23
זײַ געזונט, װאָראָנקאָ!
דער העלד געזעגנט זיך אָפּ מיט זײַן שטעטעלע ― ער שװערט װעגן אוצר. ―
ער איז גרײט אַװעקצושענקען גערגעלען זײַנע אַלטע שיך. ― אַ נאַרישער
אינצידענט מיט „פֿרומע די מױד“.
װיפֿל דאָס שטעטל האָט זיך ניט צוגעגעסן, װיפֿל די מענטשן זײַנען
ניט נמאס געװאָרן, און װיפֿל פּיניעלע שימעלעס האָט אין זײַן צײַט
ניט געמאַכט עס צו קלײנגעלט, האָט װאָראָנקאָ פֿאַרן אַװעקפֿאָר פֿון נחום
װעװיקס קינדער אין דער גרױסער שטאָט אַרײַן צוריק באַקומען באַ זײ
אין די אױגן דעם אַמאָליקן חן מיטן אַמאָליקן גלאַנץ, און עס האָט באמת
האַרצעדיק באַנג געטאָן מיט דעם זיך צו שײדן.
גלײַך װי מיט עפּעס אַ לעבעדיקער זאַך, גלײַך װי מיט אַ ליבן און גע־
טרײַען חבֿר ― אַזױ האָט זיך שלום נחום װעװיקס געזעגנט מיטן שטעטל,
אָנגעהױבן פֿון דעם הױף מיטן גאָרטן און מיט איטלעכס בײמעלע, װאָס
האָבן שױן איצטער געהערט צו אַן אַנדערן, און אױסגעלאָזט מיטן באַרג,
װאָס אַף יענער זײַט בית־המדרש, און מיט דער „לעװאַדע“, װאָס אַף
יענער זײַט שטאָט, ― די ערטער, װוּ ער האָט פֿאַרבראַכט מיט זײַנע
בעסטע חבֿרים, רעכענענדיק פֿון דעם ערשטן, פֿון שמואליק דעם יתום,
ביזן לעצטן ― ביז גערגעלע־גנבֿ.
גאַנץ באַזונדער האָט ער זיך אָפּגעשטעלט אַף יענעם אָרט, װוּ עס איז
געלעגן, װעדליק שמואליק האָט געװוּסט כּמעט פֿאַר געװיס, באַהאַלטן דער
אוצר; װי אַ פֿאַרכּשופֿטער איז ער געשטאַנען אײנער אַלײן אין אַ הײלי־
קער שטילקײט, און אַ גאַנצע רײע פֿון מחשבֿות האָבן זיך דורכגעטראָגן
אין זײַן קאָפּ: װאָס װעט זײַן מיטן דאָזיקן אוצר, טאָמער חס ושלום גע־
פֿינט אים אַ גױ, ניט קײן ייִד?... און צי איז דאָס מעגלעך, אַז אַ גױ זאָל
אים געפֿינען? ― דאָס קאָן װיסן נאָר אַזאַ מענטש, װי זײַן חבֿר שמוא־
ליק... װוּ קאָן זײַן איצטער שמואליק? צי װעט ער זיך באַגעגענען אַמאָל
מיט שמואליקן? און װאָס װעט זײַן, אױב זײ װעלן זיך באַגעגענען? ―
אַז זײ װעלן זיך באַגעגענען ערגעץ־װוּ, איז דאָס ערשטע װעלן זײ מסתּמא
בײדע קומען צו פֿאָרן אַהער אַף אַ קורצע צײַט, בײדע אינאײנעם, באַ־
קוקן נאָך אַמאָל די אַלע ערטער, װוּ זײ האָבן אינאײנעם פֿאַרבראַכט
זײערע בעסטע ייִנגלשע יאָרן. און דערנאָך װעלן זײ זיך אַ נעם טאָן צום
אוצר אַף אַלע כּלים: פֿריִער װעט אײנער פֿאַסטן תּעניתים, דערנאָך דער
אַנדערער, און אַז זײ װעלן פֿאַרטיק װערן מיט די תּעניתים און מיטן
תּהלים־זאָגן, װעלן זײ נעמען זוכן דעם אוצר. און אַז זײ װעלן
|
|
23
zay gezunt, voronko!
der held gezegnt zikh op mit zayn shtetele ― er shvert vegn oytser. ―
er iz greyt avektsushenken gergelen zayne alte shikh. ― a narisher
intsident mit "frume di moyd''.
vifl dos shtetl hot zikh nit tsugegesn, vifl di mentshn zaynen
nit nm#s gevorn, un vifl pinyele shimeles hot in zayn tsayt
nit gemakht es tsu kleyngelt, hot voronko farn avekfor fun Nokhem
veviks kinder in der groyser shtot arayn tsurik bakumen ba zey
in di oygn dem amolikn kheyn mitn amolikn glants, un es hot beemes
hartsedik bang geton mit dem zikh tsu sheydn.
glaykh vi mit epes a lebediker zakh, glaykh vi mit a libn un ge-
trayen khaver ― azoy hot zikh sholem Nokhem veviks gezegnt mitn shtetl,
ongehoybn fun dem hoyf mitn gortn un mit itlekhs beymele, vos
hobn shoyn itster gehert tsu an andern, un oysgelozt mitn barg,
vos af yener zayt bes-hamedresh, un mit der "levade'', vos af
yener zayt shtot, ― di erter, vu er hot farbrakht mit zayne
beste khaveyrem, rekhenendik fun dem ershtn, fun shmu#lik dem yosem,
bizn letstn ― biz gergele-ganef.
gants bazunder hot er zikh opgeshtelt af yenem ort, vu es iz
gelegn, vedlik shmu#lik hot gevust kemat far gevis, bahaltn der
oytser; vi a farKshoyfeter iz er geshtanen eyner aleyn in a heyli-
ker shtilkayt, un a gantse reye fun makhshoves hobn zikh durkhgetrogn
in zayn kop: vos vet zayn mitn dozikn oytser, tomer khas ushlum ge-
fint im a goy, nit keyn yid?... un tsi iz dos meglekh, az a goy zol
im gefinen? ― dos kon visn nor aza mentsh, vi zayn khaver shmu#-
lik... vu kon zayn itster shmu#lik? tsi vet er zikh bagegenen amol
mit shmu#likn? un vos vet zayn, oyb zey veln zikh bagegenen? ―
az zey veln zikh bagegenen ergets-vu, iz dos ershte veln zey mistome
beyde kumen tsu forn aher af a kurtse tsayt, beyde in#eynem, ba-
kukn nokh amol di ale erter, vu zey hobn in#eynem farbrakht
zeyere beste yinglshe yorn. un dernokh veln zey zikh a nem ton tsum
oytser af ale keylem: frier vet eyner fastn taneysem, dernokh der
anderer, un az zey veln fartik vern mit di taneysem un mitn
Whlim-zogn, veln zey nemen zukhn dem oytser. un az zey veln
|
23
זײַbe געזונטhealthy; health, װאָראָנקאָ!
דערthe, this העלדhero געזעגנטbid farewell (with "zikh"); bid farewell (with "zikh") זיךself אָפּfinishing; up (as separable part of verb) מיטexert; with; middle זײַןbe; his; its שטעטעלעtown ― ער שװערטswear װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh אוצרtreasure. ―
ער איזbe; so גרײטprepare; ready אַװעקצושענקעןgive away גערגעלען זײַנעhis אַלטעold, stale שיךshoe (clothing). ― אַ נאַרישערfoolish
אינצידענטincident מיטexert; with; middle „פֿרומעpious; Frume די מױדmaid“.
װיפֿלhow many דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) שטעטלtown האָטhave; give birth זיךself ניטnot צוגעגעסןbecome boring (with "zikh"), װיפֿלhow many די מענטשןperson, human, responsible or mature person זײַנעןbe
ניטnot נמאס געװאָרןbecome, אוןand װיפֿלhow many פּיניעלע שימעלעסSimon האָטhave; give birth איןin זײַןbe; his; its צײַטtime; menstrual period (with "di")
ניטnot געמאַכטmake; defecate (with "mit"); artificial עס צו קלײנגעלטchange (money), האָטhave; give birth װאָראָנקאָ פֿאַרןfor; before; in the time of אַװעקפֿאָרdeparture פֿוןfrom; of נחום
װעװיקס קינדערchild איןin דערthe, this גרױסערlarge שטאָטreserved seat or place in synagogue; town אַרײַןinto צוריקback באַקומעןacquire, receive באַ זײ
איןin די אױגןeye (anatomy) דעםthe, this אַמאָליקןformer; in former days חן מיטןwith; middle אַמאָליקןformer; in former days גלאַנץshine, gleam, אוןand עס האָטhave; give birth באמתtruly
האַרצעדיקhearty; cordial באַנגanxious געטאָןdo מיטexert; with; middle דעםthe, this זיךself צו שײדןsheath; vagina (anatomy); separate.
גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) װי מיטexert; with; middle עפּעסsomething; somehow; somewhat; very אַ לעבעדיקערlively, alive זאַךthing; vagina (anatomy), גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) װי מיטexert; with; middle אַ ליבןlove; dear אוןand
געטרײַעןfaithful; devoted חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend ― אַזױsuch; so; thus; yes האָטhave; give birth זיךself שלוםpeace נחום װעװיקס געזעגנטbid farewell (with "zikh"); bid farewell (with "zikh") מיטןwith; middle שטעטלtown,
אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") פֿוןfrom; of דעםthe, this הױףyard; court; heap up מיטןwith; middle גאָרטןgarden אוןand מיטexert; with; middle איטלעכסeach בײמעלעtree, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)
האָבןhave; give birth שױןlook after; care for; already; right away איצטערnow געהערטbelong; hear, smell (with "zikh") צו אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אַנדערןother; next, אוןand אױסגעלאָזטlet מיטןwith; middle באַרגmountain,
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אַף יענערthat זײַטbe; side, page בית־המדרשhouse of study, אוןand מיטexert; with; middle דערthe, this „לעװאַדעfield, meadow“, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אַף
יענערthat זײַטbe; side, page שטאָטreserved seat or place in synagogue; town, ― די ערטערplace; position, װוּwhere ער האָטhave; give birth פֿאַרבראַכטpass the time pleasantly מיטexert; with; middle זײַנעhis
בעסטעgood; thoroughly חבֿריםfriend, comrade (male); boyfriend, רעכענענדיקcalculate, plan פֿוןfrom; of דעםthe, this ערשטןfirst, פֿוןfrom; of שמואליקSamuel דעםthe, this יתוםorphan,
ביזןuntil, at the time (in future) when לעצטןlast ― ביזuntil, at the time (in future) when גערגעלעthroat, windpipe1גנבֿthief; rascal.
גאַנץwhole, full, complete באַזונדערseparate, special האָטhave; give birth ער זיךself אָפּגעשטעלטremain (with "zikh") אַף יענעםthat אָרטplace; position, װוּwhere עס איזbe; so
געלעגןlie, װעדליקaccording to; concerning שמואליקSamuel האָטhave; give birth געװוּסטknow כּמעטalmost פֿאַרfor; before; in the time of געװיסcertain; particular, באַהאַלטןhide; bury (euphamism); hide; bury (euphamism) דערthe, this
אוצרtreasure; װי אַ פֿאַרכּשופֿטער איזbe; so ער געשטאַנעןstand אײנערsingle; several (in plural); one אַלײןoneself (with a personal pronoun); only איןin אַ
הײליקערholy; saint שטילקײטsilence, אוןand אַ גאַנצעwhole, full, complete רײעrow, turn (at a game), series פֿוןfrom; of מחשבֿותdeep thought האָבןhave; give birth זיךself דורכגעטראָגןcarry; be pregnant
איןin זײַןbe; his; its קאָפּhead (anatomy): װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its מיטןwith; middle דאָזיקןhere אוצרtreasure, טאָמערperhaps; lest; if perchance; in case חס ושלום
געפֿינטfind איםhim; it אַ גױ, ניטnot קײןto; not any ייִדJew; person (Jewish); anonymous male stranger?... אוןand צי איזbe; so דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) מעגלעךpossible, אַזthat; when; if אַ גױ זאָלshould
איםhim; it געפֿינעןfind? ― דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) קאָןbe able; dance figure; round of a card game װיסןknow; knowledge נאָרbut, only אַזאַsuch מענטשperson, human, responsible or mature person, װי זײַןbe; his; its חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend
שמואליקSamuel... װוּwhere קאָןbe able; dance figure; round of a card game זײַןbe; his; its איצטערnow שמואליקSamuel? צי װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager ער זיךself באַגעגענעןmeet (with "zikh mit") אַמאָלonce upon a time
מיטexert; with; middle שמואליקןSamuel? אוןand װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its, אױבif זײ װעלןwave; will (future); boil milk; want זיךself באַגעגענעןmeet (with "zikh mit")? ―
אַזthat; when; if זײ װעלןwave; will (future); boil milk; want זיךself באַגעגענעןmeet (with "zikh mit") ערגעץsomewhere1װוּwhere, איזbe; so דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) ערשטעfirst װעלןwave; will (future); boil milk; want זײ מסתּמאmost likely, probably
בײדעboth קומעןcome צו פֿאָרןtravel (by vehicle) אַהערhither אַף אַ קורצעshort צײַטtime; menstrual period (with "di"), בײדעboth אינאײנעםtogether,
באַקוקןinspect, examine נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַמאָלonce upon a time די אַלעall ערטערplace; position, װוּwhere זײ האָבןhave; give birth אינאײנעםtogether פֿאַרבראַכטpass the time pleasantly
זײערעtheir בעסטעgood; thoroughly ייִנגלשעyoung יאָרןyear. אוןand דערנאָךthereafter; afterwards; after; yet, still; even; more (in positive constructions only) װעלןwave; will (future); boil milk; want זײ זיךself אַ נעםtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") טאָןtone; ton (weight); do צוםtowards
אוצרtreasure אַף אַלעall כּליםvessel; utensil: פֿריִערearly װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager אײנערsingle; several (in plural); one פֿאַסטןfast (avoid food) תּעניתיםfast (religious), דערנאָךthereafter; afterwards; after; yet, still; even; more (in positive constructions only) דערthe, this
אַנדערערother; next, אוןand אַזthat; when; if זײ װעלןwave; will (future); boil milk; want פֿאַרטיקready; prepare װערןbecome; defend; forbid מיטexert; with; middle די תּעניתיםfast (religious) אוןand מיטןwith; middle
תּהלים1זאָגןsay; recite (prayer or religious text), װעלןwave; will (future); boil milk; want זײ נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name זוכןseek דעםthe, this אוצרtreasure. אוןand אַזthat; when; if זײ װעלןwave; will (future); boil milk; want
|