― איך װײס נישט, װאָס פֿון דעם קינד װעט זײַן, װאָס פֿון דעם קינד װעט אױסװאַקסן? עפּעס אַ קװאַטש, אַ נאַסע האַנטשירקע, אַ װײנענדיקע קלאָגמוטער, צו אַלדי גוטע יאָר! אַ קינד זאָל האַלטן אין אײן װײנען!
אַזױ זאָגט די מאַמע מײַנע צו זיך אַלײן, טוט מיך אָן יום־טובֿדיק און דערלאַנגט מיר אַלע מאָל אָדער אַ בוכענצע אין זײַט, אָדער אַ סטוסאַק אין פּלײצע, אָדער אַ נעם בײַם אױער, אָדער אַ ציפּ־צאָפּ בײַ די האָר, אָדער אַ רײַס־אױס אַ שטיק פֿלײש, און זי װיל נאָך, אַז איך זאָל פֿון אַזעלכע עובֿדות לאַכן, ניט װײנען. און זי פֿאַרקניפּט מיך פֿון אױבן ביז אַראָפּ אין מײַן שבתדיק קאַפּאָטקעלע, װאָס איז שױן לאַנג אױף מיר אַזױ ענג, אַז עס שפּאַרט מיר אַרױס די אױגן פֿון קאָפּ, און דערצו זײַנען די אַרבל עפּעס מאָדנע קורץ, און מײַנע תּמיד רױט־בלױע הענט זײַנען עפּעס װי אַרױסגעװאַקסן פֿון די אַרבל און זעען אױס, װי געשװאָלן, און דאָס קאָן די מאַמע מײַנע נישט איבערטראָגן.
― זע נאָר אַ פּאָר ידים! ― זאָגט זי און דערלאַנגט מיר אַ פּאַטש איבער די הענט, איך זאָל זײ אַראָפּלאָזן אַראָפּ, מע זאָל זײ ניט אַרױסזען. ― בײַם פֿעטער הערץ בײַם טיש, אַז דו װעסט מיר זיצן, זאָלסטו מיר די ידים האַלטן פֿון אונטן, דו הערסט װאָס איך זאָג דיר? און דאָס פּנים דײַנס זאָל מיר ניט זײַן אַזױ רױט, װי, להבֿדיל, בײַ יאַװדאָכע דער שיקסע, און מיט די עינים זאָלסטו מיר נישט גלאָצן, װי אַ קאָטער, דו הערסט װאָס מע רעדט צו דיר? און זיצן זאָלסטו מיר, װי אַ מענטש, און דער עיקרשט ― די נאָז, אױ אַ נאָניע! גיב נאָר אַהער די נאָניע דײַנע, לאָם איך זי דיר נאָר צורעכט מאַכן!
כּל־זמן די נאָז איז אַ נאָז, איז נאָך צו דערלײַדן, נאָר אַז די נאָז מײַנע װערט בײַ דער מאַמע אַ „נאָניע“ און זי נעמט זיך צו איר זי „צורעכט מאַכן“ ― איז שױן אַז אָך און אַז װײ צו איר, צו מײַן נאָז הײסט עס. איך װײס נישט, װאָס האָט מײַן נאָז בײַ איר אַזױ פֿאַרזינדיקט מער פֿון אַלע אבֿרים, װאָס זי איז איר אַזאַ בלוטיקער שׂונא? דאַכט זיך, אַ נאָז, װי אַלע נעזער, אַ ביסל אַ גראָבלעכע, אַ ביסל אַ רױטלעכע און אַ ביסל פֿאַרריסן אַרױף, און אַ ביסל האָט זי ליב זײַן פֿאַרנעצט. נו, איז װאָס? באַדאַרף מען זי אַזױ טרײַבן אין דער ערד אַרײַן? איר מעגט מיר גלײבן, עס זײַנען געװען צײַטן, װאָס איך פֿלעג בעטן גאָט, ר'זאָל זי בײַ מיר צונעמען, זי זאָל מיר נאָר עפּעס אָפּפֿאַלן, צו אַלדי שװאַרצע יאָר, און אַ סוף! עס פֿלעגט זיך מיר פֿאָרשטעלן אין דער פֿאַנטאַזיע, אַז אָט שטײ איך אױף אין אַ שײנעם פֿרימאָרגן אָן אַ נאָז און גײ־צו צו דער מאַמע נאָך איבערבײַסן, טוט זי מיך אַ כאַפּ: „װײ איז מיר! װוּ איז דײַן נאָז?“ זאָג איך: „װאָסער נאָז?“ און איך טאַפּ מיך מיט דער האַנט איבערן גאַנצן פּנים און קוק אױף דער מאַמע, װי זי איז אױס מענטש, און האָב אַ נקמה: „אַ מיצװה! לאָז זי זען, װאָס פֿאַר אַ פּנים איר זון האָט אָן אַ נאָז!“… קינדערשע מחשבֿות! נאַרישע פֿאַנטאַזיעס! גאָט הערט נישט מײַן געבעט; די נאָז װאַקסט, די מאַמע מאַכט זי אַלע מאָל צורעכט, און איך װער פֿאַרשװאַרצט מיט איר אינאײנעם. און מער פֿון אַלע מאָל קומט זי נעבעך אָפּ, די נאָז מײַנע, אַז עס קומט אונטער אַ יום־טובֿ, למשל, אַ מין פּורים, און מיר קלײַבן זיך צום פֿעטער הערץ צו דער סעודה.
דער פֿעטער הערץ איז נישט נאָר דער גבֿיר אין דער משפּחה ― ער איז דער ראש־וראשון בײַ אונדז אין שטעטל, און אין אַלע שטעטלעך אַרום און אַרום איז הערץ און הערץ און הערץ. איר קאָנט פֿאַרשטײן, אַז ער האָט פֿערד אַ פּאָר ברענענדיקע מיט אַ טאַראַנטאַס אַן אײגענעם, װאָס אַז ער פֿאָרט, טראַסקען די רעדער אַזױ שטאַרק, אַן דאָס גאַנצע שטעטל לױפֿט־אַרױס זען, װי דער פֿעטער הערץ פֿאָרט; און דער פֿעטער הערץ זיצט גאַנץ אױבן־אָן אין טאַראַנטאַס מיט דער שײנער מעשענער קײַלעכיקער באָרד און מיט די בײזע גרױע אױגן, און שאָקלט זיך הין און הער, און קוקט אױף אַלעמען דורך די זילבערנע ברילן פֿון אױבן אַראָפּ, װי אײנער רעדט: „װי קומט איר, פּאַרכעס, צו מיר? איך בין הערץ דער נגיד און פֿאָר מיר אין קאַרעטע, און איר זײט כּתריליקעס, האָלעדראַנצעס, קבצנים, און טיאָפּקעט זיך אין דער בלאָטע!“
איך װײס נישט, װי אַזױ דער איבעריקער עולם, נאָר איך האָב דעם פֿעטער הערץ אַזױ פֿײַנט, אַז איך קאָן נישט אָנקוקן דאָס רױטע פּנים זײַנס מיט די פֿעטע באַקן, מיט דער מעשענער באָרד, מיט די זילבערנע ברילן, מיטן גראָבן בױך, מיט דער מאַסיװער גאָלדענער קײט, װאָס ער טראָגט אױפֿן בױך, און מיטן קײַלעכיקן זײַדענעם יאַרמעלקעלע, װאָס ער טראָגט אױפֿן קאָפּ, און ועל־כּולם ― דאָס הוסטעלע זײַנס: ער האָט זײַן אײגענעם אַ הוסטל, װאָס גײט בײַ אים מיט אַ קנײטש מיט די פּלײצעס און מיט אַ מאַך מיטן קאָפּ אַרױף און מיט אַ פֿאָרשקע מיט די ליפּן, װי אײנער רעדט: „דרך־ארץ! דאָס האָב איך, הערץ, געגעבן אַ הוסטל. נישט מחמת, חס־ושלום, איך האָב מיך צוגעקילט, נאָר גלאַט אַזױ, איך װיל מיר הוסטן ― הוסט איך“…
איך קאָן נישט פֿאַרשטײן אונדזער געזינדל: װאָס כאַפּט זײ אַזױ דער גוטער יאָר, אַז עס קומט פּורים און מע קלײַבט זיך צום פֿעטער הערץ צו דער סעודה? עס דאַכט זיך מיר, אַז זײ האָבן אים אַלע ליב, אַזױ װי אױגן־װײטיק, און די מאַמע אַלײן, װאָס זי איז אים אַן אײגענע שװעסטער, גײט אױך נישט אױס אַזױ שטאַרק נאָך אים, װאָרעם אַז די עלטערע קינדער זײַנען נישטאָ אין דער הײם (פֿאַר מיר שעמט זי זיך װינציק־װאָס, אַ פּנים), בענטשט זי דעם פֿעטער הערץ מיט מאָדנע ברכות; זי װינטשט אים: „ער זאָל איבערגײן איבעראַיאָר, אם ירצה השם, אױף איר שטאַנד“… און לאָז אָבער אַן אַנדערער פּרוּװן זאָגן אױפֿן פֿעטער הערץ אַ שלעכט װאָרט, װעט זי יענעם אַרױסרײַסן די אױגן. איך בין אײנמאָל געװען אַן עדות, װי דער טאַטע האָט זיך אַמאָל אַרױסגעכאַפּט מיט אַ װאָרט. איר מײנט, ער האָט עפּעס, חס־ושלום, אים פּוגע־בכּבֿוד געװען? ער האָט נאָר אַ זאָג געטאָן צו דער מאַמע: „װאָס הערט זיך? דײַן הערץ אין שױן געקומען, צי נאָך נישט?“ האָט זי אים אָפּגעשפּילט אַ דאָבראַנאָץ, דעם טאַטן נעבעך, אַז ער האָט זיך קײן אָרט נישט געקאָנט געפֿינען.
― װאָס איז עפּעס „מײַן“ הערץ? װאָס פֿאַר אַ לשון? װאָס פֿאַר אַן אױסשפּראַך? װאָס פֿאַר אַ „מײַנער“, װאָס?
― דײַנער, װעמעס דען איז ער? מײַנער? ― פּרוּװט זיך דער טאַטע מיט מלחמה, נאָר עס גילט אים נישט, װאָרעם די מאַמע פֿאַלט אָן אױף אים פֿון אַלע זײַטן:
― נו, און אַז מײַנער, איז װאָס? נו, מײַנער! לױנט דיר אפֿשר נישט? שטײט דיר אפֿשר נישט אָן דער ייִחוס? האָסט מסתּמא דערלײגט צו אים דעם טאַטנס ירושה, אַיאָ? האָסט דאָך מסתּמא פֿון אים קײנמאָל קײן טובֿה נישט געהאַט, אַיאָ?
― װער זאָגט דען, אַז נײן? ― פּרוּװט זיך דער טאַטע שױן מיט גוטן, װיל זיך אונטערגעבן, נאָר עס גײט נישט; די מאַמע הערט נישט אױף צו טרעטן אױף אים.
― דו האָסט דאָך מסתּמא בעסערע ברידער, װי איך, אַיאָ? שענערע, בעסערע, פֿײַנערע, לײַטישערע, רײַכערע, אַיאָ?
― אָבער שאַ! אָבער לאָז זײַן אײן עק! אָבער לאָז מיך צו רו! ― זאָגט דער טאַטע, רוקט אָן דאָס היטל און מאַכט אַ ויבֿרח. דער טאַטע האָט פֿאַרשפּילט די מלחמה, און מנצח געװען האָט די מאַמע, אַזױ װי אַלע מאָל. זי איז תּמיד מנצח. זי פֿירט־אױס אַלע מאָל, נישט מחמת זי גײט בײַם טאַטן אין ספּאָדיק, נאָר טאַקע װידער אַ מאָל דער פֿעטער הערץ: דערפֿאַר, װײַל דער פֿעטער הערץ איז אַ נגיד און מיר זײַנען זײַנע אָרעמע קרובֿים, זײַן „משפּחה“.
װאָס קער זיך אָן מיט אונדז דער פֿעטער הערץ? צי לעבן מיר פֿון אים? אָדער מיר האָבן גלאַט פֿון אים גרױסע טובֿות? דאָס קאָן איך אײַך נישט זאָגן, װאָרעם איך װײס נישט. איך זע נאָר, אַז אַלע בײַ אונדז אין שטוב, פֿונעם גרעסטן ביזן קלענסטן, ציטערן פֿאַרן פֿעטער הערץ אימת־מװת. און אָט איז געקומען פּורים, און מיט צװײ װאָכן פֿריִער הײבט מען זיך שױן אָן גרײטן צום פֿעטער הערץ צו דער סעודה. מײַן עלטערער ברודער, משה־אַבֿרהם, אַ בחורל מיט בלאַסע אײַנגעפֿאַלענע באַקן און מיט שװאַרצע פֿאַרטראַכטע אױגן, גלעט זיך די פּאות אַלע מאָל, װען מע דערמאָנט אים „בײַם פֿעטער הערץ צו דער סעודה“. און װער שמועסט מײַנע צװײ שװעסטער, מרים־רײזל און חנה־רחל, װאָס אײנע פֿון זײ איז שױן אַ כּלה, ― די האָבן זיך געלאָזט נײען קלײדלעך נאָך דעם לעצטן פֿאַסאָן צוליב דער סעודה, װאָס בײַם פֿעטער הערץ, און האָבן זיך געקױפֿט שײנע קעמעלעך מיט סטענגעלעך צו די האָר, און האָבן געװאָלט אױך די שיך מע זאָל זײ געבן פֿאַרריכטן, האָט די מאַמע אָפּגעלײגט שױן אױף פּסח, כאָטש עס האָט זי גוט געקרענקט, װאָס זײ גײען נעבעך באָרװעס. און איבערהױפּט פֿון מרים־רײזלען האָט זי געהאַט יסורים, דער חתן זאָל חלילה נישט דערזען, אַז זי טראָגט צעריסענע שיך. זי האָט אַזױ אױך גענוג צרות פֿון דער חתן, װאָס לא־די ער איז אַ גראָבער יונג, כּלומרשט אַ שטיקל בוכהאַלטער, דאָס הײסט, מחילה, אַ קאָמי אין אַ געװעלב, פּערעבענדעװעט ער נאָך און װאָלט אַ בעלן געװען, אַז די כּלה זײַנע, מײַן שװעסטער הײסט עס, זאָל גײן אױסגעפּוצט נאָכן לעצטן פֿאַסאָן, װי אַ פּרינצעסין. אַלע שבת בײַטאָג קומט צו אונדז דער דאָזיקער קאָמי צו גאַסט, זעצט זיך אַװעק מיט מײַנע בײדע שװעסטער בײַם פֿענצטער, און מע רעדט, צום מײנסטן, פֿון שײנע קלײדער, נײַע קאָסטיומען, לאַקירטע שטיװל מיט קאַלאָשן, מאָדנע היטעלעך מיט פֿעדערן, זאָנטיקלעך מיט שפּיצלעך, און אױך פֿון ציכלעך רעדט מען פֿון געשטיקטע, מיט רױטע אײַנשיטלעך און מיט אַ װײַס לײַלעכל איבערגעצױגן און פֿון אױבן אַ קאָלדרע אַ גוטע, אַ װאַרעמע, אַן אמתע, אַ בײַענע, און ס'איז װינטער, און אַז מע לײגט זיך שלאָפֿן, איז מחיה. און איך זע, װי מײַן שװעסטער, מרים־רײזל, װערט מיט אַ מאָל רױט, װי אַ צװיק… מרים־רײזל האָט אַ טבֿע: באַלד עפּעס, טוט איר אַ זעץ דאָס בלוט אין פּנים אַרײַן. און טאָמער טוט ער אַ קוק איר אױף די פֿיס, באַהאַלט זי זײ אונטערן בענקל, האָט מורא, אַ פּנים, ער זאָל חלילה ניט דערזען די אױסגעטראָטענע אָפּצאַסן און די אױסגעריבענע פֿינגער.
― ביסט שױן גרײט צו דער סעודה? ― פֿרעגט די מאַמע בײַם טאַטן אױפֿן אַנדערן טאָג נאָך דער מגילה.
― װאָס איז שײך גרײט? ― ענטפֿערט איר דער טאַטע און טוט אָן די שבתדיקע בעקעשע. ― װוּ זײַנען די קינדער?
― די קינדער זײַנען שױן באַלד גרײט. ― ענטפֿערט די מאַמע, כאָטש זי װײס גאַנץ גוט, אַז די קינדער, דאָס הײסט מײַנע שװעסטער, זײַנען נאָך װײַט פֿון גרײט. זײ צװאָגן זיך ערשט די קעפּ, שמירן זיך די האָר מיט מאַנדל־אײל, פֿאַרקעמען זיך אײנס דאָס אַנדערע, פּוצן זיך אױס און טוען־אָן די נײַע קלײדלעך, באַשמירן די שיך מיט פּלאָסטערן שמאַלץ, זײ זאָלן גלאַנצן, אױסזען װי נײַע, נאָר װאָס קומט אַרױס פֿון זײער גלאַנצן, אַז די אָפּצאַסן, אױ די אָפּצאַסן, האָבן זיך אָפּגעזעצט, און פֿון פֿאָרנט כּמעט װאָס מע זעט־אַרױס די פֿינגער… װאָס טוט מען, דער חתן זאָל דאָס, חלילה, נישט דערזען? און, אױף צו־להכעיס, טראָגט אים אָן דער רוח, דעם קאָמי, אין אַ פֿרישן אַנצוג מיט אַ שטאַרק אָנגעקראָכמעלטע קאָלנער און מיט אַ גרינעם מאָדן־שניפּס, און פֿון די שטאַרק־אָנגעקראָכמעלטע װײַסע מאַנזשעטן קוקן־אַרױס צװײ געזונטע רױטע הענט מיט שװאַרצע נעגל, און די פֿריש־אונטערגעשאָרענע האָר בײַ אים שטײען קאַפּױר, און אַ װײַס שטאַרק־אָנגעקראָכמעלט נאָזטיכל שלעפּט ער אַרױס פֿון קעשענע, און עס שמעקט פֿון דעם אַ שטאַרקער ריח פֿון בשׂמים, נעגלעך און געװירצן, װאָס פֿאַרגײט אין נאָז אַרײַן, און איך הײב־אָן צו ניסן, און פֿונעם ניסן פּלאַצט מײַן קאַפּאָטקעלע און עס שפּרינגען־אָפּ פֿון דעם צװײ קנעפּלעך. דערזעט די מאַמע און גיט מיר אַ װיסטן פּעטשאַטעק.
― אַ יונגאַטש זאָל ניט קאָנען אײַנהאַלטן אױף זיך קײן קנעפּל, צעשפּרונגען זאָלסטו ניט װערן! ― אַזױ זאָגט די מאַמע, כאַפּט אַ נאָדל־פֿאָדעם, נײט מיר צו די אָפּגעשפּרונגענע קנעפּלעך, און אַז אַלע װערן פֿאַרטיק, לאָזן מיר זיך גײן צום פֿעטער הערץ צו דער סעודה.
פֿריִער פֿאַר אַלע, אױפֿגעהױבן די פּאָלעס, גײט דער טאַטע; נאָך אים, אין אַ פּאָר מאַנצבילשע שטיװל, ― די מאַמע, מחמת די בלאָטע איז זײער גרױס; נאָך איר ― בײדע שװעסטער מיט זאָנטיקלעך אין די הענט (טאָמער װײסט איר, אױף װאָס דאַרף מען פּורים זאָנטיקלעך?); נאָך זײ שפּרײַזט מײַן עלטערער ברודער משה־אַבֿרהם איבער דער בלאָטע, האַלט מיך פֿאַר אַ האַנט און זוכט אַ טרוקן שטיקל אָרט, אַ סטעזשקע, און טרעפֿט אַקוראַט אין דער רעכטער בלאָטע אַרײַן און טוט זיך אַלע מאָל אַ כאַפּ, װי אַן אָפּגעבריטער: „איף־אַ!“ בײַ דער זײַט גײט אונדזער חתן, דער קאָמי, אין אַ פּאָר נײַע טיפֿע קאַלאָשן, דער אײנציקער, װאָס טראָגט קאַלאָשן, און שרײַט־אױס אַלע מינוט הױך אױף אַ קול, אַלע זאָלן הערן: „איך זאָל כאָטש נישט אָננעמען קײן בלאָטע אין די קאַלאָשן!“… און אָט אַזױ קומען מיר צום פֿעטער הערץ צו דער סעודה.
כאָטש עס איז נאָך אַ גרױסער טאָג, דאָך ברענען שױן בײַם פֿעטער הערץ אין שטוב ליכט אַ סך מיט לאָמפּן אױף די טישן און מיט אַ העסעס אױף די װענט. דער טיש איז געגרײט; אַ מוראדיקער פּורים־קױלעטש, װי אַ שור־הבר די גרױס, פֿאַרנעמט אַ שטיק טיש, און אַרום און אַרום טיש שטײט די גאַנצע משפּחה אונדזערע, אַלע פֿעטערס מיט אַלע מומעס מיט אַלע אונדזערע געשװעסטערקינדערלעך ― אַלע, ברוך־השם, אָרעמעלײַט, װער מער און װער װינציקער, און מע רעדט צװישן זיך שטילערהײט און מע װאַרט, װי אױף אַ ברית, בשעת קװאַטער באַדאַרף אַרײַנטראָגן דאָס קינד. דעם פֿעטער הערץ זעט מען ניט, און די מומע הערצעליכע, אַ ייִדענע מיט װײַסע פּערל און מיט שװאַרצע ליפּן און מיט אַרײַנגעשטעלטע צײן, דרײט זיך אַרום פֿאַרטאַרעראַמט אַרום טיש, שטעלט־אױס די טעלער, צײלט אונדז אױס איטלעכן באַזונדער מיט דער לינקער האַנט, האָט גאָר קײן מורא נישט פֿאַר קײן עין־הרע… און אָט עפֿנט זיך די טיר און עס באַװײַזט זיך דער פֿעטער הערץ אַלײן, אָנגעטאָן יום־טובֿדיק, אין אַ זײַדענער גלאַנצנדיקער בעקעשע מיט שטאַרק־ברײטע אַרבל און מיט אַ שטרײַמל אױפֿן קאָפּ, װאָס ער טוט דאָס אָן נאָר פּורים צו דער סעודה און פּסח צום סדר, און די גאַנצע משפּחה טוט זיך צו אים אַ בײג, די מאַנצבילן שמײכלען עפּעס זײער מאָדנע, רײַבן אַ האַנט אָן אַ האַנט, די װײַבער גיבן אים אָפּ גוט יום־טובֿ, און מיר, יונגװאַרג, בלײַבן שטײן, װי די גולמס, ניט צו װיסן, װאָס מע טוט מיט די הענט… דער פֿעטער הערץ באַטראַכט אונדז אַלעמען, די גאַנצע משפּחה, מיט אַ ברײטן קוק, פֿון אױבן אַראָפּ, מיט זײַנע בײזע גרױע אױגן, דורך די זילבערנע ברילן, טוט בשעת־מעשׂה אַ הוסטל און אַ מאַך צו אונדז מיט דער האַנט:
― נו, פֿאַר װאָס זיצט איר ניט? זעצט זיך אַװעק, אָט שטײען בענקלעך.
די גאַנצע משפּחה זעצט זיך אַװעק, איטלעכער אױף אַן עק בענקל, האָט מורא זיך צורירן צום טיש, עס זאָל חלילה נישט זײַן קײן שאָדן, און אַ מוראדיק שטילשװײַגן הערשט אין זאַל. מע הערט די ליכט, װי זײ ברענען, עס שעמערירט אין די אױגן און אױפֿן האַרצן איז קאַלעמוטנע. מען איז אי הונגעריק, אי עס װילט זיך נישט עסן; עס האָט אָפּגענומען מיט אַ מאָל דעם אַפּעטיט, װי מיט די הענט.
― װאָס שװײַגט איר? זאָגט עפּעס, דערצײלט עפּעס! ― מאַכט דער פֿעטער הערץ און טוט אַ הוסטעלע מיט אַ קנײטש מיט די פּלײצעס און מיט אַ מאַך מיטן קאָפּ אַרױף און מיט אַ פֿאָרשקע מיט די ליפּן.
די משפּחה שװײַגט. קײנער װאַגט נישט צו זאָגן אַ װאָרט בײַם פֿעטער הערץ בײַם טיש. מאָדנע נאַריש שמײכלען די מאַנצבילן, װילן עפּעס זאָגן און װײסן נישט װאָס; משונה־װילד קוקן זיך דורך די װײַבער, רעדן מיט די אױגן; און מיר, יונגװאַרג, ברענען, װי אױף פּאָקן. מײַנע בײדע שװעסטער קוקן זיך אָן אײנס דאָס אַנדערע, גלײַך װי זײ האָבן זיך קײנמאָל נישט געזען. מײַן ברודער משה־אַבֿרהם קוקט אױף דער װעלט מיט אַ בלאַס איבערגעשראָקן פּנים. קײנער, קײנער װאַגט נישט צו זאָגן אַ װאָרט בײַם פֿעטער הערץ בײַם טיש. נאָר אײנער פֿילט זיך דאָ גוט, װי אומעטום און װי אַלע מאָל; דאָס איז מײַן מרים־רײזלס חתן, דער קאָמי. ער ציט אַרױס די גרױסע אָנגעקראָכמעלטע און שטאַרק־שמעקעדיקע פֿאַטשײלע פֿון דער הינטערשטער קעשענע, שנײַצט־אױס די נאָז גאַנץ ברײטלעך, װי בײַ זיך אין דער הײם, און רופֿט זיך אָן:
― פּורים זאָל זײַן אַזאַ בלאָטע! איך האָב געמײנט, איך נעם־אָן פֿולע קאַלאָשן…
― װער איז דער יונגערמאַן, האַ? ― טוט אַ פֿרעג דער פֿעטער הערץ, הײבט־אױף די זילבערנע בריל און טוט אַ הוסטל, אַ קנײטש מיט די פּלײצעס און אַ מאַך מיטן קאָפּ אַרױף און אַ פֿאָרשקע מיט די ליפּן.
― ס'איז מײַן… מײַן חתן… מײַן מרים־רײזלס חתן. ― מאַכט דער טאַטע מיט אַ שטיקל קול, װי אַ מענטש, װאָס איז זיך מודה, אַז דאָס האָט ער געהרגעט אַ מענטשן, און מיר אַלע בלײַבן זיצן, װי געלײמט, און מרים־רײזל ― װײ, װײ! ― מרים־רײזל ברענט, װי אַ שטרױענער דאַך!
דער פֿעטער הערץ באַטראַכט די גאַנצע משפּחה מיט אַ ברײטן קוק פֿון זײַנע בײזע גרױע אױגן, שענקט אונדז נאָך אַ הוסטל און אַ קנײטש מיט די פּלײצעס און אַ מאַך מיטן קאָפּ אַרױף און אַ פֿאָרשקע מיט די ליפּן, און טוט אַ זאָג צו אונדז:
― נו? פֿאַר װאָס גײט איר זיך נישט װאַשן? גײט װאַשט זיך, אָט שטײט װאַסער.
געװאַשן זיך און אָפּגעזאָגט דעם „שׂאו־ידיכם“, זעצן מיר זיך אױס, די גאַנצע משפּחה, אַרום טיש, און װאַרטן, ביז דער פֿעטער הערץ װעט מאַכן „המוציא“, װעט אױפֿשנײַדן דעם מוראדיקן פּורים־קױלעטש, װאָס איז גרױס װי אַ שור־הבר, און דערװײַלע זיצן מיר אָן לשון, װי די שטומע, װאָלטן װעלן שױן טאַקע עפּעס נעמען אין מױל אַרײַן, נאָר דער פֿעטער הערץ, װי אױף צו־להכעיס, מאַכט לאַנגע שהיות, װי אַ גוטער ייִד, װי אַ רבי. קױם־קױם דערלעבט זען דעם שור־הבר אַ געקױלעטן, און אײדער מיר שלינגען־אַראָפּ דעם ערשטן ביסן, טוט שױן דער פֿעטער הערץ אַ קוק מיט די בײזע גרױע אױגן אױף דער גאַנצער משפּחה מיט אַ הוסטל און מיט אַ קנײטש מיט די פּלײצעס און מיט אַ מאַך מיטן קאָפּ אַרױף און מיט אַ פֿאָרשקע מיט די ליפּן און אַ זאָג:
― נו, פֿאַר װאָס זינגט איר עפּעס נישט? זינגט עפּעס אַ ניגון צו דער סעודה, ס'איז דאָך הײַנט עפּעס פּורים אױף דער װעלט!
די גאַנצע משפּחה קוקט זיך איבער מיט די אױגן, שושקען זיך עפּעס, רעדן שטילערהײט, הײסן אײנער דעם אַנדערן זינגען, דינגען זיך: „זינג עפּעס“. „זינג דו“. „װאָס עפּעס איך? פֿאַר װאָס נישט דו?“ אַזױ לאַנג, ביז עס כאַפּט זיך נישט אַרױס מיט אַ ניגון אײנער פֿון אונדזער משפּחה, אַבֿרהמל דעם פֿעטער איציקס, אַ יונגערמאַן, װאָס סע װאַקסט אים נישט קײן באָרד און ער פּינטלט מיט די אױגן און האָט אַ קװיטשיק קול און מײנט, אַז ער קאָן זינגען.
װאָס פֿאַר אַ מין ניגון אבֿרהמל דעם פֿעטער איצעס האָט געװאָלט אױסזינגען ― װײס איך נישט. איך װײס נאָר, אַז ער האָט זיך געגעבן אַ נעם בײַם גאָרגל און אַ שטעל־אַװעק אַ פֿאַלשן טאָן און ― אַ קװיטשע־אױס אױף אַ פֿאַרדומפּענער צו־הױכער שטימע ― אַ משונה־װילדע טרױעריקע זאַך, און געמאַכט האָט ער דערבײַ אַזאַ מאָדנע טרױעריק־לאַכנדיק פּנים, אַז מע האָט באַדאַרפֿט זײַן אַ גאָט אָדער אַ מלאך, מע זאָל זיך אײַנהאַלטן און נישט צעגײן פֿון געלעכטער, ובפֿרט אַז קעגן מיר איז געזעסן יונגװאַרג און געקוקט מיט אַזעלכע אױגן, אַז מע האָט באַדאַרפֿט זײַן שטאַרקער פֿון אײַזן און נישט געבן אַ שאָס־אױס קײן געלעכטער.
דער ערשטער שאָס איז געװען פֿון מיר, און דעם ערשטן פּאַטש פֿון דער מאַמע האָב געכאַפּט איך. דער פּאַטש האָט מיך אָבער נישט אָפּגעקילט; אַדרבא, ער האָט אַרױסגערופֿן בײַ דער גאַנצער חבֿרה יונגװאַרג, און אױך בײַ מיר, אַ פֿרישן געלעכטער, און דער פֿרישער געלעכטער האָט אַרױסגערופֿן אַ פֿרישן פּאַטש, און נאָכן פּאַטש ― װידער אַ געלעכטער, און נאָכן געלעכטער ― װידער אַ פּאַטש, אַזױ לאַנג, ביז מע האָט מיך אַרױסגעפֿירט פֿון זאַל אין קיך אַרײַן, פֿון קיך אין דרױסן אַרױס, פֿון דרױסן האָט מען מיך געבראַכט אַהײם אַ צעהרגעטן, אַ צעשלאָגענעם, אַ באַגאָסענעם מיט טרערן, מיט בלוטיקע טרערן ― און איך האָב מיר יענעם אָװנט פֿאַרשאָלטן דאָס געבײן, געשאָלטן דעם פּורים, געשאָלטן די סעודה, געשאָלטן אבֿרהמל דעם פֿעטער איצעס, און מער פֿון אַלע דעם פֿעטער הערץ ― זאָל ער מיר מוחל זײַן, ער איז שױן לאַנג אױף דער אמתער װעלט. אױף זײַן קבֿר שטײט אַ מצבֿה, די שענסטע מצבֿה בײַ אונדז אױפֿן בית־עולם, און אױף דער מצבֿה שטײען אױסגעקריצט מיט גאָלדענע אותיות אַלע זײַנע מעלות, מיט װעלכע ער האָט זיך אױסגעצײכנט אין זײַן לעבן:
„פּה־ניקבר ― דאָ ליגט אַ מאַן אַן ערלעכער, אַ גוטער, אַ האַרציקער, אַ ליבלעכער, אַ ברײטע האַנט, אַ גרױסער בעל־צדקה, אַ צוגעלאָזענער, אַ געטרײַער, אַ פֿרײַנטלעכער, און נאָך, און נאָך. תנצב″התּהיה נשמתו צרורה בצרור החײַם“.
― איך האָב פֿון אײַערט װעגן, רב יונה, אַן אורח אױף פּסח, האָט איר נאָך אַזאַ אורח נישט געהאַט זינט איר זײַט אַ בעל־הבית.
― דהײַנו?
― דהײַנו, אַן אתרוג, נישט קײן אורח.
― דהײַנו, װאָס הײסט אַן אתרוג?
― דהײַנו, אַן אתרוג הײסט ― אַ ייִד פֿון סאַמע זײַד, און אַ שײנער ייִד אַ פּאַרשױן. אײן חסרון נאָר, װאָס ער פֿאַרשטײט נישט אונדזער לשון.
― װאָסער דען לשון פֿאַרשטײט ער?
― לשון־קודש.
― פֿון ירושלים?
― פֿון װאַנען ער איז ― װײס איך נישט, נאָר אַז ער רעדט, רעדט ער מיט סאַמע פּתחן.
אָט אַזאַ געשפּרעך איז פֿאָרגעקומען צװישן טאַטן מיט עזריאל דעם שמשׂ אַ פּאָר טעג פֿאַר פּסח, און איך בין זײער נײַגעריק געװען אָנצוקוקן דעם דאָזיקן „אתרוג“, װאָס פֿאַרשטײט נישט אונדזער לשון און רעדט מיט סאַמע פּתחן. שױן אין שול האָב איך באַמערקט עפּעס אַ מאָדנעם נפֿש מיט אַ שטרײַמל און מיט אַ טערקישן כאַלאַט פֿון געלע, בלױע און רױטע פּאַסן. אַרום דעם דאָזיקן פּאַרשױן האָבן מיר, יונגװאַרג, אַרומגעשטעלט זיך פֿון אַלע זײַטן און גענומען אים באַטראַכטן, און האָבן געכאַפּט אַ מיאוסן פּסק פֿון עזריאל דעם שמשׂ: קינדער זאָלן