19
משנה מקום ― משנה מזל
עס האַלט באַ פֿאַרלאָזן כּתרילעװקע. ― חערסל מיט דער סין טוט־אָן דעם שותּף
אַ ספּאָדעק. ― דער באָבע מינדעם תּכריכים.
פֿון װאַנען דאָס האָט זיך גענומען ― קאָן דער פֿאַרפֿאַסער פֿון די
דאָזיקע באַשרײַבונגען נישט זאָגן. נאָר שימעלע האָט געמאַכט דעם ערשטן
פּעטשאַטעק. תּיכּף נאָך זײַן אַרױספֿאָרן האָבן די איבעריקע װאָראָנקאָװער
בעלי־בתּים אױך גענומען שמועסן פֿון „משנה מקום ― משנה מזל“ און
פֿון אַריבערפּעקלען זיך אין אַנדערע גרעסערע שטעט: װער קײן באַריש־
פּאָליע, װער קײן רזשישטשעװ, װער קײן װאַסילקאָװ און װער נאָך װײַטער.
אױך אַף נחום װעװיקס האָבן זײַנע קינדער געהערט דערצײלן בסוד־
סודות, אַז ער קלײַבט זיך אַריבער אינגיכן צוריק קײן פּערעיאַסלאַװ, אין
דער גרױסער שטאָט, פֿון װאַנען ער איז אַמאָל אַריבערגעפֿאָרן אַהער, קײן
װאָראָנקאָ, בעת די קינדער זײַנען נאָך געװען גאָר קלײניטשקע, און אױס־
געלאָזט האָט מען דעם סוד מיט די װערטער: „משנה מקום ― משנה
מזל“...
באַ די קינדער האָט דאָס פּערעיאַסלאַװ אױסגעזען מוראדיק גרױס
און פֿול מיט חן און פֿול מיט סוד. „פּערעיאַסלאַװ איז אַ מקום־פּרנסה“,
― אַזױ האָבן צװישן זיך געשמועסט די גרױסע, און קלײנװאַרג האָבן
זיך צוגעהאָרכט צו די שמועסן, נאָך װינציק פֿאַרשטאַנען, נאָר געפֿילט
האָבן זײ, אַז דאָס פּערעיאַסלאַװ איז עפּעס אַ גוטע זאַך, האָבן זײ געקליבן
תּענוג און צו גלײַכער צײַט האָט זײ באַנג געטאָן זיך שײדן מיטן קלײנעם
שטעטעלע, װוּ זײ האָבן פֿאַרבראַכט זײערע בעסטע קינדערשע יאָרן, די
סאַמע גאָלדענע צײַט פֿון זײער יוגנט.
„װאָס װעט זײַן ― האָט זיך דער קלײנער שלום געטראַכט ― מיט
דעם װאָראָנקאָװער אַלטן בית־מדרש, אַז אַלע ייִדן װעלן זיך צעפֿאָרן? װער
װעט זיצן אַף זײערע ערטער אין מזרח־זײַט? און דער באַרג, װאָס אַף
יענער זײַט בית־מדרש, װאָס װעט זײַן מיט אים? און מיט די ייִדישע
קלײטן? און מיטן אוצר?... ניט שױן־זשע װעט פֿאַרלױרן גײן אַזאַ גוטס,
װאָס ליגט אָנגעגרײט פֿון ייִדנס װעגן טיף אין דער ערד אַזױ פֿיל יאָרן?
ניט שױן־זשע װעט דאָס אַלצדינג אונטערגײן, כּלה ונאבֿד װערן?!...
װיפֿל מע האָט זיך ניט געהיט פֿאַר די קינדער ניט צו רײדן אין
שטוב פֿון „אַזעלכע זאַכן“, האָבן זײ דאָך געכאַפּט װערטער: „משנה מקום
― משנה מזל“... „פּרנסה איז געשלאָגן“... פֿאַרװאָס אַז מע איז משנה
|
|
19
mshnh mokem ― mshnh mazl
es halt ba farlozn KTrilevke. ― Hersl mit der sin tut-on dem shutef
a spodek. ― der bobe mindem takhrikhem.
fun vanen dos hot zikh genumen ― kon der farfaser fun di
dozike bashraybungen nisht zogn. nor shimele hot gemakht dem ershtn
petshatek. teykef nokh zayn aroysforn hobn di iberike voronkover
balebatem oykh genumen shmuesn fun "mshnh mokem ― mshnh mazl'' un
fun ariberpeklen zikh in andere gresere shtet: ver keyn barish-
polye, ver keyn rzhishtshev, ver keyn vasilkov un ver nokh vayter.
oykh af Nokhem veviks hobn zayne kinder gehert dertseyln bsud-
soydes, az er klaybt zikh ariber ingikhn tsurik keyn pereyaslav, in
der groyser shtot, fun vanen er iz amol aribergeforn aher, keyn
voronko, beys di kinder zaynen nokh geven gor kleynitshke, un oys-
gelozt hot men dem sod mit di verter: "mshnh mokem ― mshnh
mazl''...
ba di kinder hot dos pereyaslav oysgezen mur#dik groys
un ful mit kheyn un ful mit sod. "pereyaslav iz a mkum-prnsh'',
― azoy hobn tsvishn zikh geshmuest di groyse, un kleynvarg hobn
zikh tsugehorkht tsu di shmuesn, nokh vintsik farshtanen, nor gefilt
hobn zey, az dos pereyaslav iz epes a gute zakh, hobn zey geklibn
tayneg un tsu glaykher tsayt hot zey bang geton zikh sheydn mitn kleynem
shtetele, vu zey hobn farbrakht zeyere beste kindershe yorn, di
same goldene tsayt fun zeyer yugnt.
"vos vet zayn ― hot zikh der kleyner sholem getrakht ― mit
dem voronkover altn besmedresh, az ale yidn veln zikh tseforn? ver
vet zitsn af zeyere erter in mizrekh-zayt? un der barg, vos af
yener zayt besmedresh, vos vet zayn mit im? un mit di yidishe
kleytn? un mitn oytser?... nit shoyn-zhe vet farloyrn geyn aza guts,
vos ligt ongegreyt fun yidns vegn tif in der erd azoy fil yorn?
nit shoyn-zhe vet dos altsding untergeyn, kale un#Bd vern?!...
vifl me hot zikh nit gehit far di kinder nit tsu reydn in
shtub fun "azelkhe zakhn'', hobn zey dokh gekhapt verter: "mshnh mokem
― mshnh mazl''... "parnose iz geshlogn''... farvos az me iz mshnh
|
19
משנה מקוםplace ― משנה מזלgood luck; sign of the Zodiac
עס האַלטhold, contain; think; keep; stop (imperative); hold, contain; think; keep; stop (imperative) באַ פֿאַרלאָזןdepart from, desert; depend on (with "zikh oyf"); deserted כּתרילעװקעKasrilevke: from Sholem Aleykhem stories. ― חערסל מיטexert; with; middle דערthe, this סין טוטdo; paper bag1אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see דעםthe, this שותּףpartner
אַ ספּאָדעקhat (high fur cap trimmed in plush or fur) (clothing). ― דערthe, this באָבעgrandmother מינspecies; genus (taxonomy); heretic; minute (abbreviation)דעםthe, this תּכריכיםshrouds.
פֿוןfrom; of װאַנעןwhere דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) האָטhave; give birth זיךself גענומעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") ― קאָןbe able; dance figure; round of a card game דערthe, this פֿאַרפֿאַסערauthor פֿוןfrom; of די
דאָזיקעhere באַשרײַבונגעןdepiction, description נישטnot זאָגןsay; recite (prayer or religious text). נאָרbut, only שימעלעSimon האָטhave; give birth געמאַכטmake; defecate (with "mit"); artificial דעםthe, this ערשטןfirst
פּעטשאַטעקbusiness deal. תּיכּףimmediately; right away נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) זײַןbe; his; its אַרױספֿאָרןtravel (by vehicle) האָבןhave; give birth די איבעריקעextra װאָראָנקאָװער
בעלי־בתּיםboss, householder, owner אױךalso גענומעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") שמועסןconverse; conversation פֿוןfrom; of „משנה מקוםplace ― משנה מזלgood luck; sign of the Zodiac“ אוןand
פֿוןfrom; of אַריבערפּעקלעןmove (with "zikh") זיךself איןin אַנדערעother; next גרעסערעlarge שטעטtown: װערbecome; defend; forbid; who קײןto; not any
באַרישפּאָליע, װערbecome; defend; forbid; who קײןto; not any רזשישטשעװ, װערbecome; defend; forbid; who קײןto; not any װאַסילקאָװ אוןand װערbecome; defend; forbid; who נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) װײַטערfar; further, next (as "vayter"); separate.
אױךalso אַף נחום װעװיקס האָבןhave; give birth זײַנעhis קינדערchild געהערטbelong; hear, smell (with "zikh") דערצײלןrecount, tell, narrate
בסודin secretסודותsecret, אַזthat; when; if ער קלײַבטchoose, gather, harvest, prepare to travel (with "zikh") זיךself אַריבערover אינגיכןquickly צוריקback קײןto; not any פּערעיאַסלאַװ, איןin
דערthe, this גרױסערlarge שטאָטreserved seat or place in synagogue; town, פֿוןfrom; of װאַנעןwhere ער איזbe; so אַמאָלonce upon a time אַריבערגעפֿאָרןtransfer (money); move (with "zikh") אַהערhither, קײןto; not any
װאָראָנקאָ, בעתwhile; during די קינדערchild זײַנעןbe נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) געװעןbe גאָרvery; entirely; surprisingly; whole קלײניטשקעsmall, אוןand
אױסגעלאָזטlet האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) דעםthe, this סודsecret מיטexert; with; middle די װערטערword: „משנה מקוםplace ― משנה
מזלgood luck; sign of the Zodiac“...
באַ די קינדערchild האָטhave; give birth דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) פּערעיאַסלאַװ אױסגעזעןappear מוראדיקdreadful; formidable גרױסgray; large; size
אוןand פֿולfull מיטexert; with; middle חן אוןand פֿולfull מיטexert; with; middle סודsecret. „פּערעיאַסלאַװ איזbe; so אַ מקוםplace1פּרנסהincome, livelihood“,
― אַזױsuch; so; thus; yes האָבןhave; give birth צװישןbetween זיךself געשמועסטconverse די גרױסעlarge, אוןand קלײנװאַרגsmall people or things האָבןhave; give birth
זיךself צוגעהאָרכטnotice; listen; obey צו די שמועסןconverse; conversation, נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) װינציקfew פֿאַרשטאַנעןunderstand, נאָרbut, only געפֿילטfeel; fill; stuff
האָבןhave; give birth זײ, אַזthat; when; if דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) פּערעיאַסלאַװ איזbe; so עפּעסsomething; somehow; somewhat; very אַ גוטעgood; thoroughly זאַךthing; vagina (anatomy), האָבןhave; give birth זײ געקליבןchoose, gather, harvest, prepare to travel (with "zikh")
תּענוגpleasure, delight אוןand צו גלײַכערstraight, even; direct; similar; right away צײַטtime; menstrual period (with "di") האָטhave; give birth זײ באַנגanxious געטאָןdo זיךself שײדןsheath; vagina (anatomy); separate מיטןwith; middle קלײנעםsmall
שטעטעלעtown, װוּwhere זײ האָבןhave; give birth פֿאַרבראַכטpass the time pleasantly זײערעtheir בעסטעgood; thoroughly קינדערשעchildlike יאָרןyear, די
סאַמעcomplete; genuine; the very גאָלדענעgolden צײַטtime; menstrual period (with "di") פֿוןfrom; of זײערtheir; very יוגנטyouth.
„װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its ― האָטhave; give birth זיךself דערthe, this קלײנערsmall; penis (anatomy) (slang) שלוםpeace געטראַכטthink; plan ― מיטexert; with; middle
דעםthe, this װאָראָנקאָװער אַלטןold, stale בית־מדרשhouse of study, אַזthat; when; if אַלעall ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger װעלןwave; will (future); boil milk; want זיךself צעפֿאָרןtravel about; be disorganized; disintegrate? װערbecome; defend; forbid; who
װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זיצןsit; seat אַף זײערעtheir ערטערplace; position איןin מזרחEast1זײַטbe; side, page? אוןand דערthe, this באַרגmountain, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אַף
יענערthat זײַטbe; side, page בית־מדרשhouse of study, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its מיטexert; with; middle איםhim; it? אוןand מיטexert; with; middle די ייִדישעYiddish language; Jewish
קלײטןstore? אוןand מיטןwith; middle אוצרtreasure?... ניטnot שױןlook after; care for; already; right away1זשעso, then, expression of endearment or annoyance װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager פֿאַרלױרןlose גײןgo; plan to (with infinitive); passable (path) אַזאַsuch גוטסgood; thoroughly,
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ליגטlie אָנגעגרײטprepare פֿוןfrom; of ייִדנסJew; person (Jewish); anonymous male stranger װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh טיףdeep; deepening איןin דערthe, this ערדearth אַזױsuch; so; thus; yes פֿילfeel; fill; stuff; many (German) יאָרןyear?
ניטnot שױןlook after; care for; already; right away1זשעso, then, expression of endearment or annoyance װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַלצדינגeverything אונטערגײןgo; plan to (with infinitive), כּלהbride; engaged woman; girlfriend; dress as if younger than one is (with "zikh") ונאבֿד װערןbecome; defend; forbid?!...
װיפֿלhow many מע האָטhave; give birth זיךself ניטnot געהיטguard; watch פֿאַרfor; before; in the time of די קינדערchild ניטnot צו רײדןspeak איןin
שטובhouse, home; room פֿוןfrom; of „אַזעלכעsuch; such; so; thus; yes זאַכןthing; vagina (anatomy)“, האָבןhave; give birth זײ דאָךof course; yet, still געכאַפּטcatch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") װערטערword: „משנה מקוםplace
― משנה מזלgood luck; sign of the Zodiac“... „פּרנסהincome, livelihood איזbe; so געשלאָגןhit, beat; fight (with "zikh")“... פֿאַרװאָסwhy (interrogative) אַזthat; when; if מע איזbe; so משנה
|