agudas h|konservativn

fartseykhnt fun bab rozntal

30 yuni, 9 un 12 yuli, 2002

yidish: redaktsye

Avrohom un ikh zaynen in shulbalkon. der lyubavitsher rebe ligt oyf zayn toytn bet etlekhe blokn oyf tsofn, in bes-yisroyl-shpitol. undzer rabay halt a droshe. mir shushkenen zikh az er ignorirt dem rebn. shpeter a bisl tseblitslen zikh oyf a vildn ofn di shullikht. tuen mir zikh a ker eyner tsum andern: "der rebe!"

* * *

mit Binyomen|en hob ikh zikh bakent in psikhyatrye-opteyl fun bes-yisroyl. er laydt oyf shreklekhe depresyes. im iz itst shoyn beser, un er voynt shoyn vider in zayn gegnt in boro-park. ikh bin im mevaker-khoyle in zayn "ohel"-dire. ikh vash zikh di hent un gey arayn tsu im in kikh. Binyomen derlangt tey. zayn mitvoyner iz oykh do. mir shteln zikh for un gibn zikh di hent. er zogt epes vegn mikrobn. ikh zog im az kh'hob zikh ersht gevashn di hent. "neyn", makht er, "ikh hob nor vos ongerirt nit gevashn oyps eyder kh'hob aykh gegebn di hent!" "s'iz okey. ikh keyn aykh farzikhern az s'zaynen nito bay mir keyn nit gevuntshene mikrobn oyf di hent. kh'bet aykh, zorgt zikh nit." er vent zikh tsu Binyomen|en un zogt: "a, s'iz gut in a novene tsu hobn bay undz a mensht mit seykhl!"

* * *

ikh ze fun dauntaun-bruklin vi es falt ayn der dorem-turem fun velt-handl-tsenter. sara shreklekher tog. ikh hob moyre oyf tsu morgns aroystsukukn fun fentster bay mir in kikh, tomer iz kampos-plaza nito . in shul hob ikh zikh nit gekent brengen ontsukukn dem seyfer-toyre b|meshekh fun hagbo. di megiles zaynen tsviling-turems.

* * *

ikh bin bay Avrohom|en fraytik tsu nakht|s. nokh khaveyrem fun shul zaynen do. Avrohom derlangt ketfish. ikh khap zikh aroys mit a zog: "a khidesh --- ikh hob nit gevust, az ketfish iz kosher!" ebi shushket tsu mir fun der tsveyter zayt tish: "s'iz nit. s'iz nit." Avrohom geyt tsu tsum tish un derklert, az in mitsrayem, hot di mame derlangt dos esn, iz es b|meyle geven kosher tsulib dem, vos dos hot zi es derlangt. gut bay mir. ikh es.

ikh bamerk az ebi maydt oys dos maykhl.

* * *

suzen iz yinger fun mir mit a yor tsvey. ikh ken zi shoyn mayn gants lebn. oyfgevaksn "m|khuts h|tkhum-h|moyshev", hob ikh gemeynt az ir mishpokhe iz gants frum. zey zaynen geven reform-yidn; zi hot mikh dem ershtn oysgeklibn farn "snobal"-tentsl oyf ir bas-mitsve-simkhe. dervaksenerheyt zaynen zi mit ir man gevorn gor frum. far a yorn iz ir bruders a zun gevorn bar-mitsve. bshas suzen mit mir zaynen gegangen tsu fus fraytik tsu nakht|s in grandyezn dzhordzhtaun-templ oyf kabolas-shabes, hob ikh zikh tselakht, "suzen, mit tsen yor tsurik volt ikh moyre gehat arayntsugeyn in an ortodoksisher shul, nor haynt biz ikh nervez arayntsugeyn in a reform-templ". zi hot zikh oykh tselakht, khotsh nervez iz zi bekhlal nit geven.

* * *

bily un ikh trakhtn oys di "shabes-politsey". aheymgeyendik tsu fus shabes bay tog, derblikn mir vi a' ruft a taksi. zi kukt oyf undz farshemt. "ikh darf dokh zen vi mayn kind tret aroys oyf der bine!" mir tseshmeykhlen zikh vayl b|sod farshteyen mir dos aleyn gants gut. bily trogt zikh arum mit a tepl kave vos er hot zikh nor vos ayngehandlt. mir zeen vi d' nemt op ir vesh. mir derblikn i'n vi er shpant arum mit an ongetsundenem tsigaret. dos gesheft iz gut! s'iz gring tsu zayn a shabes-politsyant. s'iz ober shver tsu gedenken alts on tsu farshraybn. fargesn mir in dem.

* * *

Binyomen git mir a tur fun boro-park. ikh tref zikh mit etlekhe balibste mentshn zayne. a shuster iz der ershter opshtel. zayn shtelkhl iz gepakt nor er hert alts oyf un ignorirt di vartndike koynem kedey mir tsu gebn sholem. Binyomen vayzt mir dem oremen kinder-biblyotek in keler opgerukt fun der gas. di bikher zaynen opgerisn un opgeshlisn, ale vegn di frume oves un yidn sport-giburem. mir farkereven zikh mit a gesl hinter a ramhoyz un geyen arop untn in gesheft fun Yitskhok dem soyfer. er iz a kleynvuksiker nor dos ponem iz im tseshtralt. er vayzt undz a kleyn shel-yad-bes|l, nit greser vi der shpits mizinikl, "me zol es bahaltn bay zikh in der hant tomer darf men aribergeyn a hoyf tsu nitsn di latrine". mir hobn gezen a groysn shel-rosh-bes, azoy groys vi a beysbol. ikh halt baym gezegenen zikh mit im un er git bay mir a freg, "vos iz di greste mayle fun leygn tfilen?" ikh hob eygene meynungen nor ikh bin nit zikher bay zikh, tsulib heflekhkayt makh ikh vi ikh krats zikh in patilnitse vider ikh gib a kvetsh mit di pleytses. di oygn bay Yitskhok|n brenen vi koyln: "es shaft undz derekh-erets bay di goyem!"