ערגעץ ניט קײן װידערשטאַנד. און װאָס ס'איז דער עיקר ― זײ האָבן קײנמאָל ניט געדענקט דערפֿון. אין דער צײַט פֿון די קאַרגע דרײַ יאָר פֿון זײער באַקאַנטשאַפֿט האָבן זײ בײדע נישט געקלערט אַפֿילו אײן מינוט פֿון צעשײדן זיך. און דאָך איז געקומען דער טאָג, װען זײ האָבן געמוזט זיך צעשײדן. דערװײַל ניט אַף שטענדיק, נאָר אַף אַ קורצע צײַט.
דאָס איז געװען די צײַט, װאָס דער העלד האָט זיך באַדאַרפֿט שטעלן צום „פּריזיװ“.
72
דער פּריזיװ
מע רעדט שטאַרק פֿון „פּריזיװ“. ― ער געזעגנט זיך מיט דער שילערן און פֿירט
פֿון סאָפֿיעװקע אַ בריװ צום „פּרעדװאָדיטעל“. ― די פֿאַנטאַזיעס אַפֿן װעג ―
דער בריװ װירקט, און עס דערגײט ניט צו זײַן נומער. ― אַ מעשׂה מיט אַ זון
אַ קאַליקע. ― ער קערט זיך אום צוריק אין דאָרף, נאָר די חלומות װערן נאָך אַלץ נישט מקױם.
מען קאָן מיט זיכערקײט זאָגן, אַז כּמעט אין דער גאַנצער צײַט פֿון די אױבן־באַשריבענע דרײַ יאָר איז נישט אַװעקגעגאַנגען אין סאָפֿיעװקע קײן טאָג, װאָס מע זאָל ניט הערן דאָס װאָרט „פּריזיװ“. פֿאַרן אַלטן לאָיעװ איז דער פּריזיװ געװען אַ קראַנקײט, אַ מאַניע אַזעלכע, װאָס האָט אים נישט געלאָזט רוען באַטאָג און שלאָפֿן באַנאַכט. אַ גאַנץ פֿאַרמעגן האָט דאָס אים אָפּגעקאָסט. װאָס איז די מעשׂה? זײַן זון יהושע האָט באַדאַרפֿט שטײן צום פּריזיװ, האָט דער פֿאָטער קודם זיך אַװעקגעלאָזט אין טשערני־געװער גובערניע, האָט זיך דאָרט אָפּגעװאַלגערט אַ צײַט, אױסגעריסן געװאָרן און האָט אײַנגעהאַנדלט אַ „קװיטאַנציע“. דאָס איז געװען אײנע פֿון די געצײלטע עטלעכע „זאַטשאָטנע קװיטאַנציעס“, װאָס דורך זײ איז מען אױסגעלײזט געװאָרן פֿונעם פּריזיװ. דאָס הײסט, אַז װער עס האָט געקאָנט צושטעלן אַזאַ „קװיטאַנציע“, דער איז געװען פֿרײַ פֿון צו גײן דינען און ער האָט זיך גערעכנט נאָר אין דער „אָפּאָלטשעניע“ (רעזערװ). װאָס אַזאַ „קװיטאַנציע“ האָט אָפּגעקאָסט, װאָלט אַן אַנדערער געקאָנט זײַן אַ גרױסער נגיד. פֿאַרן אַלטן לאָיעװ איז אָבער צוליב אַ קינד קײן זאַך ניט געװען צו טײַער.
פֿאַרטיק געװאָרן מיט דער „קװיטאַנציע“, האָט זיך אָנגעהױבן אַ נײַע חתונה. עס האָט אױסגעבראָכן די רוסיש־טערקישע מלחמה און מע האָט געשמועסט, אַז עס װעט דערגײן צו די „אָפּאָלטשענצעס“ (רעזערװיסטן). װיבאַלד אַזױ, באַדאַרף מען דעם זון באַװאָרענען מיט אַ „װײַסן בילעט“ באַצײַטנס. דאָס האָט געהײסן: מע באַדאַרף דעם אָפּאָלטשענעץ שטעלן צום „פּריאָם“, אונטערזוכן זײַן געזונט, אַף װיפֿל ער טױג פֿאַר אַ סאָלדאַט. און עס האָט זיך אַרױסגעװיזן מן הסתּם, אַז פֿאַר אַ סאָלדאַט טױג ער ניט, און מע האָט אים געגעבן אַ װײַסן בילעט, דאָס הײסט, מע האָט אים, דאַנקען גאָט, „פֿאַרבראַקעװעט“… מע האָט אים ניט נאָר „פֿאַרבראַקעװעט“ פֿון פּריזיװ; מע האָט אים געמוזט דערנאָכדעם אַװעקשיקן אין די װאַרעמע לענדער, קײן מענטאָן און קײן ניצע, ער זאָל זיך קורירן, װאָרעם ער איז געװען ערנסט קראַנק אַפֿן האַרצן, פֿון װעלכער קראַנקײט ער איז אין עטלעכע יאָר אַרום, װי מיר װעלן דאָס זען אַ ביסל װײַטער, טאַקע געשטאָרבן… אָבער דערװײַל האָט זיך געטאָן חושך: מע איז געפֿאָרן קײן קאַניעװ, מע האָט זיך באַקענט מיטן איספּראַװניק, מיטן פּרעדװאָדיטעל, מיט די דאָקטױרים. די טשינאָװניקעס פֿון דער „פּריסוטסטװיע“ האָבן געשלעפּט גמילות־חסדים. ייִדן גוטע פֿרײַנט און בעלי־עצות האָבן אָפּגעלעקט אַ בײנדל. װער עס האָט געהאַט גאָט אין האַרצן, דער האָט געפּאָמפּעט געלט. הכּלל, עס איז געװען פֿול די שטוב מיט פּריזיװ, פּריזיװ און פּריזיװ…
און אַז ס'איז געקומען די צײַט, װאָס דער העלד פֿון דער ביאָגראַפֿיע האָט באַדאַרפֿט זיך שטעלן צום „פּריזיװ“, איז דער אַלטער לאָיעװ געװאָרן נערװעז. קודם כּל האָט ער זיך אַ סטאַרעװע געטאָן און האָט געזען, מע זאָל דעם לערער באַצײַטנס אַריבערפֿירן פֿון זײַן געבורטסשטאָט, פֿון פּערעיאַסלאַװ, קײן קאַניעװ, און צושרײַבן צו דער קאַניעװער „פּריסוטסטװיע“, דאָרט װוּ לאָיעװ האָט אַ האַנט און קאָן עפּעס טאָן… מיר דאַכט, אַז אַן אײגענער פֿאָטער באַדאַרף אַזױ ניט טראָגן אַפֿן קאָפּ זײַן זון, װי דער אַלטער לאָיעװ האָט געטראָגן דעם לערער. נאָך מער: דער לערער אַלײן האָט װינציקער מורא געהאַט פֿאַרן „פּריזיװ“, װי די פֿאַמיליע לאָיעװ. באַם בחור אַלײן איז דאָס פֿאָרן קײן קאַניעװ און זיך שטעלן צום פּריזיװ געװען אַ גאַנצער יום־טובֿ. ער האָט זיך באַשטעלט אַ פּאָר גרױסע שטיװל, אַ סאָלדאַטסקן באַשליק און איז געװען מוכן ומזומן „אַרײַנצוטרעטן אין דער דינסט“. ער איז געװען זיכער, אַז ער װעט אין דער דינסט אױסנעמען, נושׂא־חן זײַן באַ „נאַטשאַלסטװע“ און װערן אינגיכן אַן אונטעראָפֿיציר, אָדער אַ פֿעלדפֿעבל. העכער דערפֿון קאָן דאָך אַ ייִד ניט גרײכן… נאָר אַז ס'איז געקומען צום רעכטן שפּיץ, אַז ער האָט שױן טאַקע באַדאַרפֿט זיך זעצן פֿאָרן, האָט ער מיט אַ מאָל פֿאַרלױרן דעם גאַנצן קוראַזש. עס איז אים אַ חרפּה, אַ בזיון, נאָר ער מוז זיך מודה זײַן, אַז ס'איז געקומען צום געזעגענען זיך מיט דער פֿאַמיליע לאָיעװ, אפֿשר אַף שטענדיק, האָט אים פֿאַרפּרעסט דאָס האַרץ מיט אַ מאָדנע בענקעניש און ער האָט זיך באַהאַלטן באַ זיך אין חדר, פֿאַרגראָבן דאָס פּנים אין קישן און געװײנט מיט ביטערע־ביטערע טרערן…
נאָר ער איז געװען ניט דער אײנציקער אין דער דאָזיקער שטוב, װאָס האָט ביטער געװײנט. באַ זיך אין איר חדר האָט זײַן שילערן נאָך מער געװײנט. אירע אױגן זײַנען געװען געשװאָלן פֿון געװײן, און זי האָט יענעם טאָג ניט געקאָנט באַװײַזן זיך צום טיש אַפֿילו… אונטער אַן אױסרײד פֿון אַ שטאַרקן קאָפּװײטיק איז זי געבליבן דעם גאַנצן טאָג באַ זיך, ניט געװאָלט זען קײנעם.
טרױעריק, זײער טרױעריק איז געװען דאָס געזעגענען זיך. תּשעה־באָבֿ איז געװען אין שטוב, און אַפֿן האַרצן װיסט און פֿינצטער. שױן אַז דער העלד איז געזעסן אין פֿאַעטאָן און אַנדרײ דער קוטשער איז גרײט געװען זיך אַ נעם טאָן צו דער בײַטש, האָט דער יונגער העלד צום לעצטן מאָל אַ קוק געגעבן אין פֿענצטער און דערזען צװײ פֿאַרװײנטע אױגן, װאָס האָבן גערעדט אָן װערטער, נאָר קלאָרע דבורים: „פֿאָר געזונט, טײַערער, טײַערער, נאָר קום צוריק װאָס גיכער, װאָרעם איך קאָן אָן דיר ניט לעבן!“…
די דאָזיקע װערטער האָט דער בחור געהערט מיט אַלע זײַנע חושים, און זײַנע אױגן האָבן איר געענטפֿערט: „זײַ געזונט, טײַערע, טײַערע, איך קום צוריק צו דיר, װאָרעם איך קאָן אָן דיר ניט לעבן!“… און ערשט אַצינד האָט ער דערפֿילט, װי שטאַרק ער איז צוגעבונדן צו דער דאָזיקער שטוב, און אַז ס'איז גאָר ניטאָ אַף דער װעלט אַזאַ כּח, װאָס זאָל אים קאָנען אָפּרײַסן פֿון דאַנען, סײַדן דער טױט… און די געדאַנקען צעשפּילן זיך, און די היציקע פֿאַנטאַזיע כאַפּט אים אונטער אַף אירע פֿליגלען, און ער הײבט־אָן צו חלומען, װי אַזױ ער װעט קומען צוריק, װעט ער פֿריִער זיך אַנטדעקן פֿאַר איר, דערנאָך פֿאַר איר פֿאָטער און מוטער. װי אַזױ ער װעט זיך װענדן צום אַלטן און װעט אים זאָגן דעם פּסוק: ,, אָ ה בֿ תּ י ― איך האָב ליב אײַער טאָכטער, טוט מיט מיר װאָס איר װילט!“… װי אַזױ דער אַלטער װעט אים אַרומנעמען און װעט אים זאָגן: „גוט, װאָס דו האָסט מיר געזאָגט ― איך קוק שױן לאַנג אַרױס דערױף“… דערנאָכדעם הײבט מען זיך אָן גרײטן צו דער חתונה. מע ברענגט־אַראָפּ שנײַדערס פֿון באָסלאַװ און פֿון טאַראַשטשע, װאָס נײען מלבושים פֿאַר חתן־כּלה… מע באַקט לעקעכער און מע פּרעגלט אײַנגעמאַכטס… נאָך חתנס צד שיקט מען אַרױס די גרױסע קאַרעטע װאָס אין שטאַל, װאָס װערט געניצט נאָר אַף אַן עקסטראַ זאַך. און עס קומען צו פֿאָרן דער טאַטע, דער פֿעטער פּיניע און די איבעריקע משפּחה… מע װײס ניט פֿון װאַנען, נאָר עס װאַקסט־אױס אַף דער חתונה שמואליק… אָט אָ יענער חבֿר שמואליק דעם רבֿס, „שמואליק דער יתום“, װאָס האָט געהאַט אין זיך אַזעלכע שײנע מעשׂיות… ער צעקושט זיך מיטן חתן און זאָגט צו אים: „נו, שלום? האָב איך דיר געזאָגט, אַז דער אוצר איז דײַנער?“…
― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―
די דאָזיקע קינדערשע זיסע חלומות און די ייִנגלשע גאָלדענע פֿאַנטאַזיעס װעבן זיך באַ אים אין דער מחשבֿה דעם גאַנצן װעג ― ביז ער קומט צו פֿליִען קײן קאַניעװ. אָפּגעשטעלט זיך באַ דעם אַלטן לאָיעװס אַ קרובֿ, אַ ייִד אַ הױקער, נאָר אַ נגיד, װאָס האַלט אַ װײַנשענק פֿאַר פּריצים, ― זײַן נאָמען איז ברך פּערטשיק, ― פֿאַלט ער אַרײַן אין די עסקנים פֿון „פּריזיװ“ און גיט־איבער דעם אָדון דעם פּרעדװאָדיטעל אַ בריװ. אינעם בריװ שרײַבט דער אַלטער לאָיעװ, אַז ער שיקט צום „פּריזיװ“ זײַן לערער און װיל האָפֿן, אַז ניט שפּעטער װי אין אַ װאָך אַרום זאָל ער אים האָבן צוריק אַ באַפֿרײַטן… דער אָדון, דער פּרעדװאָדיטעל האָט איבערגעלײענט דעם בריװ און געענטפֿערט נאָר אײן װאָרט: „כאַ־ראַ־שאָ“… און דאָס איז גענוג געװען, אַז דער בחור זאָל זײַן רויִק. ער איז געגאַנגען צום „פּריזיװ“, געצױגן אַ גורל און אַרױסגענומען אַ נומער 285. מע קאָן ניט זאָגן, אַז דאָס זאָל זײַן אַזאַ הױכער נומער. נאָר באַ נומער 284 האָט זיך דער „פּריזיװ“ געשלאָסן… און דער לערער איז אַרױס פֿרײַ. אין זײַן זכות זײַנען באַפֿרײַט געװאָרן נאָך עטלעכע ייִדישע קינדער מיט העכערע נומערן, און די שׂמחה איז געװען יענעם יאָר אין קאַניעװ זײער גרױס!…
צו דער שׂמחה פֿונעם „פּריזיװ“ איז געקומען צו פֿאָרן קײן קאַניעװ פֿון פּערעיאַסלאַװ אױך דער פֿאָטער פֿונעם בעל הפּריזיװ, און, אױב איך האָב קײן טעות ניט, איז דער פֿעטער פּיניע אױך געקומען ― ער האָט געהאַט אין קאַניעװ אַ מחותּן, ― און די שׂמחה איז געװען טאָפּל. ברך פּערטשיק האָט געלײזט פֿאַר װײַן, און דער בעל־שׂמחה האָט אַװעקגעשיקט אַ דעפּעש קײן סאָפֿיעװקע דורך סטאַנציע באַראַניעפּאָליע: ,, מ ז ל־ט ו בֿ, צ ו מ י ר נ י ט ד ע ר ג ר ײ כ ט . ב י ן פֿ ר ײַ . כ ' פֿ אָ ר אַ ר ו י ס מ אָ ר ג ן פֿ ר י צ ו ר י ק ''.
ניט אײן מאָרגן איז אָבער אַװעקגעגאַנגען, ביז דער העלד האָט געקאָנט אַרױספֿאָרן פֿון קאַניעװ. װאָרעם עס קאָן דען זײַן, אַ ייִדישע שׂמחה זאָל ניט פֿאַרשטערט װערן? עס האָט זיך געפֿונען אײנער, װישינסקי אָדער װישנעװסקי, אַ ייִד אַ שרײַער מיט אַ קול פֿון אַ גראַגער. האָט ער געהאַט אַ זון אַ קאַליקע, װאָס איז געװען זיכער, אַז ער װעט אַרױס פֿרײַ. צום סוף האָט מען אים אָפּגעגעבן פֿאַר אַ סאָלדאַט. האָט דאָס דעם פֿאָטער פֿאַרבאַקט באַם האַרצן, און ער האָט גענומען שרײַען און גראַגערן: „סטײַטש, זײַן זון, דער קאַליקע, װעט גײן דינען פֿאַר די מיוחסים, װאָס האָבן זיך געלאָזט קאָסטן געלט?“ בעט מען אים, ער זאָל אַזױ ניט שרײַען. זאָגט ער: „איך שרײַ דען? איך רײד, דאַכט מיך, שטיל“. און ער הײבט־אָן צו גראַגערן נאָך שטאַרקער, אַז „ער װײס פֿון דעם שׂכל, פֿאַר װאָס דער אָדון דער „פּרעדװאָדיטעל“ האָט צוגענומען קאַליקעס“… און ער דערצײלט יעדן אײנציקן דעם „שׂכל“ בסוד סודות, נאָר אַזױ הױך, אַז עס װײס שױן דערפֿון די גאַנצע שטאָט מיט אַלע סימנים, און אַפֿילו מיטן לשון פֿונעם בריװ, װאָס דער אַלטער לאָיעװ האָט געשריבן צום „פּרעדװאָדיטעל“ (פֿאַר אַ ייִדן איז ניטאָ קײן סוד). און דער ייִד האָט געגעבן צו װיסן, אַז ער װעט דאָס ניט פֿאַרשװײַגן. ער װעט אַװעקגעבן, זאָגט ער, „פּאָד סוד“ (צום גע־ריכט) דעם פּרעדװאָדיטעל, מיט די דאָקטױרים, מיט דער גאַנצער „פּריסוטסטװע“!… רופֿט מען אָפּ דעם ייִדן אַף אַ זײַט און מע זאָגט אים צו, אַז מע װעט זיך צונױפֿלײגן און מע װעט אַרױסנעמען זײַן זון דעם קאַליקע פֿון פּאָלק… װיל ער ניט הערן פֿון צוזאָגעכצן. פֿון „וכּך היה אומר“ ביז „וכּך היה מונה“ פֿאַלט מען, זאָגט ער, זיבן מאָל כּורעים. ער װיל, זאָגט ער, זיך זען מיט דער מטבע. און ער הײבט שױן גאָר אָן צו רײדן אַף רוסיש: „כאָטשו, זאָגט ער, װידיעט דיענגי!“… און עס האָט גאָרניט געהאָלפֿן. עס האָבן זיך אַרײַנגעלײגט מענטשן. מע האָט געמאַכט אַן אַסיפֿה און נאָך אַן אַסיפֿה און נאָך צװײ אַסיפֿות, און די באַפֿרײַטע פּריזיװניקעס האָבן זיך צונױפֿגעלײגט און באַשטײַערט, װער מיט אַ פֿופֿציקער און װער מיט אַ הונדערטער, און מע האָט די צונױפֿגעזאַמלטע סומע פֿונאַדערגע־טײלט צװישן די אָפּגעגעבענע ייִדן. דעם גרעסטן חלק האָט גענומען, פֿאַרשטײט זיך, דער ייִד דער שרײַער. ער האָט געטענהט, אַז אים קומט מער פֿון אַלע, דערפֿאַר, װײַל זײַן זון איז מער קאַליקע פֿון אַלע. דער שׂכל־הישר האָט אַפֿילו געזאָגט פֿאַרקערט: אַדרבה, װײַל ער איז אַ קאַליקע, באַדאַרף זײַן גרינגער אים צו באַפֿרײַען! נאָר װאָס װעט איר מאַכן מיט אַ ייִדן אַ שרײַער, װאָס האָט אַ קול פֿון אַ גראַגער? דערזען, אַז מע גיט אים נאָך, װי אַ בן־יחיד, האָט ער זיך פֿאַרמאָסטן אַלע מאָל צו רײדן העכער און העכער. ער האָט געהאַנדלט, װי אַן אמתער נאַיאָמשטשיק… אַ גליק, װאָס דער אױבנדערמאָנטער קרובֿ ברך פּערטשיק האָט געהאַט אַ באַפֿױל פֿון דעם אַלטן לאָיעװ: „קאַרט־בלאַנש“, דאָס הײסט, מע זאָל דעם בחור דעם פּריזיװניק געבן געלט, װיפֿל ער װעט באַדאַרפֿן. װער האָט געקוקט דעמאָלט אַף געלט? פֿרײַהײט ― דאָס איז געװען דער אײנציקער פּונקט, דער אײנציקער לײַכטנדיקער שטערן. אַ באַפֿרײַטער האָט ער זיך געפֿילט ערשט דעמאָלט, װען ער איז שױן געזעסן אין פֿאַעטאָן, װאָס מע האָט אים אַרױסגעשיקט אַף דער סטאַנציע קײן מיראָנאָװקע, און אַנדרײ דער קוטשער האָט אים איבערגעגעבן אַ גרוס פֿון דער הײם, אַז אַלע זײַנען, דאַנקען גאָט, געזונט און אַלץ איז אין אָרדענונג. „װסיאָ בלאַהאָפּאָלוטשנאָ“ ― לאָזט־אױס אַנדרײ און שמועסט זיך דורך מיט די פֿערדלעך אַף זײער לשון, און די פֿערדלעך פֿאַרשטײען אים און טראָגן דאָס פֿאַעטאָנדל כּמעט אין דער לופֿטן. ס'איז אַ װאַרעמער, װײכער אָסיענדיקער טאָג. די זון בראָט ניט, בריט ניט, נאָר זי גלעט און צערטלט. און עס שליסן זיך די אױגן. און עס װעבן זיך חלומות, זײַדענע חלומות. און עס בױען זיך לופֿטשלעסער, גאָלדענע לופֿטשלעסער. אָט באַלד איז ער אינדערהײם. און קומט ער צו פֿאָרן אַהײם, אַזױ דעקט ער אױף פֿאַרן אַלטן לאָיעװ די קאָרטן: „הנה זײַט װיסן, אַז איך האָב ליב אײַער טאָכטער און אײַער טאָכטער האָט ליב מיך“… אָט באַלד, נאָך אַ האַלבע שעה, נאָך אַ פֿערטל שעה. אָט איז שױן דאָס באַקאַנטע באַראַניעפּאָליע, דער װאַלד, דער לאַן, די „קלאַדבישטשע“, דו װינטמילן, װאָס זעען־אױס פֿון דער װײַטן װי ריזן, װאָס מאַכן מיט די הענט: „אַהערצוצו! אַהערצוצו!“… נאָך עטלעכע מינוט ― און אָט איז שױן דעך הױף. די גרױסע װײַסע שטוב מיט די צװײ גאַניקעס. נײן. עס איז אַ ספֿק, אױב עס קאָן זײַן אַ גרעסערע שׂמחה, װען אַן אײגן קינד קומט אַ באַפֿרײַטער אַהײם צו די פֿאָטער און מוטער. דער העלד האָט געהאַט צו דערצײלן און צו דערצײלן נסים ונפֿלאָות פֿונעם „פּריזיװ“ ― יציאת־מצרים! נאָר דאָס סאַמע װיכטיקסטע, װי ער האָט זיך געהאַט געגרײט, האָט ער נ י ט דערצײלט, און די קאָרטן האָט ער פֿאַרן אַלטן לאָיעװ נ י ט אױפֿגעדעקט… דאָס האָט ער אָפּגעלײגט אַף מאָרגן, אַף שפּעטער… און דערװײַל איז פֿאַרבײַגעגאַנגען אַ טאָג און אַ טאָג, אַ װאָך און אַ װאָך. ביז עס איז געקומען אַ קאַטאַסטראָפֿע גאָר אומגעריכט, דורך אַ זײַטיקן פּאַרשױן, װאָס האָט דעם אַלטן געעפֿנט די אױגן אַף דעם ראָמאַן…
דאָס איז געװען אַ ייִדענע אַ חכמה מיט אַ װײַטן קוק, דעם אַלטנס אַ קרובֿה פֿון באַרדיטשעװ, מיטן נאָמען טױבע. מיר רופֿן זי די „מומע טױבע פֿון באַרדיטשעװ“. אַז איר װעט זיך באַקענען מיט איר, װעט איר זען, אַז דער נאָמען פּאַסט איר. נאָר װעגן איר ― אַ באַזונדער קאַפּיטל.
73
די מומע טױבע פֿון באַרדיטשעװ
די מומע טױבע קוקט־נאָך די יונגעלײַט. ― דער אַלטער לאָיעװ װערט געװאָר
פֿונעם סוד ― די קאַטאַסטראָפֿע ― דער העלד לאָזט זיך אין דער װעלט אַרײַן
אַ באַלײדיקטער ― מע כאַפּט־איבער זײַנע בריװ, און ער בלאָנדזעט אין דער פֿינצ־ טערער נאַכט
אין דער אמתן האָט זי דאָרט קײנעם ניט אָנגעקערט קײן מומע. סך־הכּל איז זי געװען דעם אַלטן לאָיעװס אַ קוזינע. נאָר, װי געזאָגט, דער נאָמען „מומע“ האָט איר געפּאַסט צום פּנים. אַ ייִדענע ניט קײן שײנע, מיט אַ ראַבעטינע געפּינטלט פּנים און מיט אַ לאַנגער נאָז ,האָט זי פֿאַרמאָגט אַ פּאָר זײער קלוגע אױגן, װאָס אַז זײ קוקן אַף אײַך, נעמען זײ אײַך דורך און דורך. באַ איר מאַן, זאָגט מען, גײט זי אין ספּאָדיק, פֿירט אַלע געשעפֿטן, איז גאַנץ רײַך. און געקומען איז זי אַהער צוגאַסט נאָך אַ סך יאָרן, װאָס מע האָט זיך נישט געזען.
פֿאַרשטײט זיך, אַז פֿאַר אַזאַ מומע, װאָס איז געקומען אַזש פֿון באַרדיטשעװ, האָט דאָס פּריצישע לעבן אין דאָרף אױסגעזען גענוג נײַ און װילד,