געשיכטע נומער עלף
אַ זעקס־און־זעכציק
דאָס האָט מיר דערצײלט, פֿאָרנדיק אין װאַגאָן, אַ ייִד פֿון אַ יאָר
זעכציק, װײַזט אױס, אַ גאַנץ לײַטישער מענטש, אַ קאָמי־װאָיאַזשער, װי
איך, און אפֿשר אַלײן אַ סוחר. איך גיב איבער די מעשׂה װאָרט פֿאַר
װאָרט, װי איך בין מיך נוהג כּסדר די לעצטע צײַט.
― אין װעג, הערט איר, מע זאָל דאַרפֿן אַרױסקוקן נאָך אַף דעם,
װאָס מע װעט זיך באַקענען מיט פּאַסאַזשירן און מע װעט האָבן מיט
װעמען צו פֿירן אַ געשפּרעך ― קאָן מען משוגע װערן.
ערשטנס ― נישט אַלע פּאַסאַזשירן זײַנען גלײַך. פֿאַראַן אַזעלכע,
װאָס האָבן ליב רײדן גאָר אַ סך, אַמאָל שױן צו פֿיל. אַזױ, אַז עס דרײט
זיך אײַך אַזש דער קאָפּ און עס קלינגט אײַך אין די אױערן, און פֿאַראַן
װידער אַזעלכע, װאָס רײדן גאָרנישט. לחלוטין גאָרנישט. פֿאַר װאָס זײ
װילן נישט רײדן ― װײסט איר נישט. אפֿשר איז זײ אָנגעזאָלעט אַפֿן
האַרצן? אפֿשר לײַדן זײ שטילערהײט פֿון מאָגן־קאַטאַר, מרה־שחורה אָדער
צײנװײטיק? און אפֿשר האָבן זײ זיך אַרױסגעכאַפּט פֿון דער הײם, פּטור
געװאָרן פֿון אַ גיהנם, אַ װײַב אַ צרה, שלעכטע קינדער, בײזע שכנים,
ביטערע געשעפֿטן ― װער קאָן װיסן, װאָס באַ יענעם טוט זיך?
איך װײס, איר װעט זאָגן, ס'איז דאָ אַן עצה: אַז ס'איז נישטאָ מיט
װעמען צו רײדן, לײענט מען אַ בלאַט־צײַטונג, אָדער מע קוקט־אַרײַן אין
אַ בוך. אַך, אַ בלאַט־צײַטונג! אין װעג איז נישט דאָס, װאָס אין דער
הײם. אין דער הײם האָב איך מיר מײַן צײַטונג. מיט מײַן צײַטונג בין
איך שױן אַזױ געװױנט, װי, למשל, מיט מײַנע שטעקשיך. אײַערע שטעק־
|
|
geshikhte numer elf
a zeks-un-zekhtsik
dos hot mir dertseylt, forndik in vagon, a yid fun a yor
zekhtsik, vayzt oys, a gants laytisher mentsh, a komi-voyazher, vi
ikh, un efsher aleyn a soykher. ikh gib iber di mayse vort far
vort, vi ikh bin mikh noyeg keseyder di letste tsayt.
― in veg, hert ir, me zol darfn aroyskukn nokh af dem,
vos me vet zikh bakenen mit pasazhirn un me vet hobn mit
vemen tsu firn a geshprekh ― kon men meshuge vern.
ershtns ― nisht ale pasazhirn zaynen glaykh. faran azelkhe,
vos hobn lib reydn gor a sakh, amol shoyn tsu fil. azoy, az es dreyt
zikh aykh azh der kop un es klingt aykh in di oyern, un faran
vider azelkhe, vos reydn gornisht. lekhlutin gornisht. far vos zey
viln nisht reydn ― veyst ir nisht. efsher iz zey ongezolet afn
hartsn? efsher laydn zey shtilerhayt fun mogn-katar, moreshkhoyre oder
tseynveytik? un efsher hobn zey zikh aroysgekhapt fun der heym, poter
gevorn fun a gihnm, a vayb a tsore, shlekhte kinder, beyze shkheynem,
bitere gesheftn ― ver kon visn, vos ba yenem tut zikh?
ikh veys, ir vet zogn, s'iz do an eytse: az s'iz nishto mit
vemen tsu reydn, leyent men a blat-tsaytung, oder me kukt-arayn in
a bukh. akh, a blat-tsaytung! in veg iz nisht dos, vos in der
heym. in der heym hob ikh mir mayn tsaytung. mit mayn tsaytung bin
ikh shoyn azoy gevoynt, vi, lemoshl, mit mayne shtekshikh. ayere shtek-
|
געשיכטע נומער עלף
אַ זעקס־און־זעכציק
דאָס האָט מיר דערצײלט, פֿאָרנדיק אין װאַגאָן, אַ ייִד פֿון אַ יאָר
זעכציק, װײַזט אױס, אַ גאַנץ לײַטישער מענטש, אַ קאָמי־װאָיאַזשער, װי
איך, און אפֿשר אַלײן אַ סוחר. איך גיב איבער די מעשׂה װאָרט פֿאַר
װאָרט, װי איך בין מיך נוהג כּסדר די לעצטע צײַט.
― אין װעג, הערט איר, מע זאָל דאַרפֿן אַרױסקוקן נאָך אַף דעם,
װאָס מע װעט זיך באַקענען מיט פּאַסאַזשירן און מע װעט האָבן מיט
װעמען צו פֿירן אַ געשפּרעך ― קאָן מען משוגע װערן.
ערשטנס ― נישט אַלע פּאַסאַזשירן זײַנען גלײַך. פֿאַראַן אַזעלכע,
װאָס האָבן ליב רײדן גאָר אַ סך, אַמאָל שױן צו פֿיל. אַזױ, אַז עס דרײט
זיך אײַך אַזש דער קאָפּ און עס קלינגט אײַך אין די אױערן, און פֿאַראַן
װידער אַזעלכע, װאָס רײדן גאָרנישט. לחלוטין גאָרנישט. פֿאַר װאָס זײ
װילן נישט רײדן ― װײסט איר נישט. אפֿשר איז זײ אָנגעזאָלעט אַפֿן
האַרצן? אפֿשר לײַדן זײ שטילערהײט פֿון מאָגן־קאַטאַר, מרה־שחורה אָדער
צײנװײטיק? און אפֿשר האָבן זײ זיך אַרױסגעכאַפּט פֿון דער הײם, פּטור
געװאָרן פֿון אַ גיהנם, אַ װײַב אַ צרה, שלעכטע קינדער, בײזע שכנים,
ביטערע געשעפֿטן ― װער קאָן װיסן, װאָס באַ יענעם טוט זיך?
איך װײס, איר װעט זאָגן, ס'איז דאָ אַן עצה: אַז ס'איז נישטאָ מיט
װעמען צו רײדן, לײענט מען אַ בלאַט־צײַטונג, אָדער מע קוקט־אַרײַן אין
אַ בוך. אַך, אַ בלאַט־צײַטונג! אין װעג איז נישט דאָס, װאָס אין דער
הײם. אין דער הײם האָב איך מיר מײַן צײַטונג. מיט מײַן צײַטונג בין
איך שױן אַזױ געװױנט, װי, למשל, מיט מײַנע שטעקשיך. אײַערע
|