לײען בוך 1 זײַט 0054

קינדער־שפּיל

        דאָס ערשטע קאַפּיטל
        אין חדר

    אין די יונגע יאָרן זײַנען זײ געװען די בעסטע גוטע ברידער:
אין אײן חדר געלערנט, געהאַט גלײַכע פֿעיִקײטן, גלײַכע יאָרן, און
האָבן בײדע ניט געװאָלט לערנען. דער חילוק צװישן זײ, װאָס אײנער
איז געװען גראָב און קײַלעכדיק װי אַן אַרבוז, שרעקלעך פֿױל, תּמיד
פֿאַרזאָרגט, תּמיד פֿאַרװײנט און אַ גרױסער פֿרעסער, אַ נאַשער, ―
דערפֿאַר האָט מען אים אין חדר אַ נאָמען געגעבן „קװאַשע [кваше: סמעטענע]“; דער אַנדערער
איז געװען פּונקט דער היפּוך: אַ לאַנגער און אַ דאַרער, אַ לעבעדיקער
און אַ פֿרײלעכער, אַ פֿליִער און אַ טענצער, אַ סמעליאַק און אַ כיטרע
יונגאַטש, אַ רירעװדיקער און אַ קרעפֿטיקער, אַזױ אַז קײנער האָט אים
נישט געקאָנט בײַקומען, און דער גאַנצער חדר האָט פֿאַר אים דרך־ארץ
געהאַט: װאָס ער האָט געזאָגט, איז געװען געזאָגט, און װאָס ער האָט
געװאָלט, האָט ער געטאָן. גערופֿן האָט מען אים „מאָטל־מזיק“.
    מאיר־קװאַשע און מאָטל־מזיק זײַנען געװען די ערגסטע תּלמידים
בײַ רב יוסי דעמבענער אין חדר. רב יוסי פֿלעגט זײ הרגענען צען מאָל
אַ טאָג, ברעכן די בײנער מיט אַ שטעקן, אָדער קאַטעװען מיט אַ
פּאָדעשװע, נאָר װיפֿל מע האָט זײ ניט געשלאָגן אין קאָפּ אַרײַן, האָט זיך
צו זײ די גמרא געקלעפּט, װי אַן אַרבעס צו דער װאַנט! געקומען דער
„דאָנערשטיק“, האָבן זײ זיך שױן געריכט אױף אַ מפּלה: אָט גײט רב
יוסי דעמבענער פֿון קלױז מיט דעם טלית־ותּפֿילין אונטערן אָרעם... זײַן
גראָבע נאָז מיט די גריבלעך, זײַן אױסגעפֿליקטע באָרד, זײַן בעלמעװאַטע

kinder-shpil

        dos ershte kapitl
        in kheyder

    in di yunge yorn zaynen zey geven di beste gute brider:
in eyn kheyder gelernt, gehat glaykhe feikaytn, glaykhe yorn, un
hobn beyde nit gevolt lernen. der khilek tsvishn zey, vos eyner
iz geven grob un kaylekhdik vi an arbuz, shreklekh foyl, tomed
farzorgt, tomed farveynt un a groyser freser, a nasher, ―
derfar hot men im in kheyder a nomen gegebn "kvashe [кваше: smetene]'';
der anderer
iz geven punkt der heypekh: a langer un a darer, a lebediker
un a freylekher, a flier un a tentser, a smelyak un a khitre
yungatsh, a rirevdiker un a kreftiker, azoy az keyner hot im
nisht gekont baykumen, un der gantser kheyder hot far im drkh-#rts
gehat: vos er hot gezogt, iz geven gezogt, un vos er hot
gevolt, hot er geton. gerufn hot men im "motl-mzik''.
    m#ir-kvashe un motl-mzik zaynen geven di ergste talmidem
bay reb yusi dembener in kheyder. reb yusi flegt zey hargenen tsen mol
a tog, brekhn di beyner mit a shtekn, oder kateven mit a
podeshve, nor vifl me hot zey nit geshlogn in kop arayn, hot zikh
tsu zey di gemore geklept, vi an arbes tsu der vant! gekumen der
"donershtik'', hobn zey zikh shoyn gerikht oyf a mapole: ot geyt reb
yusi dembener fun kloyz mit dem tliT-utfilen untern orem... zayn
grobe noz mit di griblekh, zayn oysgeflikte bord, zayn belmevate

קינדער‪child1שפּיל‪play; game; female genitalia (taboo)

        דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) ערשטע‪first קאַפּיטל‪chapter
        אין‪in חדר‪Jewish religious school; room

    אין‪in די יונגע‪young יאָרן‪year זײַנען‪be זײ געװען‪be די בעסטע‪good; thoroughly גוטע‪good; thoroughly ברידער‪brother; be friendly (with "zikh mit"):
אין‪in אײן‪one; single; several (in plural); single; several (in plural) חדר‪Jewish religious school; room געלערנט‪teach; study (religious texts); study (with "zikh"); learned, educated, געהאַט‪have; give birth גלײַכע‪straight, even; direct; similar; right away פֿעיִקײטן‪ability, גלײַכע‪straight, even; direct; similar; right away יאָרן‪year, און‪and
האָבן‪have; give birth בײדע‪both ניט‪not געװאָלט‪want; would לערנען‪teach; study (religious texts); study (with "zikh"). דער‪the, this חילוק‪difference צװישן‪between זײ, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) אײנער‪single; several (in plural); one
איז‪be; so געװען‪be גראָב‪thick; rude, coarse (Russian грубый); vulgar, obscene; uncouth; tacky; dig און‪and קײַלעכדיק‪round װי אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware אַרבוז‪watermelon, שרעקלעך‪terrible פֿױל‪spoil; be lazy (with "zikh"); lazy; rotten, spoiled, תּמיד‪always
פֿאַרזאָרגט‪supply, provide; worry, תּמיד‪always פֿאַרװײנט‪bemoan; tearful און‪and אַ גרױסער‪large פֿרעסער‪fast eater, אַ נאַשער‪snacker, ―
דערפֿאַר‪therefore האָט‪have; give birth מען‪one (indefinite subject) אים‪him; it אין‪in חדר‪Jewish religious school; room אַ נאָמען‪name געגעבן‪give „קװאַשע [кваше: סמעטענע‪sour cream]“; דער‪the, this אַנדערער‪other; next
איז‪be; so געװען‪be פּונקט‪point, exactly; just, exactly דער‪the, this היפּוך‪opposite: אַ לאַנגער‪long; for (duration) און‪and אַ דאַרער‪thin; lean, אַ לעבעדיקער‪lively, alive
און‪and אַ פֿרײלעכער‪happy, אַ פֿליִער‪flyer, pilot און‪and אַ טענצער‪dancer, אַ סמעליאַק‪daredevil (Russian смеляк) און‪and אַ כיטרע‪sly, cunning, shrewd
יונגאַטש‪brat, rascal, אַ רירעװדיקער‪moving און‪and אַ קרעפֿטיקער‪forceful, אַזױ‪such; so; thus; yes אַז‪that; when; if קײנער‪nobody האָט‪have; give birth אים‪him; it
נישט‪not געקאָנט‪be able בײַקומען‪prevent; overcome; get the advantage over, און‪and דער‪the, this גאַנצער‪whole, full, complete חדר‪Jewish religious school; room האָט‪have; give birth פֿאַר‪for; before; in the time of אים‪him; it דרך־ארץ‪respect, esteem; good manners
געהאַט‪have; give birth: װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ער האָט‪have; give birth געזאָגט‪say; recite (prayer or religious text), איז‪be; so געװען‪be געזאָגט‪say; recite (prayer or religious text), און‪and װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ער האָט‪have; give birth
געװאָלט‪want; would, האָט‪have; give birth ער געטאָן‪do. גערופֿן‪call האָט‪have; give birth מען‪one (indefinite subject) אים‪him; it „מאָטל‪gossip; Motl1מזיק‪damager, damaging; scamp, mischievous brat; destructive elf; accomplished person; damage“.
    מאיר1קװאַשע און‪and מאָטל‪gossip; Motl1מזיק‪damager, damaging; scamp, mischievous brat; destructive elf; accomplished person; damage זײַנען‪be געװען‪be די ערגסטע‪bad תּלמידים‪student
בײַ‪at, at the home of, by, near; in the opinion of רב יוסי דעמבענער‪oak (tree) אין‪in חדר‪Jewish religious school; room. רב יוסי פֿלעגט‪used to זײ הרגענען‪beat, strike צען‪ten מאָל‪moth (insect); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time
אַ טאָג‪day; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper, ברעכן‪break; wring the hands; twist; vomit די בײנער‪bone מיט‪exert; with; middle אַ שטעקן‪place; stick, אָדער‪vein; or קאַטעװען‪flog; slap מיט‪exert; with; middle אַ
פּאָדעשװע‪sole (shoe) (clothing), נאָר‪but, only װיפֿל‪how many מע האָט‪have; give birth זײ ניט‪not געשלאָגן‪hit, beat; fight (with "zikh") אין‪in קאָפּ‪head (anatomy) אַרײַן‪into, האָט‪have; give birth זיך‪self
צו זײ די גמרא‪Talmud געקלעפּט‪attach, װי אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware אַרבעס‪pea (food); chickpea (food) צו דער‪the, this װאַנט‪wall! געקומען‪come דער‪the, this
„דאָנערשטיק‪Thursday“, האָבן‪have; give birth זײ זיך‪self שױן‪look after; care for; already; right away געריכט‪judge; expect (with "zikh az/oyf/tsu"); court; course of a meal; dish (food) אױף‪on; awake אַ מפּלה‪miscarriage; downfall: אָט‪here; this very; just now גײט‪go; plan to (with infinitive) רב
יוסי דעמבענער‪oak (tree) פֿון‪from; of קלױז‪prayer hall מיט‪exert; with; middle דעם‪the, this טלית‪prayer shawl1ותּפֿילין אונטערן‪under אָרעם‪poor; arm (anatomy)... זײַן‪be; his; its
גראָבע‪thick; rude, coarse (Russian грубый); vulgar, obscene; uncouth; tacky נאָז‪nose מיט‪exert; with; middle די גריבלעך‪pit; dungeon; grave, זײַן‪be; his; its אױסגעפֿליקטע‪pluck באָרד‪beard, זײַן‪be; his; its בעלמעװאַטע‪cataract-diseased