22
מאיר־װעלװל בעל־עגלה מיט זײַנע „סוסים“
דער פֿעטער ניסל ― מיט װײַסע־חבֿרהניקעס אַ װײַסער חבֿרהניק ― מאיר־װעלװלס
בױד מיט די דרײַ סוסים: „מאודריק“, „טענצער“ און די „יחסנטע“. ― דער
בעל־עגלה דערצײלט זײַן ביאָגראַפֿיע.
סוף זומער (אין דרױסן איז נאָך געװען רעכט װאַרעם, נאָר גע־
שמעקט האָט שױן מיט ראָש־חודש אלול) איז אָנגעקומען אַ בױד מיט
דרײַ פֿערד פֿון דער גרױסער שטאָט, פֿון פּערעיאַסלאַװ. צוגעפֿאָרן צום
פֿעטער ניסלס שטוב, האָט דער בעל־עגלה, אַ באַרעדעװדיקער ייִד מיטן
נאָמען מאיר־װעלװל, זיך צעשפּיליעט און אַרױסבאַקומען ערגעץ פֿון אַ
װײַטער קעשענע אַ בריװל, געשריבן פֿון נחום װעװיקס צו זײַן ברודער
ניסל ראַבינאָװיטש. אין בריװל איז געשטאַנען, אַז מע שיקט נאָך די
קינדער, ערשטנס, אַ פֿור, צװײטנס, דרײַ פּאָר שטיװעלעך, און, דריטנס,
עסנװאַרג: קיכלעך, האַרטע אײער און באַרן ― דאָס איז „צידה לדרך“
אַף צװײ טעג. און חוץ לזה, עקסטרע פֿון דער באָבע מינדע, אַ װאַרעמע
קאָלדרע מיט אַן אַלטן שאַל אַף אײַנצוהילן די קינדער, טאָמער װערט
חלילה קאַלט, אָדער עס גײט אַ רעגן. דעם בעל־עגלה האָט מען אָנגעזאָגט,
אַז ער זאָל, למען השם, אױפֿזעצן די קינדער אַפֿן אַנדערן טאָג אינדערפֿרי
באַלד נאָכן דאַװנען, און אַז נעכטיקן זאָל ער מיט זײ אין באַרישפּאָליע,
װעלן זײ קאָנען קומען, אם ירצה השם, אַפֿן אַנדערן טאָג אַרום מנחה־
צײַט אַהײם, קײן פּערעיאַסלאַװ.
װוּ נעמט מען פֿאַרב אַף צו באַשרײַבן די שׂמחה פֿון נחום װעװיקס
קינדער, אַז מע האָט זײ איבערגעגעבן דעם אינהאַלט פֿון דעם דאָזיקן
בריװ טאַקע אינאײנעם מיט דרײַ פּאָר שטיװעלעך? אַף װאָס זאָל מען
זיך פֿריִער פֿרײען: אַף די נײַע שטיװעלעך? אָדער אַף דעם, װאָס מע װעט
צװײ טעג נאָכאַנאַנד פֿאָרן אין אַ בױד מיט דרײַ פֿערד, צי אַף דעם,
װאָס מע װעט איבערמאָרגן אַף דער נאַכט שױן זײַן אין דער גרױסער
שטאָט, אין פּערעיאַסלאַװ?
― קומט אַהער, שקצים, עכברושים, װײַסע חבֿרהניקעס, זעצט אײַך
קאָרשט אַװעקעט און מעסט־אָן אָט די שטיװעלעך! ― אַזױ האָט געקאָ־
מאַנדעװעט דער פֿעטער ניסל, געשענקט אַלע דרײַ צו שנעל, װעמען אין
נאָז אַרײַן און װעמען אין אַן אױער.
דער פֿעטער ניסל האָט ליב געהאַט קינדער: אײגענע, פֿרעמדע ―
אַלץ אײנס, און דעריבער איז באַקומען פֿון אים אַ שנעל געװען ניט קײן
|
|
22
m#ir-velvl balegole mit zayne "susem''
der feter nisl ― mit vayse-khevrenikes a vayser khevrenik ― m#ir-velvls
boyd mit di dray susem: "m#udrik'', "tentser'' un di "yakhsnte''. ― der
balegole dertseylt zayn byografye.
suf zumer (in droysn iz nokh geven rekht varem, nor ge-
shmekt hot shoyn mit rosh-khoydesh elel) iz ongekumen a boyd mit
dray ferd fun der groyser shtot, fun pereyaslav. tsugeforn tsum
feter nisls shtub, hot der balegole, a baredevdiker yid mitn
nomen m#ir-velvl, zikh tseshpilyet un aroysbakumen ergets fun a
vayter keshene a brivl, geshribn fun Nokhem veviks tsu zayn bruder
nisl rabinovitsh. in brivl iz geshtanen, az me shikt nokh di
kinder, ershtns, a fur, tsveytns, dray por shtivelekh, un, dritns,
esnvarg: kikhlekh, harte eyer un barn ― dos iz "tseyde lederekh''
af tsvey teg. un khuts lzh, ekstre fun der bobe minde, a vareme
koldre mit an altn shal af ayntsuhiln di kinder, tomer vert
kholile kalt, oder es geyt a regn. dem balegole hot men ongezogt,
az er zol, leman hashem, oyfzetsn di kinder afn andern tog inderfri
bald nokhn davnen, un az nekhtikn zol er mit zey in barishpolye,
veln zey konen kumen, eym irtsh hashem, afn andern tog arum minkhe-
tsayt aheym, keyn pereyaslav.
vu nemt men farb af tsu bashraybn di shimkhe fun Nokhem veviks
kinder, az me hot zey ibergegebn dem inhalt fun dem dozikn
briv take in#eynem mit dray por shtivelekh? af vos zol men
zikh frier freyen: af di naye shtivelekh? oder af dem, vos me vet
tsvey teg nokhanand forn in a boyd mit dray ferd, tsi af dem,
vos me vet ibermorgn af der nakht shoyn zayn in der groyser
shtot, in pereyaslav?
― kumt aher, shkotsem, akhberoshem, vayse khevrenikes, zetst aykh
korsht aveket un mest-on ot di shtivelekh! ― azoy hot geko-
mandevet der feter nisl, geshenkt ale dray tsu shnel, vemen in
noz arayn un vemen in an oyer.
der feter nisl hot lib gehat kinder: eygene, fremde ―
alts eyns, un deriber iz bakumen fun im a shnel geven nit keyn
|
22
מאיר1װעלװלcheap בעל־עגלהwagoneer, coachman מיטexert; with; middle זײַנעhis „סוסיםhorse“
דערthe, this פֿעטערfat; off-color (jokes); uncle ניסלnut; nit (insect egg); jacks (in plural: game) ― מיטexert; with; middle װײַסעwhite1חבֿרהניקעס אַ װײַסערwhite חבֿרהניקone of the gang; playboy; pimp (ganovem-loshn) ― מאיר1װעלװלסcheap
בױדbuggy, covered wagon (vehicle) מיטexert; with; middle די דרײַ3 סוסיםhorse: „מאודריק“, „טענצערdancer“ אוןand די „יחסנטעwell-born woman“. ― דערthe, this
בעל־עגלהwagoneer, coachman דערצײלטrecount, tell, narrate זײַןbe; his; its ביאָגראַפֿיעbiography.
סוףend זומערSummer (season); survive the summer (איןin דרױסןoutdoors; outside; exterior איזbe; so נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) געװעןbe רעכטright (privilege); right (direction); right (direction) װאַרעםwarm; thermal; heat; warmth, נאָרbut, only
געשמעקטsmell; sniff; be appealing האָטhave; give birth שױןlook after; care for; already; right away מיטexert; with; middle ראָשhead; chief1חודשmonth אלולHebrew month of Elul) איזbe; so אָנגעקומעןarrive; approach for assistance (with "tsu") אַ בױדbuggy, covered wagon (vehicle) מיטexert; with; middle
דרײַ3 פֿערדhorse (animal); vault, vaulting horse (gymnastics) פֿוןfrom; of דערthe, this גרױסערlarge שטאָטreserved seat or place in synagogue; town, פֿוןfrom; of פּערעיאַסלאַװ. צוגעפֿאָרןtravel (by vehicle) צוםtowards
פֿעטערfat; off-color (jokes); uncle ניסלס שטובhouse, home; room, האָטhave; give birth דערthe, this בעל־עגלהwagoneer, coachman, אַ באַרעדעװדיקערvoluble, loquacious; slanderous ייִדJew; person (Jewish); anonymous male stranger מיטןwith; middle
נאָמעןname מאיר1װעלװלcheap, זיךself צעשפּיליעטunpin, unbutton אוןand אַרױסבאַקומעןacquire, receive ערגעץsomewhere פֿוןfrom; of אַ
װײַטערfar; further, next (as "vayter"); separate קעשענעpocket אַ בריװלepistle, letter, געשריבןwrite פֿוןfrom; of נחום װעװיקס צו זײַןbe; his; its ברודערbrother
ניסלnut; nit (insect egg); jacks (in plural: game) ראַבינאָװיטש. איןin בריװלepistle, letter איזbe; so געשטאַנעןstand, אַזthat; when; if מע שיקטsend נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) די
קינדערchild, ערשטנסfirst, אַ פֿורwagon, צװײטנסsecondly; on second thought, דרײַ3 פּאָרpair; pair up שטיװעלעךboot, אוןand, דריטנס3rd,
עסנװאַרגfood: קיכלעךcookie, האַרטעhard אײערegg; testicles (in plural); hand grenades (soldiers argot) אוןand באַרןcash (German); pear ― דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so „צידה לדרך“
אַף צװײ2; deuce (playing cards) טעגday. אוןand חוץexcept for; in addition to לזה, עקסטרעextra פֿוןfrom; of דערthe, this באָבעgrandmother מינדע, אַ װאַרעמעwarm; thermal
קאָלדרעblanket; bedspread מיטexert; with; middle אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אַלטןold, stale שאַלshawl; scarf; howl; resound אַף אײַנצוהילןsurround; wrap די קינדערchild, טאָמערperhaps; lest; if perchance; in case װערטbecome; defend; forbid; value; worth
חלילהGod forfend, God forbid קאַלטcold, אָדערvein; or עס גײטgo; plan to (with infinitive) אַ רעגןtrouble; rain. דעםthe, this בעל־עגלהwagoneer, coachman האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) אָנגעזאָגטannounce; request,
אַזthat; when; if ער זאָלshould, למעןfor the sake of השםירחם may God show mercy, אױפֿזעצןseat; place; sit-up (athletic exercise) די קינדערchild אַפֿן אַנדערןother; next טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper אינדערפֿריmorning
באַלדsoon; immediately נאָכןafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) דאַװנעןpray (Jewish prayer), אוןand אַזthat; when; if נעכטיקןspend the night; of yesterday; confused, depressed, anemic (person) זאָלshould ער מיטexert; with; middle זײ איןin באַרישפּאָליע,
װעלןwave; will (future); boil milk; want זײ קאָנעןbe able קומעןcome, אם ירצה השםירחם may God show mercy, אַפֿן אַנדערןother; next טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper אַרוםaround
מנחהafternoon prayerצײַטtime; menstrual period (with "di") אַהײםhomeward, קײןto; not any פּערעיאַסלאַװ.
װוּwhere נעמטtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") מעןone (indefinite subject) פֿאַרבcolor; paint אַף צו באַשרײַבןdepict, describe די שׂמחהSimchah פֿוןfrom; of נחום װעװיקס
קינדערchild, אַזthat; when; if מע האָטhave; give birth זײ איבערגעגעבןbe devoted to (with "zikh mit"); hand over דעםthe, this אינהאַלטcontents פֿוןfrom; of דעםthe, this דאָזיקןhere
בריװepistle, letter טאַקעindeed, truly, really אינאײנעםtogether מיטexert; with; middle דרײַ3 פּאָרpair; pair up שטיװעלעךboot? אַף װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זאָלshould מעןone (indefinite subject)
זיךself פֿריִערearly פֿרײעןrejoice (with "zikh"): אַף די נײַעnew שטיװעלעךboot? אָדערvein; or אַף דעםthe, this, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager
צװײ2; deuce (playing cards) טעגday נאָכאַנאַנדin a row; continually פֿאָרןtravel (by vehicle) איןin אַ בױדbuggy, covered wagon (vehicle) מיטexert; with; middle דרײַ3 פֿערדhorse (animal); vault, vaulting horse (gymnastics), צי אַף דעםthe, this,
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager איבערמאָרגןday after tomorrow אַף דערthe, this נאַכטnight שױןlook after; care for; already; right away זײַןbe; his; its איןin דערthe, this גרױסערlarge
שטאָטreserved seat or place in synagogue; town, איןin פּערעיאַסלאַװ?
― קומטcome אַהערhither, שקציםnon-Jewish young male (derogatory); brat; pastry made of honey-glazed dough stuffed with poppy seeds (food); Jewish young male (derogatory), עכברושיםprankster; mischievous brat; thief, װײַסעwhite חבֿרהניקעס, זעצטseat; place אײַךyou (pl)
קאָרשטonce; just אַװעקעטaway אוןand מעסטmeasure; survey (land); traverse; measure (implement)1אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see אָטhere; this very; just now די שטיװעלעךboot! ― אַזױsuch; so; thus; yes האָטhave; give birth
געקאָמאַנדעװעטcommand; lead דערthe, this פֿעטערfat; off-color (jokes); uncle ניסלnut; nit (insect egg); jacks (in plural: game), געשענקטgive away אַלעall דרײַ3 צו שנעלquick; deliver a fillip; fillip, flick of the middle finger from the thumb, װעמעןwhom איןin
נאָזnose אַרײַןinto אוןand װעמעןwhom איןin אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אױערear (anatomy).
דערthe, this פֿעטערfat; off-color (jokes); uncle ניסלnut; nit (insect egg); jacks (in plural: game) האָטhave; give birth ליבlove; dear געהאַטhave; give birth קינדערchild: אײגענעown; same, פֿרעמדעforeign, strange ―
אַלץeverything; all the more; still, yet; always (Khassidic Yiddish) אײנסone; single; several (in plural), אוןand דעריבערtherefore איזbe; so באַקומעןacquire, receive פֿוןfrom; of איםhim; it אַ שנעלquick; deliver a fillip; fillip, flick of the middle finger from the thumb געװעןbe ניטnot קײןto; not any
|