לײען בוך 6 זײַט 0297

  מ י ל כ י ק ס
              (אַ מאָנאָלאָג פֿון אַ כּתרילעװקער פֿרעסער)


     אַ חכם, הערט איר, איז געװען דער, װאָס האָט אײַנגעפֿירט אַ מנהג,
אַז שבֿועות אינדערפֿרי זאָל מען עסן מילכיקס. װאָרעם, לאָמיר זיך נישט
נאַרן, װאָס קאָן זײַן בעסער און פֿרישער און זיסער און געשמאַקער און
װעלװעלער פֿון מילכיקס? אמת, צו מילכיקס באַדאַרף מען אױך האָבן
געלט, נאָר װי קומט דאָס צו פֿלײש? באַ פֿלײש איז פֿאַראַן בײנער;
און מילכיקס האָט אין זיך מילך, און קעז, און פּוטער, און סמעטענע,
און פּיד־סמעטענע און זױערמילך און סיראָװעטקע... הײַנט נעמט די
מאכלים, װאָס מע קאָן מאַכן פֿון מילכיקס. פֿון פֿלײש האָט איר אַ יױך,
אַ ראָסלפֿלײש, און עסיקפֿלײש, אַ געבראָטנס ― און שױן... פֿון מילך
אָבער האָט איר קאַשע מיט מילך, לאָקשן מיט מילך, רײַז מיט מילך,
און טײגלעך מיט מילך, און באַלאַבעשקעס מיט מילך, און פֿאַרפֿל מיט
מילך, און גלאַט מילך; הײַנט די מאכלים פֿון קעז און פּוטער האָבן
דען אַ שיעור? באַרעכנט נאָר: קרעפּלעך, און װאַרעניקעס, און װאַר־
ניטשקעס, און אַ קוגל, און אַ מאַהינע, און אַ טײגעכטס, און קני־
שעס, און מנישקעס, און בלינצעס, און צרות־קנײדלעך און קאַש־
ניקעס, און װערטליקעס, און װערטוטן. און װיפֿל איז פֿאַראַן מאכלים,
װאָס מע קאָן זיך נישט אָנגעדענקען! למשל: קאָרזש מיט קעז, מאַס־
ליטשקענע קאַשע, און פֿיש געפּרעגלטע אַף פּוטער, און אַ באָרשט אַ מיל־
כיקער, און ראַזשענקע, און מאַסלינקע ― אַלץ אַזעלכע פּאָטראַװעס, װאָס
קײנער זאָגט זיך פֿון דעם נישט אָפּ, סײַדן שױן גאָר אַן אָפּגעריסענער
נאַר, װאָס מע באַדאַרף אים געבן קײַען שטרױ...
     װאָרעם איך, מע זאָל מיך אױפֿװעקן אין מיטן נאַכט און מיר דער־
לאַנגען מילכיקס, איז אַבי איך בין גאָר נישט פֿלײשיק, איז מיטן

  milkhik s
              (a monolog fun a KTrilevker freser)


     a khokhem, hert ir, iz geven der, vos hot ayngefirt a mnhg,
az shvues inderfri zol men esn milkhiks. vorem, lomir zikh nisht
narn, vos kon zayn beser un frisher un ziser un geshmaker un
velveler fun milkhiks? emes, tsu milkhiks badarf men oykh hobn
gelt, nor vi kumt dos tsu fleysh? ba fleysh iz faran beyner;
un milkhiks hot in zikh milkh, un kez, un puter, un smetene,
un pid-smetene un zoyermilkh un sirovetke... haynt nemt di
maykholem, vos me kon makhn fun milkhiks. fun fleysh hot ir a yoykh,
a roslfleysh, un esikfleysh, a gebrotns ― un shoyn... fun milkh
ober hot ir kashe mit milkh, lokshn mit milkh, rayz mit milkh,
un teyglekh mit milkh, un balabeshkes mit milkh, un farfl mit
milkh, un glat milkh; haynt di maykholem fun kez un puter hobn
den a shiyer? barekhnt nor: kreplekh, un varenikes, un var-
nitshkes, un a kugl, un a mahine, un a teygekhts, un kni-
shes, un mnishkes, un blintses, un tsores-kneydlekh un kash-
nikes, un vertlikes, un vertutn. un vifl iz faran maykholem,
vos me kon zikh nisht ongedenken! lemoshl: korzh mit kez, mas-
litshkene kashe, un fish gepreglte af puter, un a borsht a mil-
khiker, un razhenke, un maslinke ― alts azelkhe potraves, vos
keyner zogt zikh fun dem nisht op, saydn shoyn gor an opgerisener
nar, vos me badarf im gebn kayen shtroy...
     vorem ikh, me zol mikh oyfvekn in mitn nakht un mir der-
langen milkhiks, iz abi ikh bin gor nisht fleyshik, iz mitn

  מ י ל כ י ק ס
              (אַ מאָנאָלאָג‪monologue פֿון‪from; of אַ כּתרילעװקער‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories פֿרעסער‪fast eater)


     אַ חכם‪sage; fool (ironic), הערט‪hear, smell (with "zikh") איר‪her; you (pl), איז‪be; so געװען‪be דער‪the, this, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָט‪have; give birth אײַנגעפֿירט‪carry; act, behave (with "zikh"); carry; act, behave (with "zikh") אַ מנהג,
אַז‪that; when; if שבֿועות‪holiday of Shavuos אינדערפֿרי‪morning זאָל‪should מען‪one (indefinite subject) עסן‪the letter S; eat; food מילכיקס‪made of milk. װאָרעם‪because; worm, לאָמיר‪lets זיך‪self נישט‪not
נאַרן‪fool, trick, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) קאָן‪be able; dance figure; round of a card game זײַן‪be; his; its בעסער‪bass (voice); good; thoroughly; improve און‪and פֿרישער‪fresh און‪and זיסער‪sweet און‪and געשמאַקער‪tasty און‪and
װעל‪wave; will (future); boil milkװעלער‪urge; lust; greedy person, persistent person פֿון‪from; of מילכיקס‪made of milk? אמת‪truth; true, צו מילכיקס‪made of milk באַדאַרף‪need, require מען‪one (indefinite subject) אױך‪also האָבן‪have; give birth
געלט‪money, נאָר‪but, only װי קומט‪come דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) צו פֿלײש‪meat? באַ פֿלײש‪meat איז‪be; so פֿאַראַן‪exist (with "es iz") בײנער‪bone;
און‪and מילכיקס‪made of milk האָט‪have; give birth אין‪in זיך‪self מילך‪milk, און‪and קעז‪cheese; money (ganovem-loshn), און‪and פּוטער‪butter; churn butter, און‪and סמעטענע‪sour cream,
און‪and פּיד־סמעטענע‪layer of milk under the sour cream (Ukrainian подсметанье) און‪and זױערמילך‪buttermilk (food) און‪and סיראָװעטקע... הײַנט‪today; now consider; so then? נעמט‪take; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") די
מאכלים‪light meal; delicacy (food), װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע קאָן‪be able; dance figure; round of a card game מאַכן‪make; defecate (with "mit") פֿון‪from; of מילכיקס‪made of milk. פֿון‪from; of פֿלײש‪meat האָט‪have; give birth איר‪her; you (pl) אַ יױך‪soup (clear), broth; gravy,
אַ ראָסלפֿלײש‪pot roast, sourbraten (cooked food), און‪and עסיק‪vinegar; vinegaryפֿלײש‪meat, אַ געבראָטנס‪roast ― און‪and שױן‪look after; care for; already; right away... פֿון‪from; of מילך‪milk
אָבער‪but האָט‪have; give birth איר‪her; you (pl) קאַשע‪buckwheat, cereal (food) מיט‪exert; with; middle מילך‪milk, לאָקשן‪noodle; thin person; American dollar (Brazilian Yiddish) מיט‪exert; with; middle מילך‪milk, רײַז‪rice; travel מיט‪exert; with; middle מילך‪milk,
און‪and טײגלעך‪dough; batter מיט‪exert; with; middle מילך‪milk, און‪and באַלאַבעשקעס‪a cooked food made with buckwheat flour מיט‪exert; with; middle מילך‪milk, און‪and פֿאַרפֿל‪matso crumb, noodle crumb (food) מיט‪exert; with; middle
מילך‪milk, און‪and גלאַט‪smooth; simple מילך‪milk; הײַנט‪today; now consider; so then? די מאכלים‪light meal; delicacy (food) פֿון‪from; of קעז‪cheese; money (ganovem-loshn) און‪and פּוטער‪butter; churn butter האָבן‪have; give birth
דען‪in that case; else; (after question, expecting negative answer) אַ שיעור‪limit? באַרעכנט‪calculate, consider; change ones mind (with "zikh"); calculate, consider; change ones mind (with "zikh") נאָר‪but, only: קרעפּלעך‪filled dough, ravioli, wonton, און‪and װאַרעניקעס‪a kind of filled dumpling (food), און‪and 
װאַרניטשקעס‪bowtie noodles (food), און‪and אַ קוגל‪pudding (baked savory food); pudding (baked savory food), און‪and אַ מאַהינע, און‪and אַ טײג‪dough; batterעכטס‪true to form, און‪and 
קנישעס‪knish (filled-dough food); vagina (anatomy; vulgar), און‪and מנישקעס, און‪and בלינצעס‪crépe, blintz (food), און‪and צרות‪trouble, misfortune, distress1קנײדלעך‪dumpling (food) און‪and 
קאַשניקעס, און‪and װערטליקעס‪some sort of food ??, און‪and װערטוטן‪small pastry, usually cheese-filled. און‪and װיפֿל‪how many איז‪be; so פֿאַראַן‪exist (with "es iz") מאכלים‪light meal; delicacy (food),
װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע קאָן‪be able; dance figure; round of a card game זיך‪self נישט‪not אָנ‪without, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); seeגעדענקען‪remember; memory! למשל‪for example: קאָרזש‪cookie, dry cake (food) מיט‪exert; with; middle קעז‪cheese; money (ganovem-loshn), 
מאַסליטשקענע קאַשע‪buckwheat, cereal (food), און‪and פֿיש‪fish געפּרעגלטע‪fry in fat or cook with honey); render (fat) אַף פּוטער‪butter; churn butter, און‪and אַ באָרשט‪beet soup אַ 
מילכיקער‪made of milk; dairyman, און‪and ראַזשענקע, און‪and מאַסלינקע‪buttermilk (food) ― אַלץ‪everything; all the more; still, yet; always (Khassidic Yiddish) אַזעלכע‪such; such; so; thus; yes פּאָטראַװעס‪course (of a meal); cooked dish, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)
קײנער‪nobody זאָגט‪say; recite (prayer or religious text) זיך‪self פֿון‪from; of דעם‪the, this נישט‪not אָפּ‪finishing; up (as separable part of verb), סײַדן‪unless שױן‪look after; care for; already; right away גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware אָפּגעריסענער‪pull; tear; ragged, tattered, in shreds
נאַר‪fool, trick, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע באַדאַרף‪need, require אים‪him; it געבן‪give קײַען‪chew שטרױ‪straw...
     װאָרעם‪because; worm איך‪I, מע זאָל‪should מיך‪me אױפֿװעקן‪awaken, wake אין‪in מיטן‪with; middle נאַכט‪night און‪and מיר‪me; we 
דערלאַנגען‪hand over, pass, hand; reach; hit (with "a klap") מילכיקס‪made of milk, איז‪be; so אַבי‪if only איך‪I בין‪bee (insect); be גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole נישט‪not פֿלײשיק‪meaty, meat-based (food, ritual), איז‪be; so מיטן‪with; middle