א י ן ש ט ו ר ע ם 407
טערע חושכדיקע נאַכט, װאָס ס'איז פֿאָרגעקומען דאָרט, אין די חושכדיקע,
אָרעמע, שמוציקע ייִדישע גאַסן און געסלעך, אין די חושכדיקע, אָרעמע,
שמוציקע ייִדישע הײַזער און הײַזלעך, באַ די דערנידעריקטע, אָרעמע,
הונגעריקע, אומגליקלעכע, נאַקעטע און באָרװעסע פֿאַרװאָרפֿענע, פֿאַרגע־
סענע און דערשלאָגענע ― ― ― נײן, זי װיל נישט דערצײלן, די שטילע
פֿינצטערע חושכדיקע נאַכט, װאָס עס איז פֿאָרגעקומען דאָרט! אױך
שװײַגט די שטילע פֿינצטערע חושכדיקע נאַכט פֿון די שטילע פֿינצטערע
געהײמע פֿאַרזאַמלונגען אין שטילע פֿינצטערע געהײמע קעלערס, װוּ
שטילע פֿינצטערע געהײמע מענטשלעך האָבן אױסגעטײלט די אַרבעט, זײ
זאָלן זײַן גרײט צו „מאָרגנדיקן טאָג“... און נאָך און נאָך אַ סך זאַכן
זײַנען אָפּגעטאָן געװאָרן אין דער דאָזיקער שטילער, פֿינצטערער חוש־
דיקער נאַכט. און זי שװײַגט, די נאַכט. זי װאַרט אַפֿן ליכטיקן פֿרישן
פֿרימאָרגן. ער װעט קומען, דער געװינטשטער ליכטיקער פֿרימאָרגן. ער
װעט קומען און מע װעט עס אַלצדינג דערצײלן ― אין פֿרײדן.
קאַפּיטל יב.
אײביקע װאַנדערער
עס איז געװען אַ נאַסער, אַ קאַלטער פֿרימאָרגן, אײנער פֿון יענע
קאַלטע נאַסע אָסיענדיקע טעג, װאָס מע זאָגט, אַז עס איז „אַן עבֿירה
אַ הונט אַרױסצולאָזן אַף דער גאַס“. דער װאָקזאַל, אַף װעלכן עס האָבן
זיך אַמאָל געטראָפֿן שאָסטעפּאַל מיט סאַפֿראַנאָװיטש דעם אַפּטײקער, בשעת
זײערע קינדער זײַנען אָנגעקומען פֿון פּעטערבורג אַהײם אַף פּסח, איז
געװען פֿול געפּאַקט מיט מענטשן, און איבערהױפּט ― די דריטע קלאַס.
עס איז נישט געװען אַ נאָדל דורכצוּװאַרפֿן. מערסטנס פּאַסאַזשירן זײַנען
געװען אַחינו בני ישׂראל. מע קאָן זאָגן, כּמעט לױטער ייִדן. געזעסן און
געשטאַנען קעפּ אַף קעפּ װײַבער מיט קינדער מיט טשעמאָדאַנעס, טאָרבעס,
זעק און פּעקלעך, און קישנס, קישנס, קישנס!... די פּנימער באַ אַלע
אָנגעשראָקענע, קוקן זיך אַרום אַף אַלע זײַטן, ציטערן פֿאַר אַ געשרײ,
פֿאַר אַ פֿײַף... נאָך די שמועסן פֿון די פּאַסאַזשירן דאַרף מען רעכענען,
אַז דאָס זײַנען עמיגראַנטן, װאָרעם עס לאָזן זיך הערן די װערטער
|
|
in shturem
407
tere khoyshekhdike nakht, vos s'iz forgekumen dort, in di khoyshekhdike,
oreme, shmutsike yidishe gasn un geslekh, in di khoyshekhdike, oreme,
shmutsike yidishe hayzer un hayzlekh, ba di derniderikte, oreme,
hungerike, umgliklekhe, nakete un borvese farvorfene, farge-
sene un dershlogene ― ― ― neyn, zi vil nisht dertseyln, di shtile
fintstere khoyshekhdike nakht, vos es iz forgekumen dort! oykh
shvaygt di shtile fintstere khoyshekhdike nakht fun di shtile fintstere
geheyme farzamlungen in shtile fintstere geheyme kelers, vu
shtile fintstere geheyme mentshlekh hobn oysgeteylt di arbet, zey
zoln zayn greyt tsu "morgndikn tog''... un nokh un nokh a sakh zakhn
zaynen opgeton gevorn in der doziker shtiler, fintsterer khush-
diker nakht. un zi shvaygt, di nakht. zi vart afn likhtikn frishn
frimorgn. er vet kumen, der gevintshter likhtiker frimorgn. er
vet kumen un me vet es altsding dertseyln ― in freydn.
kapitl ib.
eybike vanderer
es iz geven a naser, a kalter frimorgn, eyner fun yene
kalte nase osyendike teg, vos me zogt, az es iz "an aveyre
a hunt aroystsulozn af der gas''. der vokzal, af velkhn es hobn
zikh amol getrofn shostepal mit safranovitsh dem apteyker, bshas
zeyere kinder zaynen ongekumen fun peterburg aheym af peysekh, iz
geven ful gepakt mit mentshn, un iberhoypt ― di drite klas.
es iz nisht geven a nodl durkhtsuvarfn. merstns pasazhirn zaynen
geven aHinu bney yisroel. me kon zogn, kemat loyter yidn. gezesn un
geshtanen kep af kep vayber mit kinder mit tshemodanes, torbes,
zek un peklekh, un kishns, kishns, kishns!... di penemer ba ale
ongeshrokene, kukn zikh arum af ale zaytn, tsitern far a geshrey,
far a fayf... nokh di shmuesn fun di pasazhirn darf men rekhenen,
az dos zaynen emigrantn, vorem es lozn zikh hern di verter
|
א י ן ש ט ו ר ע ם 407
טערע חושכדיקעdark נאַכטnight, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ס'איזbe; so פֿאָרגעקומעןhappen, occur דאָרטthere, איןin די חושכדיקעdark,
אָרעמעpoor, שמוציקעdirt ייִדישעYiddish language; Jewish גאַסןstreet אוןand געסלעךalley, איןin די חושכדיקעdark, אָרעמעpoor,
שמוציקעdirt ייִדישעYiddish language; Jewish הײַזערhouse אוןand הײַזלעךhouse, באַ די דערנידעריקטעlower; humiliate, אָרעמעpoor,
הונגעריקעhungry, אומגליקלעכעunlucky, נאַקעטעnaked אוןand באָרװעסעbarefoot פֿאַרװאָרפֿענעset aside for safekeeping; place down; scatter,
פֿאַרגעסענעforget אוןand דערשלאָגענעoppress; depress; achieve (with "zikh") ― ― ― נײןno, זי װילwant נישטnot דערצײלןrecount, tell, narrate, די שטילעquiet
פֿינצטערעdark חושכדיקעdark נאַכטnight, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) עס איזbe; so פֿאָרגעקומעןhappen, occur דאָרטthere! אױךalso
שװײַגטbe silent די שטילעquiet פֿינצטערעdark חושכדיקעdark נאַכטnight פֿוןfrom; of די שטילעquiet פֿינצטערעdark
געהײמעsecret פֿאַרזאַמלונגעןassembly, meeting איןin שטילעquiet פֿינצטערעdark געהײמעsecret קעלערסcellar, װוּwhere
שטילעquiet פֿינצטערעdark געהײמעsecret מענטשלעךperson, human, responsible or mature person; humane האָבןhave; give birth אױסגעטײלטapportion; divide; share (with "zikh mit ... ") די אַרבעטwork, labor, זײ
זאָלןshould זײַןbe; his; its גרײטprepare; ready צו „מאָרגנדיקןpertaining to tomorrow טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper“... אוןand נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אוןand נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַ סך זאַכןthing; vagina (anatomy)
זײַנעןbe אָפּגעטאָןcomplete an action געװאָרןbecome איןin דערthe, this דאָזיקערhere שטילערquiet, פֿינצטערערdark
חושדיקערsensory נאַכטnight. אוןand זי שװײַגטbe silent, די נאַכטnight. זי װאַרטwait אַפֿן ליכטיקןbright; become bright פֿרישןfresh; freshen
פֿרימאָרגןdawn. ער װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager קומעןcome, דערthe, this געװינטwinשטערprevent; sturgeon (fish) ליכטיקערbright פֿרימאָרגןdawn. ער
װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager קומעןcome אוןand מע װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager עס אַלצדינגeverything דערצײלןrecount, tell, narrate ― איןin פֿרײדןjoy; schadenfreude.
קאַפּיטלchapter יב.
אײביקעeternal װאַנדערערwanderer
עס איזbe; so געװעןbe אַ נאַסערwet, אַ קאַלטערcold פֿרימאָרגןdawn, אײנערsingle; several (in plural); one פֿוןfrom; of יענעthat
קאַלטעcold נאַסעwet אָסיענדיקעAutumn (season) טעגday, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מע זאָגטsay; recite (prayer or religious text), אַזthat; when; if עס איזbe; so „אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware עבֿירהsin; waste
אַ הונטdog אַרױסצולאָזןlet; permit אַף דערthe, this גאַסstreet“. דערthe, this װאָקזאַלtrain station, אַף װעלכןwhich עס האָבןhave; give birth
זיךself אַמאָלonce upon a time געטראָפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh") שאָסטעפּאַל מיטexert; with; middle סאַפֿראַנאָװיטש דעםthe, this אַפּטײקערpharmacist, בשעתwhile; when
זײערעtheir קינדערchild זײַנעןbe אָנגעקומעןarrive; approach for assistance (with "tsu") פֿוןfrom; of פּעטערבורגPetersburg אַהײםhomeward אַף פּסחPassover, איזbe; so
געװעןbe פֿולfull געפּאַקטpack; catch מיטexert; with; middle מענטשןperson, human, responsible or mature person, אוןand איבערהױפּטmostly ― די דריטע3rd קלאַסclass.
עס איזbe; so נישטnot געװעןbe אַ נאָדלneedle; pierce (with dative) דורכצוּװאַרפֿןthrow, pitch, cast; toss about (with "zikh"). מערסטנסmostly פּאַסאַזשירןpassenger זײַנעןbe
געװעןbe אַחינו בניchildren of ישׂראלIsrael. מע קאָןbe able; dance figure; round of a card game זאָגןsay; recite (prayer or religious text), כּמעטalmost לױטערpure; purify ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger. געזעסןsit; seat; buttocks אוןand
געשטאַנעןstand קעפּcap (mens clothing); head (anatomy); decapitate אַף קעפּcap (mens clothing); head (anatomy); decapitate װײַבערwife; woman; rifle (soldiers argot) מיטexert; with; middle קינדערchild מיטexert; with; middle טשעמאָדאַנעסvalise; suitcase, טאָרבעסsack; beggars bag,
זעקsack; sackcloth; bag of feces אוןand פּעקלעךpack, אוןand קישנסpillow, קישנסpillow, קישנסpillow!... די פּנימערface באַ אַלעall
אָנגעשראָקענעfear, קוקןlook זיךself אַרוםaround אַף אַלעall זײַטןside, page, ציטערןtremble; shiver, quiver פֿאַרfor; before; in the time of אַ געשרײcall, shout; scream,
פֿאַרfor; before; in the time of אַ פֿײַףwhistle; disrespect (with "oyf")... נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) די שמועסןconverse; conversation פֿוןfrom; of די פּאַסאַזשירןpassenger דאַרףneed, require מעןone (indefinite subject) רעכענעןcalculate, plan,
אַזthat; when; if דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) זײַנעןbe עמיגראַנטןemigrant, װאָרעםbecause; worm עס לאָזןlet זיךself הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister די װערטערword
|