1
אַז דער באַרג גײט ניט צום מעכאַמעד, גײט מעכאַמעד צום באַרג... אַ לאַנגע
צײַט בין איך געזעסן דאָ אין רוסלאַנד און געװאַרט, געװאַרט, טאָמער װעט זיך
אָנרופֿן כאָטש אײנער פֿון די אַמעריקאַנער גאַזעטניקעס )עס איז בי אײַך פֿאַראַן
זאָגט מען קײן עין־הרע אַזױ פֿיל( און װעט מיך אײַנלאַדן, איך זאָל עפּעס
שרײיבן פֿון מײַנע גליקלעכע־אומגליקלעכע ברידערס ועגן, װעלכע זײַנען
גליקלעך דערמיט װאָס זײ זענען איצט אין אַזאַ פֿרײַעם לאַנד און
אומגליקלעך דערפֿאַר, װאָס זײ זײַנען אַזױ װײַט פֿון דער הײם!. די ערשטע
צײַט פֿון מײַן װאַרטן בין איך געװען שטאַרק אױפֿגעטראָגן, ברוגז גאָר ניט
אױף קאַטאָװעס. איך האָב געהאַט גאַנץ אָפֿטע גרוסן פֿון אונדזער אָרעמען
זשאַרגאָן אין אַמעריקע, אַז מען מאַכט דאָרט מיט אים גליקן, אַז דער געװיסער
ראָמאַןימאַכער, װעלכן מיר האָבן פֿון דאַנען קױם אַרױסגעיאָגט, באַקט דאָרטן
,העכסט אינטערעסאַנטע? ראָמאַנען אַזױ ױ בײגל, אַ בײגל נאָך אַ בײגל, אַ
ראָמאַן נאָך אַ ראָמאַן: דער עולם קװעלט, אונדזערע ברידער, די עגרינף"
לעקן פֿון אים די פֿינגער, כאַפּן די בײגל פֿון דעם בײגל־בעקער, קײַען און
קײַען און בלײַבן.. בײַ דעם לאָך. נו, האָב איך געזאָגט דעם באַרדיטשעװער
דבֿס װערטער: קרבונױשל־עולם! דו װילסט ניט אַז איך זאָל דיר בלאָזן שופֿר?
― לאָז דיר איװואַן בלאָזן.* אַמעריקאַנער ייִדישע זשורנאַליסטן! איר װױלט ניט
אַז שלום־עליכם זאָל אײַך שרײַבן, לאָז אײַך יענער שרײַבן! מײַנע הערן
און דאַמען! איר װױלט ניט לעזן קײן באַקאַנטע בילדער פֿונעם אמתן ייִדישן
לעבן? איר ױלט ניט װיסן, װאָס בײַ אײַך טוט זיך? איר װילט בעסער
הערן בבאָ־דמעשׂיות פֿון טױזנט און אײן נאַכט, פֿון אַ בן־מלך מיט אַ בת־מלכּה,
פֿון אַ רב מיט אַ רביצין, פֿון אַ שײנער עליזאַבעט אַן ענגעל פֿון גאָט און פֿון
אַ פֿאַרדאָרבענעם שקאָנטיסט מאַרקוסזאָן, װאָס פֿרעסט װײַבער לעבעדיקערהײט
אַר"גל פּוסטע חלומות, װאָס קלעפּן זיך אַזױ מיטן ייִדישן לעבן, ױ אַן אַרבעס
צום װאַנט, ניט געשטױגן, ניט געפֿלױגן? אוב אַזױ, עסט געזונטערהײט און
װאַרגט זיך מיט אים!
אַזױ האָב איך געזאָגט פֿריִער. איצטער אָבער, אַז איך האָב דערהערט אַו
24
די ייִדישע פּרעסע אין אַמעריקע האָט שױן אָנגעהױבן צו באַקומען גאָר אַן
אַנדער פּנים, אַז יענער געװיסער ראָמאַן־מאַכער איז שױן דאָרט אױך געװאָרן
אױס יום־"טובֿ, אַז מען זוכט שױן אין אַמעריקע צו לעון אין ייִדישן ײַדיש,
אַז אַיעדער האָט שױן אָנגעהיבן צו פֿאַרשטײן, אַז אַ מעשׂה באַדאַרף אַחוץ דער
מעשׂה אַלײן, װי דער זײדע אַבראַמאָװיטש זאָגט, מיך עפּעס לאָזן הערן.
האָט מיך שױן אָנגענומען אַ חשק אױך עטעס צו שרײַבן פֿאַר מײנע
פֿאַרװאָגלטע ברידער אין אַמעריקע, װאָס זענען פֿיל גליקלעכער פֿון מיר דערמיט,
װאָס זײ זײַנען שױן אין אַמעריקע און איך װעל אפֿשר ערשט זײַן אַ מאָל
דאָרטן.,. און צו שרײיבן האָב איך אײַך, ברידער, גאָר אַ סך, אַװי פֿיל, אַז איך
װײס ניט פֿון װאָס פֿריִער: צי פֿון אײַערע אָרעמע, אונטערדריקטע,
דערשלאָגענע, פֿאַרפֿינצטערטע, פֿאַרװיסטע, פֿאַרחושכּטע, פֿאַרשלאָמפּערטע, פֿאַריאָגענע
אױסגעמוטשעטע, הונגעריקע, דאָרשטיקע, פֿאַרקליאַקנעטע, שטאַרק
דערנידעריקטע ברידער? צי פֿון אונדזערע רײַכע, גליקלעכע, בײַכיקע, צופֿרידענע,
אױסגערוטע, אױסגעגלעטע, זאַטיקע, אומגעלומפּערט געבאַלעװעטע,. שטאַרק גע"
פּעסטעטע נגידים? צי פֿון אונדזערע פֿאַנאַטישע, פֿאַרנאַרישטע, פֿאַרפֿירטע רבנים,
חסידים, צבֿועקעס, פּליאַסקעדריגעס? צי פֿון אונדזערע פֿאַלשע, פֿאַרדאָרבענע
אַריסטאָקראַטן, כּלומרשטיקע אינטעליגענטן, פּאַסקודניאַקעס, טריפֿניאַקעס,
סואָלאָטשעס אין פֿראַקן, פּאַרכעס מיט צילינדערס, חזירים אין האַנדשו, דײַטשן אָן
סאָװועסט, פֿראַנצױזן אָן גאָט אין האַרצן, ייִַדישע המנס, ייִדישע
שטעקערס?
אַך, ײַדישע המנס! אַך, ייִדישע שטעקערס! רעד איך פֿון אײַך,
גלוסט זיך מיר שׂױן אױסשמועסן מיט אײַיך װי עס געהער צו זײַן: רעד איך
פֿון אײַך, קאָכן אין מיר די געבליטן; רעד איך פֿון אײַך, ציטערט מיר די פֿעדער
אין האַנט, ― עס גלוסט זיך מיר שרײיבן און שרײַבן און שרײַבן!!! נאָר שרײַבן
ניט מיט טינט, נאָר מיט גאַל; שטעכן ניט מיט דער פּען, נאָר מיט שפּיזן, בלוט
זאָל שפּריצן! און עס גלוסט זיך מיר ױינען און װײנען און װײנען!!!
נאָר נײן, דאָס נוצט ניט. לאַכן, שפּאָטן, חוזק מאַכן, לצעװען ― אָט װאָס
מען באַדאַרף צו זײ האָבן. און עס גלוסט זיך מיר לאַכן און לאַכן און לאַכן!!!
לאַכן און װײנען, לאַכן מיט טרערן, מיט קרעמעניס, מיט יאַשטשערקעס, נאָר
ניט לײגן קײן כּבֿוד אױף קײנעם, זאָגן דעם אמת, דעם רײנעם אמת, אָן חנופֿהלעך,
אָן שפּיצלעך, אָן מורא צו האָבן פֿאַר די פֿלעדערמײַז און פֿאַר די אינטריגאַנטן,
װאָס דרײען אַהין װוּ דער װױנט בלאָזט ― אָט דאָס באַדאַרף אײגנטלעך זײַן די
25
פּראָגראַם פֿון מײַן שרײַבן אין אַמעריקע. קורץ גערעדט, איך װיל מיך איבער"
טראָגן קײן אַמעריקע, דאָס הײסט אַלײין װעל איך זײַן דאָ און מײַן גײַסט
װועט זײַן דאָרטן מיט אײַך, מיט אײַך, מײַנע ליבע ברידער! און װי באַלך
מײַן נשמה װעט זײַן דאָרטן, װעל איך קײן מורא ניט האָבן צו זאָגן דאָס, װאָס
איך װיל און װאָס מען באַדאַרף אָגן. שװער זיך פֿאָרצושטעלן אַז מען
קען זיך באַגײן אָן דעם רױטן בעזעם פֿונעם צענזאָר, אַזױ װי עס איז שװער
פֿאָרצושטעלן דעם צוגעשלאָגענעם ייִדישן תּלמיד אין חדר, אַז ער װעט זיך
אַ מאָל קענען באַגײן אָן דעם רבינס קאַנטשיק. אַך, אָט דער קאַנטשיק, דער קאַנ"
טשיק! ױ נאַריש מיר זענען געװען אין יענער צײַט, בשעת מיר האָבן פֿאַר:
װאָרפֿן װײַט־װײַט אױפֿן בױדעם דעם רבינס קאַנטשיק. טיפֿשים! מיר האָבן
געמײנט, אַז אַחוץ יענעם קאַנטשיק איז שױן מער קײן קאַנטשיקעס ניטאָ אױף
דער װעלט. נאָך מער: גיך נאָך דער מעשׂה מיטן קאַנטשיק האָט אונדז געטראָפֿן
אַ גליק ― דער רבי איז געשטאָרבן. טיפּשים! דער ר בי איז געשטאָרבן, נאָר
דער סידור איז ניט געשטאָרבן!.:
|ניט מער, װאָס װיל איך האָבן און װאָט בין איך אױסן! איך װױל זיך אַ
ביסל אױסשמועסן מיט מײַינע װײַטע, נאָר נאָענטע ברידער און שװועסטער; איך
װיל זי דערצײלן מעשׂיות, װאָס עס טוט זיך דאָ, אין זײער פֿאַרלאָזענעם
פֿאָטערלאַנד, װאָס האָט זײ אױיסגעשפּיגן און אַרױסגעװאָרפֿן אַזױ װײַט, אױיף יענער.
זײַט ים־אוקינוס; איך װיל זײ פֿאַרשאַפֿן אי פֿאַרגעניגן אַ סך, אי אַ ביסל יסורים,
אי אַ ביסל נקמה אין די שׂונאים ― לאָז ניט איבערגעריסן װערן דער ערוב,
װאָס בינדט צונױף די נײַע װעלט מיט דער אַלטער װעלט, לאָזן זי ניט פֿאַרגעסן
די גליקלעכע פֿרײַע בירגערס פֿונעם גליקלעכן פֿרײַעם לאַנד אָן זײערע
איבערגעבליבענע אומגליקלעכע, פֿרײַלאָזע שטיפֿקינדער אינעם אומגליקלעכן פֿרײַלאָזן
פֿינצטערן לאַנד; לאָז אַ ייִד װיסן, אַ ייִד אין ניו־יאָרק, אין שיקאַגאָ, אין פֿילאַי
דעלפֿיע, װאָס עס טוט זיך אין קיִעװ, אין לעטיטשעװ, אין קאָװוּנע, אין נעמערעו,
אין אײשישאָק, אין ראַכמעסטריוקע, אין מאַזעפּעװוקע מיט דער גאַנצער סבֿיבֿה
אַרום, ― נישקשה, עס װעט אײַך, בהן שלי, גאָרניט שאַטן חסיושלום!.. דער
עיקר איז, איר זאָלט צולײגן קאָפּ, האָבן געדולד און ניט קװעטשן מיך, אַז איך
זאָל אײַך אָפּזאָגן אַלצדינג אין אײן שמע־ישׂראל: נאָר לאַנגזאַם, נאָר
ביסלעכװײַז, מיר װעלן אסײרצה־השם זײַן מיט אײַך אומעטום, אין אַלע שטעט און
שטעטלעך פֿון אונדזער געבענטשט לאַנד, װאָס טוט רינען ניט מיט מילך, ניט
מיט האָניק, נאָר מיט טרערן און מיט בלוט... דערװײַלע האָט אײַך אַ גוטן תּמיד
26
און זײַט געזונט און ,מאַכט אַ לעבן", װױ עס װינטשט אײַך אױף אײַער לשון
אײַער בעסטער פֿון די בעסטע פֿרײַנד,
ציקר־שכחתי: אאָ, איך האָב גאָר פֿאַרגעסן אָנזאָגן אײַך די גוטע
בשׂורה ― משיח גײטו! ער איז שױן זאָגט מע גיט װײַט, טאַקע גאָר
נאָענט: עס קאָכט דערמיט די װעלט: מײנט ניט אַז איך שפּאַס; אומעטום ―
אין מאַזעפּעװקע, אין טעטרעװיץ, מאַקאַרעװקע, אין יאַמפּעלע, אין סטרישטש ―
רעדט מען נאָר פֿון אים: עס איז אַ סבֿרה, או ע ר װעט זײַן גיך בי אונדו
אין דער גרױסער גױיִשער הײליקער שטאָט יצהופּעץ, בײַ אונדוערע גריסע
ליבהאַרציקע אַריסטאָקראַטן, װאָס זענען דערװוײַלע פֿאַרנומען דער אין עװינט",
דער אין ,אָקאָ", און דער גאָר אין דער שײנער שפּיל;טערטעלימערטעל. ―
עס ועט זײַן פֿרײלעך! די גאַנצע נסיִעה זײַנע מיט זײַן אָנקומען צו אונדז
איז באַשריבן פּינקטלעך בײַ מיר אין אַ גרױסן ראָמאַן מיט אילוסטראַציעס, און
דאָס האָב איך חשק צו געבן אַ מתּנה פֿאַר מײַנע ליבע שװעסטער אוֹן ברידעף
אינעם לאַנד. זעט זשע, שאַנעװעט אײַף און זײַט גוטע ברידער, בכדי מיר
זאָלן אַלע זײַן צופֿרידן... אָמן ואָמן!:
שלום יעליכם
2
געערטער אװױסגעבער און רעדאַקטאָרן פֿון דער , פֿילאַדעלפֿיער
שטאַטיצניטונג" אין פֿילאַדעלפֿיע
איך האָב דערהאַלטן אײַער בריװ מיטן פּראָספּעקט. דער בריװ האָט מיף
געפֿרײט:; דער פּראָספּעקט האָט מיך נ עװונדערט. געפֿרײט האָט
מיך, װאָס איר האָט מיך אײַנגעלאַדן צוֹ נעמען אַן אָנטײל אין אײַער נײַעם
זשורנאַל, װאָס זעט אױס צו זײַן ניט קײן שלעפֿטע אױסגאַבע, לט אײַערע
חהבטחות, װען אי װעט זי קענען ױרקלעך אױספֿירן
געװונדערט האָט מיך אָבער, אַז איך האָב דערזען אין אײַער
פּראָספּעקט צױשן אײַערע באַשטענדיקע מיטאַרבעטערס, די ,ריזענקרעפֿטע", מײַן
כּשרן נאָמען מיט גרױסע אותיות שױן אָפּגעדרוקט!!!
אמת, אַמעריקע אין אַזאַ לאַנד, װאָס ,אײדער טאַטעימאַמע האָבן חתונה
געהאַט, טאַנצט שױן זײער זון אױפֿן דאַך? ― אױף אַזאַ לאַנד איז קײן חידוש
ניט, עס קאָן דאָרטן אַלצדינג געשען... בײַ מיר איז צו גלײבן גאַנץ לײַכט, איך
37
זאָל דערהאַלטן דעם ערשטן נומער פֿון אײַער צײַטונג מיט מײַן פּאָרטרעט )װאָס
איר פֿאַרלאַנגט פֿון מיר(, װעלכן איער קינסטלער האָט געזען אין חלום און
געמאָלט אױף דער װאָר ― אַ קשיא אױף אַמעריקע? בײַ מיר האָט איר געפּועלט,
אַז ניט נאָר מײַן בילד, מײַן פֿעדער, מײַן פֿעליעטאָן ― איך אַלין בין געװען
בײַ אײַך אין פֿילאַדעלפֿיע אין דער רעדאַקציע ― אַ קשיא אױף אַמעריקע!
אי איך בין גאָר אין קיִעװ, ניט אין פֿילאַדעלפֿיע? װאָס איז די ראיה? למאַי
ספּעקטאָר? ספּעקטאָר איז דאָך געװיס אין װאַרשע, פֿון דעסטװעגן זעט איר
דאָך!.. דערפֿון לערנען מיר אָפּ אַ קל־וחומר, ױ פֿון אַ לעפֿל מיט אַ גאָפּל: מאַי
דאָך פֿלײיש, װאָס קײנער עסט ניט מיט קײן לעפֿל, עסט מען מיט אַ גאָפּל, לא
כּלישכּן יוך, װאָס אַלע עסן מיט אַ לעפֿל, מעג מען דאָך אַװדאי עסן מיט
אַ גאָפּל!..
נאָר לצנות אָן אַ זײַט. איך מײן דאָס גאַנץ ערנסט, ― אײַער צײַטנג
געפֿעלט מיר; און כאָטש אַפֿילו איך בין נאָך מיט אײַער פּראָגראַם װינציק,
דאָס הײסט כּמעט גאָרניט באַקאַנט, נאָר נתפּעל בין איך פֿון דער געשװינדקײט
ױ עס גײט דאָרטן בײַ אײַך צו: װױל איך, שטײ איך מיר אױף גאַנץ פֿרי, רײַב
מיר דורך די אױגן און זאָג צו זיך אַלײן: ,אַך, װאָס פֿאַר אַ שײנער טאָג ס'איז
הײַנט! װװהין גײט מען זיך דורך? װען איך זאָל אָבער האָבן למשל אַ צײַטונג!"
האַ? אַ צײַטונג? פֿאַר װאָס דען ניט? פֿילאַדעלפֿיע איז ניט פּעטערבורג, דער
אָדון, דער צענזאָר, ליגט דאָ נײַן אײלן אין דער ערד און באַקט ביגל, פֿאַר
װעמען האָב איך מורא? ― שנײַד א צײַטונג!. אַמעריקע, לעבן זאָל דאָס! װו
האָט איר נאָך אַזאַ גליקלעך לאַנד אױף דער גאָרער װעלט, װוּ ײַדן, פֿײַנע,
לײַטישע מענטשן, װאָס אין דער חײם זענען זײ געגאַנגען אין שטרײמלעך, ניט
געטאָן קײן האַנט אין קאַלטן װאַסער, גײען דאָרט אַרום פֿראַנק און פֿרײַ מיט
קאָראָבקעס אױף די פּלײצעס, זיצן װױ די שׂררות בײַ מאַשינעס און אַרבעטן
זאָקן, אָדער גײען אַרום ױ די גראַפֿן איבער די הײיזער, זוכן אַרבעט און שװאָלן
זײער שײן *פֿאַר הונגער ― און דאָך, אַז ער שיקט אַ בריװל אַהײם, שרײַבט ער:
;מיר מאַכן דאָ מיט גאָטעס הילף אַ גוט לעבן. יעדער מאַכט דאָ
אַ גוט לעבן. קומט צו פֿאָרן װוצט איר דאָ מאַכן אי"ה אַ גוט לעבן."
אַך, אַמעריקע! אַמעריקע!.. נאָר לאָמיר זיך אומקערן צוריק צו אײַער
צײַטונג,
0 סענט אַ יאָר!!
28
אמת, איך בין ניט קלאָר אין אײַערע אַמעריקאַנישע געלטער. בײַ אונדן
אין מאַזעפּעװקע למשל זענען מיר געװינט צו רעכענען אײַך אױיף דאָלאַר.
דער שוחט, זאָגט מען, נעמט בײַ אײַך פֿאַר קױלען אַן עוף אַ גאַנצן דאָלאַר,
הײַנט װער שמועסט אַן עליה אין בית:המדרש, איז זיך גאָר ניט צו דערקױפֿן. ―
מיט אײן װאָרט, געלט איז בײַ אײַך בלאָטע און דאָלאַרן װאַלגערן זיך בי
אײַך אין די גאַסן ― עפּעס אַ װערטעלע אַמעריקע? און בײַ דעם אַלעם קאָסט
אײער צײַטונג אַזױ גרױס װי 50 סענט אַ יאָר, דאָס הײסט, אױב איך בין מיך
ניט טועה, אַ קאָפּיקעס 80 אָדער 90 אױף , אונדוער" געלט! דערצו באַקומט מען
נאָך אַ פּרעמיע פֿון 10 ביז 25 דאָלאַר. װי באַלד נאָר עס גליקט אָפּ צו טרעפֿן
דעם געװונטשענעם נומער. לוט דעם חשבון קומט אױס, אַז בײַ אײַך אין
אַמעריקע צאָלט מען דעם לעוער ער זאָל נעמען אַ בלאַט צײַטונג אין דער
האַנט אַרײַן? אַך, אַמעריקע! אַמעריקע! עס איז אינטערעסאַנט צו ױסן, װאָס
קאָסט שױן בײַ אײיך אַ תּחינה פֿון שׂרה בת־טובֿים, אַ לוח, אַ סליחה און להבֿדיל
אַ העכסט אינטערעסאַנטער ראָמאַן פֿון שמ"ר? װפֿל באַדאַרף מען צוצאָלן, אַז
מען זאָל זיך צורירן צו אַזאַ סחורה? עס איז כ'לעבן צוליב דעם אַלײן כּדאַי צו
זײַן אין אַמעריקע! איך שטעל מיך פֿאָר, װי אַ ייִדל גײט זיך אַרױס אין
פֿילאַדעלפֿיע שפּאַצירן. די הענט פֿאַרלײגט אַרונטער און זינגט זיך אין נאָז אַ לידל,
פּלוצעם שטעלט מען אים אָפּ:
― ,די פֿאַרשאָלטענע מױד אָדער דער געשװאָלענער ממױר", אַ העכסט
אינטערעסאַנטער ראָמאַן אין 24 טײלן, פֿאַױפֿאַסט פֿון שמ"רו פּרײַזן 12 סענט.
איר באַקומט אַ פּרעמיע 18 דאָלאַר ― אַבי לײענט!
― אָדער צעטראָגענער מלמד אָדער די לופֿטיקע באַקדײזע", אַ היסטאָי
רישער זײער רירנדער ראָמאַן אין 40 טײלן, פֿאַױפֿאַסט פֿון בלױשטײן. פּרײַז
אַ שמעק טאַביק און אַ פּרעמיע אַ האַלב יאָר שטיול פּוצן אָן געלט ― אַבי
נעמט!ּ
― ,אַ סקריפּ מיט דער טיר און אױס ליבע, אָדער אַ מאָגן פֿון 10 װײַבער"
אַ גרױסאַרטיקע, האַרצרײַסנדיקע דראַמע אין 21 אַקטן, מיט זײער שײנע מוזיק
אַראַנזשירט פֿון בעקערמאַן. פּרײַז: א שאָקל מיטן קאָפּ, און פּרעמיע: אַ פּאָר
שפּאָגל נײַע הױזן אײגענער אַרבעט ― אֲבִי װילט נאָר!.
אַך, אַמעריקע! אַמעריקע! בי אַזעלכע מינהגים איז זײער אינטערעסאַנט
צו װיסן, װאָס פֿאַר אַ האָנאָראַר אַן אַרױסגעבער פֿון אַ צײַטונג איז אומשטאַנד
צו צאָלן זײַנע מיטאַרבעטערס? איך בין עס טאַקע, פֿאַרשטײט איר מיך, נײַגעריק
59
צו װיסן, װײַל אין אײַער בריװ זאָגט איר מיר צו סתּם, אַז איר װעט מיר צאָלן
האָנאָראַרּ װיפֿל איך על אײַך רעכענען.;רעכענען"? עס איז פֿאַראַן צװײערלײ
רעכענונגען: אײנער רעכנט, אַז מען װעט אים מסתּמא רעכענען: און דער
אַנדערער רעכנט, װאָס אַרט דאָס אים, אַז יענער װועט זיך רעכענען אַז מען
װעט אים רעכענען? לאָז ער זיך רעכענען אַז מען װעט אים רעכענען װיפֿל
מען װעט אים רעכענען, און מיר דאַרפֿן בײַ זיך רעכענען, אַז יעדער מעג זיך
רעכענען, אַז מװעט אים רעכענען װיפֿל מען װעט אים רעכענען אַבי ער זאָל
ניט רעכענען, אַז מען װעט אים רעכענען אַז ער ועט זיך רעכענען אַז מען
װעט אים גאָר ניט רעכענען... איר פֿאַרשטײט ױ טיף דאָס איז?:
איר פֿאַרלאַנגט פֿון מיר אַ ראָמאַן, ,נאָר ניט זײער קײן גרױסן". דערפֿון
איז געדרונגען, אַז ער מעג יאָ זײַן אַ גרױסער: װאָרעם מאַי קא משמע לן ―
װאָס לאָזט ער מיך דאָ הערן? נאָר װאָס זשע דען? איר בעט זיך נעבעך, עס
זאָל כאָטשבי ניט זײַן אַריבערגעכאַפּט די מאָס, דאָס הײסט מען זאָל פֿון אים
חלילה ניט בלײַבן אונטער די הענט, ױ געױינטלעך בײײ אַ ייִדישן מחבר,
אַז ער נעמט זיך;מאַכן" אַ ראָמאַן. אַ ייִדישער מחבר, אַז ער;מאַכט" אַ ראָמאַן,
װילט זיך אים זײער אױסגיסן דאָרטן אַלצדינג װאָס בײַ אים אין קאָפּ און װאָס
אױפֿן האַרצן טוט זיך, מהיכי־תּיתי, אַז מען האַלט שױן אין מיטן רעדן, גלוסט
זיך שױן טאַקע איבערשמועסן פֿון אַלצדינג אַרום און אַרום, אַרױסזאָגן אין
גאַנצן. דעריכער פּאַקט אָן אַ ייִד אינעם ראָמאַן פֿון כּליטוב: פֿון חכמות, פֿון
װיסנשאַפֿט, פֿון תּורה, פֿון סחורה, פֿון ,פּאָליטיקע", פֿון װעלט־ענינים גלאַט;
און װי באַלד עֹר האַלט שױן אין מיטן שרײַבן, געפֿינט ער שױן אַ געלעגנהײט
אַ ביסל קריטיק אױך אַרײַנבראָקן, דאָס הײסט אַ ביסל אױסזידלען זיך, מאַכן
יענעם מיט דער בלאָטע גלײַך. אי װאָס קערט זיך אָן קריטיק, פּאָליטיק אָדער
מיסחר צו אַ ראָמאַן? װעמען גײט דאָס אָן? בײַ זיך אין דער הײם איז זיך
יעדער אַ פּריץ און מעג זיך רעדן װאָס ער יל ― אָט אַזױ שרײיבט מען בי
ייִדן אַ ראָמאַן!.. נײן,. איך װעל אײַך, זײַט רוּיִק, קײן גרױסע ,יודישע" ראָמאַנען
ניט שיקן. אױב איך װעל אײַך שיקן, װעל איך אײַך שיקן קלײנע;ניט קײן
יודישע" ראָמאַנען. נאָר גיכער פֿאַר אַלץ װעל איך אײַך קײן ראָמאַנען גאָר
ניט שיקן. איך װעל אײַך שיקן פֿעליעטאָנען נאָר פֿ עליעטאָנצן ־ אַן
דאָס װעט זײַן געװענדט אָן אײַך, אַבי איר װעט נאָר רעכט צעקײצן און גוט
פֿאַרשטײן אַלץ, װאָס איך האָב אײַך געשריבן, און איר ועט זיך פֿירן װי עס
געהער צו זײַן ― דעמאָלט בין איך אָנגעגרײט צו דינען אײַך און אײַערע
20
לעזערס, מײַנע אַלע אַמעריקאַנישע שװעסטער און ברידער, ועלכע איך גריט
גאָר פֿרײַנדלעך.
שלום־עליכם
געערטער אַרוסגעבער און רעדאַקטאָרן פֿון דער „פֿילאַדעלפֿיער
שטאַט־צטטונגי אין פֿילאַדעלפֿיע
מיט ריזן בריװ באַקומט איר מײַן ערשטן פֿעליעטאָן. אַז איך װעל באַקומען
דעם נומער, װעל איך צושיקן אַ גאַנצע סעריע פֿעליעטאָנען, װעלכע קענען זיך
צוען אַ יאָר און צװײ און דרײַ ― אַבי געזונט. איר זאָלט מיר מוחל זײַן
טאָמער ריר איך אָן עמעצן דען אָן אַ שטאָך איז ניט מעגלעך און באַרירן
עמעצן מוז איך, עס מעג וײַן מיך אַלין... די נומערן װועט איר מיר געױינטלעך
שיקן אין אַ צוגעשלאָסענעם קאַנװוצרט. געלט װעט איר מוחל זײַן שיקן פּשוט,
דורך ,געלטבריװ", װײַל אַלע רעקאָמענדירטע בריװ פֿון אױסלאַנד װוערן בי
אונדז אױפֿן פּאָסט פֿון נײַ־יאָר אָן אױפֿגעעפֿנט. אין מײנע פֿעליעטאָנען װעל
איך מאַכן אַ פֿאַרבינדונג צװישן דער נײַער װעלט מיט דער אַלטער װעלט, צװישן
אַמעריקע און אײיראָפּע. דורך זײ װעלן אונדזערע שװעסטער און ברידער בײַ
אײַך אָפֿטלעך אָפּנעמען אַ גרוס פֿון דער הײים דוררך אַ גוטן שליח, װאָס
הײסט מיטן נאָמען
שלום־עליכם
קילעװ, דעצצמבער 1893
3
לידידי הבחור הזעצער כבמה שׂימחה פֿינהס נ'י
ליבער קאָלעגע!:
הײַנט האָב איך דערהאַלטן אַ בריװ פֿונעם רעדאַקטאָר פֿון דער;שטאָט"
צײַטונג? מיט אַ גרוס פֿונעם;בחור הזעצער, װאָס געדענקט מיך פֿון אָדעס? און
װאָס ,;זײַן נאָמען איז שׂימחה" )אַ חכם דער רעדאַקטאָר: ער ױיס גיט אַ פּנים,
אַז איר הײסט צױי נעמען ― אי שׂימחה, אי פּינחס!.( און האָב מיך ממש
מחיה געװען. סטײַטש, מײַנער אַ קאָלעגע, אַ חבֿר, װאָס האָט געאַרבעט מיט
מיר בי אײן טיש )געדענקט איר בשעת מיר האָבן געוטצט דעם ,קול מבשׂר"?(
41
געפֿינט זיך אַצינד דאָרטן, אין אַמעריקע! אײן־און:אײנציקער חבֿר און אײן־אוןאײנציקער לעזער. און אײן־און־אײנציקער לעזער דערפֿאַר, װײַל קײנער
פֿאַרשטײט ניט אַזױ דעם מחבר, װי דער בחור דער זעצער. קײנער זעט ניט, װיפֿל
מי, שװײס און בלוט עס קאָסט דעם מחבר איטלעכס בלעטל, איטלעכע שורה,
איטלעכס װאָרט פֿון זײַן װערק. דער געװײנלעכער לעזער, אַז ער לײענט אַ ביכל,
װײַזט זיך אים אױס, אַז ס'איז אַ גרינגע מלאָכה, אַז גרינגער װי;מאַכן" אַ
ביכל קאָן שױן ניט זײַן. װאָרעם װאָס איז דען מישטײנס געזאָגט אַ ביכל צו
מאַכן? מען נעמט און מען מאַכט! דער בחור הזעצער אָבער זעט ױ דער מחבר
נעבעך פּלאָגט זיך, שװיצט, האָרעװעט, קרעכצט אױף יעדער שורה, קועלט אָן
פֿון יעדער שורה, בשעת ער דערזעט זי אין זאַץ און נאָכדעם אין בױגן אָפּגץ:
דרוקט. דער בחור הזעצער זעט ױ דעם מחבר גײט אױס דאָס חיות פֿון יעדן
פֿעלער, װאָס שפּרינגט אַרױס בשעתן דרוקן. אַך, װיפֿל מאָל בין איך
אַרײַנגעפֿלױגן צו אײַך, שׂימחה־פּינחס, מיט אַ גװאַלד: ,אױ ױי אַן אומגליק, ― עס
פֿעלט אַ נקודה, אַ חיריק אונטער דער יוד!" אַ קליניקײט, אַזאַ אומגליק: אַ
יוד אָן אַ חיריק?!. אַך, װיפֿל מאָל האָבן מיר געבראָכן דעם זאַץ איבער אַ
שורה, װאָס מיר האָט זיך געחלומט, אַז זי איז איבעריק! ,שׂימחה־פּינחס ―
פֿלעג איך צו אײיך זאָגן מיט אַ רחמנות־פּנים ― שׂימחה־פּינחסיניו, האַרצעני,
ליובעניו, װאַרפֿט מיר אַרױס די שורה און לאָזט מיר אַרײַן אַן אַנדער שורה,
נאָר דאָס אײנציקע, דאָס לעצטע מאָל, און אַן עק! און איר, שׂימחה־פּינחס, האָט
רחמנות געהאַט אױף מיר און אַרײַנגעלאָזט נאָך אַ שורה. פֿאַר װאָס? װײל
איר האָט געזען, אַז עס עקט זיך מיר דאָס לעבן; װײַל איר האָט פֿאַרשטאַנען אַז
מײַן װערק ― דאָס איז ניט קײן ביכל, װאָס מען;מאַכט" דאָס, נאָר מײַנס
אַ קינד, אַ טרײסט, װאָס כ'האָב עס געטראָגן און געהאַט מיט צרות און מיט
גרױסע ױיטיקן, און האָב געװאָלט אַז איך זאָל פֿון מײַן קינד נחת האָבן און
גאָט און לײַט זאָלן זיך מיט דעם פֿרײען ,
אױ, דו נאַרישער, נאַרישער מחבר אײנער! ― אַזױ פֿלעג איך ניט אײן
מאָל צו זיך אַלין זאָגן און זאָג עס הײַנט אױך ― אױי. שוטה, שוטה! צוליב
װאָס און צוליב װועמען טוסטו דיך אַזױ פּלאָגן און אַזױ מוסרינפֿש זײַן מיט
רײנע ביכלעך, װאָק. דו ,טוסט מאַכן"? בײַ װעמען און פֿאַר װועמען ביסט דו
אַ שרײַבער מישטײנס געזאָגט? װוער װעט דיך לײענען, ער װעט זיך צוקוקן
צו דײַן מלאָכה, צי מער מיט אַ שורה, צי װינציקער מיט אַ שורה? דער ייִד1.
דער ייִד האָט קײן צײַט ניט. אַ ייִד גײט ניט קױפֿן קײן ביכל. דער ייִד קאָן
42
באַשטײן מען זאָל אים אַרײַנטראָגן אין שטוב אַרײַן אַ ביכל; דער מחבר איז
ניט קראַנק אַלײן אָנצושלאָגן זיך מיט זײַן סחורה ― ער איז במילא אַ קבצן
און אַ ײַד אַז ער טוט שױן דעם מחבר אַ טובֿה און ער נעמט שױן אַ ביבל,
האָט ער ליב צו זאָגן אַ דעה און אַ מײנונג. דאָס ביכל ― זאָגט ער ― איז
אים ניט געפֿעלן, ס'איז אים עפּעס ניט צום האַרצן. ער ױל ― זאָגט ער ―
ס'זאָל זײַן אַ שײנע געשיכטע, אַ ראָמאַן, װאָס לאָזט זיך אױס מיט אַ חתונה
און מיט אַ לװיה. ער װיל עס זאָל זיך גיסן בלוט אין די גאַסן געלט זאָל זײַן
ױ מיסט, ,ייִדישע גראַפֿן" זאָלן אַרױסגײן אױף אַ דועל, באַרדיטשעװער און
ניעסװיזשער;פֿרינצן" זאָלן זיך מאַסקירן אין מערדערס אָדער אין בעטלערס,
ייִדישע מײדלעך זאָלן זינגען דײַטשע לידלעך קעגן דער לבֿנה ― הכּלל, עס
זאָל זײַן מיט אַלע פּיטשעװקעס אַ ראָמאַן װי פֿון שמ"ר... גיט אַ ייִדן מענדעלע
מוכר־ספֿרימס )אַבראַמאָװיטשעס( א װערק אױף צו לײענען און דערצײלט אים
אַ מעשׂה אַז אױף איטלעכע שורה איז אַבראַמאָװיטש געזעסן דרײַ טעג, און
יענער, להבֿדיל שמ"ר, קאָן אָפּבאַקן אַ גאַנצן ראָמאַן אין אײן טאָג, ― װעט אײַך
אַ ייִד פֿאַרדרײען דאָס קעפּל און װעט אײיך זאָגן: ,נו, װאָס זשע איז געדרונגען?
איז טאַקע שמ"ר אַ בריה!.* גײט גיט צו פֿאַרשטײן אַ רוסישן אָדער אַן
אַמעריקאַנישן מוכר־ספֿרימניק, אַז דערמיט װאָס ער פֿאַרברײטערט שמ"רס
אומציכטיקע ראָמאַנען צװישן פֿאָלק, איז ער אַ פֿושע באלהי ישׂראל, װעט ער אײַך
ענטפֿערן: ,װאָס טױג מיר מעשׂיות, דאָס פֿאָלק זוכט פֿאָרט שמ"רס אַ ראָמאַן:
פֿאַר שמ"רס אַ מעשׂה לײזט מען און פֿאַר אַבראַמאָװיטשעס ניט.."
אומזיסט, אומזיסט איז געװען בײַ אונדז די שׂימחה: מיר האָבן געמײנט ―
אַן עק אַ סוף ― אױס שמ"ר, מיר האָבן אים געפּטרט: ער איז אַװעק קין
אַמעריקע און װעט דאָרטן װערן מסתּמא אַ פֿעדלער, אָדער אַ מלמד, אַ סוחר,
אַ בעל־מלאָכה, װאָס סע ניט איז, אַבי ניט קײן ראָמאַן ־פֿאַבריקאַנט, גאָט מעג
אים מצליח זײַן װוּהין ער װעט זיך קערן און װענדן אַבי ער זאָל אױפֿהערן
צו פֿאַרפֿלײצן אונדזער מאַרק מיט זײַנע ניט־געשטױגענע ניט־געפֿלױגענע
ראָמאַנען און דאָס פֿאָלק װעט סוף־כּל־סוף זיך נעמען צו לעזן עפּעס רעכטס. אַזױ
האָבן מיר, נאַראָנים, געטראַכט. לאָזט זיך אױס, אַז מיר האָבן אַ גרױסן טעות
געהאַט! לא לחנם הלך הזרזיר אצל העורב. ער האָט אָנגעשמעקט, אַז דער
אמתער המון רוקט זיך אַרױס ביסלעכװײַז אַהין, קײן אַמעריקע, און אַ ייִד אין
אַמעריקע האָט ליב אַ ייִדיש ביכל װי צוקער־לעקעך ― האָט ער זיך איבער.
געפּעקלט אױך אַהין און האָט גענומען אַרױסצולאָזן אױך דאָרטן די אײגענע
:3
משונה־װילדע, אומגעלומפּערטע ראָמאַנען, פֿון װעלכע עס לאָזט זיך הערן אַ ריח
אַזש אַהער און דער פּראָסטער עולם לעקט זי פֿינגער ― סטײַטש, אַ מעשׂה
אַ ראָמאַן, און אױף ייִדיש געשריבן, עפּעס אַ קלײניקײט?!
יאָ, ברודער שׂימחה־פּינחס, איַך איו אַ פּנים באַשערט צו זעצן שמ"רס
געפֿלאָכטענע ראָמאַנען, װען ניט דאָ, איז דאָרטן, און קײנעם װועט דאָס אַזױ װײַט
ניט אַרײַן אין נאָז אַרײַן װי אײַך, װאָרעם איר זענט דאָך יאָ אַ שטיקל מבֿין
אױף קסחורה" און אױף ,שמאַטעס", איר װײסט דאָך יאָ דעם חילוק פֿון אַ
,װוערק" ביז אַ ,מעשׂה", פֿון ,באַשאַפֿן" אַ חיבור ביז;מאַכן" אַ ביכל. מקנא
בין איך אײַך געװיס ניט, װאָס איר זענט דאָרטן: דאָס הײסט דערױף װאָס איר
זענט א;בחור אַ זעצער", טוט מיר ױי דאָס האַרץ; הלויִ װאָלט איר זיך
בעסער גענומען צו אַן אַנדער מלאָכה, צום בײַשפּיל: רײניקן הױפֿן, שטיול
פּוצן, אָדער הײצן די באָד.. אַ סך גלײַכער אױסצורײניקן אַ הױף, אײדער
אָנמיסטיקן, פֿאַראומציכטיקן װײיס פֹּאַפּיר: אַ סך נוצלעכער שטיװל פּוצן, אײדער
אױסזעצן פֿוסטע נאַרישע ראָמאַנען; אַ סך אָנגענעמער אונטערהײצן די באָד,
אײדער, אײדער אױסהערן עם־האָרצות פֿון איטלעכן באָדיונג, װאָס רופֿט זיך
אָן ,העכסט אינטערעסאַנטער ראָמאַניסט".. נאָר װאָס זאָל איך טאָןן אַז איר
האָט בײַ מיר קײן עצה ניט געפֿרעגט צו װאָס פֿאַר אַן אַרכעט איר זאָלט זיך
נעמען אין אַמעריקע? מטתּמא איז שױן אַזױ אָנגעצײיכנט געװאָרן פֿון אױבן
אַז איר, שׂימחה־פֿינחס, באַדאַרפֿט בלײַבן הבחור־הזעצער און איך, שלום־עליכם,
אַ מחבר בײַ ייִדן. קעגן גאָט טאָר מען ניט גײן. לאָמיר אָנגורטן אונדזערע לענדן
און לאָמיר גײן איטלעכער באַזונדער זײַן װעג זיכערלעך ― אָמן,
ממני פֿון מיר אײַער קאָלעגע
שלום־עליכם
8 ס.
בי ייִדן איז אײַנגעפֿירט, בשעת ער לײענט א קריטיק אױף עמעצנס אַ
װערק, טראַכט ער זיך:;אַ פּנים דער קריטיקער איז דעם מחבר אַ רעכטער
שׂונא,. װאָס ער מאַכט פֿון אים אַזױ אַ תּל!" ניט נאָר דער לעזער, דער מחבר
אַלײן קלערט אָפֿט מאָל דאָס אײגענע, װײַל אונדזערע מחברים, צו קײן חרפַּה
זאָל אונדז ניט זײַן, פֿאַרשטײען נאָך ניט, װאָס קריטיק כאַטײַט, דעריבער
טרעפֿט בײַ אונדז אָפֿט מאָל, אַן דער מחבר װערט דעם קריטיקער, װאָס האָט
אים אָנגערירט מיט אַ װאָרט, אַ דם שׂונא! ניט אײן מאָל טרעפֿט זיך בײַ
אונדז קוריאָזן, אַז אײן ײַד דערלאַנגט אױפֿן אַנדערן ייִדן אַ דאָנאָס צום גובער"
נאַטאָר, אַז זײַן זון איז געשטאַנען בײַם פּריזיװ;שלא כדרכו..? ד"ה ניט װי
עס געהער צו זײַן, אָדער אַז יענער האָט אונטערגעצונדן זײַן שטוב, אָדער ער
װױנט אין קיִעװ אָן א ,פּראַװאָ", אָדער ער קנעלט אָן אַ שײַן־צעטל, וכדומה
אַזעלכע שײנע מסירות, װי געװײנטלעך צװישן ייִדן..
― סטײַטש ― פֿרעגט מען אים ― װי קומט דאָס צו אײַך, איר זאָלט גײן
מסרן אַ ײַדן?
― אין זײַן טאַטן אַרײַן! ― ענטפֿערט ער אין גרױס גרימצאָרן ― אַ
מיצװה אױף אים! לאָז ער ניט שרײַבן קײן קריטיקע אױף מײַן ביכל!..
אַקעגן װאָס זאָג איך דאָס? אַקעגן שמ"דן. שמ"ר ױיסט, אַז שױן פֿון עט"
לעכע יאָר אַז מיר יאָגן אים דאָ עד־חרמה. ער זעט אַלע מאָל אַ נײַע קריטיק
אױף זײַנע משונה־װילדע ראָמאַנען ער װײסט, אַז זײַן נאָמען װוערט בי אוגדו
אין דער ליטעראַטור דערמאָנט װי בײַ רוסישע ייִדן דער נאָמען פֿון גאָנטאָ
ימחשמו־וזכרו ― און ער טראַכט זיך:;גװאַלד, װאָס האָבן זײ צו מיר אַ שטײגער,
שלום־עליכם, פֿרישמאַן, דובנאָװ, ראַװוניצקי און די אַלע איבעריקע, װאָס זײ
פֿאַלן אַזױ אָן אױף מיר אַלע מאָל? װעמען האָב איך אָנגערירט אין פּרנסה,
אָדער אין נפֿש, אָדער אין כּבֿוד?.,.* ער פֿאַרשטײט ניט, שמ"ר, אַז צו אים גופֿא
האָט קײנצר ניט: קײנער געהערט זיך ניט אָן צו אים: קײנער האָט מיט אים
קײן מגע־ומשׂא ניט געהאַט: ער נעמט בײַ קײנעם קײן פֿרנסה ניט צו און
מען האָט אים אין זינען אין פּיאַטע: נאָר צו װעמען האָט מען יאָ! צו שמירן
דעם ראָמאַןפֿאַבריקאַנט, װאָס פֿאַבריצירט געשװאָלענע ,העכסט־אינטערעסאַנטע
ראָמאַנעף? װעלכע פֿאַרדאַרבן דעם געשמאַק און דעם געפֿיל פֿונעם ייִדישן
פֿובליקום. קעגן אים און קעגן זײַן אַרט שרײַבן פּראָטעסטירט יעדער ייִדישער
פּאַטריאָט, יעדער ייִדישער פֿאָלקס־אַרבעטער, יעדער ייִדישער שרײַבער און
זאָגט צו אים בזה־הלשון: ,דו שמ"ר, װאָס דו אַלײן ױיסט, אַז דער עולם איו
נאָך אַזױ נאַיװו און פּראָסט, אַז ער האָט ליב צוֹ לײענען אַ ,מעשׂה" פֿון יענע
,מעשׂיות", אַבי ס'איז דאָרטן פֿאַראַן אַ בחור מיט אַ מײדל, װאָס ,ראָמאַנסירן"
און ,ליבן" זיך, נעמסט דו סאַמע דאָס געדיכטע פּאַסקודסטװע פֿון די ערנסטע
פֿראַנצײיזישע ראָמאַנען און ,מאַכסט? דאָס איבער אין זשאַרגאָן און באַרימסט
5
זיך נאָך אַז דײַנע שמאַטעס האָבן אין אַמעריקע אַ גרױסן אָפּגאַנג ― ביסט דו
טאַקע װערט עס זאָל דיך אַרױסװאַרפֿן פֿון אַמעריקע אַזױ װי עס האָט דיך
אַרױסגעװאָרפֿן פֿון רוסלאַנד, און דײַן נאָמען זאָל בלײַבן אין אונדזער פֿאָלקס־ליטעראַטור צו שאַנד און צו שפּאָט אױף דור־דורות אין אײנעם מיט אַלע שׂונאי"
ישׂראל, ימח־שמם־וזכרם ― אָמן!י
שלוסיעליכם
1804
46
ערש7/טעור טײל
צװישן מערדער
אין דער שטאָט ליװנע, װאָס אױפֿן טײַך ליװײיקע, איז אײן מאָל
אַרום האַלבע נאַכט בײַ אַ סטערינאָװוער ליכט געזעסן בי זיך אין רײַכן פּאַלאַץ
אױף אַ גאָלדענעם שטול רב שמערל מערדערמאַן דער שקאָנטיסט מיט זײַן
שותּף רב רפֿאל שעכ טמאַן דעם פּראָצענטניק און האָבן געהאַלטן צױשן זיך
אַזא מין געשפּרעך:
― װאָס טוט מען, רפֿאל, ס'איז שלעכט, גיב מיר אַן עצה, װאָס טוט מען?
― װאָס איז שױן,. שמערל, עס האָט זיך דיר ױדער אַ מאָל פֿאַרגלוסט
מענטשנפֿלײיש? קאַרג ייִדן האָסטו אװײסגעקילעט איף דײַן לעבן? ױנציק
בלוט האָסטו אױסגעזױגן מײַ די אָרעמע־לײַט נעבעך?
― קוק אים אָן דעם בעל־רחמנות! דאַכט מיר, דו האָסט ניט אַזױ פֿיל
האָר אין קאָפּ, װיפֿל נפֿשות דו האָסט אומגעבראַכט זינט איך קען דיך.
― שמערל, ברענג מיך ניט אַרײַן אין כּעס און זאָג מיר גלײַך, װאָס איז דיר?
― רפֿאל, העלף מיר, איך באַדאַרף האָבן דײַנע אַן עצה, איך בין
שטערבלעך פֿאַרליבט }
― שמעול, דו ביסט פֿאַרליבט? כאַיכאַ, װי קומט דאָס צו דיר? כאַדכאַדכאַ!
― רפֿאל, דו װועסט ניט אױפֿהערן צו לאַכן? אָט נעם איך דיך בײַם גאָרגל
און מאַך פֿון דיר אַ תֹּל!
― שאַ, שאַ, לאָז זײַן שטיל. זאָג מיר, אין װעמען ביסטו דאָס אַזױ פֿאַר"
ליבט, שמערל?::
― ס'איז אַ גאַנצע געשיכטע, רפֿאל, איך װעל דיר זי דערצײלן. איך האָב
אַ פּאָקאָיאָװע, אַ שטובמײדל, ליזע הײסט זי. װױ די װעלט איז זי שײן, זי איו
אַ בראָנעטין מיט שװאַרצע האָר און מיט בלױע אױגן און איר שטים איז זיס
װי צוקער, אַז זי טוט אַ קוק, גײט מיר אױס, און אַז זי הײבט אָן רעדן קאָן
מען אײַננעמען אַ מיתה־משונה!
― װוּ האָסטו זי דערטאַפּט, שמערל?
47