מאָנאָלאָגן: בײַם דאָקטער

שלום עליכם (אַלע װערק)

― איך װיל אײַך בעטן, הער דאָקטער, אײן זאַך: איר זאָלט מיר אױסהערן. דאָס הײסט, נישט דאָס שלאַפֿקײט מײַנס זאָלט איר אױס־ הערן. ― פֿונעם שלאַפֿקײט װעלן מיר שמועסן שפּעטער. איך װעל אײַך שױן אַלײן אױפֿקלערן, אין װאָס עס באַשטײט מײַן שלאַפֿקײט. װילן װיל איך, איר זאָלט אױסהערן מיך אַלײן, װאָרעם ניט אַ יעדער דאָקטער האָט ליב אױסהערן דעם חולה. ניט אַ יעדער דאָקטער לאָזט זיך רײדן. דאָק־ טױרים האָבן אַ טבֿע: זײ לאָזן זיך נישט רײדן. זײ װײסן נאָר טאַפּן דעם דופֿק, קוקן אַפֿן זײגער, פֿאַרשרײַבן אַ רעצעפּט און נעמען פֿאַרן װיזיט. אַף אײַך האָב איך געהערט זאָגן, אַז איר זײַט נ י ט פֿון די דאָקטױרים. איר זײַט נאָך, זאָגט מען, אַ יונגער דאָקטער, און זײַט נאָך ניט אַזױ להוט, פֿאַרברענט נאָכן קערבל, װי אַנדערע דאָקטױרים. בין איך דערפֿאַר, הײסט דאָס, טאַקע געקומען צו אײַך, זיך מיט אײַך אַן עצה האַלטן מכּה מײַן מאָגן. איך בין, װי איר זעט מיך, אַ מענטש מיט אַ מאָגן. על־פּי חכמת הדאָקטאָריע קומט אַפֿילו אױס, אַז י ע ד ע ר מענטש מוז האָבן אַ מאָגן. נאָר װען איז דאָס גערעדט געװאָרן? אַז דער מאָגן איז אַ מאָגן; אָבער אַז דער מאָגן איז קײן מאָגן ניט, הײַנט צו װאָס טױג דאָס לעבן? װעט איר דאָך מיר ענטפֿערן מסתּמא מיטן פּסוק: בעל־כּרחך אַתּה חי? װײס איך עס אָן אײַך. פֿאַר דעם „בעל־כּרחך“ האָב איך נאָך אין חדר געכאַפּט שמיץ. איך שמועס פֿון דעם, װאָס אַ מענטש כּל־זמן ער לעבט, װילט זיך אים ניט שטאַרבן. כאָטש דעם אמת דאַרף איך אײַך זאָגן, אַז איך אַלײן האָב פֿאַרן טױט כּלל קײן מורא נישט. װאָרעם, ערשטנס, האָב איך שױן אַריבערגעשפּאַנט ששים, והשנית, בין איך אַזאַ מענטש, װאָס קאַטאָרי לעבן און שטאַרבן איז באַ מיר גלאַט אַלץ אײן יום־טובֿ. דאָס הײסט, לעבן איז אַװדאי גלײַכער װי שטאַרבן, װאָרעם װער װיל דאָס שטאַרבן? ובפֿרט אַ ייִד? ובפֿרט אַ טאַטע פֿון עלף קינדער, זאָלן געזונט זײַן, מיט אַ װײַב, כאָטש דאָס דריטע װײַב, נאָר דאָך אַ װײַב. בקיצור, אַלײן בין איך אַ קאַמעניצער, דאָס הײסט, ניט פֿון קאַמעניץ גופֿא, נאָר פֿון אַ שטעטל ניט װײַט פֿון קאַמעניץ. און בין, אַז אָך און װײ איז מיר, אַ ייִד אַ מילנער, איך האַלט אַ מיל האַלט איך, דאָס הײסט, די מיל האַלט מיך, װאָרעם, װי זאָגט איר, אַז מע קריכט־אַרײַן, ליגט מען. אַ ברירה האָט מען? ס'איז אַ ראָד, פֿאַרשטײט איר מיך, און סע דרײט זיך! באַרעכנט זיך אַלײן, אַז פֿאַר װײץ באַדאַרף מען צאָלן מיט מזומנים, און מעל מוז מען צעטײלן אַף קרעדיט, אַ װעקסל אַהין, אַ װעקסל אַהער, און צו טאָן האָט מען מיט גראָבע נפֿשות, און מיט װײַבער. איר האָט עפּעס ליב װײַבער? למאַי עס איז ניט געראָטן באַ זײ די חלה? װאָס בין איך שולדיק? אפֿשר, זאָג איך, איז באַ אײַך װײניק היץ? אָדער אפֿשר איז באַ אײַך געװען שלעכטע הײװן? אפֿשר איז באַ אײַך געװען, זאָג איך, נאַס האָלץ? פֿאַלט מען נאָך אַף אײַך און מע מאַכט אײַך מיט דער בלאָטע און מען איז אײַך מבֿטיח, אַז דאָס אַנדערע מאָל װעט אײַך פֿליִען די חלה אין קאָפּ אַרײַן… איר האָט עפּעס ליב, אַז סע פֿליט אײַך אַ חלה אין קאָפּ אַרײַן? דאָס זײַנען די קונהטעס די לאחדימניצעס. נאָר איר מײנט אַװדאי, די קונים די הורטאָװניקעס זײַנען בעסער? אױך ניט בעסער! לכתּחילה, אַז דער קונה קומט אין מיל אַרײַן און װיל זיך מאַכן אַ קרעדיט, איז ער װײך װי אַ פּוטער, מיט טױזנט חניפֿהלעך און קאָמפּלימענטן, כאָטש נעם לײג אים צו צו אַ מכּה; און נאָכדעם, אַז עס קומט צו צאָלן, הײבט זיך אָן אַ צעטל פֿון טענות: דער טראַנספּאָרט איז אים שפּעט אָנגעקומען, די זעק האָבן זיך צעריסן, די מעל איז געװען ביטער, טוכלע, צוגעלעגערט הײסט עס. צרות מיט שלעק ― אַכצן חסרונות מיט זיבן און צװאַנציק תּירוצים! „און געלט?“ ,,געלט, זאָגט ער, שיקט־אַרײַן אַ חשבון!“ אַ האַלבער סילוק, הײסט דאָס. שיקט מען אים מאָנען, זאָגט ער: „מאָרגן“. מאָרגן ― „איבערמאָרגן“. אַ נעכטיקער טאָג! הײבט מען אים אָן סטראַשען מיט אַ פּראָטעסט און מע גיט אַף אים אײַן. נו, און אַז מע גיט שױן אײַן, מײנט איר, איז װאָס? האָט מען אַ „ליסט“, און אַז מע קומט מיטן „ליסט“ איבערשרײַבן, איז במילא אַלצדינג אַף דעם װײַבס נאָמען, און גײ רוף אים קנאַקניסל! נו, פֿרעג איך אײַך: באַ אַזעלכע געשעפֿטן, װי זאָל מען ניט האָבן קײן מאָגן? ניט אומזיסט זאָגט צו מיר מײַנע, כאָטש זי איז באַ מיר ניט דאָס ערשטע, זי איז דאָס דריטע, און דאָס דריטע װײַב איז דאָך, װי זאָגט איר, די זון אין שבֿט, נאָר דאָך אַװעקמאַכן קאָן מען זי ניט, פֿאָרט אַ װײַב: „װאַרף־אַװעק, זאָגט זי צו מיר, נח, װאַרף־אַװעק דאָס מעל־גע־שעפֿט. לאָז זיך עס אָנצינדן מיט דער מיל אינאײנעם, װעל איך װיסן, אַז דו לעבסט אַף דער װעלט!“ „ע־הע־הע, זאָג איך, די מיל זאָל װעלן ברענען! זי איז גוט געסטרעכירט“… „ניט דאָס, זאָגט זי, מײן איך, נח. איך מײן, זאָגט זי, װאָס דו לױפֿסט אַרום, ניט קײן שבת, ניט קײן יום־טובֿ, ניט קײן װײַב, ניט קײן קינד. װאָס? װאָס פֿליסטו?“… פֿרעגט מיך בחרם, איך װײס אַלײן ניט, װאָס איך פֿלי. װאָס זאָל איך טאָן, אַז ס'איז באַ מיר אַזאַ טבֿע, צו אַלדי רוחות?… איך האָב ליב דרײען!… טאָמער מײנט איר, מע האָט עפּעס פֿונעם דרײען? צרות האָט מען! װאָס פֿאַר אַ געשעפֿט איר זאָלט מיר ניט געבן, נעם איך דאָס אָן; ניטאָ פֿאַר מיר קײן שלעכטער בראָנפֿן: זעק ― איז זעק, האָלץ ― איז האָלץ, „טאָרנעס“ ― איז „טאָרנעס“. איז קערט אַװדאי מײנען, אַז אַחוץ דער מיל האָב איך שױן מער קײן געשעפֿטן נישט? האָט איר מחילה אַ גרױסן טעות. װי איר קוקט מיך אָן, האַנדל איך מיט װאַלד, מיט אײנעם אַ שותּף, װאָס מיר האַקן אים, און שטעל־צו פּראָװיאַנט אין דער טורמע, און האָב אַ חלק אין דער טאַקסע, און דערלײג דװקא אַלע יאָר צו איר געלט, איר װאָלט זיך עס װינטשן פֿאַרדינען אַלע חודש, איך בין אײַך קײן שׂונא ניט. אַי, צו װאָס דאַרף איך זי? קהל אַף צו־להכעיס! איך בין, װי איר זעט מיך, אַ גרױסער בעל־נצחון: באַ מיר, צוליב נצחון, איז כּדאַי די גאַנצע שטאָט זאָל גײן צו גרונט און אַלײן באַגראָבן װערן ― אַבי אױספֿירן מײַנס! איך בין, װי איר זעט מיך, אַ מענטש דװקא אַזױ זיך נישט קײן שלעכטער בטבֿע, נאָר אַ גרױסער „קאַפּריז“, אַ שפּילשליװער, הײסט עס. מיך, אַז מע רירט מיך אָן אין כּבֿוד, איז חיות ניט זיכער! און דערצו בין איך נאָך אַ שטיקל עקשן אױך. איך בין אַ בעלן געװען אַמאָל, אין די גוטע יאָרן, פֿאַר אײן „אַתּה־הראיתלע“ באַ אונדז אין בית־המדרש גײן ביזן בלוט אַרײַן; דאָס בית־המדרש האָט מען פֿאַרמשפּט ― און איך האָב טאַקע אױסגעפֿירט מײַנס. װאָס זאָל איך טאָן? ס'איז באַ מיר אַזאַ בלוט! ס'איז באַ מיר נערװן, זאָגן זײ, די דאָקטױרים, און ס'האָט, זאָגן זײ, אַ שײַכות צום מאָגן. כאָטש אַפֿילו על־פּי שׂכל קומט דאָס אױס װילד. װאָרעם װאָס געהער זיך אָן נערװן מיט אַ מאָגן? אַביסל אַ סמיכות הפּרשה! װוּ זײַנען די נערװן און װוּ איז דער מאָגן? נערװן זײַנען דאָך, צום מײנסטן, על־פּי חכמת הדאָקטאָריע, דאַכט זיך, דאָרט, װוּ די געהירן? און דער מאָגן איז דאָך גאָר װײס איך װוּ ― פֿאָלג מיך אַ גאַנג!.. שאַט, אָט באַלד ענדיק איך, װאָס כאַפּט איר זיך אַזױ? זיצט נאָך אַ מינוט. איך װיל דאָך אײַך אױסדערצײלן אַקוראַט, איר זאָלט מיך אױסהערן און זאָגן מיר, פֿון װאַנען האָט זיך גענומען צו מיר אָט דער דאָזיקער אומגליק, איך מײן דעם מאָגן מײן איך. אפֿשר איז דאָס פֿון דעם, װאָס איך בין נע־ונד, בין קײנמאָל נישטאָ אין דער הײם, און אַפֿילו דעמאָלט, װען איך בין אין דער הײם, בין איך אױך ניט אין דער הײם. איך שװער אײַך בהן שלי ― ס'איז אַ געלעכטער צו הערן און אַ חרפּה צו זאָגן ― איך װײס נישט, װיפֿל קינדער איך האָב און װי אַזױ מען רופֿט זײ. ס'איז נישט גוט, הערט איר, אָן אַ בעל־הבית און אָן אַ טאַטן! איר זאָלט אָנקוקן באַ מיר אַ שטוב, קײן עין־הרע, מיט אַ פּע־ראָדעק! אַ שיף אָן אַ רודער! טאָג װי נאַכט אַ טאַרעראַם, אַ האַרמידער, זאָל גאָט שומר ומציל זײַן! אַ װערטעלע אױסצורײדן, קײן עין־הרע, עלף קינדער פֿון דרײַ װײַבער! בשעת דער טרינקט טײ, עסט יענער אָנבײַסן, און בשעת איך דאַװן, גלוסט זיך יענעם שלאָפֿן. דער קנײַפּט אַ בולקע, און דער װיל הערינג, דעם גלוסט זיך מילכיקס, און דער שרײַט אין אײן קול: פֿלײש! און אַז מע װאַשט זיך עסן, איז ערשט דעמאָלט נישטאָ קײן מעסער, מיט װאָס אַ שטיקל ברױט אָפּצושנײַדן, און צװישן קלײנװאַרג איז אַ טומל, אַ גיהנום, מיט הריגות, כאָטש נעם לױף אין דער װעלט אַרײַן! און איבער װאָס? אַלץ איבער דעם, הערט איר, װאָס איך האָב קײנמאָל קײן צײַט ניט, און זי, מײַנע הײסט דאָס, איז, קײן עין־הרע, זײער אַ גוטע, דאָס הײסט, ניט אַזאַ גוטע, װי אַ װײכע, קאָן זיך נישט באַגײן מיט קײן קינדער. מיט קינדער דאַרף מען קאָנען זיך באַגײן. קריכן זײ איר אַפֿן קאָפּ דאָס הײסט, זי שילט זײ אַפֿילו, קנײַפּט זײ, רײַסט זײ אױס שטיקער פֿלײש, נאָר װאָס קומט אַרױס? פֿאָרט אַ מאַמע. אַ מאַמע איז ניט קײן טאַטע. אַ טאַטע לײגט־אַנידער און שמײַסט־אָפּ אַ קינד. איך װײס, אַז מײַן טאַטע האָט מיך געשמיסן. און אפֿשר האָט אײַך אײַער טאַטע אױך געשמיסן? װאָס־זשע מײנט איר? איז אַז װױל צו אײַך! איך װײס ניט, צי ס'װאָלט פֿאַר אײַך געװען בעסער, מע זאָל אײַך ניט געװען שמײַסן… װאָס כאַפּט איך זיך? איך ענדיק באַלד. איך דערצײל עס אײַך ניט אומזיסט; דאָס איז צוליב דעם, איר זאָלט פֿאַרשטײן מײַן אַרט לעבן, װאָס איך לעב. אפֿשר מײנט איר, אַז איך װײס, װיפֿל איך פֿאַרמאָג? מעגלעך, אַז איך בין אַ ייִד אַ נגיד, און אַ גרױסער נגיד, און מעגלעך אַז ― צװישן אונדז װעט עס דאָך מסתּמא בלײַבן? ― אַז איך בין אפֿשר דערונטער… איך װײס? אַז טאָג װי נאַכט איז נאָר געלאַטעט; װי זאָגט איר, די טאַפֿלע אַרױסגענומען, יענע טאַפֿלע אַרײַנגעשטעלט ― ס'איז עפּעס אַ תּירוץ? צי מע קאָן, צי מע קאָן ניט ― נדן אַ קינד דאַרף מען געבן? ובפֿרט נאָך, אַז גאָט העלפֿט טעכטער, און דערװאַקסענע דערצו! אַנו, פּרוּװט האָבן דרײַ טעכטער דערװאַקסענע, קײן עין־הרע, אַלע אין אײן טאָג צו דער חופּה פֿירן, װעלן מיר זען, צי װעט איר קאָנען אײַנזיצן אין דער הײם אַפֿילו אַ טאָג! הײַנט פֿאַרשטײט איר שױן, װאָס איז דאָס דרײען, װאָס מע דרײט, מיטן פֿליִען, װאָס מען פֿליט, כאַפּט מען אַ פֿאַרקילונג אין װאַגאָן, אַ בײזע װעטשערע אַף דער אַכסניא, װאָס מע קרענקט זי נאָכדעם אױס. הײַנט די ריחות, װאָס מע שמעקט זיך אָן, מיט דער שײנער לופֿט ― מעג מען שױן האָבן אַ מאָגן? אַ שטיקל גליק איז נאָר, װאָס איך בין בטבֿע ניט קײן קראַנקער מענטש, גוט פֿאַרפֿונדעװעט פֿון דער יוגנט. קוקט נישט אַף מײַן סנאַסט, װאָס איך בין אַזױ דאַר און טרוקן. דאָס האָבן מיך די געשעפֿטן אַזױ אױסגעטריקנט. און אַגבֿ איז באַ אונדז טאַקע אַזאַ גדלע, אַזאַ װוּקס; מיר האַלטן זיך אַלע הױך און דין. איך האָב געהאַט עטלעכע ברידער, זײַנען זײ אַלע געװען אַזױ װי איך, מיר צו לענגערע יאָר. פֿונדעסטװעגן בין איך, הערט איר, תּמיד געװען אַ געזונטער מענטש, נישט געװוּסט פֿון קײן מאָגן און פֿון קײן דאָקטער און פֿון קײן שװאַרץ־יאָר, הלװאַי װײַטער. נאָר פֿון אַ צײַט, אַז מע האָט מיך אָנגעהױבן שטאָפּן מיט רפֿואות, פּילן, פּראָשקעס און קרײַטער, און איטלעכער באַזונדער קומט מיט זײַן המצאה: דער הײסט, איך זאָל האַלטן דעיעט, דאָס הײסט, „נעדאָיעד“, איך זאָל עסן װאָס װינציקער; און דער הײסט, איך זאָל גאָר ניט עסן, איך זאָל פֿאַסטן הײסט דאָס. זײַט איר שױן פֿאַרטיק? קומט צו גײן אַ נײַער חכם אַ דאָקטער און זאָגט מיר אָן, איך זאָל דװקא עסן, און אַ סך! אַפּנים, ער אַלײן האַלט פֿון דער אַכילה. אַלע דאָקטױרים האָבן אַזאַ טבֿע, אַז דאָס, װאָס זײ האָבן ניט פֿײַנט, דאָס הײסן זײ אױך דעם חולה. אַ חידוש איז מיר נאָר, װאָס זײ הײסן נישט שלינגען קײן קערבלעך… משוגע צו װערן פֿון זײ! אײנער אַ דאָקטער האָט מיר געהײסן גײן אַ סך, גלאַט גײן אין דער װעלט אַרײַן, שפּאַנען הײסט דאָס; איז געקומען אַן אַנדערער דאָקטער און הײסט מיר ליגן ― און גײ טרעף, װער פֿון זײ איז מער בהמה… װאָס דאַרפֿט איר אַ סך? אײנער האָט מיך געהאָדעװעט מיט ליאַפּעס, כּמעט אַ יאָר כּסדר מיט גאָלע ליאַפּעס! איך קום צום אַנדערן, זאָגט ער: „ליאַפּעס? חס־ושלום! ליאַפּעס איז פֿאַר אײַך אַ סם־המות!“ און ער גײט און פֿאַרשרײַבט מיר אַ פּראָשעק, אַ געלן פּראָשעק. מסתּמא װײסט איר, װאָס דאָס איז פֿאַר אַ מין פּראָשעק? איך קום צו גײן מיטן געלן פּראָשעק צו אַ דריטן דאָקטער, כאַפּט ער ניט דעם געלן פּראָשעק און צערײַסט ניט דעם רעצעפּט און פֿאַרשרײַבט מיר ניט קײן קרײַטער? אָבער װאָס פֿאַר אַ קרײַטער, מײנט איר, אײדער איך האָב מיך אײַנגעװױנט, הערט איר, צו די דאָזיקע קרײַטער, מעגט איר מיר גלײבן, אַז די גרינע גאַל האָט זיך מיר איבערגעקערט! ס'זאָל אים אָנגײן, דעם דאָקטער, כאָטש האַלב, װאָס איך פֿלעג אים אָנװינטשעװען, בשעת איך פֿלעג זײ דאַרפֿן אײַננעמען אַלע פֿאַרן עסן. איך פֿלעג מיך זען בשעת מעשׂה מיטן מלאך־המות! נאָר װאָס טרינקט נישט אַ מענטש צוליב געזונט?… צום סוף לאָזט זיך אױס, איך קום צו יענעם דאָקטער, צום ערשטן הײסט דאָס, װאָס האָט מיך געהאָדעװעט מיט ליאַפּעס, און דערצײל אים די געשיכטע מיט די ביטערע קרײַטער, װאָס פֿאַראומערן מיר דאָס לעבן, ― װערט ער מלא רציחה און רופֿט זיך אָן צו מיר מיט אַ מין כּעס, גלײַך װי איך האָב אים דאָ געקױלעט די קאַפּאָטע: „איך האָב דאָך אײַך פֿאַרשריבן, זאָגט ער, ליאַפּעס, הײַנט װאָס לױפֿט איר אַרום, װי אַ דולער, פֿון אײן דאָקטער צום אַנדערן?“ זאָג איך: „שאַט, שאַט! איר זײַט דאָך נישט אײנער אַפֿן יריד! קײן קאָנטראַקט האָט מען אײַך נישט אונטערגעשריבן, און לעבן דאַרף יענער אױך, יענער האָט אױך אַ װײַב און קינדער!“… האָט זיך אין אים אָנגעצונדן אַ פֿײַער, זאָלט איר זען, גלײַך װי איך האָב אים דאָ געזאָגט מי יודע װאָס! בקיצור, ער האָט מיך געבעטן, איך זאָל גײן צו יענעם דאָקטער. זאָג איך: „קײן עצות באַדאַרף איך נישט; אַז איך װעל װעלן, קאָן איך אַלײן גײן“. און נעם און לײג אים אַװעק אַ קאַרב. מײנט איר אפֿשר, אַז ער האָט דאָס מיר אַ שמיץ געטאָן אין פּנים? אָבער גאָר לא! קערבלעך האָבן זײ ליב. אַי, האָבן זײ ליב קערבלעך, הערט איך! אַ סך מער װי מיר, פּראָסטע מענטשלעך. זײ זאָלן זיך אַװעקזעצן, אַשטײגער, אױסהערן דעם חולה, װי סע געהער צו זײַן ― דאָס איז באַ זײ נישטאָ. זײ לאָזן זיך נישט רײדן אַ װאָרט אַן איבעריקס. אָט בין איך אַנומלטן געװען באַ אײנעם אַ דאָקטער, טאַקע אײַערער אַ באַקאַנטער, איך װיל אים נישט אָנרופֿן באַם נאָמען. איך בין נאָר אַרײַנגעקומען, נישט אױסגערעדט נאָך קײן צװײ װערטער ― אַהאַ, ער הײסט מיר שױן אױסטאָן זיך, איך בעט איבער אײַער כּבֿוד, און איך זאָל מיך אַנידערלײגן אַף דער קושעטקע. װאָס איז? באשר ער װיל מיך אױסהערן. װילסט מיך אױסהערן? זײער גוט! הער מיך אױס! װאָס־זשע לאָזטו זיך ניט רײדן? װאָס טױג מיר דאָס טאַפּן, װאָס דו טאַפּסט מיך, מיטן קלאַפּן, װאָס דו קלאַפּסט מיך? נײן, האָט ער אָבער קײן צײַט ניט! עס װאַרטן, זאָגט ער, דאָרט הינטער דער טיר נאָך מענטשן, איטלעכער מיט זײַן „אָטשערעד“. ס'איז הײַנט געװאָרן באַ אײַך אַ מאָדע ― „אָטשערעד“, װי, להבֿדיל, אַפֿן באַן, אָדער אַף דער פּאָטשט באַ די מאַרקעס… װאָס? איר האָט אױך קײן צײַט ניט? באַ אײַך איז שױן אפֿשר אױך אַן „אָטשערעד“? איר זײַט דאָך נאָך אַ יונגער דאָקטער! װי קומט איר צו „אָטשערעדן“? אַז איר װעט זיך אָט אַזױ פֿירן, הערט איר, װעט איר האָבן עגמת־נפֿש, ניט קײן פּראַקטיקע!… און אין כּעס באַדאַרפֿט איר אױך נישט זײַן. איך האָב נישט געמײנט, חלילה, אומזיסט. איך בין נישט אַזאַ ייִד, װאָס איך זאָל, חס־ושלום, פֿאַרלאַנגען אומזיסט. און כאָטש איר האָט מיך נישט געװאָלט אױסהערן ביזן סוף, פֿונדעסטװעגן, אײנס צום אַנדערן געהער זיך נישט אָן, פֿאַרן װיזיט באַדאַרף מען אײַך באַצאָלן… װאָס? איר װילט נישט נעמען?… װיל איך אײַך מיט גװאַלד נישט נײטן… געװיס האָט איר פֿון װאַנען צו לעבן… מסתּמא לעבט איר פֿון קופּאָנעס… עס װאַקסט באַ אײַך… נו, מהכתּיתי, לאָז אײַך גאָט העלפֿן, ס'זאָל באַ אײַך װאַקסן און װאַקסן… אַדיע! האָט קײן פֿאַראיבל נישט, טאָמער האָב איך באַ אײַך צוגענומען צײַט…. דערױף זײַט איר דאָך אַ דאָקטער…

געשריבן אין יאָר 1904 דערצײלונג פֿון אַ דזשענטלמאַן

― איר מעגט אײַך לאַכן פֿון מיר, איר קאָנט אײַך מאַכן פֿון מיר אַ פֿעליעטאָן, אַפֿילו אַ בוך, אױב איר װילט, ― איך האָב פֿאַר אײַך קײן מורא ניט, זאָג איך אײַך פֿריִער, װאָרעם איך בין, װי איר קוקט מיך אָן, ניט פֿון די שרעקעדיקע. איך שרעק מיך נישט איבער פֿאַר קײן שרײַבער, איך װער נישט בטל פֿאַר קײן דאָקטער, פֿאַל נישט אַראָפּ באַ זיך פֿאַר קײן אַדװאָקאַט און הײב נישט אָן נתפּעל צו װערן, אַז מע זאָגט מיר, יענער שטודירט אַף אינזשינער. איך האָב אױך אַמאָל געשטו־דירט, איך בין אַלײן אױך געװען אַמאָל אַ גימנאַזיסט. אמת, איך האָב די גימנאַזיע ניט געענדיקט, איבער אַ מעשׂה מיט אַ מײדל. עס האָט זיך אין מיר פֿאַרליבט אַ מײדל (אַ שײנער יונג בין איך געװען פֿון תּמיד!). זי האָט געזאָגט, דאָס מײדל הײסט עס, אַז טאָמער נעם איך זי ניט, נעמט זי אײַן סם. און איך האָב זי אַזױ געװאָלט נעמען, װי א י ר האָט זי געװאָלט נעמען. זי איז באַ מיר געװען נישט קײן בת־יחידה, פֿאַרשטײט איר מיך… ס'איז אָבער פֿאַרגאַנגען באַ אונדז צו װײַט, האָט זיך אַרײַנגעמישט אַ ברודער אירער, אַ פּראָװיזאָר פֿון אַן אַפּטײק, און האָט געזאָגט, אַז טאָמער סמט זיך אַװעק די שװעסטער זײַנע, גיסט ער מיך אָפּ ― ער װײסט שױן מיט װאָס… און איך האָב זי געמוזט נעמען, זיך אָפּגעמוטשעט מיט איר אַ יאָר דרײַ. זי האָט פֿאַרלאַנגט פֿון מיר נאָר צװײ זאַכן: איך זאָל זײַן אין דער הײם, און נישט קוקן אַף פֿרעמדע… איר האָט עפּעס ליב אַזאַ געשעפֿט? װאָס זאָל איך טאָן, אַז גאָט האָט מיך פֿאָרט באַשאַפֿן מיט אַזאַ פּנים, אַז אַלע מײדלעך מיט אַלע װײַבלעך זײַנען נאָך מיר די כּפּרה? איר מײנט װאָס?… חלילה!… גאָרנישט, מע האָט מיך ליב ― און אַ סוף. װוּ איך קום, װוּ איך פֿאָר, באַ־