דאָס, װאָס ס'האָט נישט געקאָנט אױספֿירן דער באַרימטער דאָקטער טאַנערHenry S. Tanner 1831-1918, האָט דורכגעפֿירט חײם חײַקין, אַ קלײן אָרעם ייִדל פֿונעם קלײנעם אָרעמען כּתרילעװקע.
דער דאָקטער טאַנער האָט געװאָלט װײַזן, אַז אַ מענטש קאָן פֿאַסטן פֿערציק טעג, און האָט זיך אָפּגעמוטשעט בסך־הכּל אױב נישט אַ טאָג אַכט און צװאַנציק, נישט מער, שיִער נישט געשטאָרבן. אי דאָס, האָט מען אים אונטערגעגאָסן מיט לעפֿעלעך װאַסער, געגעבן שלינגען שטיקלעך אײַז, צוגעהאַלטן דעם דופֿק ― אַ גאַנצן טאַרעראַם!
חײם חײַקין האָט באַװיזן, אַז מע קאָן פֿאַסטן אַ סך מער װי פֿערציק טעג, געװײנלעך נישט רצופֿים, נישט אײן טאָג נאָכן אַנדערן, נאָר דורכן יאָר זאָל זיך אָננעמען אַ מאה טעג ― אױב נישט מער.
נאָר פֿאַסטן!
װאָס מיר טראָפּנס װאַסער? װער מיר שטיקלעך אײַז? פֿאַסטן הײסט: נישט געגעסן, נישט געטרונקען אַ מעת־לעת, אמתע פֿיר און צװאַנציק שעה.
און קײן דאָקטױרים זיצן נישט בײַ דער זײַט, און האַלטן נישט בײַם דופֿק. שאַ, שטיל!
װאָס איז די מעשׂה?
חײם חײַקין איז נעבעך אַ גרױסער אבֿיון און אַ מטופּל מיט קינדער ― און פֿון זײ, פֿון די קינדער, איז ער זיך מפֿרנס.
קינדער האָט ער, מײנסטנס, מײדלעך, און זײ זײַנען אױף דער „פֿאַבריקע“, זײ אַרבעטן גילזן, און פֿאַרדינען װער אַ גילדן און װער אַ האַלבן גילדן אַ טאָג. אי דאָס ― נישט אַלע טאָג: װוּ איז שבתים? ימים־טובֿים? װוּ זײַנען די טעג פֿון „שטרײַק“? דאַנקען גאָט, אומעטום, אַפֿילו דאָ אין כּתרילעװקע, װײס מען שױן: שטרײַק!
און דערפֿון דאַרף מען צאָלן דירע־געלט ― אַ נאַס װינקל ערגעץ אין אַ קעלער.
און דערפֿון דאַרף מען קלײדן אַלעמען און שוכן, מישטײנס געזאָגט! קלײדלעך האָבן אַלע, נאָר שיך, ― אַ פּאָר אױף צװײען.
און דערפֿון דאַרף מען עסן, מישטײנס געזאָגט! מכּות עסט מען. ברױט אַ שטיקל, אָנגעשמירט מיט קנאָבל, אַ מאָל אָ קרופּניק, אַ מאָל טאַראַן אַ שטיקל, װאָס ברענט־אַרױס דאָס האַרץ, קאָן מען נאָכדעם טרינקען, טרינקען אַ גאַנצע נאַכט.
קומט צום עסן, דאַרף מען טײלן, אַלעמען אַרױסטײלן דאָס שטיקל ברױט, װי לעקעך.
― אױ דאָס עסן! אױ דאָס עסן זײערס!
אַזױ זאָגט חײַקע, חײם חײַקינס װײַב, אַ קראַנקע נעבעך, הוסט, הוסט גאַנצע נעכט.
― קײן עין־הרע! ― זאָגט דער פֿאָטער חײם חײַקין, און ער קוקט, װי די קינדער שלינגען גאַנצע שטיקער ברױט, און אַלײן װאָלט ער אױך עפּעס אַ בעלן זײַן נעמען אין מױל אַרײַן, נאָר אַז ער װעט נעמען ― װעלן די צװײ קלײניטשקע, פֿרײדקע און בײלקע, בלײַבן אָן װעטשערע.
און ער צעשנײַדט זײַן חלק ברױט אױף צװײען און גיט אַװעק די צװײ קלײניטשקע פֿרײדקען און בײלקען.
― פֿרײדקע! בײלקע! נאַט אײַך נאָך צו שטיקלעך ברױט, װעט זײַן אױף װעטשערע.
פֿרײדקע און בײלקע ציִען־אױס די דאַרע שװאַרצע הענטלעך, קוקן דעם פֿאָטער אין די אױגן אַרײַן, גלײבן נישט: אפֿשר טרײַבט ער דאָס קאַטאָװעס?… קינדער זײַנען נאַשערס: שפּילן זיך מיטן טאַטנס חלק ברױט אַזױ לאַנג, ביז זײ בײַסן אָפּ אַלע מאָל אַ שטיקל. דערזעט די מוטער און הײבט אָן שרײַען און הוסטן בשעת־מעשׂה:
― רק מען עסט, רק מען עסט!
דער פֿאָטער קאָן דאָס נישט האָרכן, װיל איר אָפּענטפֿערן, נאָר ער שװײַגט; ער קאָן נישט רײדן, ער טאָר נישט רײדן. װאָס איז ער דאָ? אַ צעבראָכענער שאַרבן. ער איז דאָ דער לעצטער שבלעצטער, איבעריק בײַ אַלעמען, איבעריק בײַ זײ, איבעריק בײַ זיך אַלײן.
װאָס, מישטײנס געזאָגט, אַז טאָן טוט ער גאָרנישט, לחלוטין גאָרנישט; נישט מחמת ער װיל נישט, אָדער מחמת עס שטײט אים נישט אָן, נאָר װײַל ס'איז נישטאָ װאָס צו טאָן! נישטאָ און גענוג! דאָס גאַנצע שטעטל קלאָגט זיך, אַז ס'איז נישטאָ װאָס צו טאָן! צונױפֿגעטריבן קײן עין־הרע, אַביסל ייִדן, אַ שׂמחה, נו־נו!
„גם זו לטובֿה!“ ― אַזױ טראַכט חײם חײַקין. גוט, װאָס ער האָט כאָטש קינדער, אַנדערע האָבן דאָס אױך נישט. נאָר אַרױסקוקן אױף קינדער!?
הערט איר? נישט גוט, אַז מע דאַרף אַרױסקוקן אױף קינדער. נישט מחמת זײ זשאַלעװען אים ― חלילה! נאָר ער אַלײן קאָן נישט. ער קאָן נישט!
ער װײס, װיִאַזױ די קינדער האָרעװען זיך אָן דעם טאָג; ער װײס, אַז מע קװעטשט פֿון זײ אַרױס דעם שװײס ביזן לעצטן טראָפּן. ער װײס!
יעדער ביסן ברױט איז בײַ אים אַ טראָפּן בלוט; ער טרינקט די קינדערס בלוט. איר הערט? ער, חײם חײַקין, טרינקט זײער בלוט. ער קאָן נישט!
― טאַטע, פֿאַר װאָס עסטו נישט? ― פֿרעגן אים די קינדער.
בײַ מיר איז הײַנט… אַ תּענית. ― ענטפֿערט זײ חײם חײַקין.
― װידער אַ תּענית? װיפֿל תּעניתים האָסטו דאָס?
― װינציקער, װיפֿל טעג אין װאָך.
און חײם חײַקין זאָגט נישט קײן ליגן. בײַ אים איז אָפֿט אַ תּענית. און דאָך איז פֿאַראַן טעג אַזעלכע, װאָס ער עסט.
און דער טאָג, װאָס חײם חײַקין פֿאַסט, איז בײַ אים דער בעסטער טאָג.
ראשית, איז דאָך דאָס אַ מיצװה פֿאַר גאָט. מער מיט אַ שטיקל עולם־הבא, װאַקסט פּראָצענט, װערט גרעסער דאָס קאַפּיטאַל…
והשנית, גײט נישט אַװעק אױף מיר קײן פּרוטה, איך דאַרף פֿאַר קײנעם נישט אָפּגעבן קײן דין־וחשבון. אמת, קײנער פֿרעגט טאַקע נישט בײַ מיר; נאָר צו װאָס דאַרף איך דאָס, אַז איך קאָן זיך באַגײן אַזױ?…
און װאָס איז װערט אָט דאָס, װאָס איך פֿיל זיך עטװאָס העכער פֿון אַ בהמה? אַ בהמה עסט אַלע טאָג, איך קאָן מיך באַגײן אַ טאָג איבער אַ טאָג. אַ מענטש דאַרף שטײן העכער פֿון, להבֿדיל, אַ בהמה.
― אַך, װען אַ מענטש זאָל קאָנען דערגײן צו דער מדרגה, אַז מע זאָל זיך באַגײן גאָר אָן עסן!… איז אָבער די קישקע, צו אַלדי שװאַרצע יאָר! ― אַזױ זאָגט חײם חײַקין צו זיך אַלײן, און מחמת הונגער הײבט ער אָן צו חקירהן, זיך אַרײַנלאָזן אין פֿילאָזאָפֿיע.
― איבער דער קישקע, איבער דער תּאװה פֿון עסן, נעמען זיך אַלע צרות אױף דער װעלט. איבער דער קישקע, איבער דער תּאװה פֿון עסן, בין איך אַ קבצן און מײַנע קינדער באַדאַרפֿן האָרעװען מיטן בלוטיקן שװײס, ריזיקירן מיטן לעבן פֿאַרן שטיקעלע ברױט.
„װאָס װאָלט זײַן, למשל, װען אַ מענטש זאָל נישט באַדאַרפֿן עסן? אַי־אַי־אַי! מײַנע קינדער װאָלטן דעמאָלט זײַן אַלע אין דער הײם! אױס האָרעװען! אױס שװיצן! אױס שטרײַקעװען! אױס ריזיקע! אױס פֿאַבריקן! אױס פֿאַבריקאַנט! אױס נגיד! אױס קבצן! אױס קינאה! אױס שׂינאה! אױס, אױס, אױס! ― אַ גן־עדן! אַ גן־עדן!“…
אַזױ טראַכט זיך חײם חײַקין און פֿאַרטיפֿט זיך װײַט אין חקירות און באַדױערט די װיסטע װעלט, און עס טוט אים באַנג, זײער באַנג, פֿאַר װאָס גאָט האָט באַשאַפֿן אַזױ דעם מענטשן, אַז ער איז גאָרנישט װײַט פֿון, להבֿדיל, אַ בהמה…
דער טאָג, װאָס חײם חײַקין פֿאַסט, זאָג איך אײַך, איז דער בעסטער טאָג פֿאַר אים, און דער טאָג פֿון אַן אמתן תּענית, פֿון תּשעה־באָבֿ, למשל, ― איז פֿאַר אים )ער שעמט זיך מודה זײַן( אַ יום־טובֿ!
איר פֿאַרשטײט? אי נישט געגעסן, אי נישט קײן בהמה, אי נישט נהנה געװען די קינדערס בלוט, אי פֿאַרדינט אַ מיצװה, אי רעכט אױסגעװײנט זיך אױף חורבן בית־המקדש.
װאָרעם װי קאָן מען װײנען, אַז מען איז זאַט? װי קאָן אַ זאַטער פֿילן צרות? אום צו פֿילן צרות באַדאַרף חלשן דאָס האַרץ!
― דער גוטער יאָר װײס זײ! גיבן נאָך דער קישקע, האָבן מורא פֿאַסטן, שענקען זײ כאַבאַר דעם רבונו של עולם ― אַ גראָשן!
אַזױ פֿלעגט זאָגן חײם חײַקין און האָט געפֿײַערט אױף די, װאָס קױפֿן זיך אױס פֿון תּענית און װאַרפֿן אַרײַן אין צדקה־פּושקע אַ האַרטן דרײַער.
דער שװערסטער פֿון אַלע תּעניתים איז תּשעה־באָבֿ. אַזױ זאָגט די װעלט.
חײם חײַקין פֿאַרשטײט נישט, פֿאַר װאָס? דער טאָג איז גרױס? איז די נאַכט קלענער. ס'איז הײס אין דרױסן? װער הײסט אײַך אַרומדרײען זיך אױף דער זון? זיצט אין שול און זאָגט. פֿאַראַן, דאַנקען גאָט, װאָס צו זאָגן.
― און איך זאָג אײַך, ― אַזױ דרינגט חײם חײַקין ― אַז תּשעה־באָבֿ איז דער גרינגסטער פֿון אַלע תּעניתים, װײַל ער איז דער בעסטער. דער בעסטער תּענית!
למשל: יום־כּיפּור אַ תּענית. „ועניתם את נפֿשותיכם“ שטײט געשריבן: „און איר זאָלט פּײַניקן אײַערע לײַבער“. בכדי װאָס? בכדי איר זאָלט אײַך אױסבעטן אַ גוט קװיטל, אַ גוט יאָר.
תּשעה־באָבֿ שטײט נישט, איר זאָלט פֿאַסטן, נאָר איר פֿאַסט אַלײן, װאָרעם װי קאָנט איר עסן דעם טאָג, װען ס'איז חרובֿ געװאָרן דאָס בית־המקדש און ייִדן האָט מען געהרגעט, װײַבער צעשניטן, קינדער געקױלעט?…
תּשעה־באָבֿ שטײט נישט, מע זאָל װײנען, נאָר עס װײנט זיך אַלײן, װאָרעם װי קאָן מען זיך אײַנהאַלטן פֿון טרערן, אַז מע דערמאָנט זיך, װאָס מיר האָבן יענעם טאָג פֿאַרלױרן?…
― אַן עבֿירה, װאָס נאָר אײן תּשעה־באָבֿ! ― זאָגט חײם חײַקין. ― אַן עבֿירה, װאָס נאָר אײן יום־כּיפּור…
― נו, און שיבֿעה־עשׂר־בתּמוז? ― רופֿט זיך אָפּ אײנער פֿון דער זײַט.
― מער נישט אײן שיבֿעה־עשׂר־בתּמוז! ― ענטפֿערט אים הײם חײַקין מיט אַ זיפֿץ.
― נו, און צום־גדליה? און אסתּר־תּענית? ― פֿרעגט אים יענער װײַטער.
― מער נישט, אַז אײן צום־גדליה! אײן תּענית־אסתּר! ― ענטפֿערט הײם חײַקין װידער מיט אַ זיפֿץ.
― ע, רב חײם! איר זײַט דאָך עפּעס גאָר אַ זולל־וסובֿאניק אױף תּעניתים!
― קאַרג תּעניתים, קאַרג תּעניתים! ― זאָגט חײם חײַקין, און ער נעמט אױף זיך פֿון איצט אָן און װײַטער פֿאַסטן ערבֿ תּשעה־באָבֿ אױך, צװײ טאָג רצופֿים, אײנס נאָכס אַנדערע.
אַ װױלע זאַך צװײ טאָג כּסדר פֿאַסטן. הערט איר? מחיה־נפֿשות!
שװער איז נאָר דאָס טרינקען! דאָס הײסט: שװער איז דאָס, װאָס מע קאָן נישט טרינקען! חײם חײַקין נעמט זיך אונטער: מיט אײן גלאָז װאַסער אַלע טאָג פֿאַסט ער אײַך אַ גאַנצע װאָך ביז שבת.
איר מײנט, ס'איז נאָר געזאָגט? בלאָטע! חײם חײַקין איז אַ מענטש, װאָס בײַ אים איז אומר־ועושׂה ― געזאָגט און געטאָן.
די גאַנצע װאָך, װאָס פֿאַר תּשעה־באָבֿ, האָט ער שױן אױפֿגעהערט עסן, געלעבט מיט אַביסל װאַסער.
װער האָט זיך אױף אים אַרומגעקוקט? אַז חײַקע זײַן װײַב איז נעבעך קראַנק, די עלטערע קינדער זײַנען בײַ די גילזעס, די קלענערע פֿאַרשטײען נאָך נישט. פֿרײדקע און בײלקע װײסן נאָר, אַז זײ זײַנען הונגעריק )און הונגעריק זײַנען זײ תּמיד(, ציט זײ נעבעך דאָס האַרץ און זײ װילן עסן.
― הײַנט האָט איר נאָך אַ חלק ברױט. ― זאָגט זײ דער פֿאָטער און צעשנײַדט זײ אױף צװײען זײַן חלק ברױט, און פֿרײדקע און בײלקע ציִען אױס די דאַרע שװאַרצע הענטלעך און קװעלן.
― טאַטע, דו עסט נישט? ― זאָגן אים די עלטערע אױף דער נאַכט בשעת װעטשערע. ― הײַנט איז דאָך נישט קײן תּענית!
― אָסור אױב איך פֿאַסט! ― זאָגט זײ דער פֿאָטער און טראַכט זיך: „אי אָפּגענאַרט, איז קײן ליגן נישט געזאָגט. װאָרעם װאָס איז אַ טרונק װאַסער? װאַסער איז נישט געגעסן און נישט געפֿאַסט“.
און אַז ס'איז געקומען ערבֿ תּשעה־באָבֿ, פֿילט זיך חײם אַזױ גוט און אַזױ גרינג, װי נאָך קײנמאָל נישט. ער פֿילט, אַז נישט נאָר ער דאַרף פֿאַרפֿאַסטן זיך, אַז נישט נאָר ער װיל עפּעס נעמען אין מױל אַרײַן, פֿאַרקערט ― ער פֿילט, אַז װען ער נעמט עפּעס אַ האַרטע זאַך, קריכט דאָס נישט אין האַלדז. עס קריכט נישט ― נו!
דאָס הײסט: עס חלשט טאַקע דאָס האַרץ זײער גוט, און הענט און פֿיס ציטערן טאַקע; עס ציט, עס ציט צו דער ערד, די כּוחות גײען אױס, און עס מלאָסנעט, און עס נודעט אױף צו חלשן. נאָר פֿע! װאָס
הײסט? אַ גאַנצע װאָך געפֿאַסט און געקומען ערבֿ תּשעה־באָבֿ ― נישט אױסגעהאַלטן!?
און חײם חײַקין נעמט זײַן חלק ברױט מיט בולבעס, רופֿט צו די קלײנע פֿרײדקע מיט דער קלײנער בײלקע און זאָגט זײ שטילערהײט:
― קינדער, נאַט אײַך, עסט, און די מאַמע לאָז נישט זען.
און פֿרײדקע און בײלקע נעמען דעם טאַטנס חלק ברױט מיט בולבעס, קוקן אױפֿן פֿאָטערס פּנים, װי ס'איז טױט, און אױף די הענט װי זײ ציטערן און טרײסלען זיך.
און חײם קוקט, װי די קינדער כאַפּן, עסן, שלינגען, און ער שלינגט די שלײַם, מאַכט־צו די אױגן, הײבט זיך אױף פֿון אָרט, קאָן זיך נישט דערװאַרטן אױף די קינדער, װאָס זײַנען בײַ די גילזעס, נעמט מיט זיך די קינות, טוט אױס די שיך, גײט אַװעק אין שול, קױם װאָס ער שלעפּט די פֿיס.
אין שול איז ער כּמעט דער ערשטער. פֿאַרכאַפּט ער אַן אָרט לעבן חזן, אױף דער איבערגעקערטער באַנק, װאָס ליגט מיט די פֿיסלעך אַרױף, באַװאָרנט זיך מיט אַ שטיקל שנױץ, װאָס ער שמעלצט דאָ צו צום פֿיסל פֿון דער באַנק, און אַלײן שפּאַרט ער זיך אָן צום װענטל פֿון דער בימה, עפֿנט אױף די קינות: „אלי ציון ועריה ― קלאָג, ציון, מיט אַלע אַלע שטעט“… און ער פֿאַרמאַכט די אױגן און זעט: „ציון“, אַ פּאַרשױן, אַ בילד פֿון אַ נקבֿה, שטײט אָנגעטאָן אין שװאַרצן, מיט אַ שװאַרצן שלײער אױפֿן פּנים, קלאָגט און װײנט און ברעכט די הענט, באַדױערט אירע קינדער, װאָס פֿאַלן אַלע טאָג, אױף פֿרעמדע ערדן, פֿאַר פֿרעמדע זינד.
און ער עפֿנט־אױף די אױגן און זעט שױן נישט מער ציון, די בילד־שײנע נקבֿה. ער דערזעט:
פֿונעם פֿאַרפּאָראָשעטן שטױביקן פֿענצטער מיט די פֿאַרברודיקטע שױבן קוקט אַרײַן אַ שאַרפֿער שטראַל פֿון דער זון, װאָס האַלט בײַ אונטערגײן אױף יענער זײַט שטעטל. און כאָטש ער מאַכט די אױגן צו, דאָך זעט ער דעם שטראַל, און נישט נאָר דעם שטראַל אַלײן ― די גאַנצע זון, די שײנע ליכטיקע זון, װאָס קײנער קאָן זי נישט זען, קײנער, נאָר ער אַלײן! חײם חײַקין קוקט אױף איר און זעט זי ― און גאָרנישט! פֿאַר װאָס? דערפֿאַר, אַ פּנים, װאָס ער איז אױסגעטאָן פֿון דער װעלט מיט אַלע אירע תּאװות… אים איז גוט… אים איז גרינג… ער קאָן שױן אַלץ איבערטראָגן… ער װעט האָבן אַ גרינגן תּענית! איר װײסט. ער װעט הײַנט האָבן אַ גרינגן, גרינגן תּענית!
און חײם חײַקין האַלט די אױגן צו און זעט פֿאַר זיך אַ מאָדנע װעלט, אַ נײַע װעלט, אַזעלכע, װאָס ער האָט נאָך קײנמאָל, קײנמאָל נישט געזען. מלאָכים עפּעס שװעבן אים פֿאַר די אױגן, און ער קוקט אױף זײ און דערקענט אין זײ זײַנע קינדער, אַלע, די גרױסע און די קלײנע, און ער װיל עפּעס זאָגן, און ער קאָן נישט רײדן… ער װיל זיך פֿאַרענטפֿערן פֿאַר זײ, אַז ער איז נישט שולדיק.. נישט ער איז שולדיק!… װאָס איז ער, הײם, שולדיק, אַז, קײן עין־הרע, אַזױ פֿיל ייִדן האָבן זיך צונױפֿגעקאָמפּאַניעט אַלע אױף אײן שטיקל אָרט, קװעטשן, דריקן, עסן אײנס דאָס אַנדערע? װאָס איז ער שולדיק, אַז מענטשן דאַרפֿן יענעמס שװײס, אַז מענטשן דאַרפֿן מענטשן־בלוט? װאָס איז ער שולדיק, אַז מענטשן זײַנען נישט דערגאַנגען צו דער מדרגה, אַז אַ מענטש אַ מענטשן זאָל נישט טרײַבן, װי מע טרײַבט אַ פֿערד צו דער אַרבעט? אַז אױף אַ פֿערד איז אױך אַ רחמנות ― גאָטס באַשעפֿעניש, צער בעלי־חײם?…
און חײם חײַקין האַלט צו די אױגן און זעט, זעט אַלצדינג, די גאַנצע װעלט, אַלע װעלטן, און אַלץ איז העל און גרינג, און עס קײַקלט זיך װי אַ רױך, און ער פֿילט, אַז עס גײט עפּעס פֿון לײַב בײַ אים, פֿון אינעװײניק, פֿון האַרצן, און ציט זיך, ציט זיך גלײַך אַרױף, און טײלט זיך אָפּ פֿון גוף, און ער פֿיל זיך גרינג, זײער־זײער גרינג, און לאָזט אַרױס אַ טיפֿן זיפֿץ, אַ לאַנגן, לאַנגן קרעכץ. און עס װערט אים גרינג. און נאָכדעם פֿילט ער ― גאָרנישט, גאָלע גאָרנישט…
אַז בערע דער שמשׂ, אַ רױט־קאָלטענעװאַטע ייִדל מיט אַ בולבעװאַטער ליפּ, איז געקומען צו גײן אין שול אַרײַן אין די זאָקן מיט די אױסגעטרעטענע פּיאַטעס און דערזען, װי חײם חײַקין זיצט אָנגעשפּאַרט דעם קאָפּ אַרױף, די אױגן אָפֿן, האָט דאָס אים פֿאַרדראָסן. גערעכנט, אַז ער דרעמלט, און האָט אָנגעהױבן װאָרטשען, בײזערן און װאַרפֿן זיך:
― אַן עזות פֿון אַ ייִדן… זיך צעלײגט אַביסל… דער גראַף פּשאַנגוצקי דאַרף אַזױ נישט זיצן… אַ פּנים, רעכט פֿאַרביסן… אַהער געקומען שלאָפֿן… רב חײם, זײַט זשע מוחל, ע, רב הײם!… רב ח־ײ־ם!…
די לעצטע שטראַלן פֿון דער זון האָבן אַרײַנגעשאָסן דורכן שול־פֿענצטער און געפֿאַלן גלײַך אױף חײם חײַקינס רויִק פּנים מיט די שװאַרצע גלאַנצנדיקע גרײַזלדיקע האָר, מיט די שװאַרצע געדיכטע ברעמען, מיט די האַלב־אָפֿענע גוטע, שװאַרצע, הונגעריקע אױגן, און האָבן דורכגעלײַכט דאָס טױטע, בלאַסע, שטענדיק הונגעריקע פּנים דורך און דורך.
יאָ, חײם חײַקין האָט געהאַט אַ גרינגן־גרינגן תּענית.
„טױטע“? „לכּבֿוד פּורים“? אין אַזאַ יום־טובֿ, װאָס איז אַ מיצװה, אַז אַ ייִד זאָל זיך מאַכן שיכּור און אַ מחבר זאָל זיך מאַכן נאַריש, פֿאַרשטעלן זיך פֿאַר אַ מאַרשעליק?! איך װײס, לעזער, אַז ס'איז הײַנט פּורים און אַז דו דאַרפֿסט זיך מאַכן שיכּור און אַז איך דאַרף זיך מאַכן נאַריש ― און איך גיב דיר פֿאָרט אַ מעשׂה פֿון צװײ טױטע ― פֿאַרפֿאַלן! דאָס אײנציקע, װאָס איך קאָן דיר העלפֿן, איז נאָר מיט אַן עצה: אױב דו האָסט שװאַכע נערװן, זאָלסטו אַקעגן נאַכט די מעשׂה נישט לײענען.
כלאַװנע, אַ שװאַרץ, אַ נידעריק־געװאַקסן און גוט־געפּאַקט ייִדל, איז געװען אַ מענטש, װאָס האָט ליב געהאַט דעם טרונק. אַ גליק, װאָס ער איז געבױרן פֿון אַ ייִדן מיט אַ ייִדענע, אַנישט װאָלט ער זיכער געװען אַ שיכּור. איך װעל אײַך נישט ערבֿ זײַן, אַז װײַל ער איז געװען אַ ייִד, האָט אים די ייִדישקײט נישט געלאָזט טרינקען אַ סך. עס קאָן זײער שײן געמאָלט זײַן, אַז טרינקען װאָלט ער אפֿשר געקאָנט פֿאַר דרײַ גױים, האָט ער אָבער נישט געהאַט פֿאַר װאָס. זײַן װײַב גיטל האָט געפֿירט זײַנע פֿינאַנצן, נישט געלאָזט, ס'זאָל אַרײַנפֿאַלן צו אים אין די הענט אַרײַן אַ מזומנער גראָשן. אומעטום, װוּ ס'איז נאָר געװען שײך צו געלט, האָט