לײען בוך 7 זײַט 0010

כּתרילעװקער פּראָגרעס.


באַשרײַבונגען, בילדער, פֿאַקטן און מעשׂהלעך

                       א

              די  שטאָט.

     גאָטס װוּנדער ― װאָס פֿון אַ שטאָט קאָן װערן! כּתרילעװקע, מײַן
אַלטע הײם, האָט זיך אַזױ איבערגעביטן, אַז ס'איז זי גאָר נישט צו
דערקענען! נאָך אַ צײַט פֿון אַ סך, אַ סך יאָרן האָב איך מיך אַראָפּגע־
כאַפּט אין דער דאָזיקער שטאָט אַף אַ פּאָר װאָכן און בין אַרומגעגאַנגען
אין אירע גאַסן, גערעדט מיט אירע מענטשן, געזוכט אַלטע באַקאַנטע ―
װער? װאָס? װעמען? דער גרעסטער טײל איז אױסגעשטאָרבן, דער
קלענסטער טײל ― אַרױסגעפֿאָרן קײן אַמעריקע, און די נײַע, די אױפֿ־
געקומענע, זײַנען גאָרניט די מענטשן. אַן איבערקערעניש! װוּ זײַנען
אַהינגעקומען די באַרימטע קלײנע מענטשעלעך מיט די קלײנע השׂגות?
װוּ זײַנען יענע ייִדן מיט בערד, װאָס האָבן אַלצדינג געװוּסט און פֿון
אַלצדינג געמאַכט חוזק? װוּ זײַנען יענע יונגעלײַטלעך מיט שטעקעלעך,
װאָס פֿלעגן זיך אַרומדרײען אין מאַרק, זוכן עפּעס אַ טועכץ און נישט
געפֿינען און פֿאַר גרױס עגמת־נפֿש האָט מען גענומען אָפּלצעװען אײנס
פֿון דאָס אַנדערע און אַלע אינאײנעם פֿון דער גאַנצער װעלט? פֿראַנטן
האָב איך איצט געזען אַרומשפּאַצירן אין די גאַסן, סאָלידע מענטשן מיט
קאַפּעלושן און מיט פּענסנע אַף די נעזער. און פֿון די אַמאָליקע פֿאַר־
שלומפּערטע װײַבער מיט די װײַסע זאָקן און מיט די רױטע זאָקנבענד־
לעך, און פֿון די אַמאָליקע מײדלעך מיט די פֿאַטשײלקעס ― איז קײן

KTrilevker progres.


bashraybungen, bilder, faktn un mayselekh

                       #

              di  shtot.

     gots vunder ― vos fun a shtot kon vern! KTrilevke, mayn
alte heym, hot zikh azoy ibergebitn, az s'iz zi gor nisht tsu
derkenen! nokh a tsayt fun a sakh, a sakh yorn hob ikh mikh aropge-
khapt in der doziker shtot af a por vokhn un bin arumgegangen
in ire gasn, geredt mit ire mentshn, gezukht alte bakante ―
ver? vos? vemen? der grester teyl iz oysgeshtorbn, der
klenster teyl ― aroysgeforn keyn amerike, un di naye, di oyf-
gekumene, zaynen gornit di mentshn. an iberkerenish! vu zaynen
ahingekumen di barimte kleyne mentshelekh mit di kleyne hasoges?
vu zaynen yene yidn mit berd, vos hobn altsding gevust un fun
altsding gemakht khoyzek? vu zaynen yene yungelaytlekh mit shtekelekh,
vos flegn zikh arumdreyen in mark, zukhn epes a tuekhts un nisht
gefinen un far groys agmesnefesh hot men genumen opltseven eyns
fun dos andere un ale in#eynem fun der gantser velt? frantn
hob ikh itst gezen arumshpatsirn in di gasn, solide mentshn mit
kapelushn un mit pensne af di nezer. un fun di amolike far-
shlumperte vayber mit di vayse zokn un mit di royte zoknbend-
lekh, un fun di amolike meydlekh mit di fatsheylkes ― iz keyn

כּתרילעװקער‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories פּראָגרעס‪progress.


באַשרײַבונגען‪depiction, description, בילדער‪picture, פֿאַקטן‪fact און‪and מעשׂהלעך‪story, tale

                       א

              די  שטאָט‪reserved seat or place in synagogue; town.

     גאָטס‪God, deity װוּנדער‪astonish; wonder, be surprised (with "zikh"); marvel ― װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) פֿון‪from; of אַ שטאָט‪reserved seat or place in synagogue; town קאָן‪be able; dance figure; round of a card game װערן‪become; defend; forbid! כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories, מײַן‪my
אַלטע‪old, stale הײם‪home, האָט‪have; give birth זיך‪self אַזױ‪such; so; thus; yes איבערגעביטן‪exchange, change, אַז‪that; when; if ס'איז‪be; so זי גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole נישט‪not צו
דערקענען‪recognize! נאָך‪after; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַ צײַט‪time; menstrual period (with "di") פֿון‪from; of אַ סך, אַ סך יאָרן‪year האָב‪have; give birth איך‪I מיך‪me 
אַראָפּגעכאַפּט‪catch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") אין‪in דער‪the, this דאָזיקער‪here שטאָט‪reserved seat or place in synagogue; town אַף אַ פּאָר‪pair; pair up װאָכן‪week און‪and בין‪bee (insect); be אַרומגעגאַנגען‪go on a date
אין‪in אירע‪her; people גאַסן‪street, גערעדט‪speak מיט‪exert; with; middle אירע‪her; people מענטשן‪person, human, responsible or mature person, געזוכט‪seek אַלטע‪old, stale באַקאַנטע‪recognize; introduce to or acquaint with (with "mit"); meet (with "zikh mit"); famous, well known ―
װער‪become; defend; forbid; who? װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)? װעמען‪whom? דער‪the, this גרעסטער‪large טײל‪apportion; divide; share (with "zikh mit ... "); part איז‪be; so אױסגעשטאָרבן‪die, דער‪the, this
קלענסטער‪small טײל‪apportion; divide; share (with "zikh mit ... "); part ― אַרױסגעפֿאָרן‪travel (by vehicle) קײן‪to; not any אַמעריקע‪America, און‪and די נײַע‪new, די 
אױפֿגעקומענע‪come, זײַנען‪be גאָרניט‪nothing די מענטשן‪person, human, responsible or mature person. אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware איבערקערעניש‪upset, mess! װוּ‪where זײַנען‪be
אַהינגעקומען‪disappear די באַרימטע‪boast, gloat (with "zikh"); be known, be famous קלײנע‪small מענטשעלעך‪person, human, responsible or mature person מיט‪exert; with; middle די קלײנע‪small השׂגות‪grasp; expectation?
װוּ‪where זײַנען‪be יענע‪that ייִדן‪Jew; person (Jewish); anonymous male stranger מיט‪exert; with; middle בערד‪beard, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָבן‪have; give birth אַלצדינג‪everything געװוּסט‪know און‪and פֿון‪from; of
אַלצדינג‪everything געמאַכט‪make; defecate (with "mit"); artificial חוזק‪mockery, ridicule? װוּ‪where זײַנען‪be יענע‪that יונגעלײַטלעך‪youngsters מיט‪exert; with; middle שטעקעלעך‪stick,
װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) פֿלעגן‪used to זיך‪self אַרומדרײען‪twirl; pivot (with "zikh"); hang out (with "zikh") אין‪in מאַרק‪mark (German currency); market, זוכן‪seek עפּעס‪something; somehow; somewhat; very אַ טועכץ‪deed און‪and נישט‪not
געפֿינען‪find און‪and פֿאַר‪for; before; in the time of גרױס‪gray; large; size עגמת־נפֿש‪heartache; grief, sorrow האָט‪have; give birth מען‪one (indefinite subject) גענומען‪take; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") אָפּלצעװען אײנס‪one; single; several (in plural)
פֿון‪from; of דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַנדערע‪other; next און‪and אַלע‪all אינאײנעם‪together פֿון‪from; of דער‪the, this גאַנצער‪whole, full, complete װעלט‪boil milk; world? פֿראַנטן‪fashionable gentleman; dandy, fop
האָב‪have; give birth איך‪I איצט‪now געזען‪see אַרומשפּאַצירן‪stroll אין‪in די גאַסן‪street, סאָלידע‪solid מענטשן‪person, human, responsible or mature person מיט‪exert; with; middle
קאַפּעלושן און‪and מיט‪exert; with; middle פּענסנע‪pince-nez (clothing) אַף די נעזער‪nose. און‪and פֿון‪from; of די אַמאָליקע‪former; in former days 
פֿאַרשלומפּערטע‪wrinkled, in poor repair װײַבער‪wife; woman; rifle (soldiers argot) מיט‪exert; with; middle די װײַסע‪white זאָקן‪sock, stocking (clothing) און‪and מיט‪exert; with; middle די רױטע‪red 
זאָקנבענדלעך‪garter (clothing), און‪and פֿון‪from; of די אַמאָליקע‪former; in former days מײדלעך‪girl מיט‪exert; with; middle די פֿאַטשײלקעס‪handkerchief ― איז‪be; so קײן‪to; not any