איםhim; it אַפֿילוeven, only געװעןbe אַ
חידושnovelty, surprise, wonder; marvel, װי קומטcome צו קופּערניק דעםthe, this אַדװאָקאַטlawyer אַ „מיעניאַלנע קאַנטאָרoffice; cantor“?
נאָרbut, only עס איזbe; so איםhim; it באַלדsoon; immediately פֿאַרענטפֿערטgive an excuse (with "zikh"); solve a problem געװאָרןbecome די קשיה.
אַרײַנגעקומעןcome אינעװײניקinternal, inside איןin קופּערניקס קאַנטאָרoffice; cantor, האָטhave; give birth ער געטראָפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh")
אַ יונגנמאַןyouth מיטexert; with; middle בלױעblue ברילןeyeglass (clothing); roar (sound of a lion, bear, or slaughtered ox) אוןand אַ ייִדענעJewish woman (sometimes pejorative); homemaker אַ ליטװעטשקעJewish Lithuanian איןin אַ װײַסןwhite; whitewash
פּאַריק.
|