לײען בוך 8 זײַט 0028

                      אַף פּסח אַהײם

                  אַ מעשׂה, װי אַזױ פֿישל דער מלמד איז געפֿאָרן
               פֿון באַלטע קײן כאַשטשעװאַטע אַף פּסח אַהײם
                    און װאָס מיט אים האָט זיך געטראָפֿן

א.

     צװײ מאָל אין יאָר, פּינקטלעך װי אַ זײגער, ראָש־חודש ניסן  און
ראָש־חודש אלול, פֿאָרט פֿישל דער מלמד פֿון באַלטע קײן כאַשטשע־
װאַטע אַהײם צו זײַן װײַב און קינדער ― אַף פּסח און אַף סוכּות.
כּמעט דאָס גאַנצע לעבן זײַנס איז אים באַשערט צו זײַן אַ גאַסט באַ זײַן
װײַב און קינדער אַפֿילו זײער אַן אָנגעלײגטער גאַסט, אָבער אַף אַ קור־
צער צײַט, אַף יום־טובֿ; און אַװעקגעגאַנגען דער יום־טובֿ ― איז מאַרש
צוריק קײן באַלטע, צוריק צו דער קנעלונג, צוריק צום קאַנטשיק, צו
דער גמרא, צו די גראָבע פֿאַרשטאָפּטע קעפּ, צום נע־ונד זײַן, צום װאַל־
גערן זיך אין דער פֿרעמד און צום בענקען שטילערהײט אַהײם.
      דערפֿאַר אָבער, אַז פֿישל קומט אַהײם, איז ער אַ קיסר!  בת־שבֿע
זײַן װײַב גײט אים אַרױס אַקעגן, רוקט אָן דאָס טיכל, װערט רױט װי
פֿײַער, טוט אים אַ פֿרעג פֿאַרבײַגײענדיק, נישט געקוקט, חלילה,  גלײַך
אין די אױגן: „װאָס מאַכסטו?“ און ער ענטפֿערט איך: „װאָס מאַכסטו?“
און פֿרױקע זײַן זון, אַ בר־מצװה־ייִנגל, גיט אים אָפּ שלום, און  דער
טאַטע טוט אַ פֿרעג דעם זון: „װוּ האַלטסטו, אפֿרים, אין לערנען?“... און
רײזל זײַן טאָכטער, נישט קײן מיאוס מײדל, מיט  אַ קלײן  פֿאַרפֿלאָכטן
צעפּל, כאַפּט אים אַרום קושן.
      ― טאַטע, װאָס האָסטו מיר געבראַכט אַ מתּנה אַף יום־טובֿ?
      ― סיץ אַף אַ קלײדל, און דער מאַמען אַ זײַדענע פֿעטשײלע. נאַ,
גיב דער מאַמען די פֿעטשײלע.

                      af peysekh aheym

                  a mayse, vi azoy fishl der melamed iz geforn
               fun balte keyn khashtshevate af peysekh aheym
                    un vos mit im hot zikh getrofn

#.

     tsvey mol in yor, pinktlekh vi a zeyger, rosh-khoydesh nisn  un
rosh-khoydesh elel, fort fishl der melamed fun balte keyn khashtshe-
vate aheym tsu zayn vayb un kinder ― af peysekh un af sukes.
kemat dos gantse lebn zayns iz im bashert tsu zayn a gast ba zayn
vayb un kinder afile zeyer an ongeleygter gast, ober af a kur-
tsar tsayt, af yum-tuv; un avekgegangen der yum-tuv ― iz marsh
tsurik keyn balte, tsurik tsu der knelung, tsurik tsum kantshik, tsu
der gemore, tsu di grobe farshtopte kep, tsum navenad zayn, tsum val-
gern zikh in der fremd un tsum benken shtilerhayt aheym.
      derfar ober, az fishl kumt aheym, iz er a keyser!  bT-shheve
zayn vayb geyt im aroys akegn, rukt on dos tikhl, vert royt vi
fayer, tut im a freg farbaygeyendik, nisht gekukt, kholile,  glaykh
in di oygn: "vos makhstu?'' un er entfert ikh: "vos makhstu?''
un froyke zayn zun, a br-mtsvh-yingl, git im op sholem, un  der
tate tut a freg dem zun: "vu haltstu, Efroyem, in lernen?''... un
reyzl zayn tokhter, nisht keyn mies meydl, mit  a kleyn  farflokhtn
tsepl, khapt im arum kushn.
      ― tate, vos hostu mir gebrakht a matone af yum-tuv?
      ― sits af a kleydl, un der mamen a zaydene fetsheyle. na,
gib der mamen di fetsheyle.

                      אַף פּסח‪Passover אַהײם‪homeward

                  אַ מעשׂה‪story; genitalia (vulgar), װי אַזױ‪such; so; thus; yes פֿישל‪fish; reproduce דער‪the, this מלמד‪teacher (kheder) איז‪be; so געפֿאָרן‪travel (by vehicle)
               פֿון‪from; of באַלטע קײן‪to; not any כאַשטשעװאַטע אַף פּסח‪Passover אַהײם‪homeward
                    און‪and װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מיט‪exert; with; middle אים‪him; it האָט‪have; give birth זיך‪self געטראָפֿן‪find, meet; guess; happen, occur (with "zikh")

א.

     צװײ‪2; deuce (playing cards) מאָל‪moth (insect); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time אין‪in יאָר‪year, פּינקטלעך‪exact װי אַ זײגער‪clock, ראָש‪head; chief1חודש‪month ניסן‪sneeze  און‪and
ראָש‪head; chief1חודש‪month אלול‪Hebrew month of Elul, פֿאָרט‪travel (by vehicle); after all; still, nonetheless; fort פֿישל‪fish; reproduce דער‪the, this מלמד‪teacher (kheder) פֿון‪from; of באַלטע קײן‪to; not any 
כאַשטשעװאַטע אַהײם‪homeward צו זײַן‪be; his; its װײַב‪wife; woman; rifle (soldiers argot) און‪and קינדער‪child ― אַף פּסח‪Passover און‪and אַף סוכּות‪booth for festival of Sukkoth.
כּמעט‪almost דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) גאַנצע‪whole, full, complete לעבן‪live; life; dear (after a name); near זײַנס‪his איז‪be; so אים‪him; it באַשערט‪destine; lavish; destined צו זײַן‪be; his; its אַ גאַסט‪guest באַ זײַן‪be; his; its
װײַב‪wife; woman; rifle (soldiers argot) און‪and קינדער‪child אַפֿילו‪even, only זײער‪their; very אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware אָנגעלײגטער‪welcome, appreciate גאַסט‪guest, אָבער‪but אַף אַ 
קורצער‪short צײַט‪time; menstrual period (with "di"), אַף יום־טובֿ‪religious holiday; און‪and אַװעקגעגאַנגען‪go; plan to (with infinitive) דער‪the, this יום־טובֿ‪religious holiday ― איז‪be; so מאַרש‪march
צוריק‪back קײן‪to; not any באַלטע, צוריק‪back צו דער‪the, this קנעלונג‪job as a tutor, צוריק‪back צום‪towards קאַנטשיק‪whip; Kańczuga (Polish) (West Galicia), צו
דער‪the, this גמרא‪Talmud, צו די גראָבע‪thick; rude, coarse (Russian грубый); vulgar, obscene; uncouth; tacky פֿאַרשטאָפּטע‪stuff קעפּ‪cap (mens clothing); head (anatomy); decapitate, צום‪towards נע־ונד‪homeless; homelessness; wanderer זײַן‪be; his; its, צום‪towards 
װאַלגערן‪roll; wander; be homeless (with "zikh") זיך‪self אין‪in דער‪the, this פֿרעמד‪foreign, strange; alienate; isolate און‪and צום‪towards בענקען‪yearn, long (with "nokh") שטילערהײט‪silently אַהײם‪homeward.
      דערפֿאַר‪therefore אָבער‪but, אַז‪that; when; if פֿישל‪fish; reproduce קומט‪come אַהײם‪homeward, איז‪be; so ער אַ קיסר‪Kaiser, emperor!  בת1שבֿע
זײַן‪be; his; its װײַב‪wife; woman; rifle (soldiers argot) גײט‪go; plan to (with infinitive) אים‪him; it אַרױס‪out אַקעגן‪across from, opposite, vis-à-vis; near (in time), רוקט‪turn away אָן‪without, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) טיכל‪kerchief, װערט‪become; defend; forbid; value; worth רױט‪red; hearts ♥ (playing cards) װי
פֿײַער‪fire; celebrate, טוט‪do; paper bag אים‪him; it אַ פֿרעג‪ask; question פֿאַרבײַגײענדיק‪passing, נישט‪not געקוקט‪look, חלילה‪God forfend, God forbid,  גלײַך‪straight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English)
אין‪in די אױגן‪eye (anatomy): „װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מאַכסטו‪make; defecate (with "mit")?“ און‪and ער ענטפֿערט‪answer איך‪I: „װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מאַכסטו‪make; defecate (with "mit")?“
און‪and פֿרױקע‪woman; wife; Ephraim זײַן‪be; his; its זון‪sun; son, אַ בר
מצװה1ייִנגל‪boy, fellow, lad; jack (playing cards), גיט‪give אים‪him; it אָפּ‪finishing; up (as separable part of verb) שלום‪peace, און‪and  דער‪the, this
טאַטע‪father טוט‪do; paper bag אַ פֿרעג‪ask; question דעם‪the, this זון‪sun; son: „װוּ‪where האַלטסטו‪hold, contain; think; keep; stop (imperative), אפֿרים‪Ephraim, אין‪in לערנען‪teach; study (religious texts); study (with "zikh")?“... און‪and
רײזל‪rose; rash (skin disease); Rose זײַן‪be; his; its טאָכטער‪daughter, נישט‪not קײן‪to; not any מיאוס‪ugly, obscene, loathsome, dirty; make ugly; dislike (with "zikh mit") מײדל‪girl, מיט‪exert; with; middle  אַ קלײן‪small  פֿאַרפֿלאָכטן‪braid
צעפּל‪braid of hair, כאַפּט‪catch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") אים‪him; it אַרום‪around קושן‪kiss; kiss each other (with "zikh").
      ― טאַטע‪father, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָסטו‪have; give birth מיר‪me; we געבראַכט‪bring אַ מתּנה‪gift אַף יום־טובֿ‪religious holiday?
      ― סיץ‪chintz, calico אַף אַ קלײדל‪skirt; petticoat, און‪and דער‪the, this מאַמען‪mother; mare (balegole-loshn) אַ זײַדענע‪silk פֿעטשײלע. נאַ‪take,
גיב‪give דער‪the, this מאַמען‪mother; mare (balegole-loshn) די פֿעטשײלע.