כ ל נ ד ר י
(פֿאַרלאָרענע נשמות)
א.
די נאַכט פֿון כּל־נדרי איז דער „פּאַרנאַס“ געװען שײן באַלײַכטעט
מיט אַלערלײ־פֿאַרביקע לאָמפּן און לעמפּלעך, דעקאָרירט און צוגעקליבן
אַפֿן שענסטן אופֿן. די מוזיק האָט געשפּילט, די אָפֿענע סצענע איז גע־
װען גרײט צו באַװײַזן דער װעלט אַלע אירע אַנטיקלעך, חידושים ונפֿלאות
― משונה־מאָדנע גרינגע דינע גאַז־קאָלירנדיקע קלײדלעך, אַ סך ברי־
ליאנטן, משוגענע טואַלעטן, נאַקעטע לײַבער און פֿיס, פֿיס אָן אַ שיעור!...
― װאָס איז דאָס? ― פֿרעגט דער פֿרומער לעזער. ― משוגע, צי
חסר־דעה? װאָס איז דאָס פֿאַר אַ הפֿקרות געװאָרן? עשׂרת ימי־תּשובֿה
אין אַ קאַפֿע־שאַנטאן! ערבֿ יום־כּיפּור ― מוזיק מיט קלײדלעך מיט
נאַקעטע לײַבער!...
איך װײס, ליבער פֿרײַנט, גלײבט מיר, איך װײס, אַז ס'איז ערבֿ
יום־כּיפּור; איך װײס, אַז אין דעם אָרט, װוּהין מיר גײען אַצינד, איז
נישט אַזױ כּדאַי אַרײַנצוטרעטן אין די טעג, װאָס מע רופֿט זײ „ימים
נוראָים“, און די פּאַרשױנען, װאָס מיר װעלן זיך דאָרט מיט זײ באַגע־
גענען, געהערן זיך אָן װינציק־װאָס מיטן כּל־נדרי און מיטן הײליקן טאָג
יום־כּיפּור, װאָס ער הײסט באַ אונדז „שבת־שבתון“, דער שבת פֿון אַלע
שבתים. נאָר פֿון װאַנען װײסן מיר, אפֿשר געפֿינען זיך אױך דאָ, אינעם
דאָזיקן זינדיקן אָרט, זינדיקע ייִדישע נשמות, און צװישן זײ אױך פֿאַר־
געסענע, פֿאַרװאָגלטע, פֿאַרװאָרפֿענע, אומגליקלעכע נפֿשות נעבעך, װאָס
קומען־אָפּ אַף דער װעלט מער פֿאַר פֿרעמדע זינד, װי פֿאַר אײגענע? פֿון
װאַנען װײסן מיר, װער ס'איז מער שולדיק אינעם נידעריק־פֿאַלן פֿון די
|
|
khl neyder i
(farlorene neshomes)
#.
di nakht fun kol-nidrey iz der "parnas'' geven sheyn balaykhtet
mit alerley-farbike lompn un lemplekh, dekorirt un tsugeklibn
afn shenstn oyfn. di muzik hot geshpilt, di ofene stsene iz ge-
ven greyt tsu bavayzn der velt ale ire antiklekh, khidushem unflos
― mshunh-modne gringe dine gaz-kolirndike kleydlekh, a sakh bri-
li#ntn, mshugene tualetn, nakete layber un fis, fis on a shiyer!...
― vos iz dos? ― fregt der frumer lezer. ― meshuge, tsi
khoserdeye? vos iz dos far a hefkeyres gevorn? aseres imi-tshuve
in a kafe-shant#n! orev yum-kiper ― muzik mit kleydlekh mit
nakete layber!...
ikh veys, liber fraynt, gleybt mir, ikh veys, az s'iz orev
yum-kiper; ikh veys, az in dem ort, vuhin mir geyen atsind, iz
nisht azoy keday arayntsutretn in di teg, vos me ruft zey "yomem
nuroym'', un di parshoynen, vos mir veln zikh dort mit zey bage-
genen, gehern zikh on vintsik-vos mitn kol-nidrey un mitn heylikn tog
yum-kiper, vos er heyst ba undz "shbT-shabesun'', der shabes fun ale
shabesim. nor fun vanen veysn mir, efsher gefinen zikh oykh do, inem
dozikn zindikn ort, zindike yidishe neshomes, un tsvishn zey oykh far-
gesene, farvoglte, farvorfene, umgliklekhe nefoshes nebekh, vos
kumen-op af der velt mer far fremde zind, vi far eygene? fun
vanen veysn mir, ver s'iz mer shuldik inem niderik-faln fun di
|
כ ל נ ד ר י
(פֿאַרלאָרענעlose נשמותsoul)
א.
די נאַכטnight פֿוןfrom; of כּל־נדריKol Nidrey prayer at start of Yom Kippur איזbe; so דערthe, this „פּאַרנאַס“ געװעןbe שײןpretty באַלײַכטעט
מיטexert; with; middle אַלערלײall sorts of1פֿאַרביקעcolorful לאָמפּןlamp אוןand לעמפּלעךelectric bulb, דעקאָרירטdecorate אוןand צוגעקליבןfix; accomodate; clean
אַפֿן שענסטןpretty אופֿןmethod, manner. די מוזיקmusic האָטhave; give birth געשפּילטplay, די אָפֿענעopen סצענעscene איזbe; so
געװעןbe גרײטprepare; ready צו באַװײַזןappear; show, prove; indicate; succeed (with infinitive); proof; evidence (in plural) דערthe, this װעלטboil milk; world אַלעall אירעher; people אַנטיקלעךantique; a real gem; something exquisite, חידושיםnovelty, surprise, wonder ונפֿלאות
― משונהstrange1מאָדנעstrange גרינגעeasy; light; frivolous דינעthin גאַזgas1קאָלירנדיקעcolored קלײדלעךskirt; petticoat, אַ סך
בריליאנטן, משוגענע טואַלעטןtoilet (fixture), נאַקעטעnaked לײַבערbody אוןand פֿיסleg, foot (anatomy), פֿיסleg, foot (anatomy) אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see אַ שיעורlimit, boundary; amount; Talmud lesson!...
― װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איזbe; so דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)? ― פֿרעגטask דערthe, this פֿרומערpious לעזערreader. ― משוגעcrazy, צי
חסר־דעהcrazy? װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איזbe; so דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) פֿאַרfor; before; in the time of אַ הפֿקרותownerlessness; licentiousness; anarchy געװאָרןbecome? עשׂרתten ימיdays of1תּשובֿהanswer; repentance
איןin אַ קאַפֿעcafé1שאַנטאן! ערבֿevening, day before יום־כּיפּורDay of Atonement ― מוזיקmusic מיטexert; with; middle קלײדלעךskirt; petticoat מיטexert; with; middle
נאַקעטעnaked לײַבערbody!...
איךI װײסknow, ליבערdear; rather; prefer (with "hobn") פֿרײַנטrelative, גלײבטtrust מירme; we, איךI װײסknow, אַזthat; when; if ס'איזbe; so ערבֿevening, day before
יום־כּיפּורDay of Atonement; איךI װײסknow, אַזthat; when; if איןin דעםthe, this אָרטplace; position, װוּהיןwhither, whither? מירme; we גײעןgo; plan to (with infinitive) אַצינדnow, איזbe; so
נישטnot אַזױsuch; so; thus; yes כּדאַיworthwhile אַרײַנצוטרעטןstep; tread איןin די טעגday, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע רופֿטcall זײ „ימיםday
נוראָים“, אוןand די פּאַרשױנעןperson, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מירme; we װעלןwave; will (future); boil milk; want זיךself דאָרטthere מיטexert; with; middle זײ
באַגעגענעןmeet (with "zikh mit"), געהערןbelong זיךself אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see װינציקfew1װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מיטןwith; middle כּל־נדריKol Nidrey prayer at start of Yom Kippur אוןand מיטןwith; middle הײליקןholy; sanctify טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper
יום־כּיפּורDay of Atonement, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ער הײסטorder, tell; be called, be named באַ אונדזus „שבתSabbath1שבתון“, דערthe, this שבתSabbath פֿוןfrom; of אַלעall
שבתים. נאָרbut, only פֿוןfrom; of װאַנעןwhere װײסןknow מירme; we, אפֿשרmaybe געפֿינעןfind זיךself אױךalso דאָhere, אינעםin
דאָזיקןhere זינדיקןsinful; sin אָרטplace; position, זינדיקעsinful ייִדישעYiddish language; Jewish נשמותsoul, אוןand צװישןbetween זײ אױךalso
פֿאַרגעסענעforget, פֿאַרװאָגלטעhomeless; far from home, פֿאַרװאָרפֿענעset aside for safekeeping; place down; scatter, אומגליקלעכעunlucky נפֿשותsoul, person נעבעךalas: expression of pity (hetero-malo-cognitive), װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)
קומעןcome1אָפּfinishing; up (as separable part of verb) אַף דערthe, this װעלטboil milk; world מערproblem; increase; more; carrot פֿאַרfor; before; in the time of פֿרעמדעforeign, strange זינדsin, װי פֿאַרfor; before; in the time of אײגענעown; same? פֿוןfrom; of
װאַנעןwhere װײסןknow מירme; we, װערbecome; defend; forbid; who ס'איזbe; so מערproblem; increase; more; carrot שולדיקguilty; indebted, in arrears אינעםin נידעריקlow, short1פֿאַלןfall; occur; occasion פֿוןfrom; of די
|