XIV
מיר זײַנען שױן אין בראָד!
― א. ―
װײסט איר, װוּ מיר שפּאַרן אָן? אַזש אין בראָד! איך מײן, אַז
מיר זײַנען שױן נאָענט צו אַמעריקע. אַ שײנע שטאָט אָט דאָס בראָד!
ס'איז גאָרניט די שטאָט, די גאַסן, די מענטשן, װאָס באַ אונדז. אַפֿילו
די ייִדן זײַנען דאָ ניט די ייִדן, װאָס באַ אונדז. דאָס הײסט, די ייִדן
זײַנען די אײגענע ייִדן, װאָס באַ אונדז. און אױב איר װילט, זײַנען זײ
נאָך מער ייִדן, װי אונדזערע ייִדן. די פּאות אַ סך לענגערע, װי באַ אונ־
דזערע. די קאַפּאָטעס באַ זײ זײַנען כּמעט ביז דער ערד. זײ טראָגן מאָד־
נע קאַפּעליושלעך, גאַרטעלעך, מיט שיך און זאָקן, און די װײַבער ―
פּאַריקן. נאָר דאָס לשון זײערס ― אױ, דאָס לשון! דײַטש רופֿט מען
דאָס. ס'איז גאָרניט דאָס, װאָס באַ אונדז. דאָס הײסט, די װערטער זײַ־
נען די אײגענע װערטער, װאָס באַ אונדז, נאָר מיט פּתחן. למשל: „װאָס“
איז „װאַס“, „דאָס“ איז „דאַס“, „שלאָפֿן“ איז „שלאַפֿן“, „ברױט“ איז
„ברײַט“, „פֿלײש“ איז „פֿלײַש“, „מאיר“ איז „מײַער“, א „בהמה“ איז
„בעהײַמע“, אַ „שײגעץ“ איז „שײַגעץ“, „מילך“ איז „מעלך“, „ליכט“
איז „לעכט“, אַ „ייִד“ איז אַ „יאַיד“, אַ „ייִדענע“ ― אַ „יאַידענע“,
„קינד“ איז „קונד“, אַ „טינטערל“ איז אַ „טונטירל“, אַ „ציבעלע“ איז
אַ „צײבעלע“, אַ „סירניקל“ ― אַ „שװיבעלע“. הײַנט דאָס רײדן זײערס!
אַז זײ רײדן, זינגען זײ. עס קומט אױס גלײַך, װי זײ װאָלטן שטענדיק
מעבֿיר געװען די סדרה. מיר האָבן באַלד געכאַפּט דעם שניט. דער ערש־
טער איז געװען אונדזער חבֿר פּיניע. ער האָט אָנגעהױבן רײדן דײַטש
כּמעט פֿונעם ערשטן טאָג, װאָס מיר זײַנען געקומען. אים איז געװען
גרינגער, װײַל דײַטש האָט ער געלערנט נאָך אינדערהײם. מײַז ברודער
|
|
XayV
mir zaynen shoyn in brod!
― #. ―
veyst ir, vu mir shparn on? azh in brod! ikh meyn, az
mir zaynen shoyn noent tsu amerike. a sheyne shtot ot dos brod!
s'iz gornit di shtot, di gasn, di mentshn, vos ba undz. afile
di yidn zaynen do nit di yidn, vos ba undz. dos heyst, di yidn
zaynen di eygene yidn, vos ba undz. un oyb ir vilt, zaynen zey
nokh mer yidn, vi undzere yidn. di peyes a sakh lengere, vi ba un-
dzere. di kapotes ba zey zaynen kemat biz der erd. zey trogn mod-
ne kapelyushlekh, gartelekh, mit shikh un zokn, un di vayber ―
parikn. nor dos loshn zeyers ― oy, dos loshn! daytsh ruft men
dos. s'iz gornit dos, vos ba undz. dos heyst, di verter zay-
nen di eygene verter, vos ba undz, nor mit pasekhn. lemoshl: "vos''
iz "vas'', "dos'' iz "das'', "shlofn'' iz "shlafn'', "broyt'' iz
"brayt'', "fleysh'' iz "flaysh'', "Meyer'' iz "mayer'', # "beheyme'' iz
"behayme'', a "sheygets'' iz "shaygets'', "milkh'' iz "melkh'', "likht''
iz "lekht'', a "yid'' iz a "yayd'', a "yidene'' ― a "yaydene'',
"kind'' iz "kund'', a "tinterl'' iz a "tuntirl'', a "tsibele'' iz
a "tseybele'', a "sirnikl'' ― a "shvibele''. haynt dos reydn zeyers!
az zey reydn, zingen zey. es kumt oys glaykh, vi zey voltn shtendik
mayver geven di sedre. mir hobn bald gekhapt dem shnit. der ersh-
ter iz geven undzer khaver pinye. er hot ongehoybn reydn daytsh
kemat funem ershtn tog, vos mir zaynen gekumen. im iz geven
gringer, vayl daytsh hot er gelernt nokh inderheym. mayz bruder
|
XIV
מירme; we זײַנעןbe שױןlook after; care for; already; right away איןin בראָדBrod (Poland)!
― א. ―
װײסטknow אירher; you (pl), װוּwhere מירme; we שפּאַרןpress; dispute, debate (with "zikh") אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see? אַזשactually; surprisingly איןin בראָדBrod (Poland)! איךI מײןmostly; intend; intention, אַזthat; when; if
מירme; we זײַנעןbe שױןlook after; care for; already; right away נאָענטnear צו אַמעריקעAmerica. אַ שײנעpretty שטאָטreserved seat or place in synagogue; town אָטhere; this very; just now דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) בראָדBrod (Poland)!
ס'איזbe; so גאָרניטnothing די שטאָטreserved seat or place in synagogue; town, די גאַסןstreet, די מענטשןperson, human, responsible or mature person, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) באַ אונדזus. אַפֿילוeven, only
די ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger זײַנעןbe דאָhere ניטnot די ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) באַ אונדזus. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named, די ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger
זײַנעןbe די אײגענעown; same ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) באַ אונדזus. אוןand אױבif אירher; you (pl) װילטwant, זײַנעןbe זײ
נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) מערproblem; increase; more; carrot ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger, װי אונדזערעour ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger. די פּאותsidelock אַ סך לענגערעlong; for (duration), װי באַ
אונדזערעour. די קאַפּאָטעסcaftan, overcoat באַ זײ זײַנעןbe כּמעטalmost ביזuntil, at the time (in future) when דערthe, this ערדearth. זײ טראָגןcarry; be pregnant
מאָדנעstrange קאַפּעליושלעךfedora hat (clothing), גאַרטעלעךsmall belt, מיטexert; with; middle שיךshoe (clothing) אוןand זאָקןsock, stocking (clothing), אוןand די װײַבערwife; woman; rifle (soldiers argot) ―
פּאַריקן. נאָרbut, only דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) לשוןlanguage זײערסtheir ― אױ, דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) לשוןlanguage! דײַטשGerman person; German Jew; Germany רופֿטcall מעןone (indefinite subject)
דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite). ס'איזbe; so גאָרניטnothing דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite), װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) באַ אונדזus. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named, די װערטערword
זײַנעןbe די אײגענעown; same װערטערword, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) באַ אונדזus, נאָרbut, only מיטexert; with; middle פּתחןHebrew vowel point pasekh /a/. למשלfor example: „װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)“
איזbe; so „װאַס“, „דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)“ איזbe; so „דאַס“, „שלאָפֿןsleep“ איזbe; so „שלאַפֿןvery ill (Ukraine); weak (Lithuania)“, „ברױטbread (food)“ איזbe; so
„ברײַטbrew“, „פֿלײשmeat“ איזbe; so „פֿלײַש“, „מאיר“ איזbe; so „מײַער“, א „בהמהcow; beast; fool; uncouth person“ איזbe; so
„בעהײַמע“, אַ „שײגעץnon-Jewish young male (derogatory); brat; pastry made of honey-glazed dough stuffed with poppy seeds (food)“ איזbe; so „שײַגעץ“, „מילךmilk“ איזbe; so „מעלך“, „ליכטcandle; light; brightness“
איזbe; so „לעכט“, אַ „ייִדJew; person (Jewish); anonymous male stranger“ איזbe; so אַ „יאַיד“, אַ „ייִדענעJewish woman (sometimes pejorative); homemaker“ ― אַ „יאַידענע“,
„קינדchild“ איזbe; so „קונדcustomer“, אַ „טינטערלinkwell“ איזbe; so אַ „טונenjoy oneself (with "zikh"); barrelטירלdoor“, אַ „ציבעלעonion (vegetable)“ איזbe; so
אַ „צײבעלע“, אַ „סירניקל“ ― אַ „שװיבעלע“. הײַנטtoday; now consider; so then? דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) רײדןspeak זײערסtheir!
אַזthat; when; if זײ רײדןspeak, זינגעןsing זײ. עס קומטcome אױסout; because of גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English), װי זײ װאָלטןvolt (electrical); would שטענדיקcontinual
מעבֿירdepose (with "zayn"); review text (with "zayn"); tempt to violate (with "zayn oyf"); cross over (with "zayn") געװעןbe די סדרהportion of the Torah; series of events. מירme; we האָבןhave; give birth באַלדsoon; immediately געכאַפּטcatch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") דעםthe, this שניטcut, slice; fashion; harvest. דערthe, this
ערשטערfirst איזbe; so געװעןbe אונדזערour חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend פּיניעfroth, foam; Pinye. ער האָטhave; give birth אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") רײדןspeak דײַטשGerman person; German Jew; Germany
כּמעטalmost פֿונעםfrom; of ערשטןfirst טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מירme; we זײַנעןbe געקומעןcome. איםhim; it איזbe; so געװעןbe
גרינגערeasy; light; frivolous, װײַלduring, as long as; because; stay; enjoy oneself (with "zikh") דײַטשGerman person; German Jew; Germany האָטhave; give birth ער געלערנטteach; study (religious texts); study (with "zikh"); learned, educated נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אינדערהײם. מײַזmouse ברודערbrother
|