די פּאַרשױנען
אָרט ― אין שפּײַזאַרניע. אין דער פּסחיקער שאַפֿע.
צײַט ― ערבֿ פּסח.
אײער: (צו די מצות) זײַט זשע מוחל. װען האָבן מיר פּסח?
מצות: (צו די אײער) װאָס איז דען?
אײער: גאָרנישט, גלאַט אַזױ. עס איז אונדז נימאס געװאָרן צו ליגן אָט דאָ, אין דער שפּײַזאַרניע. מיר װאָלטן שױן גערן דערלעבן פּסח.
מצות: ציקאַװע ביצים! מיר ליגן דאָ פֿון נאָך פּורים אָן.
שמאַלץ: פֿון נאָך פּורים? אַ טײַערע מציאה! איך שטײ נאָך פֿון פֿאַר חנוכּה.
באָרשט: און מיך האָט מען דאָ אַװעקגעשטעלט באַלד נאָך סוכּות. ס'איז מיר שױן אַזױ אומעטיק, אַז איך האָב, דאַכט מיר, געכאַפּט אַ שימל.
כּוסות: למאַי אָט שטײען מיר דאָ פֿון פֿאַראַיאָרן?
קאָכלעפֿל: הײַנט װאָס זאָל איך שױן זאָגן? איך בין עלטער פֿון אײַך אַלעמען. איך בין דאָ אַ קאָכלעפֿל פֿון זינט דער בעל־הבית מיט דער בעל־הביתטע האָבן חתונה געהאַט.
ריבאײַזן: אָבער טאַקע נישט מער װי אַ „קאָכלעפֿל“…
קאָכלעפֿל: (בײז) הער נאָר, דו בלעכענע כּלי, װאָס ביסטו דאָ פֿאַר אַ מאַכער?
ריבאײַזן: מער מאַכער פֿון דיר. װען נישט איך, װוּ װאָלט מען נעמען מרור צום סדר?
בעזעם: (ציט־אױס אַ געלעכטער פֿון װינקעלע) כי־כי־כי!
כּוסות: (אײנס צו דאָס אַנדערע) װער כיכיקעט דאָס?
מצות: (צו די כּוסות) ס'איז דער בעזעם. דאַכט זיך, אַזאַ בעזעם װאָלט געמעגט האָבן דרך־ארץ כאָטש פֿאַר אונדז, מצות?
אײער: װאָס עפּעס פֿאַר אײַך? און װוּ זײַנען מיר?
מצות: (מיט גדלות) װאָס איז מיט אײַך דער ייִחוס? מע עסט אײַך דען נישט אַ גאַנץ יאָר?
אײער: פֿרעגט זשע אָבער די בעלי־בתּים, װאָס פֿאַר אַ טעם האָבן מצות אָן אײער?
שמאַלץ: און װאָס איז מצות מיט אײער אָן שמאַלץ?
באָרשט: מאָלט אײַך, אַז איך בין אַ ביסל נײטיקער פֿון אײַך אַלעמען. אײַך, אײער און שמאַלץ, באַנוצט מען נאָר פֿון יוצא װעגן, און אָן מיר קאָן מען פּסח זיך ניט באַגײן. פֿרעגט אױף אַ טשיקאַװעס די מצות, װאָס פֿאַר אַ טעם האָבן זײ, אַז מע בראָקט זײ אין באָרשט אַרײַן.
מצות: װאָס אמת איז אמת. מיר װאָלטן אָבער װעלן װיסן, װאָס פֿאַר אַ טעם װאָלט געהאַט אַ פּסח־באָרשט אָן אונדז, אָנגעבראָקטע מצה?
אײער: אָדער װען מע זאָל דעם באָרשט נישט פֿאַרװײַסן מיט אַן אײ?
שמאַלץ: און מע זאָל נישט אַרײַנטאָן קײן לעפֿל שמאַלץ?
קאָכלעפֿל: און מיך האָט איר פֿאַרגעסן?
ריבאײַזן: קאָכלעפֿל איז אומעטום אַ קאָכלעפֿל!…
קאָכלעפֿל: (אין כּעס) בלעכענער שלימזל! װעסט נישט אַנטשטומט װערן?
בעזעם: (לאַכט פֿון װינקעלע אַרױס) כי־כי־כי!…
כּוסות: װידער כיכיקעט ער, דער בעזעם?
מצות: אַ אידיאָט!
אײער: ניט אַזאַ אידיאָט, װי אַן עזות־פּנים!…
שמאַלץ: אױף װאָס דאַרף מען, אַ שטײגער, אַ בעזעם אױף פּסח?
באָרשט: אױף סים סאָטсем соть: 700 כּפּרות!
ריבאײַזן: פֿאַרנעמט אומזיסט אַן אָרט אין שאַפֿע.
קאָכלעפֿל: טאָמער איז דאָ קאַרג ענג… מע װערט דערשטיקט אָט דאָ בײַ זײ אין שפּײַזאַרניע… איך װעל פּרוּװן עפֿענען די טיר… (עפֿנט אַ האַלב טירל).
שמאַלץ: (צום קאָכלעפֿל) װאָס טוט איר? איר װילט, ס'זאָל אַרײַן די קאַץ? זי װעט חלילה מאַכן פֿון אונדז אַלעמען אַ תּל!
מצות: מיר האָבן קײן מורא נישט פֿאַר קײן קאַץ.
אײער: מיר אױך נישט.
כּוסות: מיר אַװדאי נישט…
ריבאײַזן: און איך אַװדאי און אַװדאי נישט!
קאָכלעפֿל: איך הער זי, װי די קאַץ!…
באָרשט: אַפֿילו איך הער זי אױך אין טראָק. אָט איז זי, די מחותּנתטע! (עס קומט אַרײַן די קאַץ, קוקט זיך אַרום און מרוקעט).
קאַץ: מורררר…
מצות: ברוך־הבאָ, אַ גאַסט!
כּוסות: סקאָצל קומט.
אײער: מע זאָל דערמאָנען משיחן.
ריבאײַזן: זעט נאָר, זי גײט אין זאָקן!…
קאָכלעפֿל: דאָס האָט איר די בעל־הביתטע אָנגעטאָן זאָקן, זי זאָל חלילה נישט חמצדיק מאַכן דאָס זאַלץ־ברעטל.
באָרשט: בעסער געװען פֿאַרשליסן די קאַץ אין אַ באַזונדער חדר, אײדער אָנטאָן איר זאָקן אױף די פֿיס. אַ נאַרישע בעל־הביתטע בײַ אונדז!…
מצות: זעט נאָר, װי זי שמעקט מיט דער נאָז, די גנבֿטע!…
כּוסות: אינטערעסאַנט צו זען, װוּהין װעט זי גײן פֿריִער.
אײער: נישט קײן נאַרישע קאַץ, כלעבן. זי קריכט גלײַך צו דער שמאַלץ, װי מיר זײַנען ביצים אױף דער װעלט! אָבער גלײַך צו דער שמאַלץ!
ריבאײַזן: זעט נאָר, זי לעקט שױן! זי פֿרעסט, די זולל־וסובֿאניצע!
קאָכלעפֿל: אַ חידוש, װאָס די שמאַלץ לאָזט זיך אַזױ אומפֿאַרשעמט באַהאַנדלען…
באָרשט: װאָס זאָל זי נעבעך טאָן? שולדיק איז די בעל־הביתטע. זי האָט געזאָלט פֿאַרשליסן די שאַפֿע פֿון יענער זײַט. נישט אומזיסט זאָגט די װעלט אַ װערטל: אַז די בעל־הביתטע איז אַ שלימזלניצע, איז די קאַץ אַ נאַשערין.
בעזעם: (שיסט־אױס אַ געלעכטער). כאַ־כאַ־כאַ! (פֿאַרן געלעכטער שרעקט זיך די קאַץ איבער, טוט אַ שפּרונג, קערט־איבער דעם טאָפּ מיט שמאַלץ, װעלכער פֿאַרטשעפּעט די אײער, די כּוסות מיט די מצות, און צוזאַמען מיט זײ פֿאַלט־אום די גאַנצע שאַפֿע, און עס װערט אױף דער ערד אַ מישמאַש פֿון פּסחיקן באָרשט, מיט פֿאַרנעצטער מצה, מיט צעשלאָגענע אײער, מיט צעבראָכענע כּוסות, מיט שמאַלץ, מיט אַ ריבאײַזן און אַ קאָכלעפֿל אױך בתוכם. געבליבן איז בײַ דער זײַט נאָר דער בעזעם. ― דער קלאַפּ פֿון דער שאַפֿע לאָזט זיך הערן אין שטוב. עס קומען צו לױפֿן, ניט טױט, ניט לעבעדיק, די בעל־הביתטע מיטן בעל־הבית).
בעל־הבית: װאָס איז דאָ געשען? (בלײַבט שטײן, װי אַ געלײמטער).
בעל־הביתטע: (ברעכט די הענט). אַ דונער האָט מיך דערשלאָגן! דער גאַנצער פּסח אין חרובֿ געװאָרן! (װײנט דער בעל־הבית זיפֿצט. אין דרױסן פֿײַפֿט דער װינט. דורכן פֿענצטער גנבֿעט זיך אַרײַן אַ טױטער שטראַל פֿון דער קאַלטער לבֿנה, אין װינקעלע זיצט די קאַץ און באַלעקט זיך. די שטימונג איז אַ העכסט־דעקאַדענטישע).
בעל־הבית: (מיט אַן אונטערערדישער שטים, װי פֿון קבֿר) װאָס טוט מען?
בעל־הביתטע: (װישט־אױס די אױגן) קודם דאַרף מען נעמען דעם בעזעם און אױפֿראַמען דעם הקדש… (נעמט דעם בעזעם און קערט).
בעזעם: (צום גאַנצן ביסל מיסט) נו? הײַנט זעט איר שױן? אַז גאָט װיל, שיסט אַ בעזעם!…
אַ פּען פֿון אַ שרײַבער זאָל זײַן אַ פּענדזל פֿון אַ מאָלער, אָדער, װײניקסטנס, אַן אַפּאַראַט פֿון אַ פֿאָטאָגראַף, װאָלט איך דיר, פֿרײַנט, געטראָגן אַ מתּנה, אַ בילד לכּבֿוד שבֿועות, אַ זעלטענע גרופּע: דרײַ יונגע, שײנע, פּרעכטיקע קעפּלעך פֿון דרײַ אָרעמע, נאַקעטע, באָרװעסע ייִדישע קינדער. אַלע דרײַ קעפּלעך זײַנען שװאַרץ, די הערלעך געקרײַזלט, די אױגלעך גרױסע, גלאַנצנדיקע, ברענענדיקע, און גלײַך װי פֿאַרװוּנדערט קוקן זײ אױף אײַך און פֿרעגן בײַ דער װעלט אַ קשיא: למאַי? איר קוקט אױף זײ, װי פֿאַרזינדיקט, גלײַך װי איר זײַט טאַקע שולדיק אין דעם, װאָס מע האָט זײ באַשאַפֿן ― באַשאַפֿן נאָך דרײַ איבעריקע נפֿשות אױף דער װעלט!…
די דרײַ שײנע קעפּלעך ― אַבראַמטשיק, מאָיסײטשיק און דבֿורהקע ― זײַנען צװײ ברידער מיט אַ קלײן שװעסטערל. אַבראַמטשיק און מאָיסײטשיק ― דאָס האָט זײ דער פֿאָטער, פּײסי דער אײַנבינדער, אַזױ פֿאַרצױגן, אױפֿן רוסישן שטײגער. ער זאָל זיך נישט שעמען פֿאַר זײַן װײַב פּעסיע און ער זאָל נישט זײַן אַזאַ ביטערער אָרעמאַן, װאָלט ער זיך אַלײן אױך איבערגעמאַכט דעם נאָמען פֿון „פּײסי דעם אײַנבינדער“ אױף „פּעטיע פּערעפּליאָטשיק“. נאָר אַזױ װי ער האָט אַ ביסל מורא פֿאַר זײַן װײַב פּעסיע און אַזױ װי ער איז, נישט דאָ געדאַכט, אַ גרױסער אבֿיון, איז ער דערװײַל פֿאַרבליבן בײַם אַלטן נאָמען „פּײסי דער אײַנבינדער“, ביז ס'װעט קומען אַמאָל די גוטע צײַט, יענע גליקלעכע צײַט, װען עס װעט אַלצדינג װערן אַנדערש, אַזױ װי בעבעלFerdinand August Bebel 1840-1913 זאָגט, און אַזױ װי קאַרל מאַרקסKarl Marx 1818-1883 זאָגט, און אַזױ װי אַלע גוטע קלוגע לײַט זאָגן ― דעמאָלט, אָ, דעמאָלט װעט אַלצדינג