― װין איז אַ שטאָט!
אַזױ האָט געפּסקנט מײַן ברודער אליהו, און אונדזער חבֿר פּיניע האָט צוגעבאָמקעט:
― נאָך אַ מין שטאָט! פֿון שטאָטנלאַנד אַ שטאָט!
אַפֿילו די װײַבער, װאָס זײ געפֿעלט נישט קײן זאַך אין דער װעלט, האָבן אױך צוגעגעבן, אַז װין איז אַ שטאָט. צוליב דער שטאָט װין האָט די מאַמע אַרױסגענומען די שבתדיקע זײַדענע פֿאַטשײלע. מײַן שװעגערין ברכה האָט זיך אױסגעפּוצט, װי צו דער חתונה. זי האָט אָנגעטאָן איר שבתדיק מלבוש און האָט אױסגעזען אינעם פּאַרוק מיט די לאַנגע באָמבלדיקע אױערינגלעך און מיט איר רױט קלײַענדיק פּנים, אַזױ װי אַ רױטע קאַץ אין אַ שװאַרצן שלײער. איר האָט אַמאָל געזען אַ רױטע קאַץ אין אַ שװאַרצן שלײער? איך האָב שױן געזען. אונדזער שכנה פּעסיעס קינדער האָבן ליב מאַכן מיט דער קאַץ אַלערלײ אָנשטעלן און טעאַטער־שטיק. די קאַץ האָט בײַ זײ, װי איך האָב אײַך שױן אַמאָל דערצײלט, אַ מאָדנעם צונעמעניש: „פֿײגע־לאה די גבאיטע“. זײ האָבן שױן אַמאָל אָנגעטאָן „פֿײגע־לאה די גבאיטע“ אַ יאַרמלקע. עס פֿאַרשטײט זיך, אַז זײ האָבן איר די יאַרמלקע אונטערגעבונדן מיט צװײ בענדלעך און האָבן זי געלאָזט לױפֿן. אַ חוץ דעם, האָבן זײ איר אָנגעהאָנגען אױפֿן עק, אַ פּנים, פֿון שײנקײט װעגן, אַ פֿלעדערװיש. די יאַרמלקע איז געװען פֿאַר איר, װײַזט אױס, אַביסל צו גרױס, האָט דאָס איר פֿאַרשטעלט די אױגן, און דעם פֿלעדערװיש קאָן זי נישט לײַדן. האָט זיך „פֿײגע־לאה די גבאיטע“ געלאָזט לױפֿן משוגענערװײַז, דראַפּען זיך אױף די גלײַכע װענט, און האָט אָנגעמאַכט בײַ אַלע שכנים מוראדיקע שאָדנס. אַי, האָט מען זײ דעמאָלט געקאַטעװעט! מער פֿון אַלע האָט געהאַט ושתּי, הערשל הײסט דאָס, אָט דער, װאָס מיט דער גוליע אױפֿן שטערן. אַ מאָדנער יונג, אָט דער ושתּי! װיפֿל מע זאָל אים נישט שלאָגן, איז דאָס װי אין אַ װאַנט. איך בענק נאָך אים מער װי נאָך אַלעמען! עס קאָן זײַן, אַז מיר װעלן זיך אינגיכן זען מיט אים אין אַמעריקע. מיר האָבן געהאַט אַ ידיעה, אַז אונדזער שכנה פּעסיע מיט איר מאַן משה דעם אײַנבינדער מיט דער גאַנצער כאַליאַסטרע פֿאָרן הײַנט קײן אַמעריקע. פֿריִער האָט זי געלײגט קנײטלעך, װאָס מיר פֿאָרן אין אַזאַ װײַט לאַנד, און איצט פֿאָרט זי אַלײן אױך אַהין. אַלע פֿאָרן הײַנט קײן אַמעריקע. אַזױ שרײַבט אונדז אונדזער מחותּן יונה דער בעקער. ער פֿאָרט אױך קײן אַמעריקע. ער איז שױן אױף דער גרענעץ. נישט אױף דער גרענעץ, װאָס מיר האָבן געגנבֿעט. אױף אַן אַנדער גרענעץ. אונדזער גרענעץ טױג נישט. אױף אונדזער גרענעץ גנבֿעט מען אַװעק דאָס בעטגעװאַנט. אױף אַנדערע גרענעצן גנבֿעט מען אױך בעטגעװאַנט, נאָר מע פֿאַלט נישט אָן אין מיטן װאַלד מיט שאַרפֿע מעסערס, װי מען איז אָנגעפֿאַלן אױף אונדז, למשל. עמיגראַנטן דערצײלן, אַז ס'איז פֿאַראַן אַזעלכע גרענעצן, װוּ מע טוט אױס נאַקעט און מע נעמט צו װאָס מע האָט. נאָר שלאָגן שלאָגט מען נישט. אונדז האָט מען אױך נישט געשלאָגן, נאָר מע האָט אונדז געװאָלט שלאָגן. מיר זײַנען שיִער נישט געשטאָרבן פֿאַר שרעק. אַ גליק, װאָס מע האָט אױסגעשאָסן פֿון אַ ביקס. איך האָב דאָך אײַך שױן דערצײלט אַמאָל, װי אַזױ מיר האָבן געגנבֿעט די גרענעץ. מיר האָבן עס שױן לאַנג פֿאַרגעסן. מיר האָבן פֿײַנט געדענקען אַ זאַך. אמת, די װײַבער דערצײלן נאָך הײַנט אױך די נסים, װאָס מיט אונדז האָט געטראָפֿן בשעת גנבֿענען די גרענעץ. עס מישן זיך אָבער אַרײַן די מאַנצבילן, איך מײן דאָס מײַן ברודער אליהו און אונדזער חבֿר פּיניע, און לאָזן נישט, אַז די װײַבער זאָלן דערצײלן. זײ װעלן דאָס אַלײן דערצײלן אַ סך בעסער. אונדזער חבֿר פּיניע זאָגט: ער מוז דאָס באַשרײַבן אױף די גאַזעטן. ער האָט שױן אַפֿילו אָנגעהױבן דאָס צו באַשרײַבן אין אַ לידל. איך האָב אײַך, דאַכט מיר, אַמאָל דערצײלט, אַז פּיניע שרײַבט לידלעך. דאָס לידל פֿון דער גרענעץ הײבט זיך אָן בײַ אים אַזױ:
דאָס איז ערשט אַן אָנהײב, זאָגט פּיניע. װײַטער גײט בײַ אים, זאָגט ער, נאָך פֿיל שענער! ער האָט געמאַכט, זאָגט ער, אַ באַשרײַבונג פֿון בראָד אױך. און פֿון קראָקע מיט לעמבערג אױך. און אַלצדינג אין גראַמען. פּיניע איז דערױף אַ מזיק. אַלצדינג גראַמט זיך בײַ אים. אַפֿילו אױף זײַן אײגן װײַב טײַבל האָט ער אױך געמאַכט אַ לידל. איך קען עס אױף אױסנװײניק:
װאָס זאָגט איר אױף דעם לידל? זאָלט איר אָבער זען, װי טײַבל בלאָזט זיך! )זי האָט אַ טבֿע פֿון בלאָזן זיך(. מײַן שװעגערין ברכה נעמט זיך אָן איר קריװדע. זי רופֿט פּיניען „שמדילניק“. די מאַמע רופֿט אים „שלימזל“. זײ קאָנען נישט לײַדן, למאַי ער מאַכט לידלעך. מײַן ברודער אליהו, פֿאַרקערט, איז אים מקנא. ער זאָגט, אַז אין אַמעריקע איז גראַמען און לידער אַ סחורה. מײַן ברודער אליהו זאָגט, אַז אין אַמעריקע װעט ער די סחורה פֿאַרצוקערן. מע װעט אים אין אַמעריקע, זאָגט ער, אָפּגילטן. אין אַמעריקע זײַנען דאָ אַ סך בלעטער מיט אַ סך ייִדישע גאַזעטן. פּיניע זאָגט, אַז ער װײס אַלײן, אַז אין אַמעריקע װעט ער מאַכן גוט. ער פֿילט, זאָגט ער, אַז ער איז באַשאַפֿן פֿאַר אַמעריקע און אַמעריקע איז באַשאַפֿן פֿאַר אים. ער װאָלט שױן גערן, זאָגט ער, מיר זאָלן שױן זיצן אױפֿן שיף און שװימען אױפֿן ים. דערװײַל זיצן מיר נאָך אױף דער טרוקעניש און זײַנען אין װין.
װאָס טוען מיר אין װין? גאָרנישט. מיר שפּאַצירן איבער די גאַסן. אַי, גאַסן! אַי, שטיבער! איר זאָלט זען פֿענצטער! שפּיגלען, נישט קײן פֿענצטער! הײַנט זאַכן! צאַצקעס! מלבושים! כּלים! צירונג! כּמעט בײַ יעדן פֿענצטער שטעלן מיר זיך אַװעק שאַצן, װיפֿל סע קאָן אָנטרעפֿן. מיר, מאַנצבילן, שאַצן, און די װײַבער װינטשעװען זיך פֿאַרמאָגן כאָטש האַלב פֿון דעם, װאָס סע טרעפֿט אָן די שטאָט װין מיט די הײַזער און מיט די געװעלבן און מיט די סחורות. צעלאַכט זיך פּיניע און זאָגט:
― איר מעגט זיך װינטשן כאָטש אַ צענט־חלק, איז אױך גענוג.
― װאָס אַרט דיך, אַז האַלב? דו פֿאַרגינסט זײ נישט?
אַזױ זאָגט צו אים מײַן ברודער אליהו און דרײט זיך דאָס בערדל. אין דער צײַט פֿון אונדזער נסיעה קײן אַמעריקע האָט דאָס בערדל בײַ מײַן ברודער אליהו שטאַרק אַ װאַקס געטאָן. און מאָדנע אַ װאַקס געטאָן. עפּעס װי אַ בעזעם. איך בין אַ בעלן געװען אים געבן אַ נעם אַראָפּ אױף פּאַפּיר. איך האָב אַנומלטן פּיניען אױך אָפּגעמאָלט אױף אַ שטיקל פּאַפּיר. און מײַן שװעגערין ברכה האָב איך אױך אַראָפּגעכאַפּט מיט אַ שטיקל קרײַד אױפֿן טיש. האָב איך געכאַפּט אַ מיאוסן פּסק. זי אַלײן, ברכה הײסט עס, האָט דערזען און האָט זיך דערקענט װי אין אַ שפּיגל. האָט זי צוגערופֿן מײַן ברודער אליהו. האָב איך פֿון אים געהאַט! װען נישט די מאַמע, װאָלט ער מיר געמאַכט דעם טױט. ער שלאָגט מיך אַלעמאָל, װען ער דערזעט מיך מאָלן. מאָלן האָב איך ליב פֿון קינדװײַז אָן. פֿריִער פֿלעג איך מאָלן מיט שװאַרצע קױל אױף די װײַסע װענט, האָט מען מיך געשלאָגן. נאָכדעם ― מיט קרײַד אױף דער טיר, האָט מען מיך אױך געשלאָגן. איצט מאָל איך שױן מיט אַ בלײַשטיפֿטל אױף פּאַפּיר ― װיל מען מיך װײַטער שלאָגן.
― האָסט שױן װידער גענומען זיך צו די „מענטשעלעך“?…
פֿאַר מאָלן שלאָגט מען מיך נישט אַזױ, װי פֿאַר קנעטן. איך האָב אַ טבֿע קנעטן װײך ברױט און מאַכן פֿון דעם חזירימלעך. מײַן ברודער אליהו, אַז ער דערזעט, גיט ער מיך איבער די פֿינגער. אונדזער חבֿר פּיניע װיל זיך אײַנשטעלן פֿאַר מיר. ער זאָגט:
― װאָס האָסטו צו אים? לאָז ער קנעטן, לאָז ער מאָלן! אפֿשר איז אים באַשערט זײַן אַמאָל אַ מאָלער!
מײַן ברודער אליהו דערהערט און שיט מיט װערטער:
― װאָס? אַ מאָלער? אַ מולגעטש? ער װעט שמירגעװען קלױסטערס? װאַלגאָזשעןвалгож: באַנעצן װענט? פֿליאַסקען דעכער? אַרומגײן מיט פֿאַרפּאַטשקעטע הענט, װי אַ בעל־עגלה מיט סמאָלע? לאָז ער מיר בעסער זײַן אַ זינגערל בײַ אַ חזן. אַז מיר װעלן קומען, אם ירצה השם, קײן אַמעריקע, באַשטעל איך אים בײַ אַ חזן. ער האָט אַ סאָפּראַנאָ־שטימע.
― פֿאַרװאָס נישט בײַ אַ בעל־מלאָכה? אין אַמעריקע זײַנען אַלע בעלי־מלאָכות. אין אַמעריקע אַרבעטן אַלע!
אַזױ טוט זיך אױף אַ מינוט זאָג אונדזער חבֿר פּיניע. כאַפּט זיך אַרױף אױף אים די מאַמע:
― אַזױ? אַ בעל־מלאָכה? מײַנע שׂונאים װעלן נישט דערלעבן, אַז פּײסי דעם חזנס ייִנגל זאָל זײַן אַ בעל־מלאָכה!
איך זע, אַז די מאַמע װיל שױן אָנהײבן װײנען. פּיניע װיל זיך פֿאַרענטפֿערן. ער זאָגט:
― אַ מאָדנע ייִדענע איר זײַט! למאַי אָט לערנען מיר אין דער גמרא, אַז דער תּנא רב יוחנן איז געװען אַ שוסטער. דער תּנא רב יצחק איז געװען אַ שמיד. אָדער װאָס דאַרפֿט איר אַ סך? אָט איז מײַן פֿעטער אַ זײגער־מאַכער און מײַן טאַטע אַ מעכאַניק!
פּיניע מײנט, אַז ער האָט פֿאַרריכט. צום סוף האָט ער געמאַכט אַ סך ערגער. די מאַמע הערט נישט אױף צו װײנען:
― אַװדאי האָט מײַן מאַן באַדאַרפֿט זײַן אַ כּשרער ייִד, אַ חזן, און גײן יונגערהײט פֿון דער װעלט, בכדי זײַן מיזיניקל זאָל זײַן חלילה אַ שנײַדער אָדער אַ שוסטער, און נאָך אין אַמעריקע דערצו?…
― שױן? דו װײנסט שױן װידער? האָסט פֿאַרגעסן, אַז אין אַמעריקע דאַרף מען אױגן?
אַזױ זאָגט מײַן ברודער אליהו, און די מאַמע הערט באַלד אױף צו װײנען.
װאָס איך זאָל נישט זײַן אין אַמעריקע ― אַבי איך זאָל שױן זײַן. עס ציט מיך אַהין ― סכּנות. בײַ זיך האָב איך אָפּגעמאַכט, אַז אין אַמעריקע לערן איך מיך אױס דרײַ זאַכן: שװימען, שרײַבן און רײכערן ציגאַרן. די אַלע דרײַ זאַכן קען איך איצט אױך, נאָר נישט אַזױ גוט, װי מע קאָן עס קענען אין אַמעריקע. אױף שװימען װײס איך, אַז איך װאָלט געװען אַ בריה, האָב איך נישט געהאַט װוּ צו שװימען. בײַ אונדז אין טײַך איז אוממעגלעך. בײַ אונדז אין טײַך, אַז איר לײגט זיך אַװעק מיטן בױך אױף דער בלאָטע, זײַנען די פֿיס אין דרױסן. אױך מיר אַ טײַך! אין אַמעריקע, זאָגט מען, איז אַ ים. דאָרט, אַז איר לײגט זיך אױפֿן װאַסער מיט אַ פּענכער, טראָגט דאָס אײַך אַװעק צו אַלדי רוחות! שרײַבן קען איך אױך, כאָטש קײנער האָט מיך נישט געלערנט. איך שרײַב געדרוקטע אותיות פֿון סידור. איך שרײַב אַזױ, אַז ס'איז שװער צו דערקענען. איך מאָל, נישט איך שרײַב. איך װאָלט אָבער אַ בעלן געװען שרײַבן גיך ― קאָן איך נישט. אין אַמעריקע, זאָגט מען, שרײַבט מען גיך. אַלצדינג װערט דאָרטן געטאָן, זאָגט מען, גיך און געשװינד, כאַפּנדיק. מע האָט דאָרט קײן צײַט נישט. אַזױ האָב איך געהערט דערצײלן אונטערװעגנס פֿון די עמיגראַנטן. איך װײס כּמעט אַלצדינג, װאָס אין אַמעריקע טוט זיך, נאָך אײדער איך בין דאָרט געװען. דאָרט פֿאָרט מען, זאָגט מען, אונטער דער ערד און מע מאַכט אַ לעבן. װי אַזױ מע מאַכט דאָס ― װײס איך נאָך ניט. נאָר איך װעל דאָס גיך װיסן. איך נעם איבער אַ זאַך זײער גיך. אַז איך זע אַ מענטשן אײן מאָל, מאַך איך אים נאָך מיט אַלע פּיטשעװקעס. איך האָב אַנומלטן נאָכגעמאַכט אונדזער חבֿר פּיניע, װי אַזױ ער גײט מיט אַ טענצל, און װי ער קוקט מיט די קורצזיכטיקע אױגן, און װי ער רעדט גיך, זופּט הײסע לאָקשן, האָט זיך מײַן שװעגערין ברכה געהאַלטן בײַ די זײַטן, און די מאַמע האָט אַזש אָנגעהױבן װײנען פֿאַר געלעכטער. מײַן ברודער אליהו אָבער האָט דאָס פֿײַנט. ער לאָזט מיך נישט אַ קאָפּ אױפֿהײבן. אַ מאָדנע זאַך מיט מײַן ברודער אליהו! ער האָט מיך ליב ― און שלאָגט מיך, מאַכט מיר דעם טױט. די מאַמע דערלאָזט אים נישט, ער זאָל מיך שלאָגן. זי זאָגט צו אים:
― האָב פֿריִער אײגענע קינדער, װעסטו זײ נאָכדעם שלאָגן…
לאָז אָבער פּרוּװן אַ פֿרעמדער מיך אָנרירן מיט אַ פֿינגער, װעט ער יענעם די אױגן אַרױסנעמען. אַנומלטן האָט אַן עמיגראַנט אַ ייִנגל מיר געשטעלט אַ גובערנאַטאָר. איר װײסט, װאָס הײסט שטעלן אַ גובערנאַטאָר? אָט װעל איך אײַך אױסלערנען, װי אַזױ: מע טוט אַ נעץ־אײַן דעם גראָבן פֿינגער אין מױל און מע דערלאַנגט אײַך אין זײַט צװישן די ריפּן און צװישן בױך, דערזעט איר זיך מיטן מלאך־המװת. דאָס ייִנגל, װאָס האָט מיר געשטעלט אַ גובערנאַטאָר, איז אַ יונגאַטש פֿון אַ יאָר עלף מיט געשװאָלענע באַקן. האָט ער אַ פּאָר ידים ― מעגן זײ אים אָפּדאַרן! ער האָט זיך געװאָלט מיט מיר באַקענען, איז ער צוגעגאַנגען צו מיר און האָט מיך אַ פֿרעג געטאָן, װי אַזױ הײס איך? זאָג איך: מאָטל. זאָגט ער: מאָטל קאַפּאָטל, דראָבל דראָטל, יוסף סאָטל, ארץ קאַנאָטל. זאָג איך: װאָס הײסט דאָס? זאָגט ער: דאָס הײסט, אַז דו ביסט אַ יאָלד, כאָטש איך אַלײן הײס אױך מאָטל. אפֿשר ביסטו אַ בעלן אױף אַ גובערנאַטאָר? זאָג איך: פֿאַרװאָס נישט? זאָגט ער: קום אַהער אַביסל נענטער, װעל איך דיר װײַזן. בין איך צוגעגאַנגען. האָט ער מיר געװיזן. בין איך אַנידערגעפֿאַלן. האָט דערזען די מאַמע און געמאַכט אַ גװאַלד. איז געקומען צולױפֿן מײַן ברודער אליהו און האָט אים געגעבן!
פֿון דעמאָלט אָן זײַנען מיר געװאָרן מיט אים חבֿר. ער האָט מיך אױסגעלערנט, אַ חוץ דעם „גובערנאַטאָר“, נאָך אַ סך זאַכן. אַ שטײגער, בױכרעדערײַ. איר קענט דאָס? אױסלערנען אײַך איז אוממעגלעך. דערצו דאַרף מען זײַן געבאָרן. מע דאַרף האַלטן דאָס מױל צו, נישט רירן מיט קײן אבֿר, און בילן װי אַ הונט, אָדער כרוקען װי אַ חזיר, אַזױ, אַז אַלע זאָלן זוכן אונטערן טיש. איך האָב גענוג איבערגעשראָקן אונדזערע לײַט. מײַן שװעגערין ברכה, װײסט איר דאָך, האָט אַ טבֿע פֿון חלשן. אַלע האָבן זיך אַ װאָרף געטאָן אונטערן טיש און אונטער די בעטן. איך האָב מיך אױך אָנגעבױגן זוכן דעם הונט און האָב נישט אױפֿגעהערט צו בילן. עס איז געװען, זאָג איך אײַך, אַ רײנע קאָמעדיע! מײַן ברודער אליהו האָט זיך אָבער סוף־כּל־סוף געכאַפּט, אַז דאָס װאַקסט פֿון מיר. האָט ער מיר אײַנגעטײלט! פֿון דעמאָלט אָן האָב איך אַװעקגעװאָרפֿן די קונץ פֿון בױכרעדערײַ.
מיר װאָלטן פֿון װין שױן לאַנג אַװעקגעפֿאָרן, װען נישט דער „אָליאַנץ“. װער איז דאָס דער „אָליאַנץ“ ― קאָן איך אײַך ריכטיק ניט זאָגן. איך הער נאָר, אַז מע רעדט פֿונעם „אָליאַנץ“. אָליאַנץ! אָליאַנץ! אַלע עמיגראַנטן זײַנען אױפֿן „אָליאַנץ“ בײז! זײ זאָגן, אַז דער „אָליאַנץ“ טוט גאָרנישט ניט. דער „אָליאַנץ“, זאָגן זײ, האָט קײן רחמנות נישט אױף אַ מענטשן. דער „אָליאַנץ“ האָט פֿײַנט אַ ייִדן. אַלע טאָג גײען צום „אָליאַנץ“ מײַן ברודער אליהו און אונדזער חבֿר פּיניע. און קומען צוגײן פֿון דאָרטן אַלעמאָל װי פֿון אַ שװיץ־באָד.
― לאָז ער זיך אָנצינדן! ― זאָגט אליהו.
― לאָז ער ברענען, װי אַ ליכט! ― זאָגט פּיניע.
― לאָזט בעסער מיך זיך אױסשמועסן מיטן „אָליאַנץ“ ― זאָגט די מאַמע און זי נעמט מיך פֿאַר אַ האַנט.
מיר גײען אַלע צום „אָליאַנץ“: די מאַמע און איך, און אליהו, און פּיניע, און ברכה, און טײַבל. מיר שטעלט זיך פֿאָר דער „אָליאַנץ“ מיט אַ באָרד און מיט אַ גאַרטל און מיט אַ רױטער נאָז. פֿאַרװאָס עפּעס מיט אַ רױטער נאָז ― װײס איך אַלײן נישט. למאַי דער „ונתנה־תּוקף“? דעם „ונתנה־תּוקף“ האָב איך דען געזען אַמאָל? פֿונדעסטװעגן, מאָלט זיך מיך אױס, אַז איך קען אים: ער האָט בײזע גלאַנצנדיקע אױגן, טראָגט אַ ברײטן דאַשיק און האַלט אַ קאַנטשיק אין דער האַנט.
אױ, זײַנען מיר זיך אָנגעגאַנגען! מײַן שװעגערין ברכה האָט געװינטשעװעט דעם „אָליאַנץ“, ס'זאָל אים אַזױ שטעכן אין דער רעכטער זײַט, װי עס שטעכט איר אין דער לינקער, װאָלט ער זיך נישט פֿאַרקליבן צו אַלדי שװאַרצע יאָר אין עק שטאָט! קױם מיט צרות זײַנען מיר געקומען צום „אָליאַנץ“. ער זיצט אין אַ שטוב ― „אױף אַלע ייִדן געזאָגט געװאָרן“. נאָר אָן אַ הױף. װין האַלט נישט פֿון קײן הױפֿן. װין האָט ליב משונה־ברײטע פֿענצטער מיט אומגעלומפּערטע טירן. נאָר זײ האַלטן די טירן פֿאַרשלאָסן. „זײ האָבן מורא, אַ פּנים, מע זאָל זײ נישט אַװעקגנבֿענען?“ אַזױ זאָגט מײַן שװעגערין ברכה. שױן, זי האָט שױן געװאָרפֿן אַן אומחן אױף װין אױך! עס געפֿעלט איר נישט, װאָס אַז מע קומט צו צו אַ שטוב, דאַרף מען פֿריִער קלינגען. װאָס אַרט מיך, אַז מע קלינגט? אַבי מע זאָל עפֿענען. דער „אָליאַנץ“ אָבער עפֿנט נישט אַזױ גיך. איר מעגט קלינגען צעזעצטערהײט ― ער האָט צײַט. איר מײנט, מיר זײַנען די אײנציקע? אַ חוץ אונדז שטײען דאָ נאָך עמיגראַנטן. זײ דאַרפֿן אױך צום „אָליאַנץ“. די עמיגראַנטן קוקן אױף אונדז, װי מיר קלינגען. „קלינגט נאָך אַביסל, אפֿשר װעט מען אײַך עפֿענען, אפֿשר האָט איר מער גליק?“… אַזױ זאָגן זײ, די עמיגראַנטן, און לאַכן. אַ פּנים, ס'איז זײ גוט אױפֿן האַרצן. אַלע מאָל קומען צו נײַע עמיגראַנטן. עס שטײען אױף דער גאַס שױן אַ היפּש ביסל עמיגראַנטן: ייִדן און װײַבער און קלײנע קינדער. איך האָב ליב, אַז ס'איז אַ סך מענטשן. די קלײנע קינדער זאָלן נישט איבערשלאָגן מיט זײער געװײן, און די מאַמעס זאָלן זײ נישט שילטן און פֿאַרשטופּן די מײַלער, װאָלט דאָ געװען גאַנץ פֿרײלעך. דאַנקען גאָט, מע האָט געעפֿנט די טיר. אַלע האָבן זיך געגעבן אַ לאָז אַרײַן אױף דערשטיקט צו װערן. אַ גליק, װאָס אױף דער טיר האָט זיך באַװיזן אַ נפֿש אָן אַ היטל, מיט אַ רױט פּנים און מיט אַ געגאָלטער מאָרדע, און האָט אונדז גענומען שלײַדערן אײנציקװײַז אין דרױסן אַרױס, אַזױ װי די האָלעשקעס. אײנע, אַ װײַבל מיט אַ קינד, האָט ער דערלאַנגט אַזאַ װאָרף אַרױס, אַז װען נישט איך מיט מײַן ברודער אליהו, װאָלט זי געקליבן די צײן. זי האָט זיך אַזױ אױך איבערגעקערט דרײַ מאָל. עס האָט לאַנג געדױערט, ביז מיר זײַנען אַרײַן אַלע אײנציקװײַז אינעװײניק אין שטוב אַרײַן. און ערשט דאָ האָט זיך אָנגעהױבן אַ חתונה ― טאַטעניו! אַלע װילן רײדן פֿריִער. אַלע קריכן גלײַך צו די טישן. בײַ די טישן זיצן מענטשן מיט נאַקעטע קעפּ און מיט געגאָלטע בערד און לאַכן, און רײכערן ציגאַרן. װער פֿון זײ איז דער „אָליאַנץ“ ― װײס איך נישט. מײַן מאַמע װײס אױך נישט. זי שטײט און טענהט צו זײ:
― זאָגט מיר, װער פֿון אײַך איז דאָ דער „אָליאַנץ“? איך האָב געהאַט אַ שאָדן, דאָס גאַנצע בעטגעװאַנט האָט מען בײַ מיר צוגענומען אױף דער גרענעץ, און שיִער נישט אומגעבראַכט מיך מיט מײַנע קינדער, אָט דאָס זײַנען זײ, יתומים נעבעך, מײַן מאַן איז געשטאָרבן יונגערהײט. געװען אַ חזן כּל־ימיו…
און װײַטער לאָזט מען זי נישט רײדן אַ װאָרט. אײנער ציט זי בײַ דער שאַל און װײַזט איר צו דער טיר. ער רעדט אױף אַ לשון, װאָס סע שװער צו פֿאַרשטײן. די מאַמע װיל נישט אָפּטרעטן ביז זי װעט נישט באַקומען איר רעכט. זי זאָגט:
― װאָס רעדט איר צו מיר אױף דײַטש? איר רעדט בעסער מיט מיר אױף אונדזער אײגן לשון, װעל איך אײַך אױסדערצײלן מײַן ביטער האַרץ… איר זאָגט מיר נאָר, װער פֿון אײַך איז דאָ דער „אָליאַנץ“?…
― שװיגער! פֿאָלגט מיך, קומט לאָמיר גײן. דער אײבערשטער האָט אונדז אױסגעפֿירט ביז אַהער אָן דעם „אָליאַנץ“, און אָן דער שטאָט װין, װעט ער אונדז װײַטער אױך מסתּמא אױספֿירן. גאָט איז אַ פֿאָטער.
אַזױ זאָגט מײַן שװעגערין ברכה צו דער מאַמע, און די מאַמע ענטפֿערט איר:
― ביסט גערעכט, מײַן קינד! קומט לאָמיר גײן! װין איז אַ שטאָט און גאָט איז אַ פֿאָטער…
איר האָט געהערט אַמאָל, אַ שטאָט זאָל הײסן אַנטװערפּן? פֿאַראַן אַזאַ שטאָט אױף דער װעלט, פֿאָרן מיר אַהינצוצו. װי קומען מיר קײן אַנטװערפּן? װײַל אונדזער מחותּן, מײַן ברודער אליהוס שװער, יונה דער בעקער, פֿאָרט קײן אַמעריקע אױף אַנטװערפּן. דערהערט, אַז איר טאַטע איז אין אַנטװערפּן, האָט מײַן שװעגערין ברכה גענומען שלאָגן האַלדז און נאַקן, מיר זאָלן אױך פֿאָרן אױף אַנטװערפּן. פֿריִער האָט זי פֿון דער שטאָט ניט געװאָלט הערן אַפֿילו. דער נאָמען איז איר נישט געפֿעלן. איצט האָט זי זיך פֿאַרליבט אין אַנטװערפּן! אונדזער חבֿר פּיניע זאָגט, אַז ער װעט זיך מוזן אָפּטײלן פֿון אונדז. ער װיל בעסער פֿאָרן פֿון װין גלײַך קײן לאָנדאָן. עס ציט אים, זאָגט ער, קײן לאָנדאָן. לאָנדאָן, זאָגט ער, שמעקט שױן מיט אַמעריקע: ענגלענדער… געלע האָר… קעסטלדיקע הױזן… ס'איז גאָר אַן אַנדער װעלט!
― פֿאָר־זשע דיר געזונטערהײט צו דײַנע ענגלענדער מיט די קעסטלדיקע האָר און מיט די געלע הױזן, און מיר װעלן זיך פֿאָרן קײן אַמעריקע אױף אַנטװערפּן.
אַזױ זאָגט מײַן שװעגערין ברכה, און פּיניעס װײַב טײַבל בלאָזט זיך אָן, װי אַן אינדיטשקע. איך האָב דאָך אײַך געזאָגט, אַז זי האָט אַ טבֿע, באַלד עפּעס ― בלאָזט זי זיך אָן און רעדט ניט. פֿרעגט בײַ איר פּיניע: װאָס ביסטו ברוגז? זאָגט זי, אַז זי האָט פֿײַנט ענגלענדער. זאָגט צו איר פּיניע: דו קענסט זײ דען? װוּ האָסטו געזען אַן ענגלענדער? זאָגט זי: נו, און דו, װוּ האָסטו געזען אַן ענגלענדער?
בקיצור, עס בלײַבט, אַז מיר פֿאָרן אַלע קײן אַמעריקע אױף