מאָטל פּײסי דעם חזנס: 1.7: מײַן ברודער אליהוס געטראַנק

שלום עליכם (אַלע װערק)

VII
מײַן ברודער אליהוס געטראַנק
― א ―

„פֿאַר אײן רובל ― הונדערט רובל! הונדערט רובל אַ מאָנאַט און מער קאָן פֿאַרדינען יעדער אײנציקער, װער עס װעט זיך באַקענען מיטן אינהאַלט פֿון אונדזער בוך, װאָס קאָסט סך־הכּל אײן רובל מיט פּאָרטאָ. לױפֿט, קױפֿט! סטאָפּ, כאַפּט ― איר װעט פֿאַרשפּעטיקן!“

אָט אַזאַ מין זאַך האָט אױסגעלײענט ערגעץ אױף די בלעטער מײַן ברודער אליהו באַלד װי ער איז אַראָפּ פֿון קעסט. און אַראָפּ פֿון קעסט איז מײַן ברודער אליהו נישט דערפֿאַר, װײַל עס איז אים „אױסגעגאַנגען די יאָרן“. צוגעזאָגט האָט מען אים, אײגנטלעך, קעסט גאַנצע דרײַ יאָר, און געהאַלטן האָט מען אים אַפֿילו נישט קײן דרײַ פֿערטל יאָר. עס האָט זיך מיט זײַן רײַכן שװער געטראָפֿן אַן אומגליק. יונה דער בעקער האָט אָנגעזעצט און איז געװאָרן פֿון אַ נגיד אַ קבצן. פֿון װאַנען דער בראָך איז געקומען ― האָב איך אײַך שױן דערצײלט. צװײ מאָל אײן זאַך דערצײל איך קײנמאָל נישט, סײַדן מע בעט מיך. איצטיקס מאָל װעט זיך נישט העלפֿן קײן בעטן אױך, װײַל איך בין זײער פֿאַרנומען. איך פֿאַרדין געלט. איך טראָג אַרום אַ געטראַנק, װאָס מײַן ברודער אליהו מאַכט אים אַלײן מיט זײַנע אײגענע הענט. ער האָט זיך אױסגעלערנט מאַכן דאָס פֿון אַ בוך, װאָס קאָסט סך־הכּל אײן רובל, און פֿאַרדינען קאָן מען מיט דעם הונדערט רובל אַ חודש און מער. מײַן ברודער אליהו, װיבאַלד ער האָט איבערגעלײענט, אַז ס'איז דאָ אַזאַ בוך אױף דער װעלט, אַזױ האָט ער באַלד אַװעקגעשיקט אױף דער פּאָסט אַ קערבל )דאָס לעצטע קערבל( און האָט אָנגעזאָגט דער מאַמען אַ בשׂורה, זי זאָל נישט זאָרגן מער.

― מאַמע! דאַנקען גאָט, מיר זײַנען געהאָלפֿן. מיט פּרנסה זײַנען מיר שױן פֿאַרזאָרגט אָט אַזױ װײַט )ער װײַזט מיט דער האַנט אױפֿן האַלדז(.

― װאָס איז דען? ― פֿרעגט די מאַמע. ― האָסט געקריגן אַ שטעלע?

― נאָך בעסער פֿון אַ שטעלע! ― ענטפֿערט איר מײַן ברודער אליהו, און די אױגן בײַ אים לײַכטן. אַ פּנים, פֿון גרױס שׂמחה. ער הײסט איר װאַרטן נאָך עטלעכע טעג, ביז דאָס בוך װעט אים אָנקומען.

― װאָסער בוך? ― פֿרעגט אים די מאַמע.

― ס'איז שױן אײן מאָל אַ בוך! ― זאָגט איר מײַן ברודער אליהו און פֿרעגט זי, אױב זי װעט זײַן צופֿרידן מיט הונדערט רובל אַ חודש? לאַכט פֿון אים די מאַמע און זאָגט אים, אַז זי װאָלט געװען צופֿרידן מיט הונדערט רובל אַ יאָר, אַבי זיכערע. ענטפֿערט איר דערױף מײַן ברודער אליהו, אַז בײַ איר איז צו אַ קלײנע השׂגה, און ער לאָזט זיך גײן אױף דער פּאָסט. אַלע טאָג גײט ער אױף דער פּאָסט און פֿרעגט זיך נאָך אױפֿן בוך. שױן העכער אַ װאָך, אַז ער האָט אַװעקגעשיקט דאָס קערבל, און קײן בוך איז נישטאָ! דערװײַל דאַרף מען לעבן. „די נשמה אױסשפּײַען קאָן מען נישט“. אַזױ זאָגט די מאַמע. איך פֿאַרשטײ נישט, װי אַזױ שפּײַט מען דאָס אױס אַ נשמה?

― ב ―

שאַט, שױן דאָ אַ בוך! מיר האָבן דאָס נאָר אױסגעפּאַקט, האָט מײַן ברודער אליהו זיך אַװעקגעזעצט לײענען דאָס בוך. װײ־װײ, װאָס ער האָט דאָרטן אױסגעלײענט! װיפֿל סגולות אױף צו מאַכן געלט דורך פֿאַרשײדענע רעצעפּטן! אַ רעצעפּט אױף צו פֿאַרדינען הונדערט רובל אַ חודש דורך מאַכן די בעסטע טינטן. אַ רעצעפּט אױף צו פֿאַרדינען הונדערט רובל אַ חודש דורך מאַכן גוטע שװאַרצע שוּװאַקס. אַ רעצעפּט אױף צו פֿאַרדינען הונדערט רובל אַ חודש דורך אַרױסטרײַבן מײַז, טאַראַקאַנעס און אַנדערע מיאוסקײטן. אַ רעצעפּט אױף צו פֿאַרדינען הונדערט רובל אַ חודש און מער דורך מאַכן ליקערן, זיסע בראָנפֿנס, לימאָנאַד, סאָדע־װאַסער, קװאַס און אַנדערע נאָך מער ביליקע געטראַנקען.

מײַן ברודער אליהו האָט זיך אָפּגעשטעלט אױפֿן לעצטן רעצעפּט. ערשטנס, װײַל דורך אים קאָן מען פֿאַרדינען נאָך מער פֿון הונדערט רובל אַ חודש. אַזױ שטײט דאָך בפֿירוש געשריבן אין בוך. צװײטנס, מע דאַרף זיך נישט פּאַטשקען מיט טינט און מיט שוּװאַקס און נישט האָבן צו טאָן מיט מײַז, טאַראַקאַנעס און אַנדערע מיאוסקײטן. די פֿראַגע איז נאָר, צו װאָסער געטראַנק זאָל מען זיך נעמען? צו ליקערן און זיסע בראָנפֿנס דאַרף מען האָבן ראָטשילדס פֿאַרמעגן. צו לימאָנאַד און סאָדע־װאַסער דאַרף מען האָבן אַ מאַשינע אַזעלכע, עפּעס אַ מין שטײן, װאָס קאָסט מי־יודע װיפֿל! בלײַבט איבער נאָר אײן זאַך: קװאַס! קװאַס איז אַזאַ מין געטראַנק, װאָס קאָסט װאָלװל און עס גײט אַ סך. ובפֿרט נאָך אין אַזאַ הײסן זומער, װי הײַנט. פֿון קװאַס, דאַרפֿט איר װיסן, איז בײַ אונדז ברוך דער קװאַסניק געװאָרן אַ גבֿיר. ער מאַכט „בוטל־קװאַס“. זײַן קװאַס האָט אַ שם אױף דער װעלט. ער שיסט פֿון די פֿלעשער, װי פֿון אַ האַרמאַט. װאָס איז דער שׂכל, װאָס סע שיסט, װײס קײנער נישט. דאָס איז ברוכס סוד. מע זאָגט, אַז ער לײגט אַרײַן אינעװײניק עפּעס אַזעלכעס, װאָס שיסט. אַנדערע זאָגן ― אַ ראָזשינקע. אַנדערע זאָגן ― האָפּן. קומט דער זומער, האָט ער נישט קײן הענט. אַזױ פֿיל לײזט ער געלט!

אונדזער קװאַס, װאָס מײַן ברודער אליהו מאַכט נאָכן רעצעפּט, איז נישט קײן בוטל־קװאַס און שיסט נישט. אונדזער קװאַס איז אַן אַנדער מין געטראַנק. װי אַזױ ער װערט געמאַכט ― קאָן איך אײַך נישט זאָגן. מײן ברודער אליהו לאָזט קײנעם נישט צו, בשעת ער מאַכט אים. אַז ער גיסט װאַסער ― זעען אַלע. נאָר אַז ער האַלט אין רעכטן מאַכן, פֿאַרשליסט ער זיך אין דער מאַמעס אַלקער. נישט איך, נישט די מאַמע, נישט מײַן שװעגערין ברכה ― קײנער האָט נישט די זכיה צו זײַן דערבײַ. נאָר אױב איר זאָגט מיר צו, אַז ס'װעט זײַן אַ סוד, קאָן איך אײַך זאָגן, װאָס אין דעם געטראַנק געפֿינט זיך. איך װײס דאָך װאָס ער גרײט צו. דאָרטן געפֿינט זיך שאָלעכץ פֿון לימענע, שיטערער האָניק )מעליסмеліс: Melissa officinalis(, אַ זאַך װאָס מע רופֿט דאָס קרימעטאַרטערום און װאָס איז זױערער פֿון עסיק, און דאָס איבעריקע ― װאַסער. װאַסער איז דאָרטן דאָ מער פֿון אַלצדינג. װאָס מער װאַסער ― מער קװאַס. דאָס אַלץ װערט גוט אױסגעמישט מיט אַ פּראָסטן שטעקן, אַזױ שטײט געשריבן אין בוך, און דאָס געטראַנק איז פֿאַרטיק. נאָכדעם װערט ער אַרײַנגעגאָסן אין אַ גרױסן קרוג, און מע װאַרפֿט אַרײַן אַהין אַ שטיק אײַז. אײַז איז דער עיקר! אָן אײַז טױג דאָס גאַנצע געטראַנק אױף תּישעה נײַנציק כּפּרות. דאָס זאָג איך אײַך נישט פֿונעם בוך, נאָר איך האָב אײנמאָל אַלײן פֿאַרזוכט אַ ביסל קװאַס אָן אײַז, האָב איך געמײנט, אַז ס'איז אַן עק פֿון מײַן לעבן!

― ג ―

געמאַכט דאָס ערשטע פֿעסל קװאַס, איז געבליבן, אַז אַרױסטראָגן פֿאַרקױפֿן אים אױף דער גאַס זאָל איך. װער דען, אַז נישט איך? מײַן ברודער אליהון פּאַסט נישט. ער איז דאָך שױן אַ באַװײַבטער. דער מאַמען ― אַװדאי נישט. מיר װעלן גאָרנישט דערלאָזן, אַז די מאַמע זאָל אַרומגײן מיט אַ קרוג איבערן מאַרק און שרײַען: „קװאַס! קװאַס! ייִדן, קװאַס!“ אַלע האָבן געפּסקנט, אַז דאָס דאַרף זײַן מײַן אַרבעט. איך אַלײן האָב אױך אַזױ געדענקט. איך האָב מיך מחיה געװען, אַז איך האָב דערהערט דאָס נײַס. מײַן ברודער אליהו האָט גענומען מיך לערנען, װי אַזױ איך זאָל טאָן. דעם קרוג זאָל איך האַלטן אין אײן האַנט אױף אַ שטריקל, דאָס גלאָז אין דער אַנדערער האַנט, און בכדי דער עולם זאָל זיך אָפּשטעלן, זאָל איך זינגען הױך, און מיט אַ ניגון, אָט אַזױ:

ייִדן, אַ געטראַנק!
אַ קאָפּיקע אַ גלאָז!
קאַלט און זיס ―
אַ דערקװיקעניש!…

אַ קול, האָב איך אײַך שױן לאַנג געזאָגט, אַז איך האָב אַ שײנס. אַ סאָפּראַנאָ־שטימע, בירושה פֿון מײַן טאַטן, עליו־השלום. איך האָב געגעבן אַ זינג־אַרױס אױף אַ קול און האָב איבערגעדרײט דעם פּסוק מיט די פֿיס אַרױף:

זיסער קװאַס אַ גלאָז!
אַ קאָפּיקע אַ ייִד!
אַ קװיק און אַ קאַלט ―
אַ דערטרינקעניש!…

איך װײס נישט: צי מײַן געזאַנג איז אַזױ געפֿעלן געװאָרן? צי דאָס געטראַנק איז טאַקע געװען אַזױ גוט? צי אפֿשר װײַל דער טאָג איז געװען זײער אַ הײסער? איך האָב דעם ערשטן קרוג אױספֿאַרקױפֿט אין אײן האַלבע שעה און בין געקומען אַהײם מיט כּמעט פֿינף גילדן פּדיון. מײַן ברודער אליהו האָט אָפּגעגעבן דאָס געלט דער מאַמען, און מיר האָט ער באַלד אָנגעגאָסן אַ פֿרישן קרוג. ער האָט געזאָגט, אַז אױב איך װעל מיך אױסדרײען אַזױ פֿינף־זעקס מאָל דורכן טאָג, װעלן מיר האָבן פֿאַרדינט פּונקט הונדערט רובל אַ חודש. איצט רעכנט, זײַט מוחל, אַראָפּ די פֿיר טעג שבת, װאָס אין חודש, װעט איר שױן אַלײן װיסן, װיפֿל דאָס געטראַנק קאָסט אונדז און װאָס פֿאַר אַ פּראָצענט מיר פֿאַרדינען בײַ אים? דאָס געטראַנק קאָסט אונדז זײער װאָלװל. מען קאָן זאָגן כּמעט גאָרנישט. דאָס גאַנצע געלט גײט אַװעק אױפֿן אײַז. דעריבער דאַרף מען זען, װאָס גיכער אױספֿאַרקױפֿן דעם קרוג מיטן געטראַנק, בכדי דאָס שטיקל אײַז זאָל צו ניץ קומען אױפֿן צװײטן קרוג, און אױפֿן דריטן קרוג, און אַזױ װײַטער. דעריבער דאַרף מען מיטן געטראַנק גײן גיך, טאַקע לױפֿן. נאָך מיר לױפֿן נאָך ייִנגלעך שקצים, אַ גאַנצע טיטשקע. זײ קרימען מיך איבער, װי איך זינג. איך הער זײ אָבער מיטן קאָטער. איך זע װאָס גיכער אױסברענגען דעם קרוג און לױפֿן אַהײם נעמען נאָך אַ קרוג. װיפֿל איך האָב געמאַכט דעם ערשטן טאָג ― װײס איך אַלײן נישט. איך װײס נאָר, אַז מײַן ברודער אליהו מיט מײַן שװעגערין ברכה מיט מײַן מאַמען האָבן מיך שטאַרק געלױבט. װעטשערע האָט מען מיר געגעבן אַ שטיק דיניע מיט אַ שטיק קאַװענע מיט צװײ פֿלױמען אונגערישע. פֿון קװאַס שמועסט מען נישט. קװאַס טרינקען מיר אַלע אַזױ װי װאַסער. פֿאַרן שלאָף בעט מיר אױס די מאַמע אױף דער ערד און פֿרעגט מיך, צי עס טוט מיר נישט װײ חלילה די פֿיס. מײַן ברודער אליהו לאַכט פֿון איר. ער זאָגט אױף מיר, אַז איך בין אַזאַ ייִנגל, װאָס מיר טוט קײנמאָל נישט װײ קײן זאַך.

― געװיס! ― זאָג איך. ― אַ סימן, אױב איר װילט, גײ איך באַלד מיט אַ קרוג אינמיטן האַלבע נאַכט.

אַלע דרײַ צעלאַכן זיך פֿון מײַן בריהשאַפֿט. נאָר אױף דער מאַמעס אױגן זע איך טרערן. נו, דאָס איז דאָך אַן אַלטער כּלל ― אַ מאַמע דאַרף װײנען! איך װאָלט װעלן װיסן: אַלע מאַמעס װײנען אַזױ שטענדיק, װי מײַן מאַמע?

― ד ―

עס גײט אונדז, קײן עין־הרע, דורך טיר און דורך טױער. אײן טאָג איז הײסער פֿונעם אַנדערן. עס ברענט! מענטשן גײען אױס פֿאַר היץ, קינדער פֿאַלן אַזױ װי פֿליגן. װען נישט דאָס גלעזל קװאַס, װאָלט מען פֿאַרברענט געװאָרן. איך קער מיך אום מיטן קרוג, בלא־גוזמא, צען מאָל אַ טאָג! מײַן ברודער אליהו קוקט אַרײַן אין פֿאַס אַרײַן מיט אײן אױג און זאָגט, אַז עס טאָגט שױן. פֿאַלט ער אױף אַן עצה און גיסט צו נאָך אַ פּאָר עמער װאַסער. אױף דער עצה בין איך געפֿאַלן נאָך פֿריִער פֿון אים. איך מוז מיך מודה זײַן פֿאַר אײַך, אַז איך האָב אָפּגעטאָן אַ שפּיצל שױן עטלעכע מאָל. כּמעט אַלע טאָג כאַפּ איך מיך אַרײַן צו אונדזער שכנה פּעסיע און גיב איר פֿאַרזוכן אַ גלעזל פֿון אונדזער אײגענעם געטראַנק. איר מאַן, משה דעם אײַנבינדער, גיב איך צװײ גלעזלעך. ער איז אַ גוטער מענטש. די קינדער אַלע גיב איך אױך צו גלעזלעך קװאַס. לאָזן זײ אױך װיסן, װאָס פֿאַר אַ געטראַנק מיר קאָנען מאַכן. דעם בלינדן פֿעטער גיב איך אױך אַ גלעזל קװאַס אױף צו פֿאַרזוכן. אַ רחמנות, ער איז נעבעך אַ קאַליקע. אַלע מײַנע באַקאַנטע גיב איך קװאַס. אומזיסט, אָן אַ קאָפּיקע געלט. און בכדי ס'זאָל נישט זײַן קײן שאָדן, דערגיס איך דעם קרוג מיט װאַסער. אױף איטלעכס גלעזל קװאַס, װאָס איך גיב אַװעק אומזיסט, דערגיס איך צװײ גלעזער װאַסער. דאָס אײגענע טוט מען אין דער הײם אױך. למשל, מײַן ברודער אליהו טרינקט אױס אַ גלעזל קװאַס, דערגיסט ער באַלד מיט װאַסער. ער איז גערעכט. ס'איז אַן עבֿירה אַ קאָפּיקע. מײַן שװעגערין ברכה טרינקט אױס אַ פּאָר גלעזלעך קװאַס )זי האָט ליב מײַן ברודער אליהוס קװאַס ― סכּנות!(, דערגיסט זי באַלד מיט װאַסער. די מאַמע פֿאַרזוכט אַמאָל אַ גלעזל קװאַס )זי דאַרף מען בעטן. אַלײן װעט זי נישט נעמען!(, דערגיסט מען באַלד מיט װאַסער. הכּלל, עס גײט נישט חסר קײן טראָפּן, און מיר מאַכן, קײן עין־הרע, פֿײַן געלט. די מאַמע האָט זיך אַרומגעצאָלט מיט אַ סך חובֿות. אױסגעלײזט אַ פּאָר נײטיקע משכּנות, דאָס בעטגעװאַנט. אין שטוב האָט זיך באַװיזן אַ טישל, אַ בענקל. אױף שבת האָבן מיר פֿיש און פֿלײש און װײַסע קױלעטשן. מיר האָט מען צוגעזאָגט, אם ירצה השם, אױף ימים־טובֿים אַ פּאָר שטיװעלעך נײַע. מיר דאַכט, אַז קײנעם איז נישט אַזױ גוט, װי מיר!

― ה ―

גײט זײַט אַ נבֿיא און טרעפֿט, אַז מ'װעט זיך טרעפֿן אַזאַ מין אומגליק, און אונדזער געטראַנק װעט װערן פּסול, כאָטש נעמט גיסט אים אַרױס אין פּאָמעניצע! נאָך אַ גליק, װאָס מע האָט מיך נישט פֿאַרנומען אין פּאָליצײ. הערט אַ מעשׂה! אײנמאָל האָב איך פֿאַרבלאָנדזשעט מיטן קרוג קװאַס צו אונדזער שכנה פּעסיע. דער גאַנצער עולם האָט גענומען צו גלעזלעך קװאַס, און איך אַלײן אױך מיט זײ. אױסגערעכנט, אַז עס פֿעלט מיר אַ גלעזלעך צװעלף־דרײַצן געטראַנק, האָב איך מיך אַרײַנגעכאַפּט איז הױז, דאָרטן װוּ דאָס װאַסער שטײט בײַ זײ. אָנשטאָט דער דײזשע מיט װאַסער האָב איך, אַ פּנים, געטראָפֿן צו דער באַלײע, װוּ מע װאַשט גרעט, און אַרײַנגעפּליושקעט אַ פֿופֿצן־צװאַנציק גלעזער צו מיר אין קרוג אַרײַן, און בין אַװעק אין גאַס אַרײַן מיט אַ נײַעם ניגון, װאָס איך אַלײן האָב צוגעטראַכט:

ייִדן, אַ געטראַנק!
טעם גן־עדן!
אַזאַ יאָר אױף מיר,
אױף אײַך און אױף אונדז בײדן!

שטעלט מיך אָפּ אַ ייִד, באַצאָלט מיר אַ קאָפּיקע און ער הײסט זיך אָנגיסן אַ גלעזל קװאַס. ער טרינקט אױס דאָס גאַנצע גלאָז און פֿאַרקרימט זיך.

― ייִנגעלע! װאָס איז דאָס בײַ דיר פֿאַר אַ געטראַנק?

איך הער אים אין טראָק. עס שטײען נאָך צװײ ייִדן און װאַרטן, איך זאָל זײ שױן אָנגיסן. אײנער זופּט־אָפּ אַ האַלבע גלאָז, דער אַנדערער אַ דריטל. זײ באַצאָלן, שפּײַען אױס און גײען אַװעק. נאָך אײנער טראָגט צו דאָס גלאָז צו די ליפּן. ער פֿאַרזוכט און זאָגט, אַז סע שמעקט מיט זײף און ס'איז, דאַכט זיך, געזאַלצן. נאָך אײנער טוט אַ קוק אױפֿן גלאָז און גיט מיר אָפּ צוריק מיט די װערטער:

― װאָס איז דאָס בײַ דיר?

― אַזאַ געטראַנק. ― זאָג איך.

― אַ געשטאַנק? ― מאַכט ער צו מיר. ― אַ געשטאַנק, נישט קײן געטראַנק!

אײנער גײט צו, פֿאַרזוכט און טוט אַ פּאָליאָסקע אױס דאָס גלאָז גלײַך מיר אין פּנים אַרײַן. אין אַ מינוט אַרום שטײען אַרום מיר אַ גאַנץ רעדל מיט ייִדן, װײַבער און קינדער. אַלע רײדן, מאַכן מיט די הענט, קאָכן זיך. דערזעט אַ יװן, אַז מע קלײַבט זיך, גײט ער צו און פֿרעגט, װאָס איז דאָ? דערצײלט מען אים. גײט ער און קוקט אַרײַן צו מיר אין קרוג אַרײַן און הײסט זיך געבן פֿאַרזוכן. גיס איך אים אָן אַ גלעזל מיט קװאַס. דער יװן טוט אַ טרונק אָפּ און שפּײַט אױס און װערט מלא־רציחה.

― װוּ האָסטו גענומען אַזעלכע פּאַמױעס? ― פֿרעגט ער מיך.

― דאָס איז פֿון אַ בוך, זאָג איך אים, מײַן ברודערס מלאָכה. מײַן ברודער אַלײן מאַכט דאָס.

― װער איז דײַן ברודער? ― פֿרעגט ער מיך.

― מײַן ברודער אליהו. ― זאָג איך אים.

― װאָסער אליהו? ― פֿרעגט ער מיך.

― דבר נישט, דו נאַרישער יאָלד, אױף דײַן אָחי! ― זאָגן צו מיר עטלעכע ייִדן אַלע מיטאַמאָל. עס װערט אַ טומל, אַ רעש, אַ מהומה. אַלע מינוט קומען צו נײַע מענטשן. דער יװן האַלט מיך פֿאַר אַ האַנט און װיל אונדז אָפּפֿירן )מיך מיטן געטראַנק( גלײַך אין פּאָליציע אַרײַן. דער טומל װערט נאָך גרעסער: „אַ יתום! נעבעך, אַ יתום!“ ― הער איך פֿון אַלע זײַטן. דאָס האַרץ זאָגט מיר, אַז איך האַלט שמאָל. איך קוק אױפֿן עולם, װאָס אַרום מיר: „ייִדן, האָט רחמנות!“… מע װיל אַרײַנרוקן דעם יװן אַ מטבע. דער יװן נעמט נישט. רופֿט זיך אָן צו מיר אײנער, אַן אַלטער ייִד מיט גנבֿהשע אױגן, פֿאַרשטעלט, אױף לשון־קודש:

― מאָטל! רײַס אַרױס דעם יד פֿונעם יװן און הײב אױף די רגלים און מאַך פּליטה!

איך טו זיך אַ רײַס־אױס, נעם די פֿיס אױף די פּלײצעס און מאַרש אַהײם! ניט טױט, ניט לעבעדיק, פֿאַל איך אַרײַן אין שטוב אַרײַן.

װוּ איז דער קרוג? ― פֿרעגט מיך מײַן ברודער אליהו.

― אין פּאָליציע! ― ענטפֿער איך אים און פֿאַל־צו צו דער מאַמען מיט אַ געװײן.

VIII
מיר פֿאַרפֿלײצן די װעלט מיט טינט
― א ―

אױ, בין איך געװען אַ נאַר! דערפֿאַר, װאָס איך האָב פֿאַרקױפֿט ניט אַזאַ גוטן קװאַס, האָב איך געמײנט, אַז מע װעט מיך קעפּן! צום סוף ― גאָרנישט. אומזיסט איבערגעשראָקן. יענטע מעג פֿאַרקױפֿן חלבֿ פֿאַר גענדזנשמאַלץ? און גדליה דער קצבֿ האָט ניט געהאָדעװעט די שטאָט אַ קײַלעכיק יאָר מיט טריפֿה פֿלײש? אַזױ האָט אונדזער שכנה פּעסיע אױסגערעדט מײַן מאַמע דאָס האַרץ. אַן אַקציע מיט מײַן מאַמען! אַלצדינג נעמט זי זיך צום האַרצן. דערפֿאַר האָב איך ליב מײַן ברודער אליהו. מײַן ברודער אליהו פֿאַלט ניט אַראָפּ בײַ זיך דערמיט, װאָס מיר האָבן זיך אָפּגעבריט אױפֿן קװאַס. אַבי ער האָט דעם בוך, איז אים גוט. ער האָט געקױפֿט אַ בוך פֿאַר אַ רובל. דאָס בוך הײסט „פֿאַר אַ רובל הונדערט!“ ער זיצט און לערנט אים אױף אױסנװײניק. דאָרטן זײַנען דאָ אָן אַ שיעור רעצעפּטן, װי אַזױ מע מאַכט געלט. ער קען שױן כּמעט אַלע רעצעפּטן. ער װײס שױן, װיִאַזױ מע מאַכט טינט, װי אַזױ מע מאַכט שוּװאַקס, װי אַזױ מע טרײַבט־אַרױס מײַז און טאַראַקאַנעס און אַנדערע מיאוסקײטן. ער רעכנט, קודם־כּל, זיך נעמען צו טינט. טינט, זאָגט ער, איז אַ גוטער אַרטיקל. אַלע לערנען זיך שרײַבן. ער איז אַ בעלן געװען פֿרעגן בײַ יודל דעם שרײַבער, װיפֿל גײט אַװעק בײַ אים טינט? זאָגט ער: אַ פֿאַרמעגן! יודל דער שרײַבער האָט אפֿשר זעכציק מײדלעך, װאָס ער לערנט זײ שרײַבן. ייִנגלעך לערנען ניט בײַ אים. מע האָט פֿאַר אים מורא. ער שלאָגט זיך. ער שלאָגט מיט אַ װירע איבער די הענט. מײדלעך קאָן מען ניט שלאָגן. שמײַסן אַװדאי ניט. עס טוט מיר באַנג, װאָס איך בין נישט