לײען בוך 6 זײַט 0044

                     דרײפֿוס אין כּתרילעװקע


     איך װײס נישט, אױב די מעשׂה פֿון דרײפֿוסן האָט נאָך ערגעץ אָנ־
געמאַכט אַזאַ רעש, װי אין כּתרילעװקע.
     אין פּאַריז, זאָגט מען, האָט דאָס אױך געקאָכט, װי אין אַ קעסל.
גאַזעטן האָבן געשריבן, גענעראַלן האָבן זיך געשאָסן, און װײַסע־חבֿרה־
ניקעס זײַנען אַרומגעלאָפֿן איבער די גאַסן, װי משוגעים, געװאָרפֿן היטלען
און געאַרבעט מעשׂים. דער האָט געשריגן:  „װיװ דרײפֿוס!“  און דער
האָט געשריגן:  „װיװ עסטערהאַזי!“  און ייִדן האָט מען דערװײַל גע־
שמירט, געמאַכט מיט דער בלאָטע, װי געװײנטלעך... נאָר אַזױפֿיל
עגמת־נפֿש מיט אַזױפֿיל יסורים און בזיונות, װי כּתרילעװקע האָט דערפֿון
געהאַט ― דאָס װעט פּאַריז נישט האָבן ביז משיח װעט קומען.
     פֿון װאַנען איז מען אין כּתרילעװקע געװאָר געװאָרן פֿון דרײפֿוסן
― דאָס זאָלט איר נישט פֿרעגן. װאָרעם למאַי װײס מען דאָרטן פֿון
דער מלחמה, װאָס די ענגלענדער האָבן געפֿירט מיט די בױערן?  פֿון
װאַנען װײסן זײ װאָס אין קיטײַ טוט זיך? װאָס פֿאַר אַ מחותּן איז
כּתרילעװקע מיט קיטײַ? די גרױסע מסחרים, װאָס זײ פֿירן מיט דער
װעלט? טײ באַקומען זײ פֿון װיסאָצקין פֿון מאָסקװע, און דאָס געלע
זומערשטאָף, װאָס מען רופֿט דאָס „טשע־שון טשאַ“, טראָגט מען נישט
אין כּתרילעװקע. דאָס איז נישט פֿאַר זײער בײַטל. דאַנקען גאָט, אַז מען
קאָן טראָגן זומער אַ נאַקידקע כאָטש פֿון פּאַרוסינע: אַנישט, האָט מען
אַ ברירה גײן גאָר אַזױ, דאָס הײסט, מחילה, אין תּחתּונים און פֿון אױבן
אַ ציצענעם אַרבע־כּנפֿות, און מע שװיצט פֿונדעסטװעגן גאַנץ געשמאַק,
אַבי ס'איז נאָך אַ הײסער זומער.
     בלײַבט דאָך אַלץ די אײגענע קשיא: פֿון װאַנען האָט פֿאָרט כּתרי־
לעװקע אָנגעשמעקט די מעשׂה פֿון דרײפֿוסן?

                     dreyfus in KTrilevke


     ikh veys nisht, oyb di mayse fun dreyfusn hot nokh ergets on-
gemakht aza rash, vi in KTrilevke.
     in pariz, zogt men, hot dos oykh gekokht, vi in a kesl.
gazetn hobn geshribn, generaln hobn zikh geshosn, un vayse-khevre-
nikes zaynen arumgelofn iber di gasn, vi meshugoyem, gevorfn hitlen
un gearbet maysem. der hot geshrign:  "viv dreyfus!''  un der
hot geshrign:  "viv esterhazi!''  un yidn hot men dervayl ge-
shmirt, gemakht mit der blote, vi geveyntlekh... nor azoyfil
agmesnefesh mit azoyfil yesurem un bizyoynes, vi KTrilevke hot derfun
gehat ― dos vet pariz nisht hobn biz moshiyekh vet kumen.
     fun vanen iz men in KTrilevke gevor gevorn fun dreyfusn
― dos zolt ir nisht fregn. vorem lemay veys men dortn fun
der milkhome, vos di englender hobn gefirt mit di boyern?  fun
vanen veysn zey vos in kitay tut zikh? vos far a mekhutn iz
KTrilevke mit kitay? di groyse msHrim, vos zey firn mit der
velt? tey bakumen zey fun visotskin fun moskve, un dos gele
zumershtof, vos men ruft dos "tshe-shun tsha'', trogt men nisht
in KTrilevke. dos iz nisht far zeyer baytl. danken got, az men
kon trogn zumer a nakidke khotsh fun parusine: anisht, hot men
a breyre geyn gor azoy, dos heyst, mekhile, in takhtoynem un fun oybn
a tsitsenem arbekanfes, un me shvitst fundestvegn gants geshmak,
abi s'iz nokh a heyser zumer.
     blaybt dokh alts di eygene kashye: fun vanen hot fort KTri-
levke ongeshmekt di mayse fun dreyfusn?

                     דרײפֿוס‪Dreyfus אין‪in כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories


     איך‪I װײס‪know נישט‪not, אױב‪if די מעשׂה‪story; genitalia (vulgar) פֿון‪from; of דרײפֿוסן‪Dreyfus האָט‪have; give birth נאָך‪after; yet, still; even; more (in positive constructions only) ערגעץ‪somewhere 
אָנגעמאַכט‪ruin אַזאַ‪such רעש‪astound, surprise; make a commotion, װי אין‪in כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories.
     אין‪in פּאַריז‪Paris (France), זאָגט‪say; recite (prayer or religious text) מען‪one (indefinite subject), האָט‪have; give birth דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אױך‪also געקאָכט‪cook, bake, װי אין‪in אַ קעסל‪boiler; kettle.
גאַזעטן‪journal; newspaper האָבן‪have; give birth געשריבן‪write, גענעראַלן‪general (military) האָבן‪have; give birth זיך‪self געשאָסן‪shoot, fire, און‪and װײַסע‪white1
חבֿרהניקעס זײַנען‪be אַרומגעלאָפֿן‪run איבער‪over; recycle די גאַסן‪street, װי משוגעים‪crazy people, געװאָרפֿן‪throw, pitch, cast; toss about (with "zikh") היטלען‪mens hat (clothing)
און‪and געאַרבעט‪work, labor מעשׂים‪deeds. דער‪the, this האָט‪have; give birth געשריגן‪call, shout, scream:  „װיװ דרײפֿוס‪Dreyfus!“  און‪and דער‪the, this
האָט‪have; give birth געשריגן‪call, shout, scream:  „װיװ עסטערהאַזי!“  און‪and ייִדן‪Jew; person (Jewish); anonymous male stranger האָט‪have; give birth מען‪one (indefinite subject) דערװײַל‪meanwhile 
געשמירט‪spread; grease, lubricate; whitewash; bribe (slang), געמאַכט‪make; defecate (with "mit"); artificial מיט‪exert; with; middle דער‪the, this בלאָטע‪mud; dirt; nonsense, װי געװײנטלעך‪ordinary, usual, common; of course... נאָר‪but, only אַזױ‪such; so; thus; yesפֿיל‪feel; fill; stuff; many (German)
עגמת־נפֿש‪heartache; grief, sorrow מיט‪exert; with; middle אַזױ‪such; so; thus; yesפֿיל‪feel; fill; stuff; many (German) יסורים‪pains און‪and בזיונות‪embarrassment, shame; insult, װי כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories האָט‪have; give birth דערפֿון‪thence
געהאַט‪have; give birth ― דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) װעט‪will (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager פּאַריז‪Paris (France) נישט‪not האָבן‪have; give birth ביז‪until, at the time (in future) when משיח‪messiah װעט‪will (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager קומען‪come.
     פֿון‪from; of װאַנען‪where איז‪be; so מען‪one (indefinite subject) אין‪in כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories געװאָר‪become aware of, learn, discover (with "vern fun") געװאָרן‪become פֿון‪from; of דרײפֿוסן‪Dreyfus
― דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) זאָלט‪should איר‪her; you (pl) נישט‪not פֿרעגן‪ask; question. װאָרעם‪because; worm למאַי‪why; why then װײס‪know מען‪one (indefinite subject) דאָרטן‪there פֿון‪from; of
דער‪the, this מלחמה‪war, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) די ענגלענדער‪England האָבן‪have; give birth געפֿירט‪carry; act, behave (with "zikh") מיט‪exert; with; middle די בױערן‪perforate?  פֿון‪from; of
װאַנען‪where װײסן‪know זײ װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אין‪in קיטײַ‪thin shiny cotton material; Cathay; China טוט‪do; paper bag זיך‪self? װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) פֿאַר‪for; before; in the time of אַ מחותּן‪son- (daughter-) in-laws father; honored guest איז‪be; so
כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories מיט‪exert; with; middle קיטײַ‪thin shiny cotton material; Cathay; China? די גרױסע‪large מסחרים, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זײ פֿירן‪carry; act, behave (with "zikh") מיט‪exert; with; middle דער‪the, this
װעלט‪boil milk; world? טײ באַקומען‪acquire, receive זײ פֿון‪from; of װיסאָצקין פֿון‪from; of מאָסקװע‪Moscow, און‪and דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) געלע‪yellow; red (hair)
זומערשטאָף‪summer-weight material, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מען‪one (indefinite subject) רופֿט‪call דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) „טשע1שון טשאַ“, טראָגט‪carry; be pregnant מען‪one (indefinite subject) נישט‪not
אין‪in כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories. דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איז‪be; so נישט‪not פֿאַר‪for; before; in the time of זײער‪their; very בײַטל‪sift (especially flour); wallet, handbag, pouch, purse; scrotum; steal; go bankrupt (with "zikh"). דאַנקען‪thank; thanks; gratitude גאָט‪God, deity, אַז‪that; when; if מען‪one (indefinite subject)
קאָן‪be able; dance figure; round of a card game טראָגן‪carry; be pregnant זומער‪Summer (season); survive the summer אַ נאַקידקע‪cape (clothing) כאָטש‪although; at least; you might as well (with imperative); Chodecz (Polish) (Congress Poland) פֿון‪from; of פּאַרוסינע‪sail material: אַנישט‪if not, האָט‪have; give birth מען‪one (indefinite subject)
אַ ברירה‪choice גײן‪go; plan to (with infinitive); passable (path) גאָר‪very; entirely; surprisingly; whole אַזױ‪such; so; thus; yes, דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסט‪order, tell; be called, be named, מחילה‪forgiveness, forgive me, pardon; buttocks, אין‪in תּחתּונים‪underwear און‪and פֿון‪from; of אױבן‪above
אַ ציצענעם‪chintz; calico (material) אַרבע־כּנפֿות‪ritually fringed undershirt, און‪and מע שװיצט‪sweat, perspire פֿונדעסטװעגן‪nonetheless, nevertheless גאַנץ‪whole, full, complete געשמאַק‪tasty; taste,
אַבי‪if only ס'איז‪be; so נאָך‪after; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַ הײסער‪hot; passionate זומער‪Summer (season); survive the summer.
     בלײַבט‪remain; be decided (with "bay") דאָך‪of course; yet, still אַלץ‪everything; all the more; still, yet; always (Khassidic Yiddish) די אײגענע‪own; same קשיא‪question: פֿון‪from; of װאַנען‪where האָט‪have; give birth פֿאָרט‪travel (by vehicle); after all; still, nonetheless; fort 
כּתרילעװקע‪Kasrilevke: from Sholem Aleykhem stories אָנגעשמעקט‪smell; sniff; be appealing; sense די מעשׂה‪story; genitalia (vulgar) פֿון‪from; of דרײפֿוסן‪Dreyfus?