װאָס אײַער האַרץ גלוסט ― דאָס געפֿינט איר דאָ אין די פּײפּערס, אין די גאַזעטן הײסט דאָס. פֿון פֿױגלמילך. זוכט איר אַרבעט ― געפֿינט איר דאָס אין פּײפּער. זוכט איר „הענט“, דאָס הײסט אַרבעטער, ― געפֿינט איר זײ אין פּײפּער. זוכט איר אַ חתן אָדער אַ כּלה ― געפֿינט איר עס אין פּײפּער. זוכט איר אַ ביזנעס ― געפֿינט איר עס אין פּײפּער. מיר האָבן געזוכט ביזנעס, דעריבער האָבן מיר גענומען אַרײַנקוקן אין פּײפּער אַרײַן טאָג אױף טאָג, און מיר האָבן זיך אָפּגעשטעלט אױף אַזאַ מין אַדװערטײַזמענטadvertisement: רעקלאַמע: „סיגאַרס־סטײשיאָנערי־קענדי־סאָדע־װאַסער־סטענדcigarette, stationery, candy, soda-water stand צו פֿאַרקױפֿן. אַקעגן איבער אַ סקול. אורזאַכע פֿאַמיליען־טראָבלUrsache Familien / trouble: צוליב צרות אין משפּחה. גאַראַנטירט גוטע ביזנעס. קומט שנעל!“…
אױב איר זײַט נאָך אַ גרינער, דאָס הײסט, איר זײַט ניט לאַנג אין לאַנד, באַדאַרף מען אײַך פֿאַרטײַטשן װאָס דאָס מײנט: דאָס איז אַ טישל, װאָס מע פֿאַרקױפֿט דערױף סיגאַרעטלעך, שרײַבגעצײַג און צוקערקעס און סאָדע־װאַסער, און אַ בלאַט־צײַטונג אױך. דאָס טישל איז אַקעגן אַ שקאָלע. און פֿאַרקױפֿן פֿאַרקױפֿט זיך עס איבער דעם, װאָס אַ מאַן דאַרף זיך גטן מיט אַ װײַב, אָדער איבער אַן אַנדער סיבה אין דער פֿאַמיליע…
האָט זיך אַפֿילו מײַן ברודער אליהוס װײַב ברכה אַװעקגעשטעלט אַקעגן מיט אירע טענות: ערשטנס, פֿון װאַנען װײס מען, אַז דאָס איז אמת? און צװײטנס, צו װאָס זאָלן מיר קריכן מיט אַ געזונטן קאָפּ אין
אַ קראַנקן בעט אַרײַן? אַז מאַן און װײַב װילן זיך גטן ― װאָס דאַרפֿן מיר זײַן אינמיטן?… מײנט איר, אַז נאָר דאָ האָט אונדזער ברכה געפֿונען אַ טענה? בײַ הונדערט אַנדערע ביזנעס האָט זי אױסגעזוכט אומעטום אַן אַנדער חסרון. מײַן ברודער אליהו האָט שױן לאַנג אַ מאַך געגעבן אױף איר מיט דער האַנט. האָט ער אָבער ניט גוט אָפּגעשניטן פֿון איר. זי האָט אים געגעבן צו װיסן, אַז ער זאָל גאָר ניט זײַן בײַ זיך אַזױ געדולדיק. אַז ער זאָל ניט מײנען, אַז דאָס, װאָס ער האָט אַראָפּגעכאַפּט דרײַ חלקים פֿון זײַן באָרד, גיט אים דאָס רעכט צו בלאָזן פֿון זיך… דערױף האָט איר אליהו געענטפֿערט, למאַי איר טאַטע יונה דער בעקער האָט אַראָפּגענומען די גאַנצע באָרד?… מישט זיך אַרײַן אונדזער חבֿר פּיניע און זאָגט: „װײסט איר װאָס? איך גײ מיט אײַך אין געװעט צװײ קעגן אײנס, אַז אױב איר װעט געפֿינען צװישן די הונדערט מיליאָן אַמעריקאַנער אַ האַלב טוץ מענטשן מיט בערד, זאָלט איר מיך אָנרופֿן בלאָפֿער!“ ― „ס'אַ משל! ― רופֿט זיך אָן די מאַמע. ― דערימאַך גײען קאַטשקעס באָרװעס… רעדט שױן בעסער פֿון אַנדערע זאַכן“…
מײַן מאַמע האָט פֿײַנט, אַז מע רעדט פֿון בערד. ס′איז גענוג פֿאַר איר, זאָגט זי, אַז זי האָט דערלעבט צו זען, אַז פּײסי דעם חזנס זון האָט געמאַכט אַ מחק פֿון זײַן באָרד, אַז אָך און װײ איז צו אירע שׂונאים!…
די ביזנעס, װאָס מיר זײַנען אין זײ געגאַנגען, האָבן געהאַט אַ סך מעלות. די ערשטע מעלה איז געװען, װאָס מײַן ברודער אליהו איז, אױב איר געדענקט, נאָך פֿון דער הײם אַ מײַסטער אױף צו מאַכן (דאָ הײסט עס מאַנופֿעקטשורןmanufacture) אַלערלײ געטראַנקען. דעריבער האָט זיך אונדז געלױנט צו מאַנופֿעקטשורן סאָדע־װאַסער און פֿאַרקױפֿן אַ גרױסע גלאָז פֿאַר אַ סענט. מיט סיראָפּ ― צװײ סענט. דעם סיראָפּ האָבן מיר אױך אַלײן געמאַכט. נאָך אַ מעלה ― װאָס מיר האָבן געהאַט די ביליקסטע קענדיסcandies (קאָנפֿעקטן). אַ פֿולע זשמעניע האָבן מיר געגעבן פֿאַר אײן סענט. און אַלײן האָבן מיר אױך געקאָנט סמאָצקען קענדיס. אַז איך זאָג „מיר“, מײן איך דאָס מיך און מײַן חבֿר מענדל און פּיניען. מיר אַלע דרײַ האָבן געהאָלפֿן שטײן בײַ אונדזער סטענד געבן אַ נאַש, אַז קײנער זאָל ניט זען. סײַדן אַז ברכה איז געװען דערבײַ, האָט מען ניט געקאָנט נאַשן. און װי אױף צו־להכעיס, איז ברכה געװען כּמעט גאַנצע טעג בײַם סטענד, געהאָלפֿן טאָן ביזנעס. אַלע האָבן מיר געהאָלפֿן טאָן ביזנעס. אַפֿילו טײַבל, און אַפֿילו די מאַמע. אַ קונה, אַז ער איז צוגעגאַנגען צו אונדזער סטענד, האָט ער זיך אַזש דערשראָקן, דערזעענדיק אַזאַ משפּחה מיט אַזױ פֿיל ביזנעסלײַט. דאָס איז אָבער דװקא געװען זײער גוט. אַ קונה האָט ליב קריכן אַהין, װוּ ס'איז ענג.
די בעסטע צײַט פֿאַר אונדזערע ביזנעס איז זומער, אין די הײסע טעג. זומער איז אין ניו־יאָרק אַן אמתער גיהנום. דער עולם קװיקט זיך דעם גאַנצן טאָג מיט מאַראָזשענע. „אײַז־קרים“ הײסט עס דאָ. אױפֿן סענדװיטש פֿאַרקױפֿט זיך עס. דאָס הײסט, צװײ ביסקװיטלעך און אין מיטן אַביסל אײַז־קרים. און דאָס קאָסט אַ פּעני. פֿאַרדינען מיר דערבײַ האַלב אױף האַלב. נאָר ניט דאָ שטעקט אונדזער פֿאַרדינסט. די גאַנצע מזל־ברכה ליגט גאָר ערגעץ אַנדערש. אין אַזאַ מין קאַלטן געטראַנק, װאָס מע רופֿט דאָס „סײַדערcider: עפּלקװאַס“. דאָס איז אַ מין זױער־זיסלעכער, אָדער זיסלעך־זױערער קװאַס מיט אַ שױם און סע שטשיפּעט בײַ דער צונג. די, װאָס האָבן אַמאָל פֿאַרזוכט שאַמפּאַניער־װײַן, זאָגן, אַז ס′האָט אַ טעם פֿון אמתן שאַמפּאַניער. און כאָטש „סײַדער“ איז אַן אַמעריקאַנער געטראַנק, פֿונדעסטװעגן װער מאַנופֿעקטשורט אים? ― מײַן ברודער אליהו. װאָס קאָן דען אליהו ניט? קוקט ניט דערױף, װאָס פּיניע מאַכט אים אױסצודרײען. אונדזער חבֿר פּיניע האָט שױן עטלעכע מאָל פֿירגעהאַלטן מײַן ברודער אליהו, אַז זײַן שאַמפּאַניער האָט נאָר אײן מעלה ― ער איז קאַלט. װײַטער טױג ער אױף כּפּרות. קײן קאַפּ זיסקײט! ענטפֿערט אים מײַן ברודער אָפּ מיט אַ װידעראַנאַנד: װיבאַלד אַז דער שאַמפּאַניער טױג ניט, הײַנט װאָס זשליאָקעט ער אים גאַנצע טעג? זאָגט אים פּיניע: „װאָס אַרט דיך, אַז איך זשליאָקע? און װיפֿל קאָן אַ מענטש אָנזשליאָקען? איך זאָל זשליאָקען פֿון גאַנץ פֿרי ביז אױף דער נאַכט, װײס איך ניט, אױב איך װעל אָנזשליאָקען אױף אַ ניקל“… מישט זיך אַרײַן ברכה און זאָגט, אַז אַ ניקל גײט אױך ניט צופֿוס. שטעלט זיך אײַן טײַבל פֿאַר איר מאַן און זאָגט, אַז איר פּיניע איז אַ גלײַכער שותּף צו די ביזנעס, װי אליהו, און אַ שותּף מעג זיך, דאַכט זיך, פֿאַרגינען אױסצוגעבן אַמאָל אַ ניקל? אַ גליק, װאָס די מאַמע איז דערבײַ. זאָגט זי, מע זאָל זי גילטן, װאָלט זי פֿאַר אירע זינד ניט געװאָלט זיך צורירן צו אָט דער אַמעריקאַנער משקה, װאָס האָט אַ פּנים פֿון סאָראָװעץ און אַ טעם פֿון חלשות!… װערט אַ געלעכטער, און דערװײַל הערט מען אױף צו זאָגן זיך שטעכװערטלעך.
שפּעטער, העט־העט, אין װײַטן זומער, אַז עס קומען אױף די קאַװענעס (דאָ הײסט עס „װאָטער־מעלאָןwatermelon“), מאַכן מיר נאָך מער ביזנעס. מיר צעשנײַדן דעם קאַװען אױף אַ סך שטיקלעך און פֿאַרקױפֿן צו סענט אַ שטיקל. אַז גאָט העלפֿט אַ געראָטענעם קאַװען, מאַכט מען פֿון אים גאָלד. און עס בלײַבט נאָך איבער אַ פּאָר שטיקלעך אױפֿן סטענד. האָבן מיר אַ גוטע װעטשערע. װאָרעם אָנגעשניטענע קאַװענע טאָר מען ניט לאָזן אױף מאָרגן. ס'װעט פֿון דעם װערן דריליעס. בעטן מיר גאָט, דאָס הײסט, איך און מײַן חבֿר מענדל און פּיניע, ס'זאָל בלײַבן װאָס מער שטיקלעך פֿונעם טאָג…
דאָס איז אָבער אַלץ אַזעלכע זאַכן, װאָס האָבן אױף זיך אַ צײַט, אַ סיזעןseason: סעזאָן. גײט אַװעק דער זומער ― איז אױס שאַמפּאַניער, אױס װאָטער־מעלאָן! דערפֿאַר איז סיגאַרעטלעך אַ סחורה, װאָס װײס ניט פֿון קײן סיזען. סיגאַרעטלעך גײען אַ גאַנץ קײַלעכיקן יאָר. און מיר מאַכן מיט דעם גאַנץ גוטע ביזנעס. פֿאַראַן אַלערלײ סיגאַרעטן. פֿאַראַן צו סענט אַ שטיק. און פֿאַראַן צװײ שטיק פֿאַר אַ סענט. סיגאַרעטן איז אױך אַזאַ אַרטיקל, װאָס מע קאָן אַמאָל אַ נאַש טאָן, פֿאַררײכערן אַ סיגאַרעטל בסוד, קײנער זאָל ניט זען. דאָ זאָגט מען ניט רײכערן, דאָ זאָגט מען „סמוקעןsmoke“. באַדאַרף זיך טרעפֿן אַ מעשׂה ― איך האָב אײנמאָל אַװעקגעשלעפּט אַ סיגאַרעטל, און מיר האָבן דאָס פֿאַררײכערט. איך און מײַן חבֿר מענדל. איך אַ צי, ער אַ צי. און עס װאָלט אָפּגעלאָפֿן גלאַט. איז דאָך אָבער דאָ אַ ברכה אױף דער װעלט. האָט זי באַדאַרפֿט דערשמעקן,
אַז מיר סמוקען אַ סיגאַרעטל. גײט זי און דערצײלט דאָס אליהון. האָט מיר מײַן ברודער געגעבן אַ סיגאַרעטל ― אַז איך װעל דאָס געדענקען! אים האָט שױן ניט אַזױ געאַרט דאָס סיגאַרעטל, װי דאָס, װאָס ס′איז געװען שבת. פּײסי דעם חזנס ייִנגל זאָל רײכערן אום שבת ― באַדאַרף מען אים הרגענען! פֿאַר אַזאַ זאַך האָט שױן אַפֿילו די מאַמע צוגעגעבן, אַז דער הונט איז װערט דעם שטעקן… פֿון דעמאָלט אָן סמוקען מיר שױן ניט קײן סיגאַרעטן. איך קאָן שױן גאָר אַפֿילו דעם ריח ניט פֿאַרטראָגן…
אױסער סיגאַרעטן האָבן מיר אױף אונדזער סטענד פּײפּערס צו פֿאַרקױפֿן, ייִדישע גאַזעטן און זשורנאַלן. קײן גרױסע ביזנעס מאַכן מיר ניט מיט זײ, דערפֿאַר האָט אָבער אונדזער חבֿר פּיניע װאָס צו לײענען. ער לאָזט ניט דורך אײן פּײפּער. שטעקט ער אַרײַן די נאָז, איז אים שװער אָפּצורײַסן. עס ציט אים, זאָגט ער, צו די פּײפּערס, װי אַ מאַגנעט. ער האָט שטאַרק חשק אַלײן עפּעס אַרײַנשרײַבן אין די פּײפּערס. ער איז שױן געװען אױף איסט־בראָדװײ, דאָרט װוּ די פּײפּערס דרוקן זיך, עטלעכע מאָל. װאָס ער האָט דאָרטן געטאָן ― זאָגט ער ניט. איך האָב מורא, אַז ער האָט געבראַכט צו טראָגן אַהינצוצו אַ פּאָר פֿון זײַנע לידלעך. מחמת אַז מע ברענגט דעם באָנטשbunch: בינטל מיט פּײפּערס, כאַפּט זיך צו דעם פֿריִער פֿון אַלעמען אונדזער חבֿר פּיניע. ער זוכט און נישטערט אין אַלע װינקעלעך, די הענט ציטערן אים אַזש. דערנאָך כאַפּט ער זיך אױף און לאָזט זיך לױפֿן אױף איסט־בראָדװײ. פֿרעגט אים מײַן ברודער אליהו: װאָס האָט ער צו טאָן אױף איסט־בראָדװײ? זאָגט אים פּיניע, אַז ער זוכט אַ ביזנעס. פֿרעגט אים אליהו: מיר טוען דען ניט קײן ביזנעס? ענטפֿערט אים פּיניע: אָט דאָס הײסט אױך אַ ביזנעס? אַ גאַנצע משפּחה פֿון זיבן עסערס אױף אײן שטיקל סטענד ― אױך מיר אַ ביזנעס!… פֿרעגט אים אליהו: װאָסערע זיבן עסערס? רעכנט אים פּיניע אױס אױף די פֿינגער: ער און זײַן טײַבל איז ניט צװײ. אליהו און זײַן ברכה איז ניט פֿיר. די מאַמע איז ניט פֿינף. און בײדע קטנתּיס ― איז ניט זיבן. די „קטנתּיס“ ― דאָס מײנט ער מיך און מײַן חבֿר מענדל.
פֿאַרדריסט עס מײַן מאַמען. זי שטעלט זיך אײַן פֿאַר מיר און פֿאַר מײַן חבֿר מענדל. זי זאָגט, אַז מיר פֿאַרדינען אונדזער שטיקל ברױט גאַנץ כּשר. װאָרעם פֿאַרטאָג, אײדער דער סטענד װערט געעפֿנט, צעטראָגן מיר שױן דעם מאָרגן־פּײפּער צו אונדזערע קאָסטאָמערס. דערנאָך גײען מיר אין סקול (יאָ, מיר גײען שױן אין סקול). און אַז מיר קומען פֿון סקול, העלפֿן מיר אַטענדןattend: באַזאָרגן די ביזנעס. אַזױ, טאַקע מיט דעם לשון, זאָגט די מאַמע. זי רעדט שױן אױך העכער האַלב אױפֿן היגן לשון. אַ „קיך“ און אַ „הון“ זאָגט זי שױן ניט. זי זאָגט שױן אַ „טשיקעןchicken: הינדל“ און אַ „קיטשען“. נאָר װאָס דען? בײַ איר קומט נאָך אױס פֿאַרקערט: אַ „קיך“ איז בײַ איר אַ „טשיקען“. און אַ „הון“ איז בײַ איר אַ „קיטשען“. „איך גײ, זאָגט זי, אין טשיקען אױסזאַלצן די קיטשען“… לאַכט מען פֿון איר. לאַכט זי אױך. „אַ דאגה ― זאָגט זי ― יאַק רײדעלע טאָ רײדעלע, אַבי דאָברע מײנעלעяк רײַדעלע то רעדעלע אַבי добре מײנעלע: װי איך האָב געזאָגט אַזױ האָב איך געזאָגט, אַבי עס זאָל מײנען ריכטיק“… אַנו, זײַט אַ בריה און זעצט דאָס איבער אױף ענגליש!…
לױפֿן מיר אײנמאָל פֿאַרטאָג, איך און מײַן חבֿר מענדל, מיט די פֿרישינקע פּײפּערס צו אונדזערע קאָסטאָמערס. פּלוצעם דערפֿיל איך אַ זעץ פֿון הינטן אין פּלײצע און איך הער עמעצער רופֿט אױס:
― העללאָו, לאַנדסמאַן!
דרײ איך מיך אום און טו אַ קוק ― ס'איז מאָטל! „מאָטל דער גרױסער“. דאָס איז דער מאָטל, װאָס האָט זיך אַרומגעשלעפּט מיט אונדז אַמאָל איבער דער װעלט. אין קראָקע מיט לעמבעריק, אין װין און אין אַנטװערפּן. אױב איר געדענקט, האָט ער מיך אױסגעלערנט שטעלן אַ גובערנאַטאָר אין זײַט אַרײַן און איז געװען אַ בױכרעדער. ער איז אַװעק מיט דער כאַליאַסטרע אַ סך פֿריִער פֿון אונדז. אַז מיר האָבן זיך נאָך אַרומגעבלאָנקעט איבערן לאָנדאָנער װײַטשעפּעל, איז ער שױן געװען דאָ אין אַמעריקע אָללרײַט. דאָס הײסט, ער האָט שױן געהאַט אַ דזשאַב אין אַ קלינינג־סטאָרcleaning store: װאַשערײַ, און ער האַלט נאָך איצט אױך אָן דעם דזשאַב. פֿרעג איך אים: „װאָס איז דאָס פֿאַר אַ דזשאַב?“ דערקלערט ער מיר, גײענדיק, אַז דאָס איז אַ מין קלינינג־פֿעקטאָרי, װוּ מען רײניקט מלבושים. דהײַנו, װי אַזױ? מע נעמט אַרײַן, זאָגט ער, אַ פּאָר צעקנײטשטע תּחתּונים אין אַזאַ מאַשין צװישן צװײ פּרעספֿליגלען. דורך אַ באַזונדער אײװעלע װערן די פּרעספֿליגלען גוט אָנגעװאַרעמט. אַ מענטש טוט אַ דרײ ― אױסגעפּרעסט אַ פּאָר הױזן!
― און װאָס איז אײַער דזשאַב? ― פֿרעגט מאָטל דער גרױסער בײַ מיר און מײַן חבֿר מענדל.
― מיר דעליװערן deliver: טראָגן אָן, זאָג איך, ניוס־פּײפּערסnewspapers: צײַטונגען. מיר צעטראָגן, זאָג איך,